:: Дигитална библиотека при НУУБ „Св. Климент Охриски“

Седма Роднокрајна средба на битолските писатели од Македонија : Зборник на излагања : тркалезна маса, Битола 31 мај 2012 година

Sedma rodnokrajna sredba...

СЕДМА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА СО БИТОЛСКИТЕ
ПИСАТЕЛИ ОД МАКЕДОНИЈА

Зборник на излагања
Тркалезна маса, Битола, 31 мај 2012 година

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

National Institution – University Library
“St Kliment Ohridski” Bitola

THE SEVENTH HOMELAND MEETING
OF THE BITOLA WRITERS FROM

MACEDONIA

Collection of presentations,
Round Тable, Bitola Мay 31, 2012

Bitola 2012

Sedma rodnokrajna sredba...

Национална установа – Универзитетска библиотека
„Св. Климент Охридски“, Битола

СЕДМА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА СО
БИТОЛСКИТЕ ПИСАТЕЛИ

ОД МАКЕДОНИЈА

Зборник на излагања
Тркалезна маса, Битола, 31 мај 2012 година

Битола, 2012

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

СЕДМА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА НА
БИТОЛСКИТЕ ПИСАТЕЛИ

ОД МАКЕДОНИЈА

Зборник на излагања
Тркалезна маса, Битола, 31 мај 2012 година

Издава
Националната установа – Универзитетска библиотека
„Св. Климент Охридски“, Битола, ул. Ленинова бр. 39, Битола

За издавачот
Науме Ѓоргиевски

Издавачки совет
Науме Ѓоргиевски
д-р Николче Вељановски
Владимир Костов

Главен и одговорен уредник
д-р Николче Вељановски

CIP - Каталогизација во публикација
Национална установа – Универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“, Битола

821.163.3(63)
РОДНОКРАЈНА средба на битолските писатели од Македонија
(7 ; 2012 ; Битола)

Седма Роднокрајна средба на битолските писатели од Македонија : Зборник на
излагања : тркалезна маса, Битола 31 мај 2012 година / [Главен и одговорен уредник Николче
Вељановски]; [превод и резимеа на англиски јазик Николче Вељановски]. - Битола: НУУБ „Св.
Климент Охридски“, 2012. - 97 стр.: илустр.; 24 см

На наспор. насл. стр.: The Seventh Homeland Meeting of the Bitola writers from Macedonia :
Collection of presentations, Round Table, Bitola May 31, 2012. - Тираж 100. - Summaries кон
трудовите

ISBN 978-608-4538-38-7

а) Македонски писатели – Битола – Собири

COBISS.MK-ID 19212865

Тел.: 047/220-208; факс: 220-515; тел. изд. 232-999;
www.nuub.mk; e-mail: nuub@nuub.mk

Sedma rodnokrajna sredba...

СЕДМА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА НА БИТОЛСКИТЕ
ПИСАТЕЛИ ОД МАКЕДОНИЈА 2012

Во просториите на НУУБ „Св. Климент Охридски“ во Битола на
31 мај 2012 година беше одржана Седмата роднокрајна средба на би-
толските писатели во Македонија, односно Тркалезна маса на која беа
изнесени текстовите на писателите: Владимир Костов (во отсуство), Ни-
кола Кочовски, м-р Христо Петрески, Петре Димовски, проф. д-р Вера
Стојчевска Антиќ, проф. д-р Благоја Брајановски, Добре Тодоровски,
Ѓорѓи Прчков, Ванде Ганчевски, Сања Мучкајева Видановска, Весна
Ефтимовска, Биљана Талевска – Димко, Димитар Богдановски, Богоја
Таневски. Присутни беа и писателите Панде Манојлов, Радован П. Цвет-
ковски и Зоран Пејковски.

Темата беше „Жената – муза на моето творештво“, а до неа дојдов-
ме без голем напор со писателите Добре Тодоровски и Петре Димовски.
Всушност, овој пат темата самата ни се наметна. „А, гледам и вие не
се уморивте – рече медијаторот на Средбата д-р Николче Вељановски
кој во име на директорот и вработените во Библиотеката им се забла-
годари на присутните: „Сигурно дека една ваква тема ве освежи сите.
Инспирирано пишувавте и за своите дела и од својата имагинација. Се

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

изненадив колку жените - писатели биле инспирирани од жената. Пока-
нивме и некои нови автори да внесат и тие свежина. Владимир Костов
ја поздравува средбата затоа што од здравствени причини не можеше
да дојде и побара дел од текстот да го прочитам јас. Со оваа ваша Седма
Роднокрајна средба го градите седмиот Зборник на излагања. Би сакал
Министерството да обезбедеше повеќе средства, но мислам дека волјата
на сите вас е далеку поважна за понатамошното одржување на Средбата“.

И покрај тоа што вообичаено излагањата на писателите се скрате-
ни на неколку минути, д-р Николче Вељановски предложи текстовите
на Христо Петрески и Сања Мучкајева Видановска да бидат изнесени
во целост.

Sedma rodnokrajna sredba...

ДИМИТАР БОГДАНОВСКИ

МОИТЕ ТРИ МУЗИ

Предложената тема за Тркалезната маса на Седмата роднокрајна
средба на битолските писатели претставува сериозен предизвик за бла-
городна опсервација поврзана со нашите сопатнички жени. Но, и покрај
тоа насловот онаков каков што е даден ,,Жената-муза во моето творештво”
дејствува недоволно разбирливо, т.е. збунувачки поради фактот што музи
во творештвото не постојат, туку согласно со ролјата на музите божици
во грчката митологија (заштита на ученоста, убавите вештини, особено
на поезијата и музиката), де факто се вон границите на самото творештво,
меѓутоа имаат влијание врз него. Според тоа, значи, потребна е промена
во именувањето на темата преку замена на предлогот ,,во” со предлогот
,,за” , така што таа треба да гласи: ,,Жената -муза за моето творештво”.
На ваков начин станува јасно дека жената (мајката, сопругата, љубов-
ницата, девојката), претставува инспирација за литературните творци, па
наполно се отстрануваат постојните дилеми и евентуалните лутања.

Инаку, по однос создавањето на моето скромно литературно тво-
рештво помалку или повеќе како на инспираторки или поточно личнос-
ти кои придонеле при создавањето на мојата љубов кон литературата, им
должам благодарност на три жени: мојата мајка, нашата сограѓанка гос-
поѓата Паула Маер-Апостолова и мојата сопруга Јованка Богдановска.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

Мојата покојна мајка, Славка Апостоловска Петковска, е родена
1912 година во селото Лабец, во близина на градот Лом, на десниот брег
од реката Дунав, Република Бугарија. Завршила само четврто одделение
основно училише во родното село, а како осумнаесетгодишна девојка
станува текстилна работничка во Софија. Интересно за оваа селска де-
војка е што е извонреден читател, особено на белетристика, но и на ис-
ториски книги, како и на разновидни списанија. Но, не чита само поради
читање, прочитаното не го отфрла настрана, не го препушта на забо-
равот. За с¢ што прочитала, барем колку што јас си припомнувам, таа
сакаше да зборува, раскажува, прераскажува, дискутира. За жал, многу
ретко наоѓаше соговорнички, сосетките во нашото маало Пустовци (Ге-
нимале) книгите не ги интересираа, нема со кого. Мојот татко, постојано
преокупиран со работа, е неблагодарен слушател, ниту, пак, искрено ка-
жано, го интересира некаква таму литература.

Мојата мајка сакаше да раскажува и многу раскажуваше Најблаго-
дарен слушател бев јас, најстариот од децата. Постепено со растењето,
со моето момчешко созревање, успеав да забележам дека таа при раска-
жувањето не раскажува само за прочитаното, туку кон него често прида-
ва многу други нешта. Тоа го правеше природно, на еден свој својствен
начин, успевајќи да ја зголеми убавината и интересното од прочитаното.

Зборуваше македонски со акцент од кого никогаш не успеа да се
ослободи. Таа обична селска жена и текстилна работничка некако нео-
сетно, но настојчиво успеа кај мене да создаде љубов кон литературата,
а воедно во неа да барам нешто ново, нешто поинакво, често да изми-
слувам нешта кои сега не ми звучат баш најпаметно. Морам да кажам
дека таа на моменти знаеше да биде прилично серта, дури на моменти
на лутина неподнослива. Посебно ја помнам нејзината десна шака. Иако
не е во контекст на зададеното, ама можеби и е, јас од неа знам дека сум
Македонец, дека Македонците не се Бугари. Интересно, ама јас од неа
знам дека најголемите бугарски националшовинисти, како тогаш, осо-
бено меѓу двете светски војни, така и во современоста, по потекло се
Македонци, кои, за жал, и ден-денес ги имаме во нашиов град.

Втора моја муза за моето творештво по своето влијание и значење
секако е нашата сограѓанка госпоѓа Паула Маер Апостоловска. Добро
помнам првпат ја видов во ходникот на катот од гимназијата ,,Јосип Броз
Тито.” Вниманието ми го привлече нејзиното помалку необично, може-
би помалку претерано скромно, речиси срамежливо однесување, нејзи-
ната вечно (барем јас колку помнам) наведната глава и очите насочени
надолу кон подот.

Бевме една генерација ученици. За жал, ја познавав само од виду-
вање. Подоцна, особено преку соучениците, но и на еден час професорот

Sedma rodnokrajna sredba...

по македонски јазик Ангелко Темелиев, пред нас учениците во седми
клас, го пофали нејзиното пишување потенцирајќи го како извонред-
но творештво и пример како треба да се работи. Тоа ме натера повеќе
да се заинтересирам за нејзините творби. Преку мојот соученик (сега
покоен) Михајло Џима, со кого седевме во една клупа, а кој подоцна
стана професионален новинар, прочитав некои нејзини прозни творби,
кои навистина ми се допаднаа и на кои морам да признам ‹ завидував,
сметајќи дека јас нивниот творечки квалитет никогаш не ќе можам да го
достигнам. Меѓутоа, контрадикторно на дел од претходното, нејзиното
пишување и ме охрабри или, пак, во секој случај предизвика кај мене да
се обидам и да се зафатам со пишување.

Насловите на нејзините раскази не ги помнам (со исклучок на еден
расказ под необичен и за мене тогаш неразбирлив наслов ,,Арлекин”),
кои врз мене оставија солиден впечаток. Инаку, расказот ,,Арлекин” ни
до ден-денес не сум го прочитал. Ама сега, за разлика од тогаш, знам
дека со тоа име се именуваат лакрдијашите, шегобијците, луѓето непо-
стојани во сфаќањата.

Проза започнав да пишувам многу подоцна, претходно неуспешно
обидувајќи се со поезија. Но, Паула, признавам, некако, на некој начин,
кого ни самиот не знам да го разјаснам, беше мој литературен водач.

Кога пишувам за Паула не е излишно да ја спомнам нејзината соу-
ченичка Здравка, чие презиме, за жал, не го помнам. Таа девојка пишу-
ваше стихови, кои кога ги читеше на литературните состаноци предиз-
викуваат восхит. Сега, по над половина век поминати од тие настани,
понекогаш се прашувам дали нејзините стихови навистина беа толку
убави така го доживував од нејзиното интерпретирање.

Третата муза, ете така да ја наречам, неспорно е мојата сопруга
Јованка, со која сме во брак речиси половина век (48 години). Независно
од фактот што кон литературата нема некоја особена наклоност, иако
повремено чита особено поезија, по своето влијание за моето творештво
има свои заслуги. Не е работата што при мојот речиси постојан творечки
немир таа успеваше и успева да ми ги обезбеди неопходните услови, ами
и тогаш кога ќе насети дека не ми оди како што треба, таа е тука да ја
ублажи положбата.

Меѓутоа, не само тоа. На пример, мојот расказ ,,Благодарение на
тутунот”, го создадов по нејзино посочување. Нејзиниот дедо по мајка,
Ангеле Марков, (братучед на еден од основоположниците на македон-
ската поезија Венко Марковски), повеќе пати ми раскажувал како благо-
дарение на пушењето тутун го зачувал животот на фронтот кај Кајмак-
чалан за време Првата светска војна.

Еден по мое мислење најдобар мој расказ ,,Прстенот”, го напишав

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

според вистински настан за нејзин роднина, кому во втората половина
на четриесеттите години од минатиот век заедно со конфискувањето на
дел од неговиот имот, присилното преселување во друга куќа, му бил
одземен и семејниот наследен прстен. Истиот тој прстен за негова не-
среќа го видел на раката од синот на некогашниот милициски инспектор.
Силната возбуда придонела неколку денес по настанот да почине.

Не е излишно во контекстот на опсервираната тема да споменам на
за мене веќе одамна заборавено мое таканаречено ,,поетско творештво“.
Во периодот пред да се запознаеме со сопругата, како и потоа, за неа се
обидував да пишувам стихови. Од тие мои ,,стихови”, за жал, или за
среќа нема зачувано ни еден.

Благодарение на оваа Роднокрајна средба на битолските писатели
и писателки се создаде неочекувана можност јавно да им се заблагода-
рам на моите музи од моето време.

Sedma rodnokrajna sredba...

DIMITaR BOgDaNOvSKI

MY THREE MUSES

The inspiration in my modest literary work or better to say the inspirers
who deepened my love for the literature has been due to three women: my
mother, a lady from Bitola called Paula Maer – apostolova and my wife
Jovanka Bogdanovska. My mother loved story telling to whom I was the
best listener as the oldest among children. as I was growing up I realized that
she was not only narrating the story but she was adding things on her own.
She was doing it naturally, being skillful to increase the beauty of the most
interesting parts of the story. I started writing prose much later as a result of
my unsuccessful tries in poetry. I found Paula my literature guide in such a
way that I cannot comprehend. I would like to use the situation mentioning
my so called “poetry work”. I had been writing poetry on my wife before I
married her in order to be impressive. Today, from those “verses” remained
not a trace. Thanks to this Homeland meeting of the Bitola writers I have the
opportunity to express my gratitude to my three muses of my time.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

Prof. d-r Blagoja Brajanovski

„@enata – muza vo moeto tvoreшtvo“

@enata neizbe`no e pri-
sutna vo sekoj vid umetni~ko, a
oso beno sekoj vid literaturno
delo. Bez `enata ne mo`e da
stanuva zbor ne samo za umet-
ni~ko, literaturno delo, tuku i
za sekoj drug na delo {to ne go
nosi prefiksot umetni~ko, od-
nosno literaturno. Toa e isto
kako koga go razgleduvate pro-
blemot {to e vo vrska so koe
i da bilo op{testvo, odnosno
~o ve{tvoto, a da ne vodite smet-
ka za atributot ̀ ena, pa bi iz gle-

dalo kako op{testvoto, odnosno ~ove{tvoto da se sostoi samo od
pripadnicite na ma{kiot pol, {to bi bilo ordinarna bu da la{-
ti na.

@enata, kako bogiwa i kako za{titni~ka na umetnosta i na
ubavite ve{tini, osobeno na poezijata i na muzikata, iako, sosema
ispravno i taka bi mo`elo da se smeta, vo moeto tvore{tvo, vo moite
kni`evni (literaturni) dela, kako vo delata na drugi kni`evni
(literaturni) dejci, ne e prvenstveno pretstavena za da go istakne
toj nejzin atribut: muzata – tuku da se uka`e na nemo`nosta da se
sozdava i da se sozdade vakvo delo bez prisutnosta na `enata vo
deloto.

iako od samiot naslov kako da proizleguva potrebata od
potvrduvawe na drevnata misla deka muzite - }erkite (prvo, 3
ili 4, odnosno devet) na Bogot Zevs i na bogiwata Mnemosina,*

* v. pove}e, Milan vujaklija, Leksikon stranih re~i i izraza, str. 599.
Bidej}i ovaa kniga (re~nikot) e izdadena vo 1954 godina, vo vremeto na ednopartiskiot
sistem i komunisti~kiot (socijalisti~kiot) op{testven poredok vo sfrj, koga religi-
jata („opium za narodot“) i s¢ {to be{e duhovno, ako taka mo`e da se ka`e, bea stave-
ni „nadvor“ od zakonot, razbirlivo e {to sestrano ne be{e dovolno razraboteno ova
pra{awe: dali muzite se navistina za{titni~ki na u~enosta na ubavite umetnosti
i dali poradi sozdavawe na umetni~ki dela so visoki umetni~ki vrednosti e potrebno
barawe pomo{ od nekoja od ovie muzi, zavisno od vidot na umetni~koto delo.

Sedma rodnokrajna sredba...

navistina se za{titni~ki na u~enosta i na ubavite umetnosti,
bi bilo neumesno vpu{tawe vo takvi „vodi“, bidej}i so ogled na
faktot {to kni`evnite tvorci ne naiduvaat na nikakvi pre~ki
vo literaturnoto tvore{tvo. jas, kako avtor ne bi mo`el (a
dlaboko vo sebe ja ~uvstvuvam taa potreba) da se proiznesuvam
po ova pra{awe, odnosno dali nekoja od }erkite na bogot Zevs i na
bogiwata Mnemosina mi pomognale ili mi pomagaat vo sozdavaweto
na moite pisatelski (literaturni) streme`i i ostvaruvawa.

Za{to, vo sozdavaweto na koe i da bilo umetni~ko delo (jas
ovde se osvrnuvam na kni`evnoto, literaturnoto), postoi ne{to
mitsko, ne{to vselensko, ne{to {to ne e sopstvenost na samiot
avtor, no sepak e „negovo“, ako se ima predvid nepobitniot fakt
deka S# e Edno; i nie samite kako avtori, kako zemski telesni
stvorenija od Boga, ne samo {to sme tokmu toa Edno, tuku deka
i samite sme S#. vo ovaa smisla, ne e ni slu~ajno {to vo edna
prilika golemiot makedonski pisatel, akad. Petre andreevski,
re~e deka, otkako ke po~ne da ~ita svoe delo {totuku izlezeno od
pe~at, imal ~uvstvo kako da ~ita delo {to go sozdal nekoj drug a
ne toj samiot.

Mo`ebi e pretenciozno, no sepak mo`ebi bi bilo i potrebno
ako vo nekoja od narednite rodnokrajni sredbi, se vpu{time vo edno
takvo prodlabo~eno razgleduvawe na edna vakva za nas prete{ka,
no krajno blagorodna zada~a, pa iako e za o~ekuvawe, poradi na{ata
ograni~ena mo} da poneseme eden vakov nau~en, pa i duhoven tovar
od zavleguvawe vo gre{ki i ponekoga{ i vo iluzorni zaklu~oci,
sepak, ostanuva na{ata inicijalna, misionerska zada~a.

iako za naslovot mo`e da se prigovori vo smisla deka temata
na ovie rodnokrajni sredbi bi bila podobra ako bi se odnesuvala
samo na `enata vo tvore{tvoto, inicijatorot na sredbite
nesvesno so zborot “muza” kako da sakal da potseti deka e ve}e
vreme za navra}awe tokmu na taa tema, na taa problematika.

@enata-majka vo moeto tvore{tvo. Bidej}i i samiot
poteknuvam od selsko semejstvo, vo moeto tvore{tvo, {to e
logi~no, preovladuva likot na `enata na/vo seloto, so osoben
akcent – likot na mojata majka. vo pretstavuvaweto na `enata
za avtorot e irelevantno dali taa e za{titni~ka na umetnosta,
za{to toa samoto posebe se podrazbira, tuku preku nea i so
ostanatite likovi vo deloto, go otslikuva nastanot; na nastanot
mu dava polnota i uka`uva na nepobitniot fakt deka, kako i da
razmisluva kako i da go sfa}a `ivotot, kakvi i da se negovite

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

predubeduvawa i ubeduvawa deka s# e edno, deka nie opstojuvame
i mo`eme da opstojuvame samo vo sodejstvo i vo interakcija so
drugite. i kolku da mislime deka nie, iako ima i del vistina vo
toa,** sepak kako da ostanuva ubeduvaweto deka primatot na ̀ enata
vo deloto se odnesuva na seksualnata dimenzija na deloto.

Mislam deka toa {to majka mi kako pred s#, prvenstveno
stradalni~ka vo mojata poezija e sosema namesto, bidej}i, i
toga{ - kako dete, a osobeno podocna so godinite na sozrevaweto
i spoznavaweto na drugi vistini za `ivotot, sum zaklu~il deka
trudot, anga`manot na majkata e pomalku vrednuvan od trudot,
od anga`manot na drugiot roditel – tatkoto. se se}avam deka,
iako majka mi, kako i site drugi majki na selo, koja ramnopravno
rabotela vo poleto so drugite, i po vra}aweto doma, nema odmor,
bidej}i morala da se zafati so podgotvuvawe ve~era za site vo
ku}ata. a da ne zaboravime na nejziniot anga`man vo vrska so
sozdavaweto i so odgleduvaweto na potomstvoto vo semejstvoto.***

vo moeto tvore{tvo se nosam so uveruvawe deka duhovnoto
stradawe na majkata, vo odnos na tatkoto, za sopstvenoto ~edo,
ima svoe posebno obele`je, ne po svojot obem, tuku po svojot
intenzitet. Taka, vo moeto posledno prozno delo I da si pobednik
i da si pobeden }e se vidi taa razlika po zagubenata na svojata
}er ka vo viorot na egzodusot na Makedoncite od Eegejskiot del
na Makedonija:

„roditelite, vo viorot na genocidot, ja zagubile }erkata, a bra}a ta
- svojata sestra, no tie nikoga{ ne prestanale da se nadevaat deka
sepak od nekade }e go vidat dragoto ~edo, Marija. iako majkata
na momenti se pomiruvala za zagubata edna{ zasekoga{ na svojata
}erka u{te kako bebe, me|utoa, sepak kaj nea postojano gorelo
neizgasnatoto `ar~e na nade`ta.

vo takvi momenti majkata kako da znaela za golemata vistina
deka da se zagubi ne{to, ne zna~i zasekoga{ da se izgubi. Za{to,

** Ubavinata e vo razli~nostite. [to bi bilo koga fizi~ki i duhovno ne bi imalo ra-
zlika me|u mene i tebe; pred nas bi bila samo siva nepregledna videlina, nepodnosliva
da se izdr`i. isto kako koga ne bi postoele naciite koi, kako kolektiviteti se razli-
kuvaat edni od drugi, iako, kako {to e poznato, so globalizacijata tokmu toa se saka da
se postigne: uni{tuvawe na razlikite, razli~nostite pome|u oddelni nacii, nacinal-
nosti, {to e sprotivno na kosmi~kiot diktat, sprotivno na kosmi~koto ureduvawe na
vselenata, a vo neposredna korelacija i so Planetata Zemja, na{ata majka rodilka.
*** ima ubeduvawe deka vo vrska so sozdavaweto na potomstvoto podednakvo se podeleni
rabotite me|u `enata i ma`ot, a se zaborava deka majkata, prvo mora da go nosi plodot
devet meseci, a poroduvaweto, vo izvesen period da go hrani samo so edinstvenata hrana
{to taa ja poseduva: maj~inoto mleko... nekoj, za da ja opravda taa podednakva podelenost
na rabotite vo bra~nata zaednica, }e tvrdi deka ako ne bil ma`ot – tatkoto na deteto
da “posee seme” ne bi ni do{lo do zabremenuvawe i poroduvawe na deteto, a se zaborava
deka takvata uloga mo`el da ja odigra koj i da bilo drug ma`.

Sedma rodnokrajna sredba...

golemite duhovni misliteli, mudreci i sveti lica uka`uvale i
uka`uvaat na planetata. vo takvi momenti majkata kako da znaela
za golemata vistina deka da se zagubi ne{to, ne zna~i zasekoga{
da se izgubi. Za{to, golemite duhovni misliteli, mudreci i
sveti lica uka`uvale i uka`uvaat deka na planetata Zemja, vo
vselenata, vo bekrajot zagubata e samo iluzija, deka s¢ e ednota,
edno - ni{to edna{ zasekoga{ ne se izgubuva, tuku deka samo
minuva od edna sostojba vo druga, pa duri i me|u `ivotot i smrtta
nema razlika...“
@enata vo moeto tvore{tvo. vo seto moe tvore{tvo na

`enata ne ‹ davam nekoe posebno zna~ewe, ako se ima predvid
`enata-majka, koja samo poradi toa, kako {to del od toa be{e
prika`an pogore, ima posebno mesto, taka {to `enata, nasprema
ma{kiot lik, ja pretstavuvam spored nejzinata objektivna
vrednost, vo zavisnost od toa vo kakva uloga se nao|a vo deloto,
se razbira vodej}i smetka i za nejzinite fizi~ki i biolo{ki
karakteristiki po koi se razlikuva od ma{kiot pol. Taka, vo
romanot Pesna otpeana, koga neznaej}i nitu taa nitu nejziniot
roden brat deka se brat i sestra, a rabotat vo ista prostorija i
me|u niv, {to e razbirlivo koga se odnesuva za dvajca mladi, se
razviva ~uvastvo na privle~nost i podocna i na qubov, koja, za
golema radost, nemala fatalen kraj, po otkrivaweto na toa deka
se brat i sestra do`ivuvaat golemi du{evni potresi i bolki,
no voedno i du{evno osloboduvawe, olesnuvawe, deka na kraj toj
i negoviot brat ja na{le sopstvenata sestra koja vo viorot na
genocidot kon Makedoncite vo egejskiot del na Makedonija, u{te
kako bebe & se gubi tragata, koga posle po tolku pominati godini,
nejzinite roditeli zagubile sekakva nade`, kaj majka & sepak
ostanalo da tlee `ar~eto na nade`, kako za niv tako, a i pove}
e, za roditelite nao|aweto na sopstvenoto ~edo bilo izblik na
nenadomestliva radost.

vo romanot I da si pobednik i da si pobeden, {to, na
odreden na~in, e prodol`enie na romanot Pesna otpeana, i pokraj
nao|aweto na sopstvenata sestra, bra}ata ariton i Trajan `iveat
vo postojan strav deka mo`ebi me|u nekoj od niv, kako mladi lu|e,
postoele bliski odnosi so svojata toga{ neosoznaena sestra,
deka nekoj od niv i imal bliski, intimni odnosi so sopstvenata
sestra, Marija. Bidej}i, Trajan, oti{ol mnogu podaleku vo svojot
duhoven razvoj (U~itelot, ramon) od svojot brat, ariton, koj ne
samo {to ne bil pobuden da go sledi patot na toj razvoj na svojot
brat, tuku i se protivel na toa, podednakvo ja vrednuvam duhovnata
orientacija i napredokot vo taa nasoka na, valperija, vo romanot,

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

koja duri izleguva i pomudra od, Trajan, koga, za da go oslobodi od
stravot negoviot brat, ariton, deka mo`ebi negoviot roden brat,
Trajan, imal bliski, intimni odnosi so sopstvenata setra, Marija,
go podu~uva:

„[to ako brat mi imal pobliski odnosi so na{ata sestra,
Marija,” – pra{a, ariton, svrtuvaj}i se kon valperija.

na valperija ‹ be{e sosema jasno na {to se odnesuva pra{aweto.
na toa valperija odgovori deka veruva oti ne ja la`e `enskata

intuicija:
„onolku kolku {to go zapoznav tvojot brat, a i od razgovorite

so tebe za nego, ubedena sum vo sprotivnoto.
Bidej}i i ti veli{ deka nemalo takvo ne{to me|u tebe i nea,

toga{ nema od {to da se stravuva. na krajot na krai{tata, i
da se slu~ilo takvo ne{to – nikoj ne e vinoven. so vreme – s# se
nadminuva. sega treba da se gleda samo vo idninata. Zaboravete
na s# i vratete se vo normalniot kolosek na `ivotot. vas pove}e
treba da ve ispolnuva radosta otkolku tagata.”

Me|utoa, radosta, od druga strana, vrz mene ima{e i razorno
dejstvo, za{to taa, na izvesen na~in, go pobuduva{e i stravot od
smrtta, koj me progonuva{e bezprestan re~isi celata godina od
denot na nao|aweto na mojata sestra, Marija. Zna~i, i pregolemata
radost mo`e da n# ispolni so stra{na voznemirenost na duhot i
celosno da n# opfati so psiholo{ka malaksanost. ...

“Edinstvenoto {to ti ostanuva,” se obrati, Ermenkata,
valperija, “e da go pronajde{ brat ti, Trajan i da zaminete kaj
va{ite roditeli.

sepak, moeto mislewe e, a vie samite }e treba da odlu~ite,
deka ne bi trebalo zaedno istovremeno da zaminete. Bidej}i
olku nasobranite ~uvstva se potresni za sekogo, a najpove}e za
roditelite, osobeno - za majka ti. Podbro bi bilo da postignete
dogovor me|u vas dvajcata. Toga{ samo edniot od vas neka otide vo
seloto. Mislam deka prviot {to treba toa da go napravi treba da
bide Trajan.”...

zaklu~ok. ona {to kako zaedni~ko proizleguva od
pretstavuvaweto na `enata vo moeto tvore{tvo, a vo {to sum
ubeden i vo tvore{tvoto na sekoj tvorec, mo`e da se sublimira vo
slednoto, deka `enata vo moeto tvore{tvo ne ja posmatram kako
muza, kako za{titnik na umetnosta; toa samo posebe se podrazbira,
tuku podednakov „partner“ kako i ma{kiot lik. ova analogno se
odnesuva i na mudrosta {to so sebe ja nosi `enata kako i ma`ot;
poukite {to odvreme-navreme mu gi dava, negovata toga{ s¢ u{te
nespoznaena sestra, Marija, se podednakvo vredni kako {to toj,
Trajan, ‹ gi dava nejze vo romanot Pesna otpeana. Toa analogno se
odnesuva i na Ermenkata, valperija, vo romanot I da si pobednik
i da si pobeden e isto; taa ponekoga{ duri i se nao|a ponapred

Sedma rodnokrajna sredba...

vo svojot duhoven razvoj pred, Trajan, no taa svoja sostojba ne ja
manifestira so doza na gordelivost (gordost), tuku kako rabota
samata po sebe razbirliva. valperija, i ne ja krie svojata qubov
sprema, Trajan, a Trajan kako da se pla{i da zagazi vo podlaboki
vodi vo qubovta so nea poradi posedot na pogolem stepen na
mudrost vo nea od nego.

ako, valperija, se sporedi so, Elpiniki, edna druga va`na
li~nost vo romanot I da si pobednik i da si pobeden e isto,
kaj nea qubovniot `ar, qubovniot zanes e posilen otkolku kaj,
valperija, no spored stepenot na mudrosta {to i dvete go nosat
vo sebe, re~isi kako da se izramneti. i ne slu~ajno {to, Trajan,
za Elpiniki veli deka ima ubavina rasposlana nasekade, no,
sepak, toj stravuva, poradi nejzinata posesivnost vo qubovta da
zavleze podlaboko, pla{ej}i se dali }e ima sposobnost da se nosi
so nejzinite nenasitni qubovni potrebi. „a, koga }e mi opadne
snagata,“ kako da veli, Trajan, „{to }e pravam so sebe, a u{te pove}
e so nea? ]e bidam prezren, mo`ebi“

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

PROf. D-R BLagOya BRayaNOvSKI

THE WOMAN – THE MUSE IN MY LITERARY WORK

Women are inevitably present in all kinds of artistic, especially all
kinds of literary work. It is the same as if you are analyzing a problem
related to the society, or humanity without taking into account the woman,
so the society, or humanity would turn to consist only of male members.
Woman as godess and protectoress of arts and beauty skills, especially
of poetry and music, in my literary work, as well as in the literary works
of other authors, is not presented in order to emphasize her attribute – the
muse, but to point out the impossibility of creating in general without the
presence of the woman in the literary work.

Sedma rodnokrajna sredba...

Vande Gan^eVski

ЖЕНАТА – ЗАЧИН ВО МОЕТО ТВОРЕшТВО

Predlo`enata tema za
sedm ata rodnokrajna sredba
na bitolskite pisateli, ra
zbudi interes i vo mene, me
prisili beglo da pro{etam
niz kompoziciite od moe
to tvore{tvo, napraviv
soodvetna analiza i konsta
tirav deka nema pi{an ma
te rial kade ne e zastapena
`e nata. interesno, kons ta
tirav deka nejzinoto pri
sus tvo mu dava na tekstot
po seben {mek, bilo taa da
e opi{ana kako grda, uba va,
majka, sopruga, lo{a, ner
voz na...

sekade vleguva kako ̀ ena и niz gradbata na tekstot u~estvuva
kako `ena, za~esteno izedna~ena so ma{kiot lik.

Op{ta konstatacija mi se nametna deka sekade niz pi{anite
materijali, zanemarena e nejzinata senzualnost kako pojava, nitu,
pak sum upotrebil za nea zbor seksi. ne oti ne go razbiram toj
karakteristi~en zbor za `enata, koj deneska za~esteno e prisuten
niz literaturata, posebno niz qubovnite prikazni, koi i vo moeto
tvore{tvo se prisutni, no ne i toj zbor. niz site moi pi{ani
tvorbi, `enata e `enstvena, a zborot seksi mislam deka ne
vleguva vo terminot ̀ enstvenost. niz razmisluvawata mi se lizga
dijagnoza deka toj zbor e nekako primitiven, evtin i ne vreden da
se optovaruva so nego mislata koja treba da bide napi{ana, duri
i koga `enata e razgolena ili gola. a koga e oble~ena vo `enska
obleka go zbogatuva i zborot `enstvenost.

Zabele`uvam deka va`en segment niz tvorbite e nejzinata
obleka. Znam deka najva`no za sekoja `ena e da znae za kade i na
koe mesto da se oble~e soodvetno na prigodata. Posebno doa|a do

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

izraz ubavinata na ednostavnosta vo oblekuvaweto. Ova posebno
mesto nao|a vo opisot na glavnata li~nost od romanot sTRa^ka.
nejzinata skladna ednostavnost vo oblekuvaweto koja lansira
niz celoto dejstvie na romanot {arenikava ednoobraznost i ja
kiti so posebna skromnost, uspeav da go zabele`am deneska, posle
desetina izminati godini. nejzinata slika vo ednostavnosta na
oblekuvaweto, kako posebna pojava niz celiot roman, duri i vo
momenti na brzawe koga oblekla ne{to {to i bilo najblizu do
rakata, ja pravi `enstvena, niz celiot roman e dominantna.

niz vremeplovot na nastanite od napi{anite moi tvorbi,
zabele`uvam u{te edna otsutnost, nikoga{ ne sum yirnal pod
`enskata obleka. Ona skrienoto, koe mo`e samo da se pretpostavuva
niz nekoja devalvirana ra{teluvana fantazija ili niz maglovita
alhoholizirana sostojba, se intimnite porivi {to izviraat
od `enstvenosta i koi mamat vozdi{ka kako za olesnuvawe, a
izleguvaat od posebniot vkus kaj sekoja `enstvenost, bilo toa
da e od na~inot na oblekuvawe, od na~inot na odewe, od frlen
zavodni~ki pogled... ne e bitno, va`en e toj nejzin vkus. e, toj vkus
e vistinskiot za~in {to go poseduva isklu~ivo `enata i nikoj
drug. samo {to toj mediкament ne e rasposlan za`areno niz moeto
tvore{tvo, ne e razgolen niz ovkaweto i stenkaweto od ubavinite
na rasko{niot `enski vkus, tuku oble~en i samo za~inet so
sopstveniot `enski za~in.

Za osve`uvawe }e vi pro~itam eden izvadok od romanot
„stra~ka“.

... koga zayvoni yvon~eto na vleznata vrata, ja fenira{e
kosata. Ja otvori.

Redok vid na intimnost, koj ne mo`e da se sporeduva so dva
~ifta pogledi koi se sretnuvaat so ista sigurnost i odlu~nost i
odbivaat da se vpu{tat vo zaedni~ka pregradka. se gledaa nemo
nekolku miga, kako da sakaa da doka`at deka imaat silen karakter
i deka mo`at da ~ekaat u{te nekolku sekundi, za potoa vrela
pregratka...

Taa iznenadena, so {iroko otvoreni o~i od koi zelenata
temna boja, dojde do izraz. [irokata nasmevka gi poka`a belite
kako |erdan nani`ani zabi. izusti tivko radosno:

Trpko...
nejzinata raka se najde na nadvore{niot del od desnata negova

{aka i go povle~e vo osvetleniot del od hodnikot. Vo svetnatite
nasmeani o~i solzite ja bockaa slatko ko{marno niz `elba polna

Sedma rodnokrajna sredba...

so strast i {etaa po negovoto lice, a potoa se ukotvija vo negovite.
i negovite i nejzinite frlaa gre{na toplina. Zaedni~ka empirija.
i dvajcata ne se zbunija pred ogledaloto na vedrinata. Tresokot na
vratata ja ispla{i pudlicata, ostana nadvor, mrdaj}i so opav~eto,
zagledana nemo vo zatvorenata vrata. Zad nea nema{e svedoci, ne
be{e potebna javnost. ni slu~ajno. Vakvite raboti sakaat mrak.
samozaqubeni eden vo drug, se pritiskaa vo svojata samotija.
Celta im be{e da se najdat onamu, kade {to bile nekoga{... Vo
vremeto oroseno so qubov i ograda, kon intimniot son, koj znae{e
da ~eka do ovaa taze kve~erina. Bez dobrove~er i dobredojde, samo
so {kripotot na vozdi{kite niz ti{inata, topli od svetlinata na
dekorativnoto svetlo vo hodnikot, zad masivnata vrata napravena
od plemenito drvo, prirodno su{eno celi tri godini. na `elbata
i be{e ogan blesnat, gi osvetluva{e senkite zad vratata vo nem
razgovor. Bez zbor, samo so racete i polniot glas na vozdi{ki,
pod tovarot na trigodi{noto me~taewe i ~ekawe... Bez pogled
na temninata na vratata... niz svetlinata pod o~nite kapaci od
vla`nosta na o~niot topol sok. Vozbudi kako bura, kako bran koj
gi zgrap~il.

dvajcata zaginaa bez glas vo vrelata `ed. s¢ okolu niv be{e
vo ogan...s¢ gore{e. Bea zakiteni so negovata toplina. i sami...

Polnej}i gi praznite damari od minatoto. Hodnikot be{e
mra~en, gluv i slep. Pudlicata se otka`a od namerata da zavrti
vnimanie za da & ja otvorat vratata. Legna pred vratata.

Zad vratata uspe{no se igraat ulogite. se sproveduva
scenario po red na obvrskite, noseni od `elbite na strasta. nema
potreba od meѓusebna konsultacija ili prisustvo na re`iser.
Qubovniot zanes raste{e, za edno~inkata od ~etvrt ~as, da donese
kus izliv na sre}a.

se}avawata niz napi{anite romani i raskazi mi vle~at
posebno vnimanie, vo delovite kade e prisutna `enata niz
kompozicijata, zaedno so svojot sopstven za~in, kojznae od
kakvi kulinari niz istoriski sopstveni nadgradbi, koristen,
dopolnuvan, prigotvuvan i usovr{uvan, za jas da re~am deka mi
zali~uva na vrvno kulinarsko majstorstvo koe mi asocira na
vistinski ubavo kulinarski zgotven {irden, a niz tvorbite da
mu dava sve`ina, rovkost, {mek, za~esteno i {lag na vrvot so
jagotka, ~ere{na ili vi{na, seedno. Za~inot, ili kombinacijata
na za~ini karakteristi~ni za `enite, nikade ne mi dal navika da
gi stavam vo edno leglo, nitu pak, da pravam nekakvi selekcii na

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

nivnite likovi i karakteri po nivniot sopstven za~in, duri i koga
zboruvam za nea deka e so~na, deka e puteresta, deka e kajmaklija,
deka odi kako srna, deka mi zali~uva kako vilu{ka, deka e rebro so
malku mevce, deka e bujato zbu~ena... edno mi e jasno, suvoparnost
}e go krasi tekstot ako otsustvuva `enski lik, a sprotivno deka
tekstot ima so~nost i fil za da se po~ustvuva niz ~itaweto
negovata ubavina i vkus.

eve pred mene izleguva Jorgovanka od raskazot „Vino`ito“.
Ja gledam so svetnati o~i, ne od nekoja milina {to se liznala niz
nea, tuku od nervozata {to ja isplaknala, potpalena od nejziniot
Gojko. izleguva kadivka, so karakter ednakov na nejzinoto ime,
treta sopruga na Milojko, od raskazot „Preku patot“.

Vo raskazot kaj si bratu~ed jas sum Mokrenka, zboruva za
`enata nevidena ~etirieset godini, negova sestra. Po sredbata so
nea, otka`uva sotirovoto srce. Podavaat glava u{te dvaesetina
karakteristi~ni likovi na `eni naslikani vo raskazite.

nekolku zborovi da re~am za mojata zbirka poezija, edna i
edinstvena, naslovena kako Partalav oblak so pedesetina pesni.

ne gi analiziram `enskite likovi kako majki, soprugi,
qubovnici, nervozni, krotki, debeli, slabi..., tuku sakam da go
akcentiram vlijanieto {to go napravi mojata mila vrz moeto
tvore{tvo. Vo minatoto koga }e napi{ev pesna, privilegija
ima{e taa prva da ja slu{ne. Jas kako rascuten dren vo fevruari
‹ ja ~itav so niza gestovi i glumewe za vpe~atlivost da ostavam i
ubavinata na pesnata da ja razleam okolu nea. Po meseci taa, mojata
mila, frli slana vrz mene i me ovena, a ovenet niz sokacite na
poezijata ne mo`ev da ~ekoram.

Re~e nervozno „dosta, prestani so tanteli, kurdeli, ne
mo`am da te slu{am. Pred mene kako da imam soprug koj ne e ni
ma{ko ni `ensko, mi lansira sina mese~ina..., kade si yvezdo moja“
Jas vko~anet od nejziniot nervozen napliv, onemev, a taa dopolni,
„Pi{uvaj bre proza, batali poezija, ili polesno ti e... Yvezdo
treperliva“ e, toga{ vidov deka yvezdite na neboto ne treperat,
tie toa ne go pravat, a go pravi toj vpe~atok, samo nestabilnosta
na atmosferata, kako {to nemirnata povr{ina na vodata sozdava
vpe~atok deka kamewata vo nekoe ezero se pomrdnuvaat i se dvi`at.
O~igledno mojot pristap so ~itaweto napravi sprotiven efekt
kaj mojata mila koja ja saka poezijata.Taka izlegov od poezijata,
blagodaren sum ‹ na mojata mila, prodol`iv da pi{uvam proza,
taa saka da ja ~ita i po ~itaweto ostanuva zadovolna, a koga taa e

Sedma rodnokrajna sredba...

zadovolna, jas bez zapirka tvoram.
Mo`ebi ste slu{nale za na{iot sogra|anin BorislavBo{ko,

Boki ivanovski, ili ste go gledale dokumentarecot Temnilo,
snimen za negovata maka. e, toj Boki, deset godini ne videl
proleten cvet, sinilo na neboto, niтu polna mese~ina, a okolu nea
rasfrleni treperlivi zvezdi. nitu vesnik i kniga ne pro~ital,
boleduvaa negovite o~i od nekoj dauov sindrom, retko zaboluvawe
koe napravilo premre`e vo negovite o~i. Zaboluvaweto go dobil
po zavr{uvaweto na gimnazijata, a takov be{e do pred edna godina.
Vo Turcija mu napravija operacija na kataraktata so ultrazvuk.
Operacijata trae{e desetina minuti. deneska gleda na ednoto oko
i sreќen e. Ovaa nedela go pro~ita mojot roman senkite se nemi vo
surovo vreme. Go pra{av za komentar, a znaete {to mi odgovori,
„Zamisli go tvojot roman bez Ukrainkata kuklestoto lice.
Prazen }e be{e bez `ena. ^etivoto ne }e be{e so~no. Mo`ebi }e
be{e prepe~eno, pregoreno... Vakva so~na kako zrela praska, kako
{to e opi{ana vo tvojot roman, i nego go pravi so~en, vkusen za
~itawe.“

O~igledno Boki saka{e da ka`e deka kuklestoto lice,
Ukrainkata kafeanska dama od selskata meana „[ok“, niz romanot
izgleda kako rasfrlen za~in za da bide lesno goltliv niz ~itaweto.

Posebna analiza za na{ata mileni~ka `enata na dene{nava
tribina, zaslu`uva `enata sopruga od moite dva taze romani „Ja
prevrti sudbinata“ i „Bev tamu i se vrativ“. Velam zaslu`uva, no
nema da gi analiziram imajќi go predvid dadenoto ograni~uvawe od
organizatorot na dene{nava tribina za dol`inata na materijalot
koj se prezentira. nema posebno da se zadr`am nitu na `enskiot
lik od romanot „]e go tu`ev Гospod“, od posebna intimna pri~ina
da ne gi razbudam traurnite se}avawa vo mene.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

vaNDe gaNCHevSKI

THE WOMAN – SPICE IN MY LITERARY WORK

The spice, or the combination of spices characteristic of women’s
character, I have never thought to put in the same basket, nor I have done any
selection of their characters in accordance with their spice. This has never
happened even when I speak of them to be juicy, butterlike, creamy, walking
as a doe, resembling to me as a fork, that she is a rib with a beat of flesh on it,
that she is bubbled. One thing is clear, the text would be dull in the absence
of a female character. On the contrary, the juiciness and freshness of the text
would be felt through her beauty and taste.

Jorgovanka from the story “Rainbow” is coming before my eyes. I am
watching her with glittering eyes, not because of the pleasure that passed
through her, but because of her angriness inflamed by her gojko. Kadivka
comes out with a character equal to her name as a third wife of Milojko, from
the story “across the road”.

Sedma rodnokrajna sredba...

ПЕТРЕ ДИМОВСКИ

ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА УНИВЕРЗУМОТ

Жената е најголемата неоткриена
тајна на универзумот, која откако чо-
вештвото знае за себе ја разгатнува, а
постојано се губи во нејзината соврше-
ност. Отука таа е вечната инспирација на
уметниците, големата муза на поетите
и на творците од целокупното книжев-
но творештво што го создава човекот.
Секогаш од тој извор пробива кристал-
на свежина на недопрени предели што
се постојан предизвик на писателот да
завлезе во откривање на тајните при
создавањето на својот свет. Така, таа ја
дава смислата на целото постоење, и таа
е доволна на писателот животот да му
биде целосно исполнет, а со нејзиното
отсуство се создава најголема отворена
празнина.

Во романот „Пламенка“ истоимениот лик зрачи со една блескотна
светлина на мајка и борец, која сета своја енергија ја вложува да оствари
една своја гигантска борба со извојувана победа. Пламенка стоички ги
издржува ударите на невремето, кога во нејзината земја владеат војни и
маршираат туѓинци. Таа, како мајка, се бори непрекинато да ги одгледа
своите деца во тешките години на страдањата. Подготвена е и со својата
физичка сила да ги надмине тешките удари од времето кои ја оставиле
без многу нешта, и без куќа. Еве еден цитат од романот како се бори
со предизвиците, постојано исполнета со енергија и челична волја да
се опстои: „Plamenka gi ras~isti urnatinite od nejzinata ku}a i
sama po~na da gradi. ku}ata mora ponovo da se podigne. vo nea od
sekoga{ se obnovuval `ivotot, zemal nov silen zamav. nekade treba
da se vratat Yole i Mir~e. [tom ne se vo mrtvite, tie se vo `ivite“.

Во романот „Резервна тајна“, Катица е лик на верна сопруга, која
живеејќи ги трауматичните години на штотуку започнатата транзиција
од едно општествено уредување кон друго, сака да ја задржи моќта на
семејството, која до тогаш нејзиниот сопруг директор на големо пре-

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

тпријатие ја имал, а му е загрозена со големите промени што настанува-
ат. Таа во секој миг е тука, крај сопругот, да го охрабри, да го посовету-
ва, да го поттикне за решителна борба во својот пат кон моќта, и не да
попушти пред новите промени, но да ги придобие во своја корист и да
стане богат и моќен уште повеќе отколку што бил. Тука е и Сјајка, секре-
тарка и љубовница, која, покрај што владее со чувствата на директорот,
настојува да завладее и со моќта на неговите пари, и за таа цел гради еден
свој свет во кој се гледа искачена на високото место, кое како љубовница
на директорот ‹ припаѓа. Како љубовница, целосно му се поддава на
Дарко, но со таа љубов сака да си ја обезбеди и иднината, не иднината
на љубовен план зашто знае дека врската со директорот Дарко не може
да биде трајна кога тој ја има и сопругата Катица, но може да ‹ донесе
материјална корист што ќе ‹ го обезбеди целиот иден живот. Сјајка „i
koga ja qubea i koga qube{e go ~uvstvuva{e toj vol{eben miris na
parite, taa nezapirna mo} {to probiva niz nea i ja izdignuva nad
site barawa {to mo`e da se javat“. Но, „sjajka ja izma~uva{e {to ne
znae s¢ u{te kako da go pronajde sefot.“

Јанкула, главниот лик од романот „Крилја“, кој паѓа заробен во
затрупаниот тунел, целиот негов свет, со иднината, која изгледа толку
непостоечка и неизвесна, е граден на животната енергија што ја доби-
ва од спомените и соништата за убавата Виви, присутна постојано во
неговиот испразнет свет, која суверено владее со сите негови желби, со
моќта на мислата и контролирање на енергијата, собрани во неговото
несогорливо мечтаење да ја види повторно и да ја врати во светот на
реалноста. Таа е генераторот на силата да истрае во неверојатните тем-
нини на судбината, непоколебливо да се бори со неа за да дојде на крајот
до вистинската слобода, до вистинскиот свет. Тој ги гради своите крилја
со спомените на Виви за светот кој треба повторно да се отвори за живо-
тот и повторно да го почувствува неговиот тек кој несреќно е запрен во
длабочината на земјата каде ништо реално не може да допре што ќе му
врати и искра надеж дека ќе продолжи да живее. Но таа моќ ја има же-
ната на неговиот свет, таа моќ доаѓа од ликот што постојано е присутен
во него и го држи во будноста и низ најголемите тешкотии за да не се
изгуби во големиот очај што во такви услови би следел. А Виви постоја-
но му ги враќа спомените како реалност. „Mazna, skokotliva i `e{ka,
mu ja dava qubovta. sekoga{ qubovta so vivi be{e so silni ~uvstva.
go pregrnuva, go zema so svojata toplina, go opojuva mirisot na silen
nagon i trae dolgo…“

Надворешниот свет за Јанкула е изгубен, но тој го допира само
благодарение на присуството на Виви во неговиот свет, во неговите спо-
мени и во неговите пресилни желби светот повторно да биде обновен за

Sedma rodnokrajna sredba...

да се најде со жената на неговиот живот која, сигурно знае, нема никакво
објаснување за неговото исчезнување од нејзиниот живот. Тој ќе ‹ се
врати со таа нова сила што ја црпел за сето време на заробеништвото од
нејзиното присуство во неговиот спомен.

Меденка од романот „Сонце“ во ќелијата е животната радост, цел и
најсјајната ѕвезда на небото за воинот Ивец, кој и низ најжестоките суди-
ри во борбите со непријателот ја носи како спомен од кој е решен нико-
гаш да не се одвојува, ја носи како незгаслива светлина што го осветлува
неговиот пат низ непрегледните туѓи територии во кои е пропаднат и
каде Меденка е неговата инспирација на силата да истрае, да го пронајде
патот и да се извлече од големите опасности и од смртните закани кои
постојано го демнат и висат над неговиот живот. Големите походи тој ги
остварува со нејзиниот лик пред својата голема мисла да се пробива низ
непријателските војски и да го следи патот до победата. Таа е неговото
знаме, неговата верба, неговиот меч на правдата.

Силна кога силно љуби, таа енергично ја брани љубовта кон Ивец
и со ништо не дава да ‹ биде одземена.

Музата, таа богиња на уметничкото изразување, ги осветлува тај-
ните од кои се создава и гради ликот на Жозефин од романот „Бродови“,
за која Ниче, исто така лик од „Бродови“, ќе рече дека „ја носев во себе
како отворен видик кон иднината“ низ сите оние потраги низ животот по
својот индивидуален пат што треба да го пронајде, препознае и освои,
а на тој пат среќата не може да дојде во отсуство на Жозефин во која се
вљубил при патувањето со бродот „Галилеј“ по прекуокеанските води
кон Австралија. Иако од Жозефин Ниче е одвоен во години и децении,
таа неприкосновено владее со неговиот реален свет и тој го живее жи-
вотот во кој Жозефин е постојано присутна, како во тешките мигови на
опстанокот, така и во среќните случувања во кои се заедно со неговата
незгаслива желба. И таа негова желба ќе го води по патот до повторна
средба за да бидат и останат заедно во сиот следен живот што го имаат
како дар од времето и од вечноста.

Еве како започна средбата што ќе ги разбранува океаните во душа-
та на Ниче. Додека бродот се лулее над големите бранови раздвижени
од бурата, „Жозефин се фати за подадената рака, и тогаш почувствував
како океанот пројурува низ мене и не можев да ја запрам таа сила да не
ме понесе со себе“. Ниче е заробен, фатен во мрежата на љубовта од која
никогаш нема да посака да се истргне. „Жозефин! извикав, изгубен во
чувствата и ги раширив рацете да ја преграбам. Топлата насмевка од ли-
цето на Жозефин го смири океанот во мене. Видов колку нежно и невино
ми се насмевнува и веднаш ме разоружа“. Таа останува во неговото срце

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

и во времето кога се разделува од него и исчезнува во непрегледното
пространство на Австралија. Но, убедувањата од пријателите да ја забо-
рави нема да најдат место во неговите копнежи по неа. „Жозефин беше
небесен ангел, чичо! Ангел! Никогаш повеќе нема да видам ангел, ако
овој го изгубам“! Ниче живее со својот сон и ќе рече „Жозефин излезе
од маглата на сонот и ме облеа со нежна насмевка. Кога се пробудив таа
насмевка продолжуваше да ме гали, а во душата ми наслегнуваше нос-
талгичност од осаменоста“. Таа девојка и го загрозува неговиот живот,
изгубен во своите мисли по потрага за средба со неа, и го извлекува во
мигови на судбински грешки кога со својата мигновена појава во сли-
ката од разумот го враќа во светот на реалноста и во чинот на опаснос-
та. „Работев внесено, и токму тогаш се јави Жозефин. Ме растопи со
насмевката и потонав во еден убав свет. Жозефин ме галеше со зборови.
Душата ми играше од возбуда. Шумот од нејзиниот од ми трепереше во
ушите, се нишаше просторот. Одеднаш се затресе машината“. Натаму
раскажува Ниче како „Жозефин беше изгубена во просторот, а јас из-
губен во мислите“. Но таа навраќа во неговите мисли во мигови кога
навистина му треба и не може да ја совлада без неа тежината на време-
то. Тогаш се случува ова, „Жозефин прелета како секавица и го осветли
видикот“, па така патот за Ниче останува отворен и видлив и ја задржува
ориентацијата на движењето низ својот живот, одбегнувајќи ги опасно-
стите на заканата да го оттурнат кон провалијата која често се појавува
на неговиот пат низ големиот непознат свет.

По многу години, конечно, сонот станува стварност, средбата се
остварува. „Жената стоеше несфатливо спокојна за мигот. Нејзиниот
строг, одмерен израз ме поколеба. Првичната мисла се стопи како отки-
нат светлосен балон кој се губи во невидлива капка. Но, од балонот, од
таа растопена светлина на измешани бои мигновено се оформи лик кој
цврсто ги спои минатото со иднината. Пред мене стоеше Жозефин, не-
можно е нејзиниот лик да исчезне од сеќавањата. Тој беше втиснат во це-
лото мое срце и сега излезе во просторот. Таа, следејќи го мојот разгорен
оган во средбата, се збуни, како да се најде пред опасен непредвидлив
тек на надојдена река што ќе ја потфати и понесе. А не може да ја сфати
и открие тајната за мигновената магнетна сила што ќе ја повлече, ни да
ја разреши дилемата дали одеднаш да и` се предаде, или да начини отпор
за да се истргне од невешто поставената стапица што носи измама.

Жозефииин!
Просторот е затворен и стеснет до критична збиеност. Од него ис-

чезнува сè друго, а остануваме само ние, поврзани со времето и ширина-
та, и блесокот ја стопува светлината од двајцата спојувајќи се во татнеж

Sedma rodnokrajna sredba...

на грмотевица од која нè подзема разлеана синевина за да го откриеме
океанот во своите очи.

Потоа Жозефин побара да седне. Лулањето на просторот толку
силно се изрази низ нејзината свест што ги спои бурата од океанот и
неочекуваниот налет на космичката светлина. Кога ја подигна главата се
отвори насмевката од бродот што, изневерена, долго лутала низ галак-
сијата“.

Благуна во „Бродови“ го инспирира Рене во фронтовскиот метеж
да ја гледа светлината кон излезот за остварување на ветената средба кај
пештерата, каде ќе го чека низ сиот надворешен пекол што е создаден
од неразумните лакомости на предизвикувачите на војни. Тој ќе гази низ
растопената лава на боиштето за да ја оствари ветената средба.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

PeTRe DIMOvSKI

THE BIG SECRET OF THE UNIVERSE

The woman is the biggest riddle of the universe which the humanity
has been solving through the centuries being always lost in her perfection.
Therefore, she is an eternal inspiration of the artist, the great muse of the
poets and creators of the entire literary work. from this source always
appears crystal freshness of the unreachable lands as a constant challenge
to the writer to start solving the mistery that this world brought with its
creation. This is the aim of the whole existence and this is enough for the
writer to fulfill his life’s emptiness.

In the novel “Plamenka” the same named main character emanates
with glowing light of a mother and life fighter who endures under the life
strokes in the times of wars and strangers marching through the country. In
the times of suffering she fights strongly to bring up her children.

Plamenka cleared up the ruined walls of her house and started building
it anew. In it the life has been always renewed and grew with vigor again.
Dzole und Mirche must return somewhere. If they are not among the dead,
they should be alive”.

Sedma rodnokrajna sredba...

ИДЕНТИТЕТОТ НА ЖЕНАТА
ВО „СРЕДБА СО НЕПОЗНАТИОТ“ И

„МИРИСОТ НА ЖИВОТОТ“

Телото (половата раз-
лика), како важен културен
производ, кој има значајно
влијание во битисувањето
на човекот, е точка од која
извира визијата и од која
настануваат и се создаваат
женските ликови во моите
романи. Положбата која же-
ната ја има низ историјата
во различните општествени
формации е основен крите-
риум кој ги оформува глав-
ните женски ликови во двата романа: „Средба со непознатиот“ и „Ми-
рисот на животот“.

Телото, коe претставува важен културен агенс, низ историјата, ис-
кажано преку усното предание, с¢ до денес претставува идеолошки об-
работуван објект.

Текстот на Библијата, во првата книга Мојсеева го опишува соз-
давањето на првиот човек, имено Бог ги создава машкото и женското
според „образот свој“, што јасно имплицира дека и двата ентитета се
содржани во божјата природа, во еден бесконечен ентитет. Меѓутоа, во
однос на постанокот на човекот се наведуваат и други стихови, во кои
Бог ја создал Ева - првата жена од реброто на Адам. Со создавањето
на Ева било нарушено единството на двата пола, единство во кое било
втемелена девственоста на првобитниот човек. Тој чист „девствен чо-
век“, кој е маж и жена во исто време, но сам по себе ниту едното, ниту
другото, според Јакоб Беме е симбол на совршениот човек. Меѓутоа,
единството на двата пола не можеше да опстои затоа што Другоста е ос-
новна категорија на човековата мисла. Ниедно заедништво никогаш не
постои како едно, без притоа да се постави другото. Телото на машкото
има смисла само по себе, апстрахирајќи го телото на жената.

Класичната митологија ни го овозможува најраниот увид во врски-
те меѓу мажите и жените. Митовите се обид на мажите да воспостават
симболичен ред во нивниот универзум, во кој положбата на жената е

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

асимболична, универзум кој функционира со посредство на исклучу-
вање на женственоста. Убиството на женското тело, неговото исфрлање
од една постојана фаличка идеализација е основата на женската асимбо-
личност, основа на машкиот универзум.

Уште во Античка Грција, олимпискиот Бог Зевс, ја проголтал
мајката и мајчинството. Токму затоа Јулија Крстева н¢ потсетува преку
своите дела дека желбата да се „поврати“ мајката е однапред условена со
фактот дека таа најпрвин била „проголтана“.

Во романот „Мирисот на животот“ нагласена е улогата на мајката
во животот на давта главни ликови Игор и Наталија. Игор потекнува од
угледно семејство, на кого родителите му обезбедиле прилично луксузен
живот. Уште на факултет имал свој стан, свој автомобил и многу пари.
Но, тој е неуспешен студент кој е во војна со своите родители. За разлика
од него, Наталија нема таков луксузен живот, нејзините родители не така
лесно финансиски можат да го издржат нејзиното школување.

Заедничко и за двајцата е улогата на мајката во нивните животи. И
двајцата имаат потреба од мајчиното присуство, затоа што мајката е таа
која ја внесува топлината во домот. Мајката е таа која им дели совети и е
секогаш тука за нив. Мајката е таа во чие присуство с¢ си доаѓа на своето
место. Игор се сеќава дека мајка му подготвена за на забава со градскиот
џет-сет, останала дома да му ги менува облогите со киселина, бидејќи
имал висока температура и го молела да го испие чајот додека е топол.
Загрижено Игор ‹ вели дека ‹ ја „уништил забавата а таа го прегрнува и
во нејзината прегратка с¢ си доаѓа на своето место“. Потребата за мајчи-
ното присуство не престанува. Напротив таа може само да биде поголе-
ма. Игор се запрашува: „Со што би можел сега да ја запрам? Нејзиното
присуство ми е потребно повеќе од порано. Имам многу работи да ѝ
кажам, многу чувства да поделам, ми недостигаат нејзините совети“.

Наталија е во своите студенски години и кај неа во присуство на
мајка ‹ с¢ си доаѓа на свое место, и на неа ‹ помагаат мајчините совети,
мајчиното присуство ‹ го подобрува расположението. Во друштво на
мајка ‹ низ долгите крајезерски прошетки, бара излез од тагата и депре-
сијата кои надвиснуваат над неа и претставуваат опасност по нејзиното
здравје. Нерасположението е с¢ поголемо и постојано. Мајка ѝ е загри-
жена за неа. На нејзино инсистирање и двете одат во болница. Грижли-
воста на нејзината мајка е безгранична и потврдена со зборовите: „Ќе ме
разбереш тогаш кога ќе има имаш свое дете“. Разговорите со неа се со
таков жар како утре да ќе биде доцна тоа да ‹ го каже.

Загриженоста на мајката за своето дете е присутна и во „Средба
со непознатиот“. Мајката на Кате е напатена, но силна жена, вдовица
која останала сама да ги одгледува двете деца. За да може да ја школува

Sedma rodnokrajna sredba...

својата ќерка таа ја изнајмува една од двете соби во кои скромно живеат
и ги подготвува најубавите слатки и колачи во градот, по наследен ре-
цепт од нејзините родители.

Таа успева да го препознае расположението на Кате само што ќе
ја погледне. И таа со своите совети се обидува да ја охрабри ќерка си во
моментите на разочараност. „Твојот живот и твоето здравје се повредни
од с¢ друго што постои на овој свет. Затоа те молам не дозволувај лесно
да ги загубиш“ -ќе ‹ рече нежно милувајќи ја.

Покрај што ‹ било одземено мајчинствоо на жената, половата раз-
лика создава низа специфики на човековите тела кои ги детерминираат
половите улоги низ различните општествени формации с¢ до денес.

Без оглед на устројството на општеството, конкретната положба на
жената секогаш била под туторство на мажот. Жената била предодредена
да биде потчинета, поседувана, експлоатирана. Жената во текот на сите
историски епохи се изградува и се остварува, се идентификува низ една
постојана борба со мажот за еднаквост.

Жените се подредени и во современото општество, во кое прити-
соците од масовното живеење создаваат длабока потреба за чувство на
индивидуалност и општествена различност. Во ова урбанизирано опш-
тество сопствениот идентитет се гради преку телото. Субјективитетите
на жените и нивните општествени позиции се поврзуваат со специфики-
те на нивните тела.

Условите жената да биде среќна се одредени и од релацијата же-
на-простор. Исто како што женското тело е Друго во однос на машкото,
Балканот е Друго во однос на Европа. Балканот е место каде човекот ги
губи своите права, своите вредности, место каде човекот го губи својот
идентитет.

Кате, главниот женски лик во мојот прв роман „Средба со непо-
знатиот“, животот го започнува во периферија, во која постојат макси-
мални ограничувања и вечен комплекс кон големината на светот. Расти
и созрева со копнежот да стане некој и нешто во животот. Го завршува
економскиот факултет и очекува да почнат да се остваруваат нејзините
соништа. Но, наместо тоа таа наидува на низа неприлики кои ги разго-
руваат немирот и неспокојството во неа. Како дипломиран економист,
единствената работа која ‹ е понудена е во текстилна фабрика за многу
ниска плата и таа набргу „сфати дека тој е свет од нејзините соништа, кој
не може да го допре на јаве. Почна често да размислува да го напушти
родниот град.“

Кате е претставник на генерацијата млади луѓе, препуштени сами
на себе, за кои државата не води грижа и затоа с¢ почесто размислува
да го напушти родниот град и да замине таму каде владее ред и дисци-
плина, уште еднаш потврдувајќи го заклучокот дека современиот човек

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

страда од чувство на невдоменост и оттуѓеност, од чувство на просторна
нелоцираност.

Исто така, просторот како услов за (не)среќа се јавува и кај глав-
ниот женски лик во мојот втор роман „Мирисот на животот“. Наталија
е студент на Педагошкиот факултет, „која во себе ја носи за многумина
погребаната идеја за морал“. Задоена со традиционалните убедувања
дека не треба да им се дава на момчињата ако нема сериозни намери,
се повлекува во себе, се препушта само на учењето и го следи патот кој
сама го одбра. Сосема неочекувано, на роденденска забава, го запознава
Игор и во него ја пронаоѓа својата сродна душа.

Меѓутоа, Балканот, кој го влече со себе прашањето на опасност
и на војна која доаѓа од него, и за неа претставува зла судбина. Балка-
нот претставува немирно подрачје, место на конфузија и непријатност,
место кое изобилува со опасности. Војната и немирите ја прекинуваат
нејзината среќа. Европското „буре барут“, како што го нарекуваат Бал-
канот ‹ го зеде Игор и нејзината радост, „некоја непозната сила не ми
даваше мир. Ми доаѓаше да викам, да липам,низ плачот да ја извадам
маката што ми ги стегаше градите. Срцето ми биеше секаде, во градите,
во стомакот, во главата... Главата чинев секој миг ќе ми експлодира. Ќе
ми се распрсне мозокот на сите страни. Ме фати паника. Собата стана
претесна. Со рацете ја стегнав главата.“ На ова немирно подрачје наре-
чено Балкан, среќата и радоста ‹ станаа далечни и недостижни.

И уште еден момент е доста важен за среќата на жената, а тоа
е убавината на нејзиното тело. Последните години жените панично
стравуваат од староста. С¢ повеќе посветуваат внимание на својот из-
глед, панично се обидуваат да ја задржат младоста на своето тело и
секојдневно се подложуваат на различни третмани во козметичките са-
лони и wellness, центрите. Жените хистерично им подлегнуваат на раз-
ните видови третмани, фејс-лифтинзи, липосукции, хормонски терапии,
со цел барем малку да го одложат неизбежното стареење.

Современото општество ја наметна потребата од младоста на тело-
то. Мајката на Игор секојдневно посетува фризери и козметичари, иако ‹
е смачено од нив, само затоа што сака да го задоволи вкусот на јавноста.

Женските ликови во моите романи се мајки кои се грижат за своите
деца, иако историјата, уште Античка Грција, се потруди да им го одземе
мајчинството.

Понатаму тоа се жени, кои живеат на периферијата на западно-
европското јадро наречено Балкан, кој за нив е кобен. Жени кои покрај
домашните обврски се трудат да ги задоволат потребите кои од нив ги
бара современото општество, потенцирам на потребата од задржување
на убавината на своето тело.

Sedma rodnokrajna sredba...

Тоа се ликови кои идентитетот го градат низ секојдневната борба
со суровата реалност, трудејќи се да докажат дека не е точна претпостав-
ката дека женските тела се неспособни за машки достигнувања, дека се
послаби, дека се понаклонети кон хормонални неправилности, нарушу-
вања и непредвидливости и да докажат дека не треба женските тела да
се сметаат како инхерентно ограничување на женската способност да ги
достигнат вертикалните вредности на машкиот свет.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

veSNa efTIMOva

THE IDENTITY OF THE WOMAN IN “MEETING WITH
THE STRANGER” AND “THE SCENT OF LIFE”

The position of the woman through the history in different society
formations is the basic criteria that forms the main female characters in
both my novels: “The Meeting with the Stranger” and “The Scent of Life”.
The female characters in my novels are mainly mothers who care for their
children, in spite of the history, since ancient greece, which made a big effort
to deprive them. also, there are women who live on the periphery of the west
european core so called Balkans, which for them turned to be fatal. They
are women who besides their home responsibilities try to fulfill the needs
imposed by the modern society, thinking on keeping up the beauty of the
body.

They are characters whose identity is being built through the everyday’s
battle with the cruel reality of life, trying to prove the incorrectness of the
supposition that women are incapable of male achievements, because of
their physical weakness, hormonal disorders. They are tending to prove that
woman’s capability should not be limited to her body, but on the contrary
woman is capable of achieving the vertical values of the masculine world.

Sedma rodnokrajna sredba...

ПРОФ. Д-Р ВЛАДИМИР КОСТОВ

„ОФ, АМАН, АМАН“ КОН ТЕМАТА
„ЖЕНАТА – МУЗА ВО МОЕТО ТВОРЕшТВО“

Жената во современата македонска литература не е онаа жена од
патријархалното општество, домаќинка и мајка, или, ако е млада, не е
она моме опеано во народните песни или на кое и се пееја серенади
под пенџере. Денес таа се пројавува со признаците на жените кои ‹ се
препорачуваат преку електронските и печатените медиуми и преку т.н.
тривијални филмски серии кои го нарушуваат интегритетот и интимата
на семејниот живот.

Вековниот традиционален морал преку ноќ исчезна од општест-
вениот живот. Во допир со европската култура на живеење, кај нашите
луѓе се создаде нов менталитет и нови сфаќања во сите сфери на оп-
штествениот живот, во тој ред и во литературата како нов тренд во теко-
вите на нејзиниот развој, но истовремено и со наплив на супкултурата
која ги поплави традиционалните вредности.

Кога е во прашање тезата што ја заговара темата на денешната
Седма роднокрајна средба на писатели од Македонија, претпоставувам
дека нејзините учесници ќе се најдат исправени пред прашањето како
да се доживее жената портретирана во нашата литература. Како? „Пра-

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

шање е сега“! (според Хамлет). Во секој случај според монденското пра-
вило: „Биди убава и молчи“! Родителите и учителите во онем стаписа-
ни стојат пред таквите глетки емитувани во телевизиските емисии. Нив
ги нема како активни чинители во воспитниот сегмент на образовниот
процес. Воопшто го нема човекот како хомо сапиенс (разумен човек), а
најмалку како хомо фабер (работник, производител). Го има инфантили-
зиран, како хомо луденс (човек што игра), поточно човек ЗА кога играат
фудбалски, ракометни и кошаркарски екипи во стадионите, претворени
во арени, во кои се аурлика, па гласот на писателот не може да се чуе.
Според тоа, во својата 80-та година од животот како писател, што и да
речам, ќе биде диспарантно на актуелните сфаќања за денешниот чо-
век кој во литературата го нема на минишан. А Гете има речено: „Меѓу
луѓето да си човек, е голема сласт“. Блазе си му! Денес, лексемата сласт
се римува со власт, асоцирајќи на византиската царица Теодора која, од
дното на животот, се искачи на византискиот трон. Таа ме потсети на
Краста од мојот роман „Последното целивание“ за кој, мислам, има што
да се каже.

Преку неговиот главен протагонист, во овој роман се прави обид за
вивисекција со длабоки хируршки резови во живото ткиво на општест-
вениот живот кај нас во не така далечното минато. Но, не располагајќи
со соодветни хируршки инструменти, му се нанесувале уште поголеми
деформации. Во својата неукост и примитивизам, Краста не е на нивото
на историската улога кон општествено отуѓени структури на власта ‹ ја
наметнале да ја игра, за на крајот да сфати дека нејзиниот потфат дожи-
веал фијаско кое, од своја страна, пасквилот преку кој, како книжевен
жанр, се реализира романот, да се трансформира како крвава драма, а
нејзиниот протагонист – завалијата Краста – да доживее судбина на хе-
роина од античка трагедија.

Со слична контроверза се пројавува и Џишка од романот „Цркви-
чето 40 маченици“ која минува низ метаморфоза и од блудница, - ан-
тиципирајќи ја блудницата на Сартр, достојна за почит – ја доживува
почитта на битолчани, градејќи го црквичето кое станува едно од свети-
лиштата во градот, подеднакво сакрализирано од сите граѓани, без оглед
на нивната конфециска припадност.

Во чуеж со Мара, но како нејзино ехо, кое силно се најавува додека
наврапито не замре, а ликот на Ели Спиридонова од романот „Писание
за страшниот суд единствен лик на жена – филозоф во моето творештво
меѓу бројните ликови и филозофи по вокации, или самодиктати од маш-
киот пол. Анализирајќи ја филозофијата на францускиот деизам, таа ги
става по сомнение придобивките на хуманистичкиот реализам од 18 век
кој се зародува во декаденција и меркантилизам што ги дисквалификува

Sedma rodnokrajna sredba...

сите морални вредности за сметка на економскиот профит. Несфатена и
изолирана од средината, таа посегнува по својот живот со самозапалу-
вање, што е трагичен чин на холокауст по оној што се случи со нашите
сограѓани Евреи во 1943 година.

Во моето творештво има ликови на жени преку кои се афирмира
љубовта како Аристотеловата калокаготија (убава добрина) која го об-
лагородува и го краси животот на човекот. Дури и кога не е персонифи-
цирана, таа е присутна во секое литературно дело како спиритус агенс
на творечкиот чин, сеедно дали е дивинизирана или демонизирана. Во
првиот случај во моето творештво неа ќе ја препознаеме во ликовите
на Ленка (од романот „Нов ум“), во Светлана („Маргарит“) и во Олим-
пија од новелата „Тула“ како верни и пожртвувани сопруги во екстремни
околности.

Со уште попотенцирани одлики на дивинизација се пројавуваат
ликовите на Маргарита Бунева во новелата „Истерување на ѓаволот“ и
во Литија од новелата „Прокураторот“, која чистотата на љубовта спре-
ма евангелистот Марк ја проверува преку поезијата на поетот Катул, за
да дојде до уверување дека таа е музата на неговите евангелиски записи,
по што следува нејзиниот љубовен изблик, изразен во поимот ХАРИСИ-
МЕ кој приближно соодветствува на поентата од трактатот за љубовта
на ап. Павле: „И на крајот остануваат овие три нешта: Верата, Надежта
и Љубовта. Најголема меѓу нив е Љубовта“!

Наспроти љубовта, сфатена како блаженство, се пројавува и преку
ликови преку кои е доживеана опсесивно и фатално или кои ја вулгари-
зираат и ја практикуваат на еротомански начин. (Габриела Манолева од
новелата „Змија“, Марџи во новелата „Лингва латина“, Наталија во но-
велата „Содомија“ и др.) Посебно во овој контекст би го издвоиле ликот
на Белосветска (во истоимената новела) која се пројавува со особините
на Нана од роман на Зола чиј граѓански идентитет граматички се озна-
чува со придавката белосветска која се супстантивизира и придобива
антрополошко аначење со признаци на тотална дехуманизација.

Еротизмот е својствен за бројни женски ликови во моето тво-
рештво со потекло на стари граѓански семејства како рецидиви на феу-
далниот аристократизам на Битола како престолнина на Цар Владислав.
Таков пример имаме во семејството на Мандушевци во ликот на садо-
мазохистички настроената со псевдоним означена како Царица Елена
во новелата „Матната“, кај Пецаковци во ликот на Фана Пецакова во
романот „Грешка“, на Герасимовци преку Ана во романот „Црквичето“,
семејство кое поседува домашен параклис со стари икони меѓу кои и
гравурата со натпис: „О, роде развратен! (на кој се одговара со „Одмаз-

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

дата е моја“ во романот „Нелегално оружје“).
Поодделни ликови кои и во современите услови придобиваат општи

карактеристики а имаат вродени дегеративни процеси, пороци, страсти
и нагони, по примерот на слични такви од романите на Зола, поврзани со
подемот и падот на сватовски поврзаните семејства Ругон-Макартиеви,
а кај нас, повеќе како резултат на распадот на патријархалниот морал,
среќаваме и во мои литературни творби како на пример во романот „Крат-
ка расправа за логиката“, највпечатливо презентирани во ликот на Божија
Мандаџиева, порочна интелектуалка чија жртва е наивното селско мом-
че Дукадин. Рецидив на аморализам, во современите услови поттикнат
од т.н. „Сексуална револуција“ како и од „еманципацијата“ на жената
лишена од социјално-културна димензија и сфатена како цивилизациска
придобивка, а, всушност, нејзина деградација, среќаваме, исто така во
„Кратката расправа за логиката“ во која работничката Зоја станува сек-
суална жртва на газдата Лаќи.

Наспроти бројните сатанизирани женски ликови, во моето тво-
рештво се експонирани и ликови преку кои љубовта се манифестира
елегично и или еуфорично. Таков е случајот со ликот на Афродита од
романот „Битолијада“ која ја доживува голготата на граѓанската војна во
Грција, потоа еуфорично прикажан ликот на Невена во расказот „Кутри-
от Трајан“ кој се пројавува со карактеристики својствени за трагиката
на хероините во античките драми. Еуфорично доживеана е и љубовта
на Марлена во романот „Битолијада“ која доживувајќи ја апсурдноста
на Првата светска војна, на работ од делириум донесува решение да ја
прослави на имагинарен начин златната свадба со својот сопруг кој како
германски војник загинува при освојувањето на Битола. „Има во мое-
то творештво еден лик на жена (Клавдија Прокла, сопругата на Пилат!)
која флаички во моите творби не е присутна, но во морален поглед е
решителна и стамена. Имено, во еден решавачки момент, кој го одреду-
ва текот на светската историја, му испраќа на својот сопруг писулче во
кое го предупредува дека тој човек (Исус) е невин. Прокураторот, пак,
држејќи се за Кривичниот законик, си ги измил рацете и потпишал за
Исус смртна пресуда. Дали и Булгаков со овој апокрифен мотив, пред да
го напише својот роман „Мајсторот и Маргарита“ во кој е присутен овој
мотив, прет ходно не си ги измил рацете? Дали тоа не го прават и другите
писатели, вклучително и оние кои пишуваат историски романи и до кои
допираат не едно и уште толку по толку пусулчиња за историски наста-
ни и личности? Дали сите не пишуваат новели по примерот на Бокачо во
кои, не прекинувајќи ја врската со прото-вистлната, во своите творби из-
несуваат НОВА ВИСТИНА која нужно се пројавува со НОВА ФОРМА?

Низ идеално сфаќање на љубовта, минуваат Ицо и Јофка, ликови
во романот „Умната побрканост на Ицо од Америка“, како и Џани и

Sedma rodnokrajna sredba...

Тане во романот „Тане“ во кој љубовта го достигнува својот апогеј во
момент кога Тане и Џени.искачени во кабината на градежен кран - сцена
која асоцира на љубовта кај птиците атавистички изразена во гнеадо -
Тане и ја говори на Џени најтрогателната македонска љубовна балада
„Си заљубив едно моме“ која како парафраза си нашла свој одраз во по-
веке мои творби, пред сите во „Нов ум“, во „Учителот“, во „Црквичето“,
во „Скршена чаша“ и во десетици други од 250 новели и новелети од
„Хераклејскиот мозаик“, во моите 16 романи, како и во целокупното мое
литературно творештво. Ќе ми дозволите на крајот од овој инвентарен
попис таа епизода од романот да ја наведам фрагментарно:

„Си заљубив едно моме од малечко до големо. Дојде време да го
земам, легна моме се разболе, оф, аман,аман!

Јас отидов да го видам. Ми побара понадица: жолта дуња среде
лето, среде зима љубеница. Ко се вратив од чаршија, најдов моме на
носила, оф, ама, аман!

Двесте давам спуштете ја, триста давам да ја видам!
Трогната, Џени рече:
- Си ја замислувам сцената на Бродвеј. Сите возила сопираат, сите

минувачи застануваат простум: Момето го носат на носила. Момчето
ја запира поворката. „Двесте давам, спуштете ја; триста давам да ја ви-
дам“! Шекспировска сцена! Њујорк, кој трешти дење-ноќе, кој е во трес-
ка, се стишува и среде тишината крик: “ (ОФ, АМАН, АМАН)

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

D-R vLaDIMIR KOSTOv

„OF AMAN AMAN“ TOWARD THE THEME
WOMAN – MUSE OF MY LITERARY WORK

even when it is not personified, she is present in every literature work as
a spiritus agens of the creative act, no matter whether divinized or demonized.
The above woman we can recognize in the characters such as Lenka (“New
Mind”), Svetlana (“Margarit” and Olimpija in the novel “Brick” being faithful
and self-sacrificing wives in extreme conditions. Dzishka from the novel “The
Church 40 Martyrs” passes through the metamorphosis of a promiscuous
woman - anticipating the promiscuous woman of Sartre worthy of respect –
lived to the respect of Bitola citizens by building the small Church that later
became one of the shrines of the town, equally visited as a holy place by all
the ethnics.

The character of eli Spiridonova in the novel “Standing before the
Judgement Seat” is the only character of a woman – philosopher in my
literary work among the numerous characters and philosophers by vocation in
the male sex. With more emphasized traits of divinization are the characters
of Marija Buneva in the novel “The exorcism of the devil” and of Litija in
the “The Procurator” who the purity of the evangelist Marc checks with the
help of the poetry of Katul at the same time coming to the conclusion that
she is the muse of his evangelist texts after which her love expression follows
with the term HaRISIMe. This term is approximate to the main point of the
apostle Paul’s treatise on love: “at the end remain these three things: faith,
Hope and Love. The greatest among them is Love”

Sedma rodnokrajna sredba...

НИКОЛА КОчОВСКИ

ЗА МОЈОТ КНИЖЕВЕН ТРЕТМАН НА ЖЕНАТА
КАКО ПОИМ НА УБАВИНА И НЕЖНОСТ,

НО И НА ОБЕСПРАВЕНОСТ

Навистина многу често жената претставува олицетворение на убаво-
то и нежното, иако понекогаш ‹ се случува да се изметне во приредувач на
сурови игри со оној што мисли дека е сакан од неа.

Кога се пишува подолги години проза, разбирливо дека меѓу реа-
лизираните ликови ќе има доста припаднички и од женскиот пол, кон
кои во поезијата, особено во минатото, се негувал посебен однос на
одушевеност, на возвеличување на нивната присушта убавина, со кое
се стасуваше дури до обожување. Тоа е од поодамна така: Кога по ве-
ковните забрани, особено од црквата, на с¢ што е животно кај човека,
во врска со земниот престој, најпосле осамна идејното раздвижување
познато под името хуманизам и ренесанса, кога и на љубовта се загледа
како на убавина и нужност на животот – тогаш и жената престана да се
смета за создание од втор ред, туку напротив, се издигна до светол поим,
чија заштита стана врвна благородност. Постапката, пак, да се опеваат
и слават женските доблести, како физички, така душевни, која стана,
всушност, мошне позната, а која што јас, со оглед на времето, би ја наре-
кол рицарство со зборови, постепено се вообичаи до тој степен, што се
создаде нов вид поезија – љубовна.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

Целта на историскава дигресија е потсетување на зачетоците на
култот кон женската убавина во литературата. Кога се има тоа на ум, се
надевам, исто така, сфатливо ќе биде што нешто од таа постапка на вос-
певање на возбудливата привлечност на жената продолжило и во подо-
цнежните времиња, но, секако, во извесна сообразена мерка. Најпосле,
без убавина, животот би бил и посиромашен, и понеосмислен. А сигур-
но една од најприфатените изреки и најпризнати како точност - е таа што
кажува кој е поубавиот и понежен пол!

Ова, сепак, не значи дека понекогаш, особено во последниве вре-
миња кога се избега многу напред и многу далеку од моралот, не може да
се сретнат во романите, расказите, драмите, и негативни ликови од жен-
скиот пол, кој, исто така, со сета своја шароликост, е дел од човештво-
то. Како што веќе ги ужива сите денес важечки човекови права. Така,
веќе не е воопшто чудно кога денес читателите сосем убедено читаат за
некоја здодевна, неискрена, кокетка која глуми вљубеност, или за нес-
кромна, користољубива алчница, никогаш задоволна, спремна дури на
подлости... Вакви, и други слични негативности, се прифаќани како при-
добивка на новото време, колку од нашето поднебје, многу повеќе „уве-
зени“ отстрана и бескритично примени како свои.

Меѓутоа во најголем дел, протагонистите во моите романи, и од
машкиот и од женскиот пол, се луѓе од народот, често со крепосни карак-
тери, изградени во условите на овој, наш живот, пренесувани и зацврс-
тувани преку семејството.

Длабоко убеден дека кај жените во нашиот народ постои нежност,
срце полно со прекрасна љубов, спремност на верување во луѓето, тоа и
го кажувам во работите пишувани за него, пократки или подолги. Уште
во првата моја покрупна творечка најава, романот „Малата Билја“, мое-
то внимание беше просто пленето од младо женско суштество, земено во
мое то набљудување всушност уште премладо, но кое бликаше од прекрас-
на низалка на симпатични особености, со кои знаеше да восхити голем
број очи и меѓу другарчињата и во семејството во селската средина сред
која уште со раѓањето е останато сираче, но во душата ‹ цвркоти нешто
птичје и радосно и слободно, и дури лишено од можноста да ја види и
почувствува одбивноста и нетрпеливоста на туѓата селанка што ‹ станува
маштеа. Условите во кои расте девојчето Билја до шеснаесеттата годи-
на, се натежнати од густо сивило како под клапнат свод што би можел
да се спореди со некакво, небаре грмушкаво, огромно дрвиште, кое со
паднатите дури до земја гранки го поклопило видикот за каде и да било,
но чувството со кое расне малечката, е исконска склоност да се биде
радосна и ведра, без и да се сака воопшто да се погледне во тегобно-

Sedma rodnokrajna sredba...

то! Едно незапирно кликање на младото тело, небаре да е обиколено,
покрие но, со ништо друго над себе, туку со најсветла сончевина. Едно
многу карактеристично, лесно и оптимистичко примање на светот, без
оглед на неговиот вистински лик. Да: едно поднебјенце темно и задуш-
но, во кое, сепак, вегетира, расне еден цвет... Ако може така да се каже:
со самото раѓање вдахнат оптимизам.

За овој роман се носев со размисла да го наречам „Две поднебја“,
или: „Две поднебја под заеднички свод“. Впрочем, во тоа ми беше и ос-
новната, поаѓачка идеја: опстојот и излез на пат наспроти лошото вплет-
кување на судбината.

И не само во „Малата Билја“. Не ми е целта да го нагласувам при-
родниот факт, дека, всушност, и нема мој роман во кој не постои, покрај
машкиот, и женски протагонист, туку нешто поинтересно: дека во мое-
то творештво има случаи на два романа, во кои протагонист во лицето
на жена е апсолутно доминантен. Првиот случај е романот „Исконскиот
дар“ (објавен 1999 год. од „Матица македонска“), во кој мајката Китен-
ка, уште од млади години останата без маж, со мачни напори се труска
низ годините, со непрекината грижа да го одгледа и да го издигне синот
Ласте, но во тоа е спречувана и од неискусност, и од некој свој погрешен
чекор, како што е нејзиното премажување за доста имотен старец што
живее во старечкиот дом каде што таа работи како прислужничка - само
да обезбеди опстанок, да го исшколува синот. И кога на крајот, доведена
до конечно незбиднување на желбата: син е останат на влијанието на
улицата, е тргнат по погрешни патишта, а самата, во една жална своја
рекапитулација, ја согледува залудноста на жртвуваната своја младост,
во очај, посегнува да го казни виновникот за тоа, но исконското мајчин-
ско чувство никогаш не дава казнетиот да биде чедото, туку, во сoстој-
бата на тешка вознемиреност и хаотично каење и согледување на својот
неуспех така што веќе ‹ е стемнето пред очите, ‹ се случува „малку да
погреши“ догледувајќи виновник во лицето на стариот Секул, зашто да
не ‹ предложел втор брак, немало да ‹ се запусти животот. Тука немаше
што да ‹ попречи никакво исконско чувство, да ‹ ја задржи раката што
ја заби секирата во старчевиот врат…

И вториот случај, романот „Ќерката Кети“, со само навидум старо-
моден наслов, зашто тоа е, всушност, литературна психолошка студија
за млада женска личност што своите години ги поминала во туѓина, под
строго туторство на својот татко кој има цел, наводно, да ја заштити од
можните зла што во тој свет, како што е убеден, може да ‹ се случат. Два-
есет и осумгодишната Кети (Кате), за која татко ‹, сепак, не изнајде шише
во кое ќе ја дочува затворена, е распната меѓу својата беспомошност во

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

осаменоста, иако прочитала доста книги на јазикот што ‹ го заменил мај-
чиниот, меѓу големата религиозност, татковата суровост, мајчината без-
условна покорност кон него, како и наближената опасност да биде при-
силно омажена за непознат човек во далечен американски град. И при-
тоа, при прво соочување со вистинска, силна љубов, нема да го избегне и
најочајниот чекор – обид за самоубиство. А во таа љубов покажала таква
чудесна нежност и сакање кон човекот со кого ‹ се вкрстил животниот
пат, а за кого тоа претставува несонуван лек, многу потребен за душата...
(романов чека на скоро објавување).

Но, не би продолжил со примери за возлетот на издигнувањето,
односно за тежината на темни доживувања од страна на мои протаго-
нистки, без да истакнам, сосем јасно на ова место, дека, всушност, често
ми се случува жената за која пишувам да испадне страдалничка. Поми-
слувам дека тоа е, сигурно, и затоа што му припаѓа на народ кому што
историските и географски околности му наметнувале долго робување.

Тоа го има веќе во романот „Малата Билја“, со тетката на Билја,
Донка, која изиграна од својот бескарактерен љубовник, соработник на
окупаторите во селото, доживува, во својата безизлезност, да го изоди
дури патот до јавна куќа во градот.

Во мигов си приспомнувам дека барем во шест раскази сум обра-
ботил поизразити доживувања на мои женски ликови во кои, исто така, е
вмешана нечовечност на маж. Токму во врска со малку погоре искажа-
ната мисла за трагиката во судбината на овој народ, од тие шест случаи
дури во четири исходот е трагичен за девојките. Така, во расказот „Бог-
данчо“, злогласен арамија од другата вера, како уцена со која ќе изнуди
тешка сума пари, ја граба селската убавица Роса, и кога не може да му
биде натокмено бараното, животот на девојката завршува многу жал-
но. Слично, небаре на невина немоќна животинка која поради алчност
е жртвувана, едниот од двајца окупаторски војници што како обична
патрола се погодиле на горскиот пат под наше село, здогледувајќи ја
младата овчарка Босилка, ќерка на одбеган партизан, иако и воопшто не
им е познато тоа, сличен на ѕвер што намирисал стрв, се спушта во го-
нење на живот и смрт, кое ќе заврши со очаен скок на девојката во длабо-
ката рекичка, каде што гонителот, достасувајќи до нејзината окрвавена,
умирачка снага на камењата низ водата, си ја задоволува страста, додека
не стаса и другиот да го направи истото. Сцената, прикриени оддалеку
ја гледаат група овчариња, од кои едно с¢ до стари дни тоа ќе го пом-
ни... Во расказот за случување по завршувањето на војната, „Писмо“,
насилникот не е туѓинец, но, сепак, не е од Македонија. Како подофицер
на новата југословенска војска остварил во наш град љубовна врска со

Sedma rodnokrajna sredba...

девојка, но многу не му се чекало, едно од среќавањата завршило со
прошетка до скришно место на крајот на градот, каде одбивањето на
девојката завршило со вперен пиштол во нејзиното лице, и по таа случка
него нема повеќе да го види, а преплашената млада душа брзо, брзо ќе
потоне во темно лудило, и оттаму не по многу долго, во смрт. Во „Мојата
траурна класна“, во овој век, постара вдовица, на враќање од гробишта,
му раскажува на авторот за убавата Вилка, својата сосетка и другарка од
момински денови, инаку ќерка на богат занаетчија кому крајот на свет-
ската војна му донесе неспокојни денови и страв. Млад офицер по име
Јова, вселен во неговата куќа по налог на власта, и тој немакедонец, се
вљубува во с¢ уште малата убавица, која сепак си има невини средби со
саканото момче, збунета е од инсистирачките изјави на униформираниот
станар, но никако не и согласна. Во него напредува занесот и желбата,
речиси болно ја следи девојката со момчето, си вообразува за нивните
речиси детски среќавања работи кои воопшто не ги прават, па вон себе,
скриен во домашната градина, ја дочекува кога таа се враќа и во нејзи-
ните млади гради испукува повеќе куршуми. Во расказот „Одѕив“, мага-
цинерката Јагна во социјалистичкото земјоделско стопанство, со лажни
ветувања од директорот дека ќе биде задржана на работното место, е
вовлечна во неморал, оптоварувајќи се со тешко психолошко страдање,
без можност на живо суштество да се довери… А, пак, девојката Ка-
линка во истоимениот расказ, доживувајќи ја во време на транзицијата
големата среќа да биде примена на работа во новоотворена продавница
за прехранбени стоки, не наоѓа во себе толкава храброст да му се спро-
тистави на младиот сопственик кога тој посегнува на неа сексуално да
ја искористи, и се враќа таа вечер дома со извесна сума добиена како
„награда“. Сепак, малку ќе се порадува од своето жртвување кое уште
неколку пати го повторува, зашто сопственикот наскоро, како кога се
пружа рака по сосем росен цвет, прима на работа нова, сосем свежа и
примамлива девојка, а неа, Калинка, ја отпушта…

Можеби е тоа навистина склоност да пишувам за слабите и обес-
правените.

Пак во романот „Малата Билја“: Кога по смртта и на втората жена
Билјиниот очув Силјан ја прибира во куќата сиромашната Магденица,
вдовица на загинат партизан, а таа, исправена пред нужноста да најде
однекаде каков било начин да го прати да се школува синот Веле во гра-
дот, му се обраќа на газдата за заем, овој одвај тоа го дочекува за да поба-
ра од неа сексуално да му се предаде, а сиромаштијата и незаштитеноста
и во овој случај се покажуваат како лош учител...

Но, има во животот и многу длабоко несреќни судбини, уште по-

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

тешки и пожални и од морално паѓање. Таква посебно трогателна е сос-
тојбата на скопјанката Марта во романот „Раско“, која откако ги изгуби-
ла родителите и сестра си во големиот земјотрес 1963 година, за малку и
сама не настрадувајќи, ја доживува среќата во голема љубов со младиот
Раско, син на Албанец и Македонка – љубов во која само како привид
и затрептува надежта за среќен живот, зашто веќе тешко разболена од
тогаш неизлечливата туберкулоза, и преостанува само, одведена од него
во бачило на планина во потрага по здравје, да ги доживее своите по-
следни денови, од кои остануваат само елегичните страници до крајот
на романот…

Или пак, слична судбина, но во обратен зафат, во романот „Деца
на мајката земја“, каде љубовта меѓу две од главните личности, Русе и
Ела, бидува победена, овој пат од леукемија на момчето. Мачни, болеж-
ни преживелици во интимата. Меѓутоа, тука, освен трагиката, која со
времето, сепак, е превозмогната кај младата Ела, во име на животот што
треба да продолжи, доаѓа време на ново, уште поосмислено нејзино вљу-
бување – во централниот лик на романот, Новко, кој многу почувстви-
телно оптоварен со транзицијата отколку неговите врсници, единствено
во прибег кон неа успева да изнајде смисла за својот живот. Зашто Ела
и се разликува од другите во групата млади, иако тука неспомнати: таа
е прекрасен пример на топла приврзаност, благородност и позитивност.

Троглави интимни животни истории на некогаш среќни жени се
подначнати во расказот „Несоница на пациентката Ивана“, каде со ме-
сеци и месеци попусто надевајќи се на оздравување, од сето што не-
когаш го имале им останува уште исчекувањето на ретките посети на
најблиските, со напнато глумење надеж во очите на овие, и секојдевни,
незапирливи сеќавања и сеќавања на убавото што веќе никогаш нема
да се повтори. Небаре од приказна е минатото на неподвижната Марга,
балерина со европски глас, која во доцните ноќни часови, место сон,
наслепо во темното, тивко пребарува на скапото свое радивце, низ од-
браните музички програми на далечните станици, успевајќи понекојпат
да ја долови музиката која некогаш речиси волшебно ја придружувале
нејзините полетно растанцувани нозе, одушевувајќи ја публиката...

Има во моето творештво, секако, и жени негативки, како што е
нинфоманката Мишел, во чија мрежа ќе биде уловен и близу три годи-
ни ќе се прпелка протагонистот Дилко Мијалов во истоимениот роман,
и сличната на неа гладница за страсни доживувања Џени во романот
„Соседовата кокошка“, која ќе успее до тој степен да го заќори и заглупи
протагонистот Бјагој, што се омажува за него без да го сака и му доне-
сува во стомакот туѓо дете. (Всушност, казна за него зашто лекоумно

Sedma rodnokrajna sredba...

ја изневерил својата девојка Светле и нејзината чиста, искрена љубов,
бремена оставајќи ја во своето село без и да ја извести за намерата да
пребегне во Австралија…)

Туку, бидејќи веќе го спомнав романот „Дилко Мијалов“, не можам
да одбегнам уште еден пример, но за прекрасна девојка каква што само
во родната земја би можело да ја има: и убава, и скромна, и верна, и со
очекувања од животот, и со срце спремно надеж да донесе… Тоа е сиро-
машната Дена, со која вистина преку фотографија го запознаваат млади-
от Дилко, но наскоро од тоа ќе произлезе и патување во татковината, и
случувања што како најголема радост, како нежен повеј небаре од божја
милост ќе го обдарат најпосле неговиот живот заталкан низ сурови пре-
живелици по Америка. И малку подолго, тој нестрпливо ќе очекува да
му пристигне, со добиена виза, во американската земја невестата Дена,
како ден што милно му се разденува. (Само, за жал…нема никогаш да
ја дочека, зашто ќе биде убиен во грабеж од млад моторист, веројатно
припадник на клетите, проклетите зависници од дрога.)

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

NIKOLa KOCHOvSKI

THE WOMAN AS SYMBOL OF BEAUTY,
TENDERNESS AND DEPRIVATION

after many years of writing it is understandable that there will be a
number of female characters on which, especially in poetry in the past, an
attitude of excitement, extolment of their beauty was cherished to the extent
of adoring. after years of prohibitions installed by the church authorities
finally dawned the ideas of the Humanism and Renaissance when love was
treated as beauty and necessity – woman was not treated as a human being of
second order any more. The process of glorification of woman’s beauty and
virtues, physical and spiritual, turned to be chivalry and very soon the love
poetry appeared.

This doesn’t mean that in our times we do not meet in the novels, dramas
and poetry negative female characters who in all its diversity in colours are
inevitable part of mankind.

Sedma rodnokrajna sredba...

САЊА МУчКАЈЕВА ВИДАНОВСКА

ЈАС СУМ ЖЕНА - ПИСАТЕЛ

Јас - жена.
„Спиеш во мене.
Длабоко во мене.
Во моите мисли...

Застанувам на крстосницата. четири страни, како четири ветрови
се обидуваат да ме намамат. На едната, десната страна стои жена во бе-
лузлав фустан, малку проѕирен, косата под рамената. Ветер од едната
страна ‹ го открива лицето. На левата страна стои друга жена, со куса
коса, панталони и блуза. Стои свртена на спротивната страна. Не ја гледа
жената со долгиот фустан. На третата страна, исто така, стои жена на ве-
терот. Гледа на нејзината страна од крстосницата. Облечена е како невес-
та, но во црно. Морничаво делува. И косата ‹ е црна, долга. Речиси до
половината. И на крајот, на четвртата страна стојам јас. Не знам во што
сум облечена. Не знам каква ми е косата и дали изгледам како првата
жена, со фантазијата на белузлавиот, проѕирен фустан, или сум со крат-
ка коса, цврста, ветровите од четирите страни не ми можат ништо, или
морничаво, со црн невестински фустан, но знам дека тоа е мојата страна
и не можам да преминам на ниедна друга патека од крстосницата“.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

Таа... колку зборови, стихови, реченици, може да содржи во едно -
таа. Жена. Јас, таа, тие... Просветлување за писателот, мажот кој ја гледа
со негови очи и жената која ја гледа со свои очи - жена. Што гледам јас, а
што гледа тој? За мене предизвик како ослободување на мојата енергија,
со кого се зближувам, нејзиниот лик ме прави своја, а јас ја ослободувам
од патеката по која поминувала. Ја гледам на моите страници како мајка,
баба, пријателка, онаа што тагува, се радува, љуби, се плаши, но во секој
момент ме повикува очајно да ја раскажам нејзината патека од крстос-
ницата, на која жените можат да не се познаваат, ниту гледаат, а, сепак,
женското перо ги чувствува и сочувствува на начин на кој само една
жена-писател го може тоа. Тоа е мојата патека, животот поминува низ
неа и не можам да се ослободам од помислата дека жената е утрото на
првиот ред од страната која ја пишувам. За себе, за неа, за таа што веќе
не постои... Муза? Желби од соништа? Или огледало на женската душа
која знае да раскаже илјадници приказни, само кој знае да ги слушне?
Или уште потешко, да ги раскаже на нејзин начин! Понекогаш и посаку-
вам да се ослободам од неа, да не ја отвора својата душа толку искрено
пред мене, но не можам.

Јас сум жена-писател! Каде и да се обѕрнам, ја гледам жената што
ја раскажува својата приказна, ме тера да ја прераскажам на свој начин,
како дневникот на интимноста што ѕирка од некаде, како фикција и како
реалност. Од Ева, до денешен ден, ја гледам во секоја жена и се пра-
шувам, кој е виновен за тоа? Дали жената во мене, или гревот што сум
жена... Сакам да ја слушнам нивната приказна, утрата што се будат ја
шепотат, ноќите што заоѓаат ја раскажуваат... И секогаш ја пронаоѓам
љубовта што ги движи, нивното раскажување за стравовите, за очеку-
вањата, за остатоците од сеќавањата. Силината на љубовта, кон мажот
што ја движи, кон синовите и ќерките што во најголема болка ги раѓа и
во најголема болка ги напушта на денот кога Бог ја повикува засекогаш
да премине кај него, кон своите родители кои еден ден ја напуштаат, кон
својата креација која ја одржува нејзината женственост; за љубовта. Која
ја чувствува можеби и кога еден ден не постои повеќе во земскиот свет.

А силата е другата страна на нејзината приказна. Кога се пишува
за жената, се има чувство дека ништо не е изгубено. На секоја страница
постои сегашноста, минатото е просветлено како зора, која ја најавува
иднината. Инспирацијата кај мене, тогаш доаѓа од сите времиња за кои
има што да се пишува и мислам дека секогаш е малку. Дека има уште,
недоискажаното чека од секое време. За мене е предизвик да се пишува
за секоја жена. За жените од минатото, за нас од сегашноста, за ќерките
на иднината. Секоја со своите соништа, со различни раскази од времето
од кое доаѓаат и сите со иста цел. Мислам дека секоја жена го посакува

Sedma rodnokrajna sredba...

истото. Љубовта! Кој може да живее без неа? И кој не сака да раскажува
за неа? Повторно во трите времиња. Ниедна љубов не замира, ниедно
чувство не се заменува со друго. Кога се пишува за жената, а водилка е
таа, како муза на творештвото, сфаќањето за жената е во срцето кое ја
дели истата судбина. Огромно, секогаш подготвено да ја прегрне новата
љубов која доаѓа од внатрешноста на нејзиното битие. И нема ниедна
друга определба во животот на жената освен силата што ја движи кон
нејзината мисија, да ги прегрнува своите чеда, да го прегрнува својот
маж, од дното на душата да трепери за нив, секој нареден ден. Или жен-
ственоста што искри од неа, па се вели дека убавината на секоја жена
доаѓа од срцето, кога ќе ја пронајде својата среќа. И тогаш знае да се
бори, со незадржлива страст што се претвора во бура, каде силата се
докажува само со мудрост. Затоа, ако би раскажувала сега како генеза на
незапирлива страст континуирано за с¢ што сум пишувала за жената, то-
гаш тоа би било од првата страна која сум ја напишала и објавила, а тоа
би одзело многу време и место. Поради тоа решив овој текст, како и сите
мои текстови да ‹ ги посветам на жената, со вметнување на мали делови
од мојот најнов роман, кој с¢ уште е скриен во моето женско срце. Да
се пишува за четири жени во различен временски период, кои се толку
различни и временски оддалечени е мојот нов предизвик во романот кој
с¢ уште е без наслов. Иако секогаш пишувам за жената, убедена сум дека
нема да се повторувам во ниедна страница, иако сум напишала повеќе од
илјада страници за неа. А убедена сум поради тоа што жената, за мене
како писателка е извор на нови страници каде бурата стивнува само од
кога ќе го завршам она што сум го започнала. Кој може подобро да ја
познава жената, од една друга жена која сака да се вовлече не само во
нејзините спомени, туку и во надежта на новиот ден кој осамнува.

„Јас, Софија. Станав тоа утро, а стиховите ми влегуваа во уши-
те како сенка која се вовлекува одамна во мене. Не се протегнав тоа
утро, мислев на нив лежејќи неподвижно. Обично се будам, се проте-
гам низ постелата како мачка. Сега не го направив тоа. Бев мирна, дури
и лежев дишејќи сосема тивко и плитко. Како да се плашев да не разбу-
дам некого до мене, иако бев сама. Беа тоа мои стихови, или некаде сум
ги прочитала. Многу читам, но не ги паметам. Одеднаш знаат да се
провлечат на почетокот на денот, кога сум меѓу стиховите на сонот
и моите мисли. Во длабочината, закопани, во темнината од другата
страна. Пеат, некогаш, некогаш врескаат да излезат, од мене, Софија.
Баба ми се викаше Софија. Го носам нејзиното име. Иако немам ништо
со неа. Ниту ја познавам. Беше млада кога умре, мајка ми имаше само
седум години. Се викам Софија по желба на мајка ми, за да го зачувам
споменот на баба ми. Она што останало од неа во паметењето на

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

мајка ми. Малку се сеќава на неа, но она што го памети е длабоко и до
детали. Истите работи ми ги раскажува од кога знам за себе. Кујната во
која ги правела колачите, мирисот на ванила. Вели дека кујната за неа
секогаш ќе има мирис на ванила. А за мене кујната мириса на домашна
пилешка супа. Која не ја сакам многу. Општо не ја сакам кујната. Мра-
зам да работам во неа. Повеќе сакам готова храна, нешто на брзина под-
готвено. Си велам, додека седам во кујната, ја уништувам поезијата во
мене. Оди ли заедно пржењето кромид и поезија? Можеби мирисот на
ванила се поврзува со поезијата, но мирисот на кромид, не! А јас никако
не можам да го замислам мирисот на ванила во кујната на баба ми. По-
некогаш и нашата кујна мирисаше на ванила, но само додека мајка ми ги
печеше колачињата, а потоа веднаш се враќаше стариот мирис.

Но сега живеам сама и мојата кујна мириса како што јас сакам.
Има мирис ист како и другите соби, затоа што не готвам. Наутро мириса
на кафе, но мириса и собата во која го пијам кафето. Некаде прочитав
дека ако домот на пладне не мириса на печено месо и свежа векна леб,
тогаш мириса на самотија. Не знам каде го прочитав тоа, затоа што мно-
гу читам и како што кажав и претходно заборавам, често го заборавам
и насловот на книгата и името на писателот, но, сепак, ако беше книга
која ми оставила впечаток, ќе се сеќавав. Или на насловот или на името
на авторот. Ете, сум го запомнила само цитатот. Така некако ми оставил
впечаток. Не знам зошто. Живеам сама и убаво ми е. Правам што сакам.
Станувам кога сакам и ако сакам цел ден седам необлечена. И нема да се
туширам ако сакам. С¢ зависи од мене. Од мојата волја. Со моето слобод-
но време располагам само јас и никој друг. Имам триесет и две години
и сосема сум задоволна од мојот живот. А имаше една друга Софија, на
која наликувам, вели мајка ми. Иако не сакам да признаам, ја гледам на
сликите и навистина наликувам на неа. Таа живеела за другите. Раѓала
деца, дури пет, се плашам и да помислам на пет деца, станувала за нив,
се облекувала за нив, набрзина, мислејќи што побрзо да заврши со себе,
за да ги прави колачите од ванила за нив, да помине часови со дланките
во ладна вода и да ги трие, трие нивните алишта, испрашени, калливи,
да излезе калта од нив, повторно влегувала во кујната, кујната не мириса
повеќе на ванила, мириса на пржен лук и кромид, рацете испукани на
жешкиот шпорет, ладната вода ја замени огнот, повторно ладна вода со
крпа, го брише подот од валканите стапалки на мажот ‹ и кога доцна во
ноќта ќе легне, повторно не е сама. Не располага со тоа време за себе. Ни
тогаш. Не, јас само го носам името Софија, а моето време е само мое“.

Ако започнам од почеток, кога спознавањето за женственоста
одамна одминало и веќе сега се вгнездило толку длабоко, ќе повторам
уште еднаш, од Ева до денес, тогаш размислувам во насоката на ме-

Sedma rodnokrajna sredba...

сечината која привлекува и одбива. Нејзината моќ, кога е полна, силно
осветлена топка во темнината. Погледнувајќи ја, ми ја дава неисцрпната
инспирација. Додека го пишувам текстот, сфаќам дека таа е „виновни-
кот“ што од мојот прв роман, па понатаму, жената ме води да пишувам
за „грешниците“, историјата на младоста, самотијата, приказните што се
раскажуваат низ деловите на историјата, за мајките, мајките на нивните
мајки, ќерките, па и за себе, кога секој автор не сакајќи ја вовлекува и
својата сторија, кога не сакајќи се испреплетува со ликовите. И сега, кога
ја пишувам петтата книга и кога сакав да се одделам од неа, сфатив дека
не можам. Не затоа што и самата сум жена, туку дека колку повеќе пи-
шувам за неа, толку повеќе ме обзема исконското барање на вистината.
Не прашање за себе, прашање за нас; што сме ние? Силата што ја обзема
жената, погледот со кого се бори и покрај нејзината физичка слабост...
Погледот кој кажува с¢, тогаш кога нејзината физичка сила е на работ,
кога веќе нејзината сила е исцрпена. И тогаш знае да се исправи, да ја
стисне судбината цврсто во своите раце, за да продолжи понатаму.

Иако судбината на жената согледувајќи од овој временски аспект
не била судбина во нејзините раце, туку таа била предводена од оние кои
најмалку сочувствуваат со неа, сепак, фасцинантноста на нејзината тив-
ка борба во минатото, ме фасцинира и мене во сегашноста. Таа восхит
и храброст на соочувањето со судбината дадена од другите ме тера да
продолжам да ја истражувам, онака како што јас умеам, со својата жен-
ска интуиција и имагинација. И со својот начин на изразување, за кое
најдобро суди читателот, и женскиот и машкиот аудиториум. Би сакала
уште да нагласам, кога размислувам за сите мои женски ликови: Јана,
Жења, Ева, Стана, па уште една Јана, јас, Борјана, Софија, Вероника,
Александра, Анастасија, Викторија... дека се тоа ликови од минатото,
сегашноста, иднината, ликови кои апсолутно не потекнуваат од некак-
ва феминистичка замисла или, пак, наметнување на женска доминација,
туку тоа се ликови кои живеат на страниците што сум ги испишала со
трансформација на женскиот лик во една чиста реалност, онака како што
навистина постоеле и ќе постојат. Ниедна од нив не е замислена, тие се
тука околу нас, живееле некогаш, с¢ уште живеат и постојат, само за да
раскажуваат. Сакаат да бидат разбрани, онакви какви што се. Можеби
некои ќе бидат осудувани, некои сожалувани, а некои ќе продрат до чи-
тателот, на начин што ќе препознаат некоја од нив. Или ќе се препознаат
себеси. Затоа што кога се пишува за само еден женски лик, можат да се
пронајдат женски ликови кои допираат до оној кој ги чита. Некогаш и
јас се препознавам себеси во некоја друга жена, иако можам да бидам
сурова и да ја осудам за некои постапки. Затоа велам дека секој женски
автор, што ја има жената како муза во своето творештво, се има себеси

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

на некоја страница, пишувајќи одредени делови од својот дневник. Не
реални настани, ами дневникот на својата душа.

Да се пишува за жената, значи да се пишува за нејзиното созревање.
Мислам дека за секој автор/авторка, музата на женската душа може да
се прикаже во сите различни периоди од нејзиното созревање. Како што
созрева писателската мисла, така созрева и музата која ја одредува це-
локупната фантастичност наречена жена. Бог ја создал жената како муза
на уметноста, го извајал нејзиното тело и ум за да ја прикаже природата
онака каква што тој ја замислувал. И ги создал и писателите за да пишу-
ваат за неа. И композиторите да создаваат за неа, и сликарите да сликаат
и вајарите да вајаат... Да се пишува за жената, значи повторно раѓање.
Потребата од воскреснување на женскиот лик кој некогаш постоел, соз-
дал, одгледувал, стравувал... воскреснување на женскиот лик кој постоел
во мене, како авторка. Не можејќи во овој текст да ги одделам сите мои
женски ликови еден по еден, пишував воопштено, земајќи цитати само
од мојата последна книга која с¢ уште е во ракопис. Но, сакам да нагла-
сам дека сите мои женски ликови живеат во различни времиња и тоа
не случајно. Мојата идеја за тоа поттекнува од тоа дека жената е жена.
Од кои период да ‹ се приоѓа и од кое место, сепак, нејзиниот един-
ствен заеднички именител е тој, дека жената е лик што секогаш гледа
кон далечината, кон својата месечина. Се моли за своите најблиски, то-
гаш кога сите спокојно спијат. Таа бдее над нив. Тоа никој не го знае, но
во женското срце се скриени илјадници грижи, кои со новиот ден, секое
утро ги заменува со насмевка. Како длабоки корења, во неа се всадени
традицијата, чувството за припадност кон семејството, длабочината на
верност кон сите вредности што поттекнуваат од почвата на кое растела
и тивката молитва за спокојство на нејзините најблиски.

„Одамна имав прочитано една мисла. Ми остана во сеќавање.
Женска мисла. Сите мои најубави денови ги поминав ноќе. Дали за тоа е
виновна месечината што и сега свети. Ја гледам низ прозорецот, споро се
движи. Мислам дека ми се смее. Иронично, секој нов циклус ме предиз-
викува. Некогаш ја гледам како топка и тогаш ми доаѓа луда идеја дека
лунарното поместување е уште една приказна во нечиј живот. Нависти-
на, месечината го повторува секој циклус. И жената го повторува. На
секои дваесет и осум дена, но месечината останува иста. Површината
останува мазна, кој знае колку време, се чини цела вечност. Нема брчки,
владее со плимата и осеката. И жената понекогаш успева да ја промени и
плимата и осеката, но тоа е минливо. Со секој циклус се менува, исфрла
по една јајце клетка. На секои дваесет и осум дена. Значи ли тоа дека
жената е месечина која старее?“

Sedma rodnokrajna sredba...

Со ваквата мисла тргнувам и продолжувам кон идејата дека пишу-
вам за жената, затоа што во моите книги таа не старее, останува млада во
срцата на оние кои ја запознале преку моите зборови за неа. Или, можам
да се запрашам, дали тоа во мене се крие мојата женска муза која ме тера
да пишувам за дневникот на една жена во кој има женски ликови што
навечер знаат да разговараат со месечината која не старее?

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

SaNJa MUCHKayeva vIDaNOvSKa

I AM A WOMAN - WRITER

I – woman
“you are sleeping in me, deep in me, in my thoughts. She … how many

words, verses, sentences are contained in the simple – she. Woman, I, she,
they… enlightenment for the writer, man who looks at her with his eyes and
the woman who looks at her with her eyes – woman. What do I see, and what
does he see? She is a challenge for myself that frees my energy and makes
me closer, her character makes me feel myself, and I free her from the path
she had been passing. In my pages I see her as a mother, grandmother, friend,
the woman that is mourning, feels joy and loves, or frightens, but in every
moment calls me to retell her path from the crossroad in which women cannot
be recognized, nor be seen, but the female of letters feels and sympathizes
with them in a way that only female writer does it. This is my way, the live
passes through it and I can’t free myself from the thought that woman is the
dawn of the first row of the page I am writing. for me, for her, for she that
doesn’t exist any more… Muse? Dream wishes? Or a mirror of the woman’s
soul who knows to retell thousands of stories, but who is prepared to hear
them? even harder than this, to retell them in her own way. Sometimes I wish
to free myself from her, to make her not opening her soul sincerely in front of
others , but in vain. I am a woman – writer! Wherever I turn I see the woman
who retells its own story, asking me to retell it in my own way, as is the diary
of intimacy that has its eye everywhere in the fiction and the reality as well.
from eva until today, I see myself in every woman and at the same time I
am asking myself, who is to blame for this? The woman in myself, or the sin
because I was born as a female…

Sedma rodnokrajna sredba...

Hristo Petreski

@ENSKATA BLUZA VO MOETO TVORE[TVO

1.
Povtorno dobivme zada~a: da pi{uvame za ̀ enata kako muza vo

na{eto tvore{tvo. No, {to ako ne bila, ne e, i ne veruvam deka }e
bide tAA muza vo moeto tvore{tvo? toga{, ne mi ostanuva ni{to
drugo, osven namesto za `enata kako muza - da pi{uvam za `enskata
bluza, si velam. Vo `enskata bluza e sodr`an najubaviot miris,
pa makar bil i toj so malku pot, no duri i potta e od `enskoto
telo i posebno ili pome{ani zaedno - tie izgledaat privle~no i
nezaboravno.

kolku li pati samo ste posakale da gi pomirisate ali{tata
od va{ata sakana devojka, a podocna sopruga, no vo nejzino otsustvo,
zatoa {to vi nedostasuvala, ste ja sonuvale, ili o~ekuvale.

Mirisot na `enskata bluza e poseben, potsetuva na mirisot
od pod pazuvite, no i od onie drugite mesta. toj e edinstven i
nepovtorliv. Pa, bez toj miris, najverojatno nema da gi ima ni
`enskite likovi vo na{ite raskazi, pesni, drami...

taka, vo moite raskazi i pesni, ne ~esto, no prisutni se i
defiliraat i `enskite likovi. Ne kako modeli i prototipovi,

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

tuku kako konkretni li~nosti so koi sum bil intimno povrzan,
bile vo moja (nerazdelna) blizina, ili ednostavno - bile samo
posakuvani i plod na me~tite i bujnata fantazija. No, vo sekoj
slu~aj - tie mi ja napojuvale imaginacijata, mi ja toplele du{ata i
mi ja hranele suetata...

2.
opi{uvaj}i edna vistinska slu~ka od detstvoto, vo vid na

kratok raskaz, sum zapi{al:
Od sekoga{ sum sakal da imam sestra. Ne samo za da im

pomaga vo kujnata na roditelite, ili pak mene da mi so{ie kop~e
i sekoga{ da mi bide ispeglana ko{ulata. No, bidej}i ja nemav - i
drugarite imaa pomalku {to da mi psujat.

Mo`ebi zatoa i tolku mnogu si igrav so kom{iskite deca,
a najmnogu pak, so devoj~iwata na edno celo semejstvo so koe
`iveevme vo edna ku}a, s¢ dodeka tie ne se preselija vo Srbija.

No, eden den, za malku igrata }e zavr{e{e tragi~no. Jas -
mal i odvaj visok pedesetina santimetri, ne samo {to go ka~iv
pomale~koto devoj~e na moite ramenici, tuku i zaedno potr~av
so nego niz dvorot. Go dr`ev so dvete moi race za negovite
ra~iwa, no tr~aj}i se sopnav na eden kamen cvrsto zarien vo
zemjata, pa pred da se ispru`am celiot pome{e~ki, devoj~eto mi
se ispu{ti od racete i se strkala kako topka nekolku metri
podaleku od mene. Ispu{ti glasen krik i prestana da mrda, a jas
od strav pobegnav kako strela preku avlijata.

Oddaleku vidov kako nekolku pati go mijat i premivaat so
voda od barda~e devoj~eto i kako go nosat na race kon ~ardakot
od na{ata zaedni~ka ku}a.

Koga zaplaka znaev deka sum spasen i deka no}ta }e ja pominam
doma, a ne vo plevnata ili vizbata.

3.
Dodeka pak, isto taka, navra}aj}i se na moeto detstvo, no

kako antipod na se}avawata za devoj~eto, neminovni bile mislite
naso~eni i kon likot na edna moja baba:

Baba S. retko be{e bolna, ili nie mislevme deka e taka,
za{to ne `iveevme zaedno so nea. Taa ni be{e podale~na baba, a
`ivee{e na samo pedesetina ~ekori od na{ata ku}a.

Eden den, koga si igrav vo bozjeto i kapinite okolu nivnata
ku}a, slu~ajno otkriv sedelka polna so jajca. Koga i ka`av na baba
mi, se se}avam, re~isi polovinata od jajcata mi gi dade mene. Be{e

Sedma rodnokrajna sredba...

toa podarok za otkritieto, no i za mojata ~esnost.
Kaj nea i dedo mi S. odevme na gosti, obi~no koga }e n¢ viknea,

a sami odevme edna{ vo godinata i toa na Pro{teni Pokladi,
koga jas i brat mi amkavme jajce, za{to takov be{e obi~ajot.

No, eden den, baba mi se razbole I toa mnogu te{ko, pa koga
oti{la vo Kru{evo na lekar i dale cela kesa so lekovi. I, s¢ } e
be{e kolku tolku vo red, baba mi da ne mislela deka site niv
treba da gi ispie odedna{, se razbira, za da ozdravi vedna{.

Kutrata taa, odvaj spasi glava vo bolnicata vo Bitola,
poradi truewe so lekovi.

Po ova, mnogumina od postarite vo na{eto selo, koi
voop{to ne odea na lekar - vo nesre}nata slu~ka na baba mi si
najdoa opravduvawe. Tie velea: Ako saka{ pobrzo da umre{ - pojdi
na lekar, a nie decata u{te pove}e se zapla{ivme od belite
mantili.

4.
od edna male~ka i sega{na distanca, tuka e i likot na devojkata

D. koja tragi~no go zavr{i svojot `ivot poradi konzumirawe
droga. Be{e avtor, mlada i nade`na pisatelka, so neobi~en rezon
i prozen rakopis, koja, za `al, predvreme go napu{ti ovoj svet.
od kratkotrajnata, no srde~na i nestandardna prepiska so nea,
dodeka bev vojnik vo Belgrad, proizleze i faktografskiot i
dokumentaren raskaz za nea.

se razbira, likot na majka mi e trajno vre`an vo mojata
memorija i od pove}eto prilozi posveteni tokmu za nea, najmnogu
ja sakam pesnata za nejziniot alov fustan, koj i taa najmnogu go
nose{e (mo`ebi zatoa {to i be{e edinstven nov i za slavi, no
mo`ebi i zatoa {to be{e {ien kako za nea, pa pokraj nas i taa vo
nego najmnogu si se bendisuva{e). toj fustan, eden den, kako mnogu
drugi nezamenlivi i vredni ne{ta - zavr{i vo dvorot od na{ata
selska ku}a, kaj ambarite, pa na nego kolvaa p~enica i p~enka sal’
koko{kite i vrap~iwata...

5.
Ja sakam `enata, poto~no `enskata bluza. Muzata kaj mene i

za mene ne sekoga{ e od `enski vid, mo`e da bide od ma{ki i od
sreden rod, za{to pove}e kako da gi ~uvstvuvam i slu{am grubosta
i `estokosta, otkolku ne`nosta i pla~ot. Za mene `ivotot e
postojana borba, otvoren megdan, arena i scena na koja ili si ili

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

ne si, koga se `ivee ili umira, kade se opstojuva ili is~eznuva...
Za mene, likot na tatkoto e ramnosilen, pa duri i po do mi-

nanten. so ili bez me~, so ili bez zborovi, so ili bez kletva, so ili
bez pro{ka... No, vo sekoj slu~aj: kako osamen ricar na boi{teto,
kako edinstven patnik vo pustinata, kako uli~en stradalnik i
dvorski neprokopsanik, kako sluga i gospodar istovremeno.

Muzite n¢ galat i pazat, tie se tuka za da n¢ potsetuvaat,
opomenuvaat i pottiknuvaat; kako svetulki da ni go poka`uvaat
patot pred o~ite, kako veter da ni gi potkrevaat i potturnuvaat
~ekorite postojano nanapred; kako sneg da ni gi zapretuvaat
nesigurnite stapki i tragi; kako najskromni i samopofalbeni
stihovi ispeani vo nivna i vo svoja ~est:

Ah, moite nevidlivi i bezbrojni dobri muzi,
Ah, tie mirizlivi i raznobojni `enski bluzi...

Sedma rodnokrajna sredba...

HRISTO PeTReSKI

THE FEMALE BLOUSE IN MY LITERARY WORK

In my stories and songs, not very often, but there are female characters.
Not as models and prototypes, but specific persons to which I had been
intimately attached , being in my inseparable closeness, or simply – they were
desired and fruit of my rich fantasy. anyway, they inspired my imagination,
warmed up my soul and nurtured my vanity. Describing a real event from my
childhood, in a kind of short story, I wrote: “I always wanted to have a sister.
Not only as a help to may parents in the kitchen, or sew a button, or keep
my shirt ironed all the time. Because I didn’t have one – my friends had less
reasons to swear on me. Maybe this was the reason I was playing so much
with the neighboring children, at the most with the girls of a whole family
living with us in a same house, until they moved to Srbija.

I love the woman, to be more precise, the female blouse. The muse in
myself and for me is not only of female kind, it could be of male sex, because
I am more used to the cruelty and violence than the tenderness and crying.
for me life is a constant struggle, open combat, arena and scene in which you
exist or not, where one could live or die, where you survive or disappear…

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

ЃОРЃИ ПРчКОВ

КРАЈНИОТ ИСХОД НА ПРИКАЗНАТА

И да влијаеше, митологијата не би ме натерала на мојот напор. По-
веќе сум предизвикан од нивното издигнување на пиедесталот на воз-
дишките посебно од оние помалку талентираните. Не знам дали да ги
презентирам како жени или сирени, или дами и куртизани, самовили
или дел од превез . . . Во секој случај на прв поглед зрачат со апстракт-
ност обвиена и истовремено разложена на гладните за ново. Не војни, не
старомоден секс, не одземање, не излекување, само вештина. Ни дојдоа
од древноста, но од небото се дар. Музите, нивната раскош, изопаченост
и контрола . . .

- Чатле, си зел да размислуваш по грешка. Лична корист токму од
тебе издејствував!- и следна гризина распука помеѓу предните бисерни
заби на Грицка.

- Каква?
- Каква, одговор ќе ти дадам веднаш. Кога момчето, место до тебе

да седнам ми направи, кога дрнкањето на возот во скутот кај тебе ме од-
несе, всушност, вистината е нешто поинаква, возот само благо кон тебе
зеде да ме носи, ама јас вложив сили и во скутот ти се сместив. Ти се
разгологазив и зедов еротски да се опслужувам, дали ти сакаше или не;
дали по волја излезено ти имаше или не; дали пред маса луѓе да не видат
имаше земено да се срамиш, јас ниту те прашав, во тој момент се гледав

Sedma rodnokrajna sredba...

само себеси, задоволена да излезам јас, а за тебе, дали и ти ќе излезеш,
тогаш воопшто не ме интересираше, чатле не знам колку почувствува,
јас имав земено нон - стоп да премалувам, колку што имав еротски сили
до максимум да ги потрошам, а за да ги потрошам сум зела да те ползу-
вам тебе, чатле, сум зела да те користам, лична корист од тебе да прис-
војувам. Ама не еднаш, ne двапати, ниту трипати, не знам не броев, ама
дека користа ми излегла голема ете, тоа знам, и каков одговор ќе излезе
од тебе, опортунистка дека не сум излегла, а?- и кој знае по кој пат цело-
фанското ќезе зеде да шушка, Грицка гризината да ја земе и со предните
заби, вешто и брзо да ја грицка.

чатле зеде громко да се смее, на Грицка да ‹ вели:
- Со нас двајцата случајот има излезено чист, си се послуживме

еротски, растоварени си излеговме, на душата лесно, на срцето мислата
убаво, опортунистичко нема ништо, ни следа, ама ниту најмала - нула.

Подредените на оваа муза се камелеони по креативност, кои пи-
шуваат во различно време на ноќта под инспирација повеќе на грче-
вите во стомакот одошто на матниот поглед. Доколку ‹ изјават љубов
на поемата, ќе се превртуваат во постелата барајќи нечии усни, макар
користољубливи. Ако, пак, водат љубов во стиховите, ќе преспијат во
оргазам на некој ќош, со каење кое не може да се балансира со сликите
кои провејуваат. Можеби ќе се заколнат на верност, но и ќе фантазираат
над некој недовршен акт кој во почетокот нудел смирение. Можеби ќе
се гушат во солзи, но и ќе се надишат над набрекнатата кожа. Генерално
денес сите стилови емигрирале во модел на иднината која го напушта
епитетот „чисто“.

- Уште, некаде од третата, четвртата ноќ зеде другари во одај-
чето да ми носи. Прво имаа земено, од едно шише алкохол да пијат,
зедоа да ме нудат и мене, јас ги одбив. Мажот ми со сила грлото од
шишето во устата ми го стави и носот ми го затна, во затворот изучил
многу неубави работи. Излегов принудена да земам и да локам. Кога
во главата почна да ми се врти, во дворот излегов, зашто клозетот беше
таму. И се што изголтав изблув, ми дојде полесно. Кога во одајчето се
вратив, мажот ми и другарите имаа земено, некакви игли, шприцови, во
лажица дрога да загреваат и во вените да си ја шприцаат. Останав со
широко отворена уста, силен трепет по телото ми помина, од темел ме
стресе, дури од дамарите. Почнав да бегам, ама мажот ми, во меѓувреме,
вратата ми ја имаше заклучено и клучот го имаше земено. Во еден од
ќошевите се стуткав, ама да се тресам не престанав.

Едно време, веројатно кога дрогата зеде да им дејствува, мажот
ми рече да се соблечам гола, ама угол гола. Очите ги отворив широко,

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

прстите од рацете ги раширив, ги стегнав, тој отстапи чекор назад,
зашто знаеше дека кога ќе земам честа да си ја бранам имав излезено
силна, тоа уште од мали нозе изучено го имаше, зашто и во Домот за ко-
пилиња и во Домот за сирачиња, неколкупати се имав одбрането. Тогаш
не видов кога и како шприц со дрога, неговите другари подготвиле, имаа
излезено тројца. Одненадеж ми се нафрлија, раката јако ми ја стегнаа,
дури прекршено ми ја имаа, од болки имав земено да вриштам. За да не
ми ја скршат се смирив, да клоцам со нозете, со слободната рака очите
да земам и да им ги вадам престанав. Мажот ми, од шприцот, во вената
дрогата до капка ми ја истури, шприцот остана празен.

- Откако ме дрогираа, телото зеде да ми олабавува и јас да из-
легувам млитава. Мажот ми зеде да ме соблекува, се обидов отпор да
му дадам, арно ама во мене сили немаа останато. Ме соблече гола и
со работа почна прво тој, работата бргу ја заврши. По него еден од
другарите. Со него ми имаше излезено најмачно, зашто имаше земено
да работа долго, од сите страни да ме превртува и да рика небаре вол
имаше излезено, третиот го имаше зафатено извесна доза на срам,
ама обземен од сладострасна, соблазнителна похота, врз мене се счип-
чи и тој. Работата ја заврши брзо и од мене се оттргна, настрана од
другите седна. . .

Тоа е кога Адамовото јаболко со цела своја димензија заглавило во
грлото. Тоа е и кога потоци солзи те прогласуваат за немоќен, бесшумно
прават канали по образите, влегуваат во устата само колку да го покажат
својот хемиски состав, за потоа со уште поголема тензија да се соеди-
нуваат во плунка која имунолошкиот аларм одбива да ја апсорбира. Тоа
е кога органите во градите се спакувани во една клетка чие дишење е
испрекинато, и вдишува само при крајната разврска на приказната. Де-
нес трагедијата с¢ повеќе ја напушта пишаната форма и станува основен
поим на случување. „О смрт, колку горчливо си споменува, за тебе оној,
што задоволно живее на својот имот, кој напредува во с¢ и кој уште може
да јаде и да пие! О смрт, твојата пресуда е утешна за оној што страда и
што сили нема, за престарен и затрупан со грижи, за оној што загубил
надеж и што трпение нема“. Така рекол пророкот, така рекла и музата,
но потврдил и авторот чии раце не достигаат преку страниците да се об-
виткаат околу нечиј врат и да ја завршат правдата која од него и не треба
да биде задоволена.

Биљана очите ги имаше отворено широко. Во душата имаше земе-
но да ‹ владее едно чувство помешано со смеа и плач. Преовлада плачот
и таа прво залипа, потоа зеде да плаче. Лилето ја смируваше, арно ама
солзите незапирливо по се уште убавите образи имаа земено да ‹ течат,

Sedma rodnokrajna sredba...

бразди да ‹ прават.
Миле и неа и подаде две рала чевли, едното рало имаше излезено

празнично, во тон со фустанот, а другото секојдневно. Тогаш Биљана
зеде да реви.

Миле зеде долго да ја гледа, бидејќи погледот ‹ имаше излезено
мек, питом, благ, мајка му постепено почна да се смирува. На крајот,
Миле остатокот од парите, а имаше излезено поголема, позамашна сума,
на мајка си ‹ ги подаде и зеде да ‹ вели:

- Од сега па натаму со парите ќе располагаш ти, ќе водиш смет-
ка прво за обврските кон државата па за храна, а за друго ако притреба,
ама мене за ништо не ќе ме прашуваш...!

Мајка му повторно се расплака. Со водени образи Миле го прегр-
на и по образите почна да го бакнува. Миле, овој пат, бакнежите зеде да
‹ ги враќа. . .

Ни музата нема свои крилја толку моќни да го надлета срцето
на еден човек кој посакал да го подели на трошки и залаци. Главно, тоа
нема да биде сцена од месарница, изобличена со крв и деланки. Повеќе
ќе прилега на заокружени целини подадени на дланка, толку емотивно
пулсирачки што ќе биде тешко да се преземат, а да не завршат во калта.
Тогаш веќе нема да ја потценуваме музата и нејзината ролја да го повика
срцето да стори с¢, па дури и да се предизвика да се заборави, само да
покаже со прстот во цврсто определениот правец кој води кон сеопфат-
ност и цврста одлучност да се стои пред сите бури кои ‹ пркосат на оние
во заднината.

Службеното лице му пристапи, направи сериозно лице и му рече:
- На столот ќе седи само Софе Налбатовски, а дамата ќе седне

во публиката!
Налбато попречно го изгледа и зеде да му вели:
- Зар не гледаш дека на столот седи само Софе Налбатовски?
- Како?- се збрка службеното лице-. Ами оваа жена до тебе?
- Која жена?
- Оваа!- службеното лице, Руска со раката по рамото ја допре.
- Што си зел да ме допираш?- го праша Налбато.
- Не те допрев тебе, ами оваа госпоѓа што седнала до тебе, а

право да седи нема, судењето предвидува само обвинетиот на столица,
останатите во публика столот има излезено само твој и врз него ќе
седиш само ти!

- Не!- зеде да му вели Налбато.- Не, на столот сум седнал само
јас, а до мене има земено да седи мојата душа, мојата мисла, зар ти са-

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

каш пред судијата без душа да седем, без мисла, ајде кажи ми ти како
без душа, без мисла во главата од обвиненијата ќе се бранам?!

Двајцата прегрнати небаре едно тело, една душа, ама и една мисла
излезено имаа, на столицата да седат си останаа двајцата.

Во судницата зеде да се вреви, не Руска што се припила во Налба-
то, ами зеде да се вреви од зачуденост, колку голема, силна, нераздвоива
излегла нивната љубов, значи и двајцата имаа излезено со стил.

Да зборувам на сите човечки јазици, па дури и на ангелски, штом
љубов немам, ќе бидам бакар што ѕвони. Да имам пророчки дар и да ги
знам сите тајни, да ги имам сите знаења за сите работи, а и така силна
вера што и планини да поместувам, - ако љубов немам, ништо не сум.
И да го раздадам целиот свој имот, да дозволам телото да ми изгори, -
штом љубов немам, ништо не ми користи. Љубовта е долготрпелива,
полна со добрина, љубовта не завидува, љубовта не се превознесува, не
се гордее, не прави што е непристојно, не бара свое, не се лути, не мисли
зло, на неправда не се радува, а на вистина се радува, се извинува, во с¢
верува, на с¢ се надева, с¢ претрпува... Љубовта никогаш не престанува,
а другото ако се пророштва - ќе престанат, ако се јазици - ќе замолкнат,
ако се знаења - ќе исчезнат. И сега остануваат овие три работи: верата,
надежта и љубовта; најголема меѓу нив е љубовта. Штета би било толку
убаво запаметено да не си го најде својот сопствен пламен и разгори
муза. Таа ќе биде трпелива, полна со добрина, незавидлива, негордели-
ва, пристојна, праведна и верлива. Но, такви не се музите. Тие се само
копија на она кое сме го осветиле и сме му дале ексклузивно право да ги
застапува нашите идеи.

До него дојде Пералката, во книговодственото биро завикано како
што ја имаа. Една жена по години млада, а ги имаше дваесет и пет или
и шест години, а Зумбуло имаше излезено нешто повозрасен. Пералката
беше чудна жена. Беше убава, црнка, со долга коса, растресена по плеќи-
те и рамениците. Беше стројна и во телото складна. чудна излезено има-
ше, зашто девојка с¢ уште беше, ама со титула „м-р“, а бргу се подготву-
ваше да излезе дури и со титула „д-р“. И газдата и шефовите и високите
книговодители во претпријатието, око кон Пералката фрлаа, ќе ја запнеа
на око, долго не ја испуштаа, кога солени, кога не солени досетки фрлаа,
арно ама Пералката имаше земено да се држи достоинствено, всушност,
слабост пред никого да не покажува, зашто беше девојка со невообичаен
карактер, а за сексуално, еротски, да ја зафати некое сладострастие, соб-
лазнителност, некаква еротска похота или порив кон некој од колегите,
не стануваше ниту збор. Оние што ги држеше најдалеку за мажомрска ја
имаа земено, а Зумбуло ја почитуваше небаре му имаше излезено родена

Sedma rodnokrajna sredba...

сестра.
- На компјутер да работам не можам, во очите ми свети, главо-

болката ми излегува посилна!- ‹ велеше Зумбуло.
- Само ти се причинува!- му одговараше Пералката, ама за Зумбу-

ло беше Јованка, родено, крстено име.
- Јованке, не, не, не ми се причинува!- ‹ велеше.
Зумбуло тешко ја крена главата, очите ги закоси, во главата го удри

најсилна болка и тој само свеста што не ја изгуби. Јованка, бокалот со
вода од бирото го зеде и главата на Зумбуло му ја полеа. Овој се стре-
се, капки вода по бирото разлетаа. Пералката ги забриша, овој пат зеде
масажа да му прави по слепите очи, по образите, кои му имаа излезено
тврди, мускулести, всушност, Зумбуло имаше излезено јако, силно мом-
че, арно ама главоболката го смали, вудве го свитка. Јованка зеде да го
милува. Нежните, солидно негувани раце, Зумбуло го милуваа и него
свеста зеде да му се повратува. . .

Посетата на музата си доби свој поприсутен миг еден ден кога таа
го испраќаше последниот сончев зрак на починок, кога ме потсети на
пораката на мајка ми за делотворноста на зборовите упатени кон Не-
бото, дека жената може да биде лекот кој ќе зачне побистар поглед кон
утрешнината. Музата се обиде и според внатрешните шумови прифати
дека разговара со Бога или со некој од Неговите потчинети, но доволно
свет за да ‹ се превртува желудникот од возбуда поткрепена со с¢ уште
невидливата надеж. Доби инструкции да се откаже од обидот да ме убе-
ди дека жената не се трансформирала во медицинско помагало, иако тоа
значеше раскинување со себе си во друга димензија, таа се одлучи да
послуша, бидејќи можеше да загуби повеќе од она што би спасила. Се
збогува со напорот да ме воодушеви без непристојни зборови и ми даде
воздушен бакнеж во кој требаше да се апсорбираат само старите добри
спомени, но ниту честичка од постмодерниот развој. Заминувајќи си, се
прашуваше каде погрешила за да добие отказ во кулминативните фази
кон успехот на едно дело, кога на сите смртници не им преостанува ниш-
то друго освен да завидуваат. Нели, размислуваше дека таа е посилна од
една обична жена која не може на самата себе си да биде чај, а камоли
спасение . . . Си додаде дека нејзиното отстранување е неправедна казна
која единствено е објаснива со непочитување на заповедта: не го поса-
кувај она што е туѓо.

Удобно да им биде, ете на тоа посебно внимание обрнувала. По
неа главата ја подаде и едно кученце, малечко беше, веројатно пудличе,
по Вацале зеде да џавка, ама жената бргу го смири. Вацале зеде да ‹ се
митолка, да ‹ се лигави, а за таква работа да обави специјалист има-

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

ше излезено. Жената опфатена од желба, маж да помилува, во купето го
смести, значи Вацале целта си ја постигна. Кога кондуктерот дојде, же-
ната од чантата изваде туфте со пари и на Вацале билет му плати. Кога
во жената да и заблагодари се загледа, толку во години не му се виде,
дека при крај на сексуалната кариера имаше излезено оцени, ама дека с¢
уште за фрлањене е, и таквите дека за мажите душа да земат да им вадат,
опасни излезено имаат.

Жената откако билетот на Вацале му го плати, на кондуктерот
една поголема сума пари му даде и му рече:

- Јас, купето од внатре ќе го заклучам, завесите од прозорчињата
ќе ги спуштам, што ќе земе во купето да се случува невидливо да биде,
ме разбра?!

Кондуктерот ‹ вети дека лично тој ќе земе да ги варди.
Вацале го соблече жакетот. Жената веќе беше гола. Вацале зафа-

тен од една страшна соблазнителна, сладострасна, еротска похота, кога
ја виде гола, без разлика градите што ‹ имаа земено да ‹ висат небаре
кај штотуку измолзена млечна крава, бутовите набрани, смежуравени,
лицето бразда до бразда. Пред Вацале да земе да работа, всушост да го
натера да работа, зашто за ситна пара, за еден билет, го имаше купено,
или Вацале се имаше продадено, сеедно беше. Жената нозете ги рашири,
во средината, помеѓу бутовите, парче чоколадо залепи, со дланката го
размачка и на кученцето нешто зеде да му вели. Кученцето со опавче-
то зеде да мавка, да се радува. Помеѓу бутовите се провна и со јазиче-
то, чоколадото, кое истопено, разлигавено излезено имаше, зеде да го
лижи. Жената главата ја зафрли назад и почна тешки еротски воздишки
да надава, кученцето додека на чоколадо му мирисаше со јазичето да
ја лижи не престануваше. Жената запаѓаше во посилен еротски порив,
всушност, запаѓаше во еротски транс... Кога кученцето повеќе немаше
што да лижи, од помеѓу бутовите излезе кон Вацале се заврти и продол-
жи по него да џавка. На Вацале му дојде да го шутне, ама жената да не
ја навреди, да не ја налути, зашто ‹ имаше излезено милениче од голе-
ма полза. Таа пак, додека немаше излезено од силниот еротски порив,
вжештена, на Вацале му се вдаде:

- Што си зел со кучето да си играш, бргу во мене влегувај!!!
Вацале отрезна и зеде да работа.
Една жена фатена во прељуба падна во рацете на толпата на која ‹

припадна честа да ја каменува. Првиот камен требаше да биде фрлен од
оној кој немал направено ниту еден грев. Толпата се разотиде, камењата
не се помрднаа. Добро е да се има некоја искра во себе си, колку ноќите
да ги направиме потопли. Но, оган или уште полошо пожар ќе го извадат

Sedma rodnokrajna sredba...

од контекст она што го предложив. Музата ми говореше колку се убави
туѓите облини, посебно во неразбирливи комбинации со сопствените
валкани соништа. Ми говореше како се пренесува пламенот и се соз-
дава средба за паметење со некоја на која ни името не си ‹ го запаме-
тил. Сакаше да ме наговори да сфатам дека превртувањето по перницата
е знак за потребна терапевтска услуга од постручна личност од својот
партнер. И ја гледав динамиката во погледот кој не мируваше, кој собле-
куваше, чекаше, фантазираше, одбројуваше, заминуваше... ‹ говорев за
домашното огниште, за бескрајната гордост да се издржи во рамките на
бракот и покрај сите модерни искушенија, за чисти чаршафи, за мирна
совест, за затворањето на очите после тоа... Им говорев, но не ме слушаа
и затоа да ги опомениме дека нивните деца ќе ги покажуваат со прст во
деновите на старост кога не можат да го прават тоа и станале покајници.

Верушка, сите ликови од романот ги имаше најдено. Таа од по-
веќепати што го имаше прочитано, скоро наизуст го знаеше. Долго пре-
ку ноќите полемика околу ликовите водевме, многу често дебатиравме.
Јасно што не ‹ беше разјаснувавме, детална анализа на ликовите им
направивме, и ако Верушка, копилињата трајно не ни ја повредеа, Ве-
рушка сигурен бев дека уште неколкупати романот ќе го прочиташе,
уште неколку разговори ќе обавевме и целосно, без грешка ќе го науче-
ше. Откако сите ликови ги најде, откако повеќе кого да бара немаше, си
помислив дека Верушка ќе си легне, ама не, таа уште еднаш со јунаците
од мојот роман, а бидејќи тие беа нејзини јунаци, нејзини другари, браќа
и сестри, сакаше да си поигра. А и самата дел од романот беше - главен
јунак. На корицата силен печат ‹ даваше нејзината фотографија.

Верушка, кога кај секој од ликовите прошета, кога со секого бли-
зок контакт воспостави, изморена сред просторијата седна. Дишеше
забрзано и тешко. Со жена ми во Верушка бевме загледани. Жена ми се
расплака, солзи и мене очите ми ги навирија, двајцата имавме земено за
Верушка да плачеме. Верушка сред просторијата седната се смееше. Со
сите јунаци од мојот роман што си поигра презадоволна беше...

Жена ми од подот ја крена и тргна во детската соба на триседот да
ја легне. Верушка се разлути и со двете раце силно ја турна. Јас бидејќи
на штрек бев, на подот да не падне ја прикрепив. Верушка среде просто-
ријата се врати, седна и наоколу зеде да се врти, по некој збор, по некоја
мисла со секого повторно да размени. С¢ ми се чини дека им објаснува-
ше, дека сама останала, од секого напуштена и дека повеќе никој не ја
сака, сите ја мразат. Олгица, Дангуло, другарите од младешките години
ги прекоруваше, сама, пуста што ја оставиле. Со прстот, со главата им се
закануваше.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

- Сама да спие не убаво ‹ е!- на жена ми ‹ реков.
Верушка преку половината ја зедов и во нашата спална соба ја од-

несов, среде брачниот кревет ја легнав. Од едната страна легнав јас, од
другата жена ми. Верушка со поглед ни опфати и веднаш заспа.

Да се изгуби тлото под нозете не значи дека падот ќе биде смр-
тоносен, но ни дека ветува личноста да остане нераздвоена. Двојната
личност бара свој мир во светлата половина, неосквернета убавина
која често попушта пред демонските набљудувања. А она што следи
се изгубени контакти со реалноста каде важат искривените критери-
уми на чувствување. Со други зборови, човекот станува несреќен, не-
задоволен од с¢, неспособен да се радува ни кога има причина за тоа,
венее како цвеќе чиј живот е одбројување на денови до сезоната на
прецутување… Како нормална се наметнува инстиктивната борба да
се опстане како човек, со средства повеќе или помалку морални, но
наизглед ефективни. Музата во нејзиното тело доволно ми покажа.
Ја видов и опачината и не ми се допадна ниту дефиницијата за два
света. Суштината е да се договориме со самите себе утрешниот ден
да ни е последен. Земаме хипотетичен пример дека сме патници на
Титаник, купувачи во Светскиот трговски центар или носители на
страшна болест; впрочем и тоа на некои животот им го донесе. Значи
утре ни е последен ден и треба барем него да го изживееме со почит
и восхит како што му доликува на еден обичен ден, без да пригова-
раме, конфронтираме, завидуваме, негативизираме или лицемериме.
Значи утре ни е последен ден и нема друг после него во кој ќе си до-
зволиме да ги поправаме грешките од вчера или да ја довршиме од-
маздата од пред неколку века. Утре ни е последен ден и однесувајте се
така за да утврдиме дали има нешто што може да н¢ натера да бидеме
вистински барем еден ден. Да го симулираме последниот ден, денот
во кој ќе бидете вие и музата, вие или музата...

Приквечерината кај главната медицинска сестра се пријавија Ја-
года и Невен. Зедоа да ‹ велат дека Јагода на Милчо му излегла родена
мајка, а Невен вистинскиот татко, значи и двајцата биолошки родители.

Медицинската сестра, изначудена зеде да ги разгледува. Документ
дали излегле она што и рекле не им побара, зашто валиден документ ‹
имаше излезено Невен, лика - прилика на Милчо, чиста копија. Направи
сериозно лице и на двајцата зеде да им вели:

- Добро бре луѓе, не можам да се изначудам, Милчо колку мајки
има?

- Една!- уверлив одговор дојде од Јагода.- Само една, само јас
мајка излезено му имам. Една и единствена!- и повтори овој пат Невен.

Sedma rodnokrajna sredba...

- Како една, кога една дојде утрово, му изнадонесе големи чоко-
лада и разни други играчки, скапи и многу убави... Другата мајка дојде
напладне, таа болничкото лекување платено го има, зашто му излегла
мајка, детето легално од Домот за доенчиња го посвоила, документ ми
даде, јас го прочитав и излегов уверена дека таа му има излезено права
мајка, сега се појавивте и вие...!- кон Јагода се заврти и и рече:

- Вие му излегувате трета мајка, јас да се изначудам не можам!
Музата никогаш не била мајка, ниту се зарадувала на прегратка на

род со мирис на бебе со мали очиња, кои шараат, а никогаш не лажат. Таа
и да сака не може да биде поголема инспирација од вистинската мајка
подготвена да биде нежна темјанушка со едвај несронати ливчиња, но
и лавица со остри заби кои би го раскинале и нејзиниот цар во случај
на заштита. Стоеше над мене и ми зборуваше за дарот на мајките, но не
‹ верував, ја испратив со ироничен поглед достоен само на тоа што ќе
го запишам на хартија. Но, тоа ни оддалеку не може да биде она што се
создало во изворот, онаму каде започнува творењето. ∫ го завртев грбот
и останав така во непристоен став додека таа не ќе одлучи да се породи
и го донесе на свет она после кое ќе почне да раскажува низ солзи, крв и
неизгаснати гласни жици кои повикуваат под крилјата.

Тогаш Темјанка загорената уста ја подотвори и од неа излезе тивок
шепот:

- Герасиме, Герасиме, те молам, последната молба услишана те
молам да ми биде, куќата потаму повторно да му ја препишеш, ама до
догледување, со друго нема да го условуваш, во нивно, трајно владеење,
ама со догледување!

Темјанка задоволна длабоко воздивна арно ама болките во градите
не ‹ дадоа да вдиши со полни гради.

Тирче кај Гнојавката отиде, и надуен небаре излегол петел на бу-
ниште, пред Гнојавката да каже дека буништето излегло само негово,
ситните парчиња од џебот ги изваде и пред Гнојавката на масата ги ста-
ви. Тие од силно стегнато што ги имаше, најдени на слобода расцветаа.
Гнојавката бргу - бргу зеде да ги сложува. Кога документот излезе сло-
жен, поништен Тирче го пофали, ама куќата што не успеа по поволни
услови на татко му да му ја земе, зеде да го кори. Тирче небаре имаше
излезено мисир дремеше.

Во ординацијата на Симчо останаа до зорите. Симчо и Ивка се
бореа со сите сили, арно ама пред тешко оштетеното срце на Темјанка,
реанимација да ‹ направат не успеаја, зашто толку оштетено срце ниту
се реанимираше, и двајцата излегоа немоќни, значи битката ја изгубија.

Имаше еден човек осамен, ни син, ни брат... На неговите работи

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

крај немаше, а очите негови не можеа да се наситат со богатство. За
кого тој се трудеше и ја лишуваше од с¢ душата негова? Музата него-
ва била богата, плодовите од својот труд не знае веќе каде да ги стави
па си предвидува многу години за веселење. Но, Бог и рече: „Ноќеска
ќе ти ја побарам душата твоја, тоа што си го приготвила кому ќе му
остане“? И така немојте да се грижите за утре, зошто утрешниот ден
ќе се грижи за своето, на секој ден доста му е неговото зло. Продајте
ги имотите ваши и давајте милостиња. Подгответе ќесиња кои нема
да изветват, до кои крадец не се приближува и кои молец не ги јаде.
Чувајте во скривалиште на небото, каде е и срцето ваше. Ех, да можеа
срцата толку мали, да се исполнат со с¢ што ни недостасува или што е
поубаво кај другите, па ќе бевме вљубени еден во друг како мравките.
Но, не луѓе вечно сиромашни, вие комарецот го цедите, а камилата ја
проголтувате. Затоа да се молиме да не бидете осудени да завршите на
пуст остров само со свеќа в раце за да го барате разумот.

Откако споменикот на Мишако му го подигнаа, тетка Карка заветот
откако си го исполна поминаа цели три години, четвртата имаа земено да
ја превалуваат. Како тетка Карка без деца што беше, а скоро четири годи-
ни излезе не со едно, не со две, ами со десет деца, времето наближуваше
меурот од сапуница да пукне и таа повторно да остане сама. Тетка Кар-
ка, сепак, се радуваше. Беше горда што од нејзината куќа веќе излегуваа
професори, инженери, докторки, агрономи, ама за Шапре, што не изучи
ништо многу жалеше. . .

- Вие, тетка Карка, како децата што Ве викаат, имате излезено
исклучителна жена, всушност, исклучителна личност. Сите ние зачу-
дени сме. Не само нашите деца евтино, скоро џабе на стан и храна кај
Вас што беа, четирите и нешто плус години, кај Вас ги поминаа небаре
кај сопствените родители, Вие пак, за нив грижа имавте земено да во-
дите како за сопствени деца. Ние Ви имаме излезено неизмерно благо-
дарни. Децата од лоши патишта ни ги чувавте, а што е најважно ни ги
дочувавте, девојките од лошо ги вардевте, и нив ги довардивте. И по че-
тири години, од деца ни ги предавате како мажи, како моми, ама сите со
дипломи крунисани. Сакам уште да додадам, по кажувањето на нашите
деца, ама и по делата, Вие маченица сте излегле, голема маченица, а во
денешно време да се биде маченик, е еднакво да се биде светец, ама Вие
за светица од нас хиротонисана имате излезено, вие сакале или не, ете,
ние како таква Ве имаме примено!

Не го носеше својот ореол, но знаев дека таа е музата светица. Ја
анализирав нејзината сенка, барем малку да го примам небото и не ос-
танам незапознат за високите работи. Велеше дека го допрела престолот

Sedma rodnokrajna sredba...

на Бога и дека знае од каде извира мудроста, а каде завршува глупоста.
Не сакав да се понижам и да ‹ дозволам да дознае дека не можам без
нејзиното присуство, па се правев дека тоа го дознав уште порано. Ме
предизвика тогаш, дали можам да го запишам она што таа сакаше да ми
го сервира, точно со оние изрази кои моето дело би го претвориле во лау-
реатско. Гордоста ме натера да се наведнам и запишам неколку зборови
кои без инспирација не доликуваа на сјајот кој го посакував. Бев упорен
и продолжив да шпартам знаци без некое посебно значење, но полни со
независност поткрепена на сопствениот разум. Таа се насмевна, но ми
вети дека нема да ме напушти и покрај моето детско однесување...

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

gORgI PRCHKOv

THE FINAL OUTCOME OF THE STORY

The subordinate to this muse are chameleons by creativity, who are
writing in different time of the night rather under an inspiration as a result
of the cramps in the stomach than to the vague sight. If they state their love
to the poem, they will turn over in bed until they reach someone’s greedy
lips. If they make love in the verses, they will stay through the night in an
orgasmic corner. Perhaps they will swear to faithfulness lost in their fantasy
for an unfinished act which in the start offered peacefulness. Maybe they will
suffocate in tears, or breathe over the swallowed skin. In general all the styles
migrated in a model of the future who deserts the epithet “pure”.

This happens when the adam’s apple gets stuck in the throat. This is
when springs of tears announce you powerless, quietly without any noise
make channels in the cheeks, enter the mouth only to show their chemical
content, in order to follow with much bigger tension turning into a spit which
the immunological alarm refuses to absorb. This is when the organs in the
chest are packed in one cell whose breathing is incoherent and one could take
in breath at the final outcome of the story.

Sedma rodnokrajna sredba...

ВЕРА СТОЈчЕВСКА АНТИЌ

ЈАС ЈА ОДБРАВ МАЈКА ТЕРЕЗА

Го очекуваваме 21-от

век. Цивилизаторскиот од
го бележеа техничко-тех-
нолошките пронајдоци.
Сите вековни и очекувани
продуктивни предизвици
свртени кон иднината се
ретроспектираа со сите
можни трансформации на
полигласностите на свет-
лината како врвна метафо-
ра. Таа е виделина, оган,
сонце, млечен пат, слово,
книга, вечно барана при-
казна со показателна мо-
зочна вијуга. И сите резул-
танти се слеаја во пронај-
дениот излез на светската
максима изразена во гло-
бализацијата на светот,
која треба да ја претстави најновата, најубавата, најдобрата животна
споена мозаичка слика на цивилизацијата во овој век.

Филозофските мозаични проблесоци во центрите кои ја бараат
убавината на светот, се множат, и во натпреварот да се дефинира лет и
успех на човекот. И додека Ронелд Харвуд во знаменитото дело „Ис-
торија на театарот“ заклучува дека „ЦЕЛИОТ СВЕТ Е ТЕАТАР“ (CLIO,
1998), Методија Фотев, во наградениот роман „Вивариум“ (Дијалог,
Скопје 2010), во прелудиумот истакнува: „Алелофторијата е кованица
која во себе ги носи поимите што го изразуваат значењето на кованица-
та: лело=меѓусебни, заемни; и фторија=уништувам“. Мето размислува:
Оваа појава како неизбеглив порив во секој вид егзистенција секој да
е до смрт против секого, не ја открил Аристотел... Овој порив постоел
пред Аристотел, но тој прв го запишал. Дури постоеле варијанти со тол-
кувања спротивни на логиката. За да се продолжи животот на Земјата се-
кој треба да го уништи тој до него.“ (Методија Фотев ја вознесе епопеата
на Преспа до незнаени граници во романот „Потмците на Кат“).

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

Како се вткајуваат нашите вековни стремежи во неуспешните приз-
навања на нашиот човечки од? чувствуваме ли колку искрено ја пееме
народната песна „Каде сте Македончиња, Каде сте кај отидовте...“

Или:
„...една мисла имаме, еден живот живееме, Македонија цела да е,

секој да ја знае...“
А, пак, нобеловката Тони Морисон во романот „Љубена“ го одре-

дува мотото:

„Ќе го наречам мој народ,
А не беше мој народ;
Ќе ја наречам љубена
А не ми беше љубена.“
(Римјаните 9:25)

И професорот-теолог, денес амбасадор на Р. Македонија при
Светата столица, д-р Ѓоко Ѓорѓевски, е исправен пред чудните Божји
патишта, размислувајќи за ред илјадници загадочни прашања, за збид-
нувањето во своето време и нивната заемна поврзаност. Но, тој запира
пред неповторливите примери на луѓето кои го бараат исправниот пат
за егзистенција на светот. И запира со почит токму пред личноста на
Гонџа Агнеса Бојаџиу. Мошне показателно со наредниот исказ како да
го наоѓа централниот одговор: Во срцето на Скопје, во една домаќинска
куќа, покрај уличниот џагор од уличните калдрми започна да чука едно
срце, објавувајќи една стара вистина – на овој свет сите исто доаѓаме,
но различно заминуваме... “ И Амбасадорот давајќи ја биографијата на
Мајка Тереза само во една реченица, убедливо заклучува. „Кој можеше
тогаш и да помисли дека со малата Гонџа започнува исклучителна и
величествена сторија за една кротка душа која ќе го освои светот но не
со меч, туку со љубов.“

Младата Гонџе без помпа и расправии го напушти Скопје, за да го
исполни својот завет, да му се посвети и да се насели во Исусовото срце,
поткрепена од уката добиена во Скопската католичка црква „Срце Ису-
сово“. Мила, ведра, работлива, добронамерна, се впушта како ангел над
болните во Индија. Скромна, со скромен ненасилен подвиг, откако ста-
нува најљубена личност во светот, во 1980 година во Скопје изјавува:„Се
чувствувам како граѓанка на Скопје, но му припаѓам на светот!“ И така,
не случајно ја доби најзаслужената Нобелова награда“. За да се сфати
нејзиниот излез од Скопје, полетот и верата кон Бога, најдиректен доказ
е нејзината песна „Проштевање“:

„Ја оставам милата куќа зад себе
и мојот сакан роден крај.

Sedma rodnokrajna sredba...

Во Бенгал жежок ќе преминам
во тој далечен на светот предел.
Ги оставам блиските свои
го напуштам родот и домот свој.
Срцето ме влече овој час
на Христос да му служам јас.
Ах, збогум, мајко моја мила,
збогум останете сите вие,
ме нагони мене виша сила
накај горешта Индија...“

Бродот ја носи во непознатите краеви, во 1928 година, се чувствува
како Христова свршеница, солзите се радосници, зашто одлуката е неј-
зина лична, да му се предаде на Бога. И светот ја прегрнува малата сес-
тра Агнеса, наведната над најтешките болни, деца и возрасни, свртена
кон сиромашните. Колкава мудрост за затворените очи во светот пред
сиромаштијата. „Сиромаштијата не ја создаде Господ. Ја создадовме ти
и јас, бидејќи не знаевме да ја споделиме еден со друг“. Во друга прили-
ка изјавува: „Свесна сум дека ние сме само мала капка во голем океан на
беда и страдање. Но, ако не постои и таа капка, човековото страдање и
беда би биле уште поголеми“.

И таа мала капка именувана Љубов го разбранува светот, допирајќи
до страдалниците, болните, гладните, сиромашните. Таа мала капка Љу-
бов предизвика нови возвишувања, допираше и се лепеше за луѓето. Таа
влезе и во поезијата на Институцијата – Гане Тодоровски:

Како да е како да е
сепак треба да се знае
дека вечна скопјанка е –
Среде едно пладне слета
в Скопје в трепет в немир сета
чиниш птица подгонета –
часкум сал ја видов тогај
беше збунета и строга
в ден мартовски вивнат в оган –
А питома една става
една става малечкава
поглед в сјај што се раздава –
Коштилава жена јака
нејаките што ги сака
чунки божја десна рака –
Тој лач светот што го свети

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

чинам Скопје гласно вети
в мрамор да го запамети.“

Нејзината „маленкост“ не ветува дека светот ќе го мени. Таа само
советува секоја единка да го погледне, погали, дарува, страдалникот
до него. Наспроти распламтената погоре посочена желба соседот да се
уништи. Она што мене цврсто ме привлече беше спонтаната и ненасиле-
на љубов, како и мудростите од типот:

„Доброто што го правиш ќе биде утре заборавено, сепак, прави
добро“!

„Она што си го изградил со години може да биде уништено преку
ноќ, сепак, гради“!

Кога ја добив наградата „Мајка Тереза“ со восхит се потсетив на
мојот лет во детството, кога во Францускиот католички колеџ во Битола,
слушав многу слични мудрости од мојата „сер Мари“, учителката која
со својата молитва и со прозрачните невини сини очи, леташе кон небо-
то, понесувајќи ме и мене во бескрајните синила на висините...

Sedma rodnokrajna sredba...

veRa STOJCHevSKa aNTIC

I CHOSE MOTHER THERESA

young gondza peacefully left Skopje in order to fulfill her promise
to dedicate and take up residence in the heart of Jesus, supported by the
education received in the Catholic church in Skopje. “Heart of Jesus”. Dear,
cheerful, workaholic and generous landed as an angel over the ill people in
India. after she had become the most loving person in the world, in 1980 in
Skopje she stated:

I feel to be a citizen of Skopje, but I belong to the world!” She received
the Nobel Prize. In order to understand her enthusiasm and her faith in god
the direct prove is her song “good bye”.

I leave my dear house behind
and my beloved homeland.
In Bengal hot I’ll go
In this distant land in the world.
I leave my relatives
I leave my kin and my home.
My heart pulls me up this moment
To become a servant of Hristos.
ah,good bye, my dear mother,
good bye to all of you,
Urges me the higher power
Toward the warm India …”

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

БИЉАНА ТАЛЕВСКА - ДИМКО

ТИ СИ МОЕТО ЈАС

Инспирирана сум од сопственото битие, но за да можам да про-
должам да зборувам за жената од уметнички аспект, ја следам аурата на
мајка ми и најнакрај за да напишам приказна допирам до секоја женска
приказна што ми ги допрела ушиве. Можеби ќе звучи нескромно, за
некои можеби и дури еретично, но во моето творештво жената ја почи-
тувам како полубожество.

Жената, титулата уметник ја содржи во својата суштина многу при-
родно. Таа постојано мечтае за нешто. Нејзината граница е бескрајноста.
Бунтовноста и ранливоста, кај неа се во одличен спој. Истовремено умее
да биде и храбар воин во животот, и страсна љубовница и нежна мајка.
Ете, оттаму започнува мојата приказна. Најпрво ќе им посветам внима-
ние на моите раскази. Во сите нив, главното дејство го има женската раз-
мисла, таа воопшто не е едноставна. Испреплетена е во длабоки размис-
лувања и човечки страсти кои осцилираат меѓу ниското и возвишеното.
Го земам за пример расказот „Црвениот фустан“. Главниот лик, Хана е
во центарот на вниманието, таа го поседува, го има она што го сака се-
која жена, убавина, интелигенција, пари и огромно внимание од мажите.
Прашањето е, дали е Хана задоволна од таквиот нејзин, навидум аристо-
кратски – помпезен живот? Иако до бескрај може да ги заведува мажите,
да ужива во нивното друштво, да добие с¢ што посакува од нив, но не,
таа ја поминува улицата, така убава, дотерана во црвениот фустан, пла-

Sedma rodnokrajna sredba...

чејќи. Таа еднаш ја вкусила љубовта, онаа ненаметлива, помалку наи вна,
љубов која им прави скокотливи вибрации на стомачните мускули, ете,
од таму доаѓа нејзината несреќа. Има с¢, но ,,зарем би можело тело без
дух, мајка без своето дете и жена без љубов?! Апсурд (Ми требаш). Хана
знае дека може да љуби, дека има многу љубов во неа што треба да ја
подарува, но на кого? Изневерувањето во љубовта е отров што ја посипа
нејзината возвишена женственост и ја спушти од небесните висини на
дното од градскиот асфалт и ја изгази со силни валкани чекори. Каде и
да се заврти го слуша само болниот крик на својата скршена женстве-
ност, затоа и расказот завршува со зборовите: ,,кога некои луѓе ќе си за-
минат од нашиот живот можеме да чувствуваме само едно од двете, или
празнина или повеќе простор во кој ќе уживаме. Хана беше потполно
слободна, затоа што единствено вистината како вредност остава празни-
на, а бидејќи тука немаше никаква вистина, таа имаше с¢ што ‹ треба за
да биде среќна, иако беше сама”. Но, таа е слободна бидејќи се ослободи
од натрапничката и искористувачка љубов во нејзиниот живот, но не е
слободна пред себе, таа мора на некого да му припадне, а тој не може да
биде секој, тој мора да ја љуби длабоко исто како што љуби и таа, но и
чисто за да ја убеди дека нема пак да ‹ бидат урнати соништата.

Поезијата е многу покомплексна. Низ игра на зборови, може да се
допре и до најсветлите и до најмрачните длабочини на размислите на
жената. Жената може да биде апсолутно с¢, с¢ до оној миг кога ќе стане
мајка. Ми се чини дека во тој миг, сите нејзини знаења, умеења, емоции
се наклонети единствено кон нејзиниот пород, ако дотогаш го сплотува-
ла светот, сега е решена да војува само за својот пород и нема да напра-
ви никакви отстапување, а и да направи некаков компромис тоа, секако,
мора да биде во нејзина корист. Мајчинството ми е совршен пример за
нераскинливо единство, ми наликува на врската помеѓу Бог и неговиот
син Исус, ете затоа, размислувам за жената како полубожество, пого-
лемиот дел од мојата поезија и го поклонувам токму нејзе: ,,Ми рече
слики, слики, само мигови, едно сонце за две души, на Земјата проклета
сме, од небото благословени, скитници сме ние, се знаеме, плачеш, тоа
се моите солзи, се смееш, мојата радост, ако умреш, мојот крај“ (Ти си
моето јас).

Во морето од литератури, женскиот лик е секогаш ставен на пие-
дестал, и да е сосема маргинален, тој секогаш прави нешто вртоглаво и
барем за миг се појавува во центарот на вниманието на читателот.

Во мојата поезија, жената, е и љубовница, развратница, воин, таа
плаче, се радува, љуби, посакува за миг да влезе во машка кожа само за
да се оттргне од моментална болка на слабост.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

Понекогаш таа е толку обземена од мигот што се соблекува целос-
но и пред себе и пред оној кој го љуби, умее да заведува и да манипулира
со страста, воопшто не се поштедува да се истроши целата, затоа што
умее како фениксот повторно да воскресне од пепелта и повторно да за-
блеска под небото. Таа го повикува нестрпливо својот љубовник ,,дојди,
патиштата сите водат кон љубов, ветрот ги вее лисјата на врбите, дождот
ја мие земјата, одајата ја исполнува темјанушкин опиум. Нејзините раце,
две рози, ми ги заробија слабините. Усните се впија во срцето, ко два
пламена ја горат душата, тоа беше мојата жена”. (Дојди).

Жена сум, и ‹ се восхитувам на жената. Моето творештво се те-
мели, пред с¢, врз идеализирањето на ликот на мајката. Мајчинската
бескрајна љубов е единственото нешто на кое светот не може да стави
етикета со материјална вредност. Кога зборувам за мајката, тука морам
да ја споменам и Прличевата мајка – Марија, монумент во македонската
книжевност на сила, разум и мајчинска посветеност, а она што сум јас
денес, ова сето го имам создадено благодарение на мојата мајка, која
без починка во животот се обидува да ме однесе до врвот, да ми го даде
најдоброто, да ми ја донесе најголемата радост.

Мојата, вашата, сечија мајка, можам слободно да кажам дека е ,,ос-
новната“ муза на секој деец во својата област. Таа постојано ја негува
својата единственост и незапирливост, нејзините карактерни црти се
универзални, таа најдобро умее да го погоди вистинското време, вистин-
ското место и да ги каже вистинските зборови. ,,Во срцево те носам, во
мисла те кријам, на полноќ во твоите очи спијам. Цвету мој, фалби ти
пеам јас. За една љубов во еден одамна биден час“. (Еден цвет).

Светот на мажот би бил многу едноличен без присуството на же-
ната, што истото и не може да се каже за жената, не дека таа не посакува
нејзиниот свет понекогаш да врти околу нејзиниот љубен човек. Жената
има потреба од една поинаква од вообичаената слобода, и кога е заробе-
на и покорена да биде слободна, таа има потреба постојано да биде заве-
дувана и импресионирана, тоа ‹ дава некоја посебна живост, тука ќе ги
споменам стиховите од песната (За љубовта): ,,Бакни ме ко првпат да ни
е. Животот и онака е танцување на восочна жица. Знам да љубам, пушти
ме да се огледам во твоите очи. Сегашноста ја плете иднината, немој да
ме сториш минато, ќе се каам зошто се родив”. Затоа, тука морам да ци-
тирам еден дел расказот ,, Болката на младиот разум“ – што е посветен
на славеењето на женската убавина и ненаметлива суштина која се ус-
војува без никакви претходно договарања и размислувања, таа се слева
толку природно, едноставно, а ко магија. ,,После неа открив дека не е
тешко да се сака, туку што се сака. Жената на мојот живот, речено со реч-

Sedma rodnokrajna sredba...

никот на романтичарот, беше таа. Таа со зелени очи, беше пријатна глет-
ка во моите очи. Се трудам да опстојам со мислата дека она што не дели
нас двајцата е само една обична дупка во времето која се појавила оној
миг кога таа го повика таксито. Знам, се лажам, но само така страдањето
е подносливо. Полека поминуваат години, можеби ќе ми помине и цел
живот, но неа не би ја заменил, уште срцето ми тактира по нејзиниот од,
уште се смеам кога ќе помислам на нејзината срамежлива насмевка. Би
тргнал да ја барам, можеби некаде случајно повторно ќе ја сретнам, но
верувам дека случајноста не постои, во тој случај би постапил спротив-
но на моето верување и разум, а и не сакам да си задавам дополнителна
тага, доволно ме разнебитува оваа светска тага плус и таа, тогаш би се
урнал како кула од карти. А овде, од друга страна, без никакво залажу-
вање оваа моја разумна болка ме убива, од петни жили ми вреска и ми
наредува да ја барам, макар да треба да го преместам секој земјин камен.
Ги припремам нозете, тие треба да тргнат, но зошто воопшто го слушаат
разумот!? Па тој не е секогаш разумен, ајде тргнувајте! Важна лекција од
мојот живот која е јасна ко ден: не мисли дека стоиш исправено, силата
на ветрот може да биде појака од твојата стабилна положба. Во случајов,
бев срушен, израмнет со самата земја, само таа беше клучот за моето
воскресение. Но попусто е, не знам повеќе дали сум вљубен во моето
пропаѓање или во неа или можеби во тоа што страдам поради моето
вљубување во неа. И сè се одигрува околу суштината дали е поподнос-
лива лудата тишина или самотијата“.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

BILJaNa TaLevSKa – DIMKO

YOU ARE MY I

I am inspired from my own being, but in order to talk on the woman
from an artistic aspect, I follow the aura of my mother and in order to write
down a story I touch every story on women that my ears has ever heard of.
Maybe it seems immodest, to some even erratic, but in my literary work I
treat the woman as a half-divinity.

Woman can be absolutely everything before she becomes mother. I
think that in that moment all her knowledge, skills and emotions are turned
only toward her child . If she was uniting the world this time she is ready to
fight for her child without stepping back and any compromise must be in her
advantage. Motherhood is a perfect example of unbreakable unity resembling
to the bond between god and his son Jesus, this is why I take woman as half –
divinity, the bigger part of my poetry I give to her as a present : “she told me
photos, photos, only moments, one sun for two souls, on earth we are cursed,
from the Heavens we are blessed, we are wanderers, we know each other, you
are crying, they are my tears, you are laughing, you are my joy, if you die ,
you are my end” (you are my I).

Sedma rodnokrajna sredba...

БОГОЈА ТАНЕВСКИ

ЖЕНАТА – ИНСПИРАЦИЈА ЗА
ПОЕТСКО ТВОРЕшТВО

Според грчката митологија зборот Муза означува божица, заштит-
ничка на некоја уметност, а повеќето се однесувало на поетското тво-
рештво. Во грчката митологија постоеле девет Музи, според имињата на
деветте ќерки на богот Зевс и Мнемосина, а тие се:

1. Калиопа – била заштитничка на епската поезија и
говорништвото.

2. Полихимнија – заштитничка на хорската и лирската поезија
(сериозна поезија).

3. Мелпомена – заштитничка на трагедијата.
4. Талија – заштитничка на комедијата, (подоцна на целиот

театарски живот).
5. Ерато – заштитничка на елегиите.
6. Евтерпа – заштитничка на музиката.
7. Терпсихора – заштитничка на танцот.
8. Клио – заштитничка на историјата.
9. Уранија – покровителка на астрономијата.

Со терминот Муза се означува и целокупното творештво на еден
поет со сите негови карактеристики.

Темата на денешното
разгледување „Жената –
муза во моето творештво“
во моето творештво – по-
езијата е доста застапена.
Песни имам посветено на
сестра ми, на мајка ми, на
сопругата, како и инспира-
ција од повеќе женски ли-
кови.

Во новото време же-
ната – муза дава вдахно-
вение, инспирација за по-
етско творештво, а не како

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

муза - заштитничка како во класичното творештво во далечното минато.
Инспирацијата жената ја овозможува од повеќе аспекти: со својата уба-
вина, со својот каратктер, или повод како сестра, како мајка, како жена,
како ќерка во разни нивни позиции во животот.

Во мојата прва стихозбирка „Угорнина“ (1971) има повеќе песни
посветени на женскиот пол, а тоа се песните: „Петлите ги довикуваат
зорите“, „Везови“, „Девојки и сонце“, „Мајко“, „На мајка ми“, „Цвеќе“,
„Танчарка“ и други.

Песната „Петлите ги довикуваат зорите“ е посветена на сестра ми.
Инспирацијата ја дава како младо девојче од петнаесеттина години, кога
ја будат рано во зорите и таа да учествува во селските земјоделски ра-
боти – во случајот жетва со срп в раце. Меѓу другото велам: Разбуди се
Ѕвездо / Припекот ќе боцка по снагата / ... така се кали нашата младост /
на припек, на камен и земја/.

За песната „Везови“ инспирацијата е дојдена од набљудување на
тешката работа на селската везилка – девојка која со везење го подгот-
вува својот чеиз: Кога од утро до мрак / прстите ги боцка со иглата на
надежта/.

За песните „Мајко“ и „На мајка ми“ поетот ги добива инспираци-
ите, согледувајќи ги тешките грижи на мајката околу одржувањето на
семејството и грижата за децата.

Песната „Цвеќе“ е посветена на сопругата на поетот, а во акрости-
хот го содржи името и презимето на жената.

Инспирацијата за песната „Танчарка“ е добиена од витката снага
на девојката и од убавата игра.

Во стихозбирката „Илинденски огнови“ (1980) во поемата „Крвави
чукари“ посветена е на битолскиот војвода Ѓорѓи Сугарев од Илинден-
скиот период имам стихови посветени на учителката Анета, негова љу-
бовница, која дава инспирација со нејзината храброст.

Во книгата „чекори во мене“ песните: „Жива слика“, „Внатрешен
оган“, „Внатрешен монолог“, „Лоши очи“ и други се инспирирани од
жени, но некако музи. Во оваа книга имам песна „Неверна муза“. Пој-
довна точка за ваквиот став кон музата е денешното модерно и бурно
време, кога луѓето се преокупирани со модерната техника, посебно со
електронските медиуми, компјутеризацијата, спласнува интересот на
читателите за читање книги било поезија или проза. Затоа денес според
мене музата слабо ја заштитува поезијата. Во таа песна, меѓу другото,
велам: Поетот ‹ определи / достојно место на музата / но таа изневерува.
/ Затоа сега Ти песно / биди вредна и силна / и без заштитничка. / Тебе
не ти треба муза / во ова бурно време. / Ти провирај се сама кон Угорни-
ната./.

Sedma rodnokrajna sredba...

Во книгата „Разденување“ песната „Невестински превез“ инспи-
рирана е од жена – невеста, селска девојка во минатиот период, кога
на невестата пред очи и поставуваат превез од мистичен аспект за да
ја сокрива убавината и срамежливоста пред присутните гости, како и
скромноста дури да се придружи кај зетот, според тардиционалниот
обичај. Таквиот чин кај поетот предизвика интерес да го стави во своја-
та поезија.

Во книгата „Битолски мотиви“ (2005) песната „Мајка Тереза“ пос-
ветена е на скопјанката Гонџа Бојаџиу позната светска хуманитарка поз-
ната под името Мајка Тереза, која цел свој живот го поминува во пома-
гање на бедните и болни луѓе. Оваа Нобеловка никогаш не сум ја видел,
иако е прогласена за Светица. Инспирацијата, идејата за да ја напишам
оваа песна ми дојде на сон, како да била Мајка Тереза во Битола и нас
група луѓе ни вели да подариме нешто, да помогнеме за сиромасите. Јас
‹ велам дека немам ништо и дека нејзе ќе ‹ подарам една песна. И се
стори тоа.

Во мојата стихозбирка „Повраток“ во песната „Балада за Дилбер
Стана“ пеам за Дилбер Стана, познат женски лик од романот на нашиот
македонски писател Стале Попов. читајќи го неговиот роман „Дилбер
Стана“, ги согледувам нејзините маки што ги тргала од свекрвата пора-
ди тоа што немала пород, чедо, шеснаесетина години, а не по нејзина
вина, туку поради неплодноста на нејзиниот маж Ѓорѓија. Дилбер Ста-
на постојано во последните години мислела на поранешниот љубовник
Младен, бидејќи тука нема деца му велела на сопругот да се разведат
и таа да оди кај Младен. Ѓорѓија божем ‹ дава согласност во последна
прегратка ја бакнува и ја задавува, а потоа таа паѓа мртва на земја. Така
завршува нејзиниот трагичен живот.

На крајот да потенцираме уште еднаш дека жената како муза, но не
заштитничка, од сите возрасти (девојче, девојка, жена, мајка, сестра) со
сите свои доблести (убавина – лик, става, тело) во сите положби, форми
во животот, во семејството, во општеството на разни позиции со мож-
ности за инспирација во творештвото на поетите, па и во творештво-
то на прозаистите (во романи, во драми и раскази итн.). Убавината и
вредноста на поезијата посветена на жената, зависи од мајсторството
на поетот, како ќе се искаже и како ќе ја обликува песната, од созвучи-
ето на ритамот во песната, оти жената си е жена, таа дава инспирација
со сите нејзини атрибути. Секоја жена си има посебна своја убавина на
свој начин (став, својствен нејзе, за посебна инспирација кај писателот),
со сите нејзини ставови, погледи и движења, со кои, посебно кај поетот
воздигнува разни вибрации, раздвижувајќи ги поетовите чувства.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

BOgOya TaNevSKI

WOMAN – INSPIRATION OF POETIC CREATIVITY

according to the greek mythology the word Muse means godess,
protectoress the arts, but mainly to poetic literary creation. There were
nine muses, taken by the names of the nine daughters of god Zeus and
Mnemosina. The woman gives inspiration to the poetic creativity. The writer
takes inspiration from the woman’s beauty and her character as a wife, sister,
mother and daughter in many situations in life.

Sedma rodnokrajna sredba...

ДОБРЕ ТОДОРОВСКИ

ЖЕНСКИОТ ЛИК - ИНСПИРАТИВЕН МОМЕНТ

so zamisla da se iska`am
po naslovot, na misla mi bea po-
ve} e idei. No, vo moeto izlagawe
}e se zadr`am,, na likot-`ena vo
moeto tvore{to kako inspiracija
za nejzin originalen prikaz vo
literaturniot opus, {to ne zna~i
deka `enata-muza ne mo`e da
inspirira i poinakvi kni`evni
ostvaruvawa, kade {to taa ne e
prisutna.

od do sega prezentiranite
kni`evni dela, koi sum gi sretnal,
vo makedonskata literatura se
steknuva vpe~atok deka `enskiot
lik vo makedonskite tvorbi e

iska`an so nemerliva po~it i qubov. taa vo bezbroj literaturni
iskazi na na{ite majstori raska`uva~i i poeti, pretstavuva
isklu~itelno silen motiv, odnosno inspiracija, vo ostvaruvaweto
na nivnite literaturni tvorbi.

U{te so samata koncepcija na dejstvieto vo kni`evnoto delo,
sama po sebe se nametnuva ulogata na likovite koi }e najdat mesto
vo istoto. sakaj}i da bidam {to poprecizen po odnos na dadenata
tematika za ovaa sredba, se navrativ na site moi do sega izdadeni
izdanija. so toa posakav u{te edna{ da se potsetam kade s¢
figurira ̀ enskiot lik, za kakov inspirativen lik se raboti, dali
e toa majka, sopruga, devojka, qubovnica ili nekoj sporeden lik i
koja e nejzinata uloga vo deloto. sprotivno od ova, se nametnuva i
momentot koga se razrabotuva odrеden `enski lik.

Ne veruvam deka mo`e da se opi{e eden lik, osobeno koga
se raboti za `ena, bilo toa da e pozitiven, nose~ki, sporeden
ili negativen, a pri toa istiot da ne se zamisli vo avtorovata
fantazija. ova zatoa {to `enskiot lik se karakterizira so
svojata posebnost pri opisot i prika`uvawe na duhovnosta koja ja
nosi vo sebe.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

smetaj}i deka se toa izdvoeni likovi. Za mene kako avtor,
mo`ebi ne sum imal pri~ina, nikoga{ inspiracijata ne me povela
na poznati, javni `enski likovi, ami na likovi na `eni so koi se
sre}avame vo sekojdnevieto vo vremeto vo koe `iveam. odnosno,
ja koristam inspiрacija na `ena so misla i smisla na opstojba,
stolb i temel na semejstvoto, ili kako su{tinski element na
op{testvoto.

Vo moeto tvore{tvo se opfateni site kategorii na `enski
likovi, no najmnogu dominira majkata. Vsu{nost, taa e najobi~na
makedonska `ena-majka, silna po priroda, so meka du{a, jaka
verba, krotka, neizbuvliva i sekoga{ podgotvena da podade raka.
Potrebna li e posebna elaboracija, ili samo da se ka`e deka
samata pomisla pretstavuva inspiracija.

takviot, bi rekol sto`eren lik mo`e da se sretne u{te vo
prviot roman ,,siviloto na odot“, kade {to e prika`an likot na
majkata, so site svoi li~ni karakteristiki, no i psiholo{kiot
moment vo koj se nao|a, na~inot na koj se spravuva so site projaveni
problemi. iako e onaa koja najmnogu }e taguva za zaminatiot sin,
taa e istata koja }e treba da dava uteha, da smiruva i povikuva na
trpenie i pokraj toa {to ima premnogu rabotni obvrski, kako
doma, taka i nadvor. Potajum na sebe gi prezema site nepravdi,
nesoglasuvawa vo semejstvoto i opkru`uvaweto, kako i site kletvi
i kleveti koi se upateni kon nea i kon nejzinoto semejstvo.

...Edna postara sitna `eni~ka, so podebeli stakla na o~ilata,
{to stoe{e malku poskraja od `ena mu, be{e gi skrstila racete na
gradi i gleda{e vo lu|eto, de vo eden de vo drug, kako da gi broe{e
kolku se, kako da ne veruva{e deka si go zakopuva sina si, po~na
poleka da ta`i. Ta`e{e i gi rede{e zborovite kako koga se moli
nekoj za posledno molewe...

Vo govorniot izraz na likovite, konkretno vo moeto
tvore{tvo, prisuten e dijalekti~kiot izraz se ~uvstvuva
najslobodno, odnosno, likot so svoi zborovi, ili onaka kako nemu
najmnogu mu le`i na du{ata, mo`e da ja iska`e sre}ata, da ja
preraska`e qubovta, no, isto taka, da ja otslika tagata i bolkata
do stepen {to ja rastreperuva du{ata i go stega srceto. takov e
govorot na majkata, vo romanot „siviloto na odot“, a ubeden sum
~itatelot toa }e go prepoznae.

Vo eden inspirativen mig, eden `enski lik od sekojdnevieto
pred pove}e godini vo edna slu~ajna sredba se nametna so svojata
sodr`ina, a {to go preraska`av vo raskazot „Za prikaz“. ovde go

Sedma rodnokrajna sredba...

spomnuvam vo kontekst na temata, zatoa {to se raboti za devojka-
verenica. Zna~i, nitu e majka, ni sopruga, nitu e devojka, ili
najdobro re~eno `ena na krstopat.

@enski lik so impresivna ubavina {to se opi{uva vo
raskazot, za `al, }e go po~uvstvuva stravot i gnevot vo eden daden
moment na osama, od strana na glavniot lik vo raskazot. kolkava
e uspe{nosta na dolovuvawe na psiholo{kiot moment pri dejstvie
na nemil nastan, kade {to `enata e `rtva, povtorno }e re~am
mo`at da ocenat samo ~itatelite.

koga }e se spomene `enata kako inspiracija naj~esto se
misli na nejziniot nadvore{en izgled. tokmu taka, ne retko
inspiracijata za ̀ enata se slu~uvalo da ne bide nejzinata ubavina.
ova go mislam samo na nadvore{niot izgled, konstitucijata na
`enata, ne navleguvaj}i vo nejzinata du{a, koja kako {to mo`e da
se vidi vo romanot „Zave{tanie Veqanovo“, vo likot na Janinka,
koja e isklu~itelno plemenita nosej}i se so site `ivotni
predizvici vo vremeto vo koe `ivee, a bile toa, na ovie prostori,
vremiwa na nevreme.

se slu~uva koga sto`erniot lik e ma` kako {to e vo
monodramite „[to ni bilo pi{ano“, „slave, slaven da bidi“,
„Boris bazerni~ki”, se zabele`uva kako dejstvieto nebare
nevidliva tenka ni{ka se naso~uva kon `enata koja se ima, se
posakuva, za koja se sonuva, no i koga likot se nao|a vo }or-sokak,
vo bezizlezna situacija i koga te`inata na du{ata e do bolka i
solzi, so vliptaj se bara majkata kako spasitel, izbavitel od
te{kata sostojba vo koja zapadnal glavniot junak.

@enata kako inspiracija na avtorot, no i vo likovite, ne
mora da e sekoga{ prisutna i gledana kako fizi~ka pojava, taa e
prisutna i koga ne e tuka, avtorot-glavniot ma{ki junak ja nosi so
sebe vo mislite, go sonuva likot i ja sonuva ubavinata i dobrinata.
No, mo`e da bide i poinaku.

sostavuvaj}i go materijalot za temata, konsultirav i podruga
literatura, s¢ so cel da najdam ne{to pove}e za `enskiot lik,
ne{to kako odvoen, poseben opis za `enata vo literaturata. No,
ni toa не go najdov, nitu pak sretnav definicija za `enata.

Dali e toa taka zatoa {to otsekoga{ sum mislel deka e taa
magi~en lik so neotkriena i definirana formula za qubovta
{to prirodata ‹ ja daruva od samoto ra|awe do krajot. Dali e toa
postojan kopne`, nedosonuvan son, naseten nemir vo srceto, bliska
vozbuda, posakuvan dopir na beskrajot.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

Prelistuvaj}i gi knigite, do sega napi{anoto, pri toa
prisetuvaj}i se na nekoi momenti od vremeto koga e rabotena
knigata, se prisetuvam na likovite i gi zamisluvam kakvi se
mo`ebi sega po tolku vreme, no so ista misla deka povtorno taka
bi go otslikal likot. taka, vo delata kako celina se redat slika
do slika na zastapenost na `enata vo svojot `ivoten od so iskaz
za nepovtorliv moment od silinata na inspirativniot moment.
ottamu `enskiot lik }e bide inspiracija za pesna za raskaz,
roman vo koj taa }e bide tagata, bolkata, jadot, za memorija na
ubavo se}a vawe, no ponekoga{ }e bide i lo{ lik, izmamni~ka,
predavni~ka qubov so pogrdna misla.

koga se raboti za poezija, mislam deka avtorot se nao|a vo
edna posebna mentalna i psihi~ka sostojba, osobeno koga so mnogu
malku zborovi se saka da se dolovi ona za {to se odnesuva pesnata.
osobeno izrazeno e kaj poezijata koga se vozvi{uva `enata i
qubovta. taka nesomneno, inspiracijata za `enata treba da bide
najsilna. Nekoi pisateli toa go pravat so neverojatna umne{nost,
do stepen na silen voshit

Vo mojot edinstven obid vo poezijata od knigata „Dlaboko
vo mene“ vo prviot del ja opejuvam sakanosta na `enata, taka {to
ne mi e nepoznato vo kakov i kolkav obem e potrebna, kako {to e
re~eno vo naslovot na temata ̀ enata - muzata, odnosno inspiracija
vo avtorovoto tvore{tvo.

Sedma rodnokrajna sredba...

DOBRe TODOROvSKI

WOMAN’S FACE – INSPIRATIONAL MOMENT

In my literary work are included all categories of female characters,
among which the mother is dominating. In fact, she is the simple Macedonian
woman – mother, strong by nature, with soft soul, strong faith, quiet and
always ready to give help. Is any elaboration needed here, or simply the mere
thought on her gives an inspiration.

Such essential character can be met in my first novel “grayness of
walk” here the character of a mother in all her personal characteristics and the
present psychological moment and all the problem she copes with. In spite of
mourning for her son who left home, she is the one to give consolation, asking
others for patience besides her many home obligations. She takes over all
injustices quietly, all the disagreements in the family and the surrounding, as
well as all the curses and slander directed to her and her family. I believe that
the woman’s character could be impossible to represent without previously
being imagined in the author’s fantasy. It is because the female’s character
is characterized with special attitude on her description and showing her
inherent spirituality.

Sedma rodnokrajna sredba...

СОДРЖИНА

СЕДМА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА НА БИТОЛСКИТЕ
ПИСАТЕЛИ ОД МАКЕДОНИЈА 2012 ................................................................ 5

ДИМИТАР БОГДАНОВСКИ
МОИТЕ ТРИ МУЗИ ............................................................................................7

ПРОФ. Д-Р БЛАГОЈА БРАЈАНОВСКИ
„ЖЕНАТА - МУЗА ВО МОЕТО ТВОРЕШТВО“ ............................................12

ВАНДЕ ГАНчЕВСКИ
ЖЕНАТА - ЗАчИН ВО МОЕТО ТВОРЕШТВО ...........................................19

ПЕТРЕ ДИМОВСКИ
ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА УНИВЕРЗУМОТ .................................................. 25

ИДЕНТИТЕТОТ НА ЖЕНАТА ВО „СРЕДБА СО НЕПОЗНАТИОТ“
И „МИРИСОТ НА ЖИВОТОТ“ ................................................................... 31

ВЛАДИМИР КОСТОВ
ОФ, АМАН, АМАН
КОН ТЕМАТА „ЖЕНАТА - МУЗА ВО МОЕТО ТВОРЕШТВО“................ 37

НИКОЛА КОчОВСКИ
ЗА МОЈОТ КНИЖЕВЕН ТРЕТМАН НА ЖЕНАТА КАКО ПОИМ
НА УБАВИНА И НЕЖНОСТ, НО И НА ОБЕСПРАВЕНОСТА ................. 43

САЊА МУчКАЈЕВА ВИДАНОВСКА
ЈАС СУМ ЖЕНА-ПИСАТЕЛ ............................................................................. 51

ХРИСТО ПЕТРЕВСКИ
ЖЕНСКАТА БЛУЗА ВО МОЕТО ТВОРЕШТВО ........................................ 59

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ - Bitola

ЃОРЃИ ПРчКОВ
КРАЈНИОТ ИСХОД НА ПРИКАЗНАТА ................................................... 64

ВЕРА СТОЈчЕВСКА АНТИЌ
ЈАС ЈА ОДБРАВ МАЈКА ТЕРЕЗА ................................................................. 77

БИЉАНА ТАЛЕВСКА - ДИМКО
ТИ СИ МОЕТО ЈАС ........................................................................................ 82

БЛАГОЈА ТАНЕВСКИ
ЖЕНАТА - ИНСПИРАЦИЈА ЗА ПОЕТСКО ТВОРЕШТВО .......................87

ДОБРЕ ТОДОРОВСКИ
ЖЕНСКИОТ ЛИК - ИНСПИРАТИВЕН МОМЕНТ .................................. 91

СЕДМА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА СО
БИТОЛСКИТЕ ПИСАТЕЛИ ОД МАКЕДОНИЈА

Издава
Националната установа – Универзитетска библиотека

„Св. Климент Охридски“ Битола,
ул. Ленинова бр. 39, Битола

Организациски одбор
Науме Ѓоргиевски

Николче Вељановски
Владимир Костов
Јоланда Бошевска

Превод и резимеа на англиски јазик
Николче Вељановски

Лектор
Ивана Коцевска

Печати
Академски печат - Скопје

Тираж
100 примероци