:: Дигитална библиотека при НУУБ „Св. Климент Охриски“

Шеста Роднокрајна средба на битолските писатели од Македонија : Зборник на излагања : тркалезна маса, Битола 23 мај 2011 година

Шеsта Rodnokrajana sredba...

ШЕСТА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА СО БИТОЛСКИТЕ
ПИСАТЕЛИ ОД МАКЕДОНИЈА

Зборник на излагања,
Тркалезна маса, Битола 23 мај 2011 година

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

National Institution – University Library
“St Kliment Ohridski” Bitola

THE SIXTH HOMELAND MEETING
OF THE BITOLA WRITERS FROM

MACEDONIA

Collection of presentations,
Round table, Bitola may 23, 2011

Bitola 2011

Шеsта Rodnokrajana sredba...

Национална установа – Универзитетска библиотека
„Св. Климент Охридски“ – Битола

ШЕСТА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА СО
БИТОЛСКИТЕ ПИСАТЕЛИ

ОД МАКЕДОНИЈА

Зборник на излагања,
Тркалезна маса, Битола 23 мај 2011 година

Битола 2011

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

ШЕСТА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА НА
БИТОЛСКИТЕ ПИСАТЕЛИ

ОД МАКЕДОНИЈА

Зборник на излагања,
Тркалезна маса, Битола 23 мај 2011 година

Издава
Националната установа – Универзитетска библиотека
„Св. Климент Охридски“ Битола, ул. Ленинова бр. 39, Битола

За издавачот
Науме Ѓоргиевски

Издавачки совет
Науме Ѓоргиевски
д-р Николче Вељановски
Владимир Костов

Главен и одговорен уредник
д-р Николче Вељановски

CIP - Каталогизација во публикација
Национална установа – Универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“, Битола

821.163.3(63)
РОДНОКРАЈНА средба на битолските писатели од Македонија
(6 ; 2011 ; Битола)

Шеста Роднокрајна средба на битолските писатели од Македонија : Зборник на излагања
: тркалезна маса, Битола 23 мај 2011 година / [Главен и одговорен уредник Николче
Вељановски]; [превод и резимеа на англиски јазик Николче Вељановски]. - Битола: НУУБ „Св.
Климент Охридски“ (Скопје : Академски печат) .- 91 стр.: илустр..; 24 см

На наспор. насл. стр.: The Sixth Homeland Meeting of the Bitola Writers from Macedonia :
Collection of presentations, Round Table, Bitola May 23, 2011. - Тираж 200. - Summaries кон
трудовите

ISBN 978-608-4538-32-5

1. Гл. Ств. Насл. 2. Насп. Ств. Насл. 3. Вељановски, Николче
а) Македонска книжевност - Роднокрајни писатели – Живот и дело -
Зборници

COBISS.MK-ID 18845505

Тел.: 047/220-208; факс: 220-515; тел. изд. 232-999;
www.nuubbt.uklo.edu.mk; e-mail: nuubbt@uklo.edu.mk

Шеsта Rodnokrajana sredba...

ШЕСТА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА НА БИТОЛСКИТЕ
ПИСАТЕЛИ ОД МАКЕДОНИЈА 2011

По повод Шестата роднокрајна средба на битолските писа-
тели во Македонија што традиционално се одржува во Роднокрајна-
та читалница на Библиотеката, на 23.5.2011 г., со почеток во 11 часот,
се одржа Тркалезна маса, на тема: „Потребата од религиозен лик во
моето творештво“. Излагањата на писателите Димитар Богдановски,
проф. д-р Благоја Брајановски, Петре Димовски, Никола Кочовски, Пан-
де Манојлов, Сања Мучкајева Видановска, Кире Неделковски, Христо
Петрески, Ѓорѓи Прчков, проф. д-р Вера Стојчевска Антиќ, Богоја Та-
невски, Добре Тодоровски, (излагањето на Владимир Костов го прочита
д-р Николче Вељановски во негово отсуство) влегуваат во овај шести
по ред Зборник. Организатор и медијатор на на Тркалезната маса беше
д-р Николче Вељановски. Тој им се обрати на присутните: „Најнапред
сакам да ви посакам добредојде на шестата по ред ваша традиционална
роднокрајна средба. Ме радува што повторно се одѕвавте на поканата и
дојдовте овде на Тркалезната маса во Универзитетската библиотека. Не
можам а да не забележам со гласно размислување пред сите вас дека ско-

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

ро секоја наша Средба ја започнуваме со едноминутно молчење. Прво не
напушти Петре М. Андреевски, па Јозо Т. Бошковски, па Ѓорѓија Најдо-
вски и денес, Цане Здравковски. Беше редовен на сите наши средби. Се
навикнавме на него. Сега би ве замолил да станеме и со едноминутно
молчење да му оддадеме почест на нашиот драг колега Цане Здравков-
ски. ... Како и секоја година, темата за Тркалезната маса самата извира
на површина и се наметнува врз вас. Заради специфичноста на темата,
не сакав тоа да биде тема која ќе ве подели на теисти и атеисти, на ре-
лигиозни и суеверни. Токму затоа се решив за насловот: ’Потребата од
религиозен лик во моето творештво‘. И овoј пат секој од вас одговори
на темата со еден свој поглед карактеристичен или својствен само на вас
самите. И овој пат од вас излезе на едно место во еден здив, можеби и за
вас самите изненадувачка, инспирацијата од вербата, верата која влева
надеж, заштита, утеха и спас од мачнотиите во животот. Се надевам дека
повеќето од вас темата ве погоди и ве инспирираше. Ви благодарам на
присуството.“

Со оглед на содржината на излагањето на писателот д-р Владимир
Костов, го избрав да биде воведно излагање без да го следам вообичае-
ниот азбучен ред на презимињата на писателите, при што го вклучив и
мојот текст како додаток на неговото излагање.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

Д-Р ВЛАДИМИР КОСТОВ

КОН ТЕМАТА „ПОТРЕБАТА ОД РЕЛИГИОЗЕН
ЛИК ВО МОЕТО ТВОРЕШТВО“

Ако поимот религија, што се заговара во оваа тема, го сведеме на
христијанството како религија, тогаш не можеме да ја заобиколиме ан-
тичката филозофија за битието во онтологијата, односно метафизиката
во чија основа е теологијата како наука за настанокот на светот и на
човекот чиј принцип и првата причина на сè што постои е трансцендент-
на сила, односно Бог, искажан преку ЛОГОСОТ (зборот, умот) посред-
ник меѓу трансцендентот и материјалниот свет, потврда за што наоѓаме
во Евангелието на Јован: „Во почетокот беше Зборот и Зборот беше со
Бога, и Бог беше Зборот. Сè стана преку Него и без Него ништо не стана,
што стана“. (Јов. 1/1).

Наспроти овие стојалишта, стои АНТРОПОЛОГИЈАТА која се ин-
тересира за човекот како за суштество кое врз основа на одредени кос-
мички околности се издвоило како автономно, односно слободно суш-
тество во природата и кое својот опстој во неа го определува не според
волјата на стихии надвор од него, туку, сообразно на својата природа, ги
потчинува тии стихии на својата волја и ги подредува на своите интере-
си, а со цел хуманистички да ја осмисли својата егзистенција во светот и
универзумот, односно да ги преземе прерогативите на Трансцендентот,
такаречи да се појави како Бог.

Идејата за човекот како
БОГОЧОВЕК ја среќаваме
токму во идеологијата на
христијанската религија, оли-
цетворение на Исус, претста-
вен во „Светото писмо“ како
син на Бога и признат од него
како таков: „Овој е мојот
возљубен Син кој е тоа по
Мојата волја! (Мат. 3/170. А и
самиот, проповедајќи ја своја-
та идеологија, се претставува
во таа смисла: „Јас и тако ми
од едно сме. Ти си, Оче, во

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

мене, јас во Тебе! (Јов. 16,17 – 8, 10). Напуштајќи го овој свет, вели:
„Јас одам при својот Отец“ (Јов. 16/17). Неговото божествено потекло
најубедливо во Новиот завет се документира со настани поврзани со не-
говите натприродни појави кои својата ексклузивна визија ја добиваат во
неговото воскресение како темелен постулат на христијанската религија
чии основи како мистична идеологија ги постави Филон Александриски,
познат како нејзин татко, од него претставена и третирана како систем
на априорни вистини и вредности. Врз основа на филозофијата на стои-
цизмот, тој ги искристализира темелните вредности на христијанството:
космополитизмот, етиката на бескрајна трпеливост (трпение - спасе-
ние), фатализмот, бесмртноста на душата и други мистични постулати,
подоцна инспиративно и елоквентно апострофирани од најизразитиот
апологет на христијанството, рамноапостолот Павле, синтезирани во
апотеозата за љубовта како највисока морална и духовна вредност. Така
сфатено христијанството, но не лишено од неговата мистичност со кате-
горична изјава на рамноапостолот: „Без вера во воскресението, празна е
таа наша вера“, го среќаваме подоцна кај бројни негови последователи,
пред се кај претставниците на таканаречената ПАТРИСТИКА чии „цр-
ковни отци“ се обидоа хевристички да ги аргументираат христијански-
те начела, една тенденција која најавторитетно се пројави преку свети
Августин кај католичкото христијанство, а кај православното на наши
простори со задоцнување преку т.н. „дамаскини“ на Дамаскин Студит,
преведени на црквенословенски со примеси на народниот јазик.

Патристиката и подготви терен на СХОЛАСТИКАТА со амби-
ција да прерасне оваа во филозофија на христијанството и негова наука.
Меѓутоа, наспроти подемот на христијанството како религија и мистич-
на идеологија, таа наидува на отпори, особено жестоко изразени во вре-
мето на хуманизмот и ренесансот.

По мрачното средновековие, со схоластиката како духовна зандана
на човековиот дух, во зората на НОВИОТ ВЕК, научното сознание за
светот и човекот се афирмира како нова вистина преку хуманизираните
кадри на универзитети првин никнати во Италија, потем ширум Евро-
па, реафирмирајќи го учењето на античките филозофи, а потоа смело
афирмирајќи и свои автентични погледи на светот и човекот, засновани
на објективни сознанија, наспроти оние на схоластиката кои беа бесмис-
лени тврдења, но зад чиј авторитет стоеле структурите на феудалниот
општествен систем кои со брутални средства се обидувале да го спречат
развојот на новата насока на фиилозофската и научна мисла. Најзначај-
ниот филозоф, на ренесансот Ѓордано Бруно (1548-1600) јавно бил спа-
лен на клада. Според неговот учење, Бог не е надвор од природата, туку

Шеsта Rodnokrajana sredba...

се содржи во нејзините елементи, со што вовел во науката ПАНТЕИС-
ТИЧКИ поглед на светот. Решителен удар на схоластичкото учење му за-
дал математичарот, филозоф и астроном Галилео Галилеј (1564 – 1642)
со својата „хелиоцентрична“ теорија со која ја елиминирал „геоцентрич-
ната“ теорија според која земјата, креација на Бог, е центарот на светот.

Ренесансните погледи на светот и човекот направиле крупен скок
со појавата на РАЦИОНАЛИЗМОТ како филозофско и општествено
движење, особено со појавата на т.н. „енциклопедисти“ чиј врвен фило-
зофско – научен дострел е повеќетомното издание на Енциклопедијата,
зборник на трудови од повеќе области на егзактните и општествените
науки, редактирана од Дидро и Даламбер во периодот од 1751 до 1880
година, дело кое извршило епохално влијание не само во научниот свет,
туку и пресврт во општественото мислење, елиминирајќи го монополот
што го држела Црквата во свеста и совеста на луѓето кои револуционер-
но настроени, почнале да бараат промени во општествено – политичките
системи на феудалните држави, темелно разнишани од бескомпромис-
ната критика на новата генерација мислители и општественици, меѓу
кои енциклопедистот Холбах (1723 - 1789) со своето дело „Разобличе-
но христијанство“ и го задава решавачкиот удар на Црквата, моралното
упориште на тој систем.

Тезата на некои мислители за неприменување на сила при тие про-
мени, безуспешно се обидел да ја компензира енциколпедистот Хелве-
циус со идејата за „умерен егоизам“ – еден вид компромис меѓу Црквата
и новите општествени процеси во филозфијата и науката.

Што се однесува до христијанството произлезено од идеите на
Исус кои, покрај својата религиозна содржина, имале и социјално – по-
литички примеси, по него се институализирало со што се создале услови
за неговото раслојување врз државни и национални основи. Конечниот
раскол се случил на Вселенскиот собир 1015 г. кога црквите од Запад-
ното Римско царство се одвоиле од црквите на Источното, односно, од
рамките на Византија. Со тоа практично се создале две Цркви: Римо-
католичката и Православната кои религиозно – догматски и политички
во антагонизам, започнале борби за превласт врз паганските држави и
народи, империјалистички мотивирани.

Антагонизмот меѓу католицизмот и православието не завршил со
расцепот од 1015 г., туку продолжил и низ наредните години и векови
со појава на новоосновани цркви и секти меѓу кои кај нас ги превоз-
могнало границите на секташтвото т.н. БОГОМИЛСТВО (1910 г.), кое
во ревизија на догматиката на официјалните цркви, се наложи како ново
христијанско учење и социјално – политичко движење што се прошири

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

и во други држави низ Европа. Негови одгласи ќе се сретнат и во ДЕ-
ИЗМОТ, едно религиозно сфаќање според кое Бог, како безлична прва
причина во создавањето на светот, по тој панкреативен чин, престанал
да се интересира за него, препуштајќи му го на човекот да го раководи
според природните закони.

Тој став на деистите (кон кои се приклониле Волтер и Русо), всуш-
ност беше прикриена форма на АТЕИЗАМ кој подоцна отворено и на-
широко се прокламира преку Марксовиот дијалектички материјализам
и историско-научен социјализам, а по прашањето за религијата дефи-
ниран како „опиум за масите“. Со тие својства, оваа радикална доктри-
на, особеносо предвидувањето на индивидуата, всушност ја елиминира
својата хуманистичка димензија. Обидот на Албер Ками да го отстрани
тој незин недостаток со тезата за „солидарност“ меѓу луѓето, наиде на
отпор меѓу егзистенцијалистите (Сартр, Хајдегер), а ексцентрично на
тоа прашање се произнесе Фридрих Ниче: „Бог умре, Бог, вашата нај-
голема опасност. Откога тој лежи в гроб, вие воскреснавте“ („Волја за
моќ“). Под „вие“ тој го подразбира човекот како НАТЧОВЕК за разли-
ка од Исус кој се претставуваше како БОГОЧОВЕК и кој човекот не го
одвои од Бога, уште помалку му го спротивстави, туку неговиот опстој
во светот го замисли во заедништво поради тоа што е наречен, покрај
„син божји“ и „син човечки“ и именуван како Христос, што ќе рече
СПАСИТЕЛ. (Од тие причини за време на ренесансот, истакнати негови
претставители почнаа да гледаат на Библијата не како на СВЕТА, а како
на СВЕТОВНА книга што е случај со овој мој спис кој се одредува со
код поинаков од оној применет во „Светото писание“).

Овој мој омаж, пишуван без амбиции да даде пресен на подеми-
те и падовите на христијанската религија и идеологија, се обиде само
да маркира значајни пунктови во нивната хронологија, а со цел него-
виот автор да не остане должен со одговор на прашањето содржано во
зададената тема на оваа „Тркалезна маса“. Потврдувам и повторувам
дека целокупното мое творештво од 12 тома проникнато е со идејата на
христијанството, но во верзија на неговиот главен протагонист во по-
следниот мој роман „Писание за страшниот суд“, ќе го доведе во судир
со некои догматски ставови во неговото црковно практикување како и во
судир со структури од официјалната политика, карактеристична за него-
вото време, за на крајот да се доведе и во судир со самиот себе откога ќе
увиди дека неговите младешки погледи претрпеле крах. Исус, вграден
во дванаесеткатната градба на моето литературно творештво, исто така
ќе минува низ трагични контраверзии произлезени од бивалентната при-
рода на суштество со божествени атрибути, син на Бога, и на обичен чо-

Шеsта Rodnokrajana sredba...

век, син на дрводелец – една биолошко – психолошка ситуација која ќе ја
предизвика неговата трагична судбина, антиципирана од енциклопедис-
тот Жан Жак Русо („Емил“), а во наше време од филозофот антрополог
Клод Леви Строс („Дивата мисла“, „Додаток“), ама и не од не толку мал
број автори чии дела одат со антрополошки предзнак, но во споредба
со оние, кои останале рамнодушни на таа трагика, одвај забележител-
ни, што предизвикува зачуденост кога се има предвид гневно изречената
екскламација на легендарно трпеливиот и милозлив човек наменета на
џганот кој, додека го носеа на Голгота за да го погубат, арлукаше: „Рас-
пни го, Распни го!“, на што тој реагираше: „Оче прости им оти не знаат
што прават!“ (Лука: 23,34)

Таа негова милозливост предизвикува уште поголема зачуденост
за контраверзата што го карактеризираше како БОГОЧОВЕК, кој на
крајот со последниот свој издив на ЗАВАЛИЈА, го оневозможува обидот
релевантно да се разјасни таа противречност во него: „Боже мој, Боже
мој, зошто си ме напуштил?“ (Мат. 27, 46) и да предизвика дилема кај
авторот на споменатиот роман – миракула со апкалиптична поента: КОЈ
КОГО ГО НАПУШТИЛ: БОГ ЧОВЕКОТ ВО СЕБЕ ИЛИ ЧОВЕКОТ
БОГ ВО НЕГО ОТКОГА ГО ЗАМЕНИЛ СО ИДОЛ НА ЗЛАТНО ТЕЛЕ
(II кн. МОЈЦ., 32), оставајќи ја таа дилема да ја разреши неговиот евен-
туален читател во својство на „поротник“ во судот чие име страшно е да
се спомене.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

D-R VLADIMIR KOSTOV

TOWARD THE THEME “THE NEED OF A RELIGIOUS
CHARACTER IN MY LITERARY WORK”

I acknowledge and repeat that my whole literary work in 12 volumes
has been permeated with the idea of Christianity, in a version of its main
protagonist in my last novel “Standing before the Judgement Seat” who is
brought into collision with some dogmatic attitudes of his religious practice as
well in collision with certain official political structures, characteristic of his
time, and finally coming into collision with himself after coming to an insight
that his youthful views came to a disaster. Jesus, built – in twenty storied
building of my literary work, will go through tragic controversies as a result
of his bivalent nature of a human being with divine attributes, son of God, of a
simple man, son of a carpenter – a biological – sociological situation that will
be a cause of his tragic death, anticipated from the encyclopedist Jean Jack
Russo (“Emil”), and in our time by the philosopher Clod Levi Stros (“The
Wild Thought”, “The Supplement”), and also from a big number of authors
whose works go with an anthropological sign at the front. But in comparison
to those who remained indifferent to that tragedy, hardly noticeable, who
cause astonishment when one has in mind the vented angrily exclamation
of the crowd on the legendary patient and compassionate man while he was
being taken to the Golgotha in order to be executed, yelled “Crucify him”,
“Crucify him” to which he replied “Forgive them for they know not what they
are doing” (Luka: 23,34).

Шеsта Rodnokrajana sredba...

Д-Р НИКОЛЧЕ ВЕЉАНОВСКИ

ВЛАДИМИР КОСТОВ ЗА НЕГОВАТА
ОСАМЕНОСТ И ХРИСТИЈАНСТВОТО

Одговарајќи на темата „Потребата од религиозен лик во моето тво-
рештво писателот Владимир Костов ќе напише: „Категорички тврдам
дека сите мои 12 дела се инспирирани од христијанството“. Во моите
прв телефонски разговор откако го добив неговиот текст, му се обратив:
Професоре Костов, не сум задоволен од Вашиот одговор на темата. Вие
имате толку различни погледи во Вашите дела кон христијанството пре-
ку плејада на ликови, како во Битолскиот триод, Црквичето четириесет
маченици и Учителот, а Вие го споменувате со неколку реченици само
последното ваше дело „Писание за страшниот суд“. Зарем цитатите кои
ви ги прочитав од „Учителот“ сега не предизвикуваат во Вас потреба да
го преработите Вашиот текст? Во моментот морници ме опфаќаат и се
наежувам од тоа што го слушам, но не би сакал сега да се навраќам на
нешто што пред триесет години сум го напишал. Но, професоре Кос-
тов, ако Вие уште еднаш ги изнесете на виделина Вашите погледи за
христијанството како вера и религија, тоа би било многу интересно за
писателите – колеги и јавноста воопшто, зашто верувам дека ретко кој

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

го прочитал тоа ваше дело, бидејќи тоа е многу обемно, над шестотини
страници. Всушност, професоре, сите битолски писатели капа Ви сим-
нуваат и сакаат да ги прочитате сите нивни најнови дела со очекување
на Вашата позитивна критика, но јас се плашам, дали тие воопшто ги
читаат Вашите дела!? И не само тоа, и кога би ги прочитале, во колкава
мера би ги разбрале? Јас не сум човек кој сака да се наметнува. Скромен
сум доволно за пофалбите да не ми причинуваат задоволство. Кога го
пишував последното дело „Писание за страшниот суд“ се прашував кој
би можел да го разбере, постојано ти ми доаѓаше на ум. Јас сум среќен
кога само барем еден читател би го разбрал моето дело. Тоа би било
доволно за мене. Добро, професоре,од каде таа Ваша инспирација да
пишувате и за Америка и за одредени личности и симболи кога Вие не
сте биле таму? – Читам многу и сметам дека многу ретко кој од нашите
колеги – писатели читаат. Фала му на Бога, што, и покрај Паркинсонова-
та болест која не ми дозволува да дојдам до Библиотеката, умот се уште
многу добро ме служи. Кога гледам дека немате намера да го преправите
Вашиот текст, тогаш дозволете ми да ги претставам некои од Вашите
размислувања за христијанската вера и да го додадам до Вашиот текст.
Секако, тоа би ме радувало многу, - одговори професорот Костов, дода-
вајќи: „па, би можеле да го искористите овој наш диспјут во една таква
студија“.

Можеби со право писателот Костов не сакаше да повторува неш-
то кое со толку голема инспирација го напишал пред околу четириесет
години во романот „Учителот“. Времето во кое Костов го пишувал ро-
манот не е време во кое можело слободно да се пишува за религијата
и Црквата, за смртта и бесмртноста и сето тоа истовремено поврзано
со христијанската религија и науката. Во колкава мера и на кој начин
беше Бог присутен во моментите кога го пишуваше романот не може
да се каже. Зошто овај роман остана до ден денес неоткриен не само од
читателите туку и од писателската фела не е јасно. Костов во овој роман
не е само писател, тој е филозоф - научник и пред се, учител. Негови-
от поглед кон својата христијанска вера е поглед на верник и поглед на
научник истовремено, при што тој излегува од рамките на разумското
размислување за животот, смртта и вечноста. Бесмртноста ја смета за
реалност на човечката душа за разлика од смртта која ја смета за илузија
врежана во човечкиот ум: „Или, зборувајќи со јазикот на социологијата,
тоа е општество на поробени граѓани во кое не постојат услови за сес-
тран развој на личноста. Општество во кое пропаѓаат милиони таленти.
Во кое, ЛУЃЕТО РОДЕНИ ЗА БОГОВИ, УМИРААТ КАКО РОБОВИ.
Еве ја неговата „НОВА ИДЕЈА“:

Шеsта Rodnokrajana sredba...

„МИСЛАТА ДЕКА СМЕ СМРТНИ, и дека тоа ке бидеме секоjпат,
е посилна од сите аргументи што ja негираат. Да можеме да се ослободи-
ме од неа многу побргу ќе стасаме до бесмртноста, отколку, кога, со неа
оптоварени, тешко и бавно чекориме по патот што води кон таа цел. И
Христос во тој поглед се поплакува: „Волот го познава својот господар
и магарето јаслите на својот господар, а мојот народ не ме позна.“ ... И
современи те социолози, психолози и психиjатри, поради човечки страв,
поради оптовареност со прародителскиот грев... „Пове ке не можеме да
го задржиме стариот однос спрема смртта. А нов уште немаме наjдено“.

Револуционерниот дух на Костов е толку силен што смета дека
стариот однос на човекот кон животот неодложно треба да се промени.
Повторно се прашуваме: „Го бараше ли тоа Бог од него? Или тоа беше
некое негово внатрешно незадоволство кое е ретко кај писателите, не-
задоволство кое излегува како незапирлив извор и руши се пред себе во
правец кон бесмртноста. А Костов тогаш има четириесет години, скоро
половина од оние кои ги има денес, па кога сега би пишувал за бесмрт-
носта, секој би помислил дека писателот се уплашил од смртта. Костов
е визионер како што му доликува на големите водачи на човештвото. Тој
се обидува да најде излез од ропството во кое човекот самиот се заро-
бил: ...значи, да заклучиме: без категориjата на бесмртноста - не како
апст рактна, а како конкретна цел, не идеалистички сфатена, а ма-
териjалистички - остануваат непотполни сите хума нистички фило-
зофски системи и политички програми. Малку е да се бара за лyѓето
Општествена правда и снослив живот во природата. При постоењето на
смртта, тоа е речиси ништо. За да бидат хуманистички, нашите про-
грами мора да бидат ре волуционерни. Ама докраj. А за да бидат так-
ви, во служба на класата, тие мора да го имаат предвид целокупното
човештво, во служба на денот, да jа имаат ПРЕДВИД ВЕЧНОСТА.
Тоа. Друго то да го оставиме за подоцна. Дали не создал Бог, - или заед но
со него Heкoj над него - или сме случаjно создадени, како што се вели
во хемиската еволуција при што, заедно со дру гите живи суштества вле-
чејќи лотариjа, сме го извлекле глав ниот погодок, разумот, или сме плод
на семе што го посеале космонаути на Heкoja супер-цивилизациjа - што
има нас тоа да не интересира? Што би рекол Ушлинков: Што има да не
интересира последната честица на материjата?! Што има да не копка
да ja дознаеме Tajнaтa на прапочетокот на светот? Ист ражувањата
во таа насока се само губење време. Да си ja гле даме ние нашата рабо-
та. СПИНОЗА беше првиот филозоф што ja заменува митолошката и
религиозната претстава за смртта со научен поглед на светот. Toj вели:
„Слободниот човек по веќе мисли на други работи отколку на смртта и

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

неговата муд рост се изразува во размисли за животот, а не за смртта“.
Размислите на човекот не се за животот туку за живеењето,зашто

кога би биле за животот тие не би размислувале толку за смртта, туку за
вечноста. Но Костов е свесен и за тоа. Според него, човекот се обидел да
размислува за вечниот живот и бесмртноста, а тоа го гледаме и по него-
вите материјални зданија: „при градењето на ВАВИЛОНСКАТА КУЛА,
со која луѓето сакале да се извишат до небото, бог им ги измешал јазици-
те за еден со друг да не можат да се разберат. И кога не можеле, значи, да
се разберат, градејќи секој за себе, наместо во ВИСИНА, луѓето изгра-
диле ГРАД ВО ШИРИНА – ВАВИЛОН, мешаница. И во таа мешаница
тие СЕ ЗАГУБИЈА. НЕ НЕ СИТЕ. Некои сепак, успеаја да излезат на
ЧИСТИНА. Така, спасувајќи се себеси, тие што се спасија ЈА СПАСИЈА
И ЧОВЕЧКАТА ИДЕЈА ЗА ЕДЕН ЈАЗИК, ЗА ЕДЕН НАРОД, ЗА ЕДНА
ЦЕЛ – СЛОБОДЕН, ВЕЧЕН И СРЕЌЕН ЖИВОТ НА ЛУЃЕТО. Само
што за нив во канонските книги не се зборува. Сеедно Вавилонската
кула продолжи да се гради. Борбата за ВИСИНИТЕ СЕ ОБНОВИ. Но
и Вавилон продолжи ДА СЕ ШИРИ. И ДА СЕ МЕША. Фатени во един-
ството на неговите противречности – во власта на таа магија – со ми-
лијарди луѓе претале и претаат во неговата тиња“.Значи, човештво-
то е во ќор-сокак, вели Костов. Ако се најдат клучевите на меморијата:
Слободата и бесмртноста се во нас самите, и тие го очекуваат своето
ослободување, човечкиот живот ќе трае вечно, а смртта ни миг...“

Костов е свесен дека ваквото размислување може да предизвика
недоразбирање од црковните авторитети, па и самиот го поставува нив-
ното прашање и го одговара: „Нашата бесмртност НЕ Е БОЖЕСТ-
ВЕНО прашање, тоа е наше ЧОВЕЧКО прашање. .. Не е ли чуд-
но , значи, ШТО ЕДЕН СМРТЕН ЧОВЕК СЕ ИНТЕРЕСИРА ЗА ВЕЧ-
НОСТА КОЈА Е ТОКМУ ПРИВИЛЕГИЈА НА БОГОВИТЕ? КАКВО Е
ТОА БЕЗБОЖНИШТВО? Да тоа е во човекот и тоа е човечкото во
него - во безбожништвото. Кога е во прашање бог, нам се ни е доз-
волено. Нема тука ЗАБРАНЕТО. Забраните од тој вид имаат класен
карактер. Тие и го измислија бог за со него да ги држат луѓето во
покорност“.

Овие силни зборови изговорени пред четириесет години, поминаа
неосудени од црковните авторитети, но за жал, и денес останаа осамени,
не наидоа на плодна почва да дадат род. Но, така е и со второто доаѓање
на Исус Христос кое е во очекување од светот повеќе од две илјади го-
дини. После четириесет други години писателот Владимир Костов се
чувствува осамен и покрај тоа што е поим и пример за врвен македонски
писател, еден од најценетите авторитети во македонската книжевност.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

Незадоволен е само од „живите кои се мртви“ затоа што како што вели
тој, „слободен, среќен и вечен живот нема без тие да оживеат“: А нема
победа над смртта, ако против неа не се борат и умрените. Борбата
ќе биде безуспешна ако ја војуваат само живите. Но, ете, овие гробишта
овде те потсетуваат дека и живите се мртви. Сепак, не се. Не давај се да
бидеш заведен. Не се и не сите. Не и нашата мисла за бесмртност. Оние
што паднале, и мртви, се живи. Нивната борбена мисла не паднала.
Сите зла на овој свет потекнуваат од нашето сознание дека сме смртни...
Тоа сознание е, значи, наша слобода и наше ропство истовремено: НАШ
ДЕН И НАША НОЌ... Обземени од смртниот страв кој не следи цел жи-
вот, ние во животот ВСУШНОСТ НИЕ НЕ ЖИВЕЕМЕ, НИЕ УМИРА-
МЕ...ТРЕБА ДА СЕ НАПИШЕ НОВА БИБЛИJА. ЗАШТО ТАКВО
ВРЕМЕ ИМА, И ТОА Е НАШЕТО ВРЕМЕ. Учителот заврши“.

Со право Универзитетот „Св. Климент Охридски“ Битола, му до-
дели титула Почесен доктор на науки на писателот и професорот Влади-
мир Костов. Ако професорот Костов денес во својата осаменост се пра-
шува во колкава мера Бог е присутен во неговите дела, мерилото би било
во колкава мера тој се измачува со мислата за слободен, среќен и вечен
живот на секој човек и човештвото воопшто. Романот „Учителот“ го из-
мачуваше и затоа „претрпи“ четири изданија. Само колку Писателот да
знае дека Бог бил присутен кога го пишувал „Учителот“, а се разбира и
во целиот негов живот, ќе земам една обична случка во 1984 година кога
за прв пат ми беше обрнато внимание на оваа книга. Работев на пултот за
издавање во Библиотеката кога дојде една средношколка која со насмев-
ка од уво до уво, ми рече: „Немој многу да шеташ по станови!“ – какви
станови? – реков и зачудено прашав, - Каде си ме видела? Не, ама ти
ми дојде на сон и ми рече: „Еве што ти треба тебе. Ми даде едно полно
шише „Пелистерка“ и една книга со тврд црвен повез.“ Во тој момент
единствена црвена книга на која можев да се сетам беше „Учителот“,
но до пред неколку години и јас не ја имав отворено оваа книга, бидејќи
сметав дека таа беше некаква симболика, а и моето мислење за маке-
донските писатели беше дека тие немаат некаква големина или посебна
длабока филозофија во своите дела.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

D-R NIKOLCHE VELJANOVSKI

VLADIMIR KOSTOV ON HIS LONELINESS
AND CHRISTIANITY

Without the cathegory of immortality, not as an abstract, but as a
particular goal, taken not as idealistic, but as materialistic, all the political
programs and humanistic and philosophical systems remain uncomplete.
Asking only for descent life in nature when being aware that death governs all
life is too little. Our humanistic programs must be revolutionary. They must
have the eternity for a goal. All other questions we must put aside. Whether
God created man, or together with Him someone above him, or mankind has
been created by accident as it is said in the chemical evolution, while pulling
out the lottery ticket we’ve pulled the main hit, razumot, or we are seed of
some higher civilization – it should not be our main field of interest. It is
only a waste of time, when we know that death governs all. When the keys
of memory become known, then freedom and immortality are inside us, they
wait for their liberation, man’s life will last eternally and death not even for
a moment.

Overwhelmed with the fear of death, we can’t say that we live the life
at all, in fact, we are dying. We must write a new Bible in this new time, this
is our time…

Шеsта Rodnokrajana sredba...

ДИМИТАР БОГДАНОВСКИ

РЕЛИГИОЗНИ НЕВЕРНИЦИ

Предложената тема ,,Потребата од религиозен лик во моето тво-

рештво” неоспорно претставува своевиден предизвик за авторите, неза-
висно од присуството или не присуството на религиозни протагонисти
во нивното творештво, односно потребата од промовирање на личности
со религиозни чувства. Јасно, во нашава современост, при тоа имајќи
ја предвид средината на животната опкруженост каде мнозинството
од популацијата е религиозна, неможно е во литературното творештво
да бидат игнорирани религиозните луѓе. Априори неприфаќајќи го за
наполно, ами само како релативно точно уверението дека верата обла-
городува, и ја продлабочува љубовта меѓу луѓето. Бидејќи, како што е
познато, животното искуство од било кој обичен човек, а уште повеќе
поаѓајќи од историските сведоштва за човештото, не ретко ами мошне
често произлегува спротивното (злоба, лакомство. завист, убиства, вој-
ни). Меѓутоа, сакал некој да признае или не, неоспорен факт е дека рели-
гијата е длабоко врежана во целокупниот живот на човечките генерации
во постојниот свет.

Религиозните луѓе неоспорно знаат да љубат, да создаваат, творат,
но знаат, спротивно на религиозните начела, за жал, и да мразат, рушат,
уништуваат, да не почитуваат ништо што им се испречува при оствару-

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

вањето на нивните амбиции. Дефинитивно, луѓето се само луѓе од крв,
коски и месо, располагаат со ум и памет кој не секогаш претставуваат
вистински ум и памет, како и позитивни или негативни чувства со широк
дијапазон. Тука религијата не ретко останува беспомошна како облаго-
дорувачки фактор. Но исто така, факт е дека на голем број од луѓето
верата им е неопходна во животот и тоа задолжително треба и мора да
биде почитувано. На крајот од краиштата, треба да се разбере дека ре-
лигиозните уверувања и чувства во текот на милениумското развивање
на човековото општество станале структурален дел цврсто вграден во
длабочината на човековите гени.

Што пак се однесува на ликовите од мојот релативно скромен ли-
тературен опус, не се појавила премногу голема потреба за опсервирање
на животни патишта или секвенции од животот на религиозни луѓе, на
кои религијата им е водителка во животот. Меѓутоа, тоа не значи и дека
ги нема.

Размислувајќи за дадената тема повеќе неочекувано се намет-
на необична бизарна мисла од која произлезе насловот на овој напис:
,,Религиозни неверници“. Најнапред при тоа се наметна размислата за
главниот протагонист од мојот роман „Мрачната страна од светлината“,
Тодор Петровски, неговата религиозност, неговите сфаќања за религија-
та и однесувањето кон неа. Релативно млад човек, на возраст од околу
четриесет години, возраст кога започнува поинтензивното старење на
човековиот организам, успешно справувајќи се со секојдневните теш-
котии, непочитувајќи никој и ништо незапирливо ита напред газејќи сè
пред себе.

Тој деловен човек, ,,зачудувачки брзо, неочекувано и како за инает
на сите, избори прилично удобно место под сонцето“. Имено, во години-
те на транзициониот период ,,извонредно правилно сфати дека незако-
нието во одредени периоди од општествениот развој претставува един-
ствен вистински закон“ што треба и мора да биде почитуван од луѓето
кои сакаат да изградат упешен живот. Сè друго, со исклучок печалењето
пари и трупањето на богатство, е ирелевантно и не заслужува внимание.

Сакајќи поопстојно, т.е. попродлабочено да го промовиран ликот на
својот протагонист, во текот на пишувањето се присетив на една личност
со кого некогаш имав можност да се запознаам. Тој човек, инаку високо
образован и необично интелегентен, кога подобро го запознав морам да
признам ме фрапира со дел од своите необични сфаќања. Е, точно од
него позајмени и вградени во ликот на мојот главен протатонист станаа
одредени особено карактеристични црти. На пример: ,,Една од негови-
те суштински карактеристики претставува религиозноста “ којашто при

Шеsта Rodnokrajana sredba...

нормални, секојдневно сретнувани обични личности не е ништо чудно.
Арно ама, во нашиов случај, не е така. Имено, Тодор Петровски ,,безре-
зервно верува во Севишниот. Редовно, како секој почитуван граѓанин ве-
рен на традициите и обичаите, задолжително еднаш неделно, понекогаш
и двапати, тој ја посетува црквата ,,Св. Богородица“, убава божја црква
во самиот центар на градот“.

Дотука, во преттходно изнесеното, непостои ништо необично, исто
е како и кај сите други верници. Овде, меѓутоа, се појавува нешто ново,
прилично необично, како прв своевиден знак на извесно богохулие што
веќе се насетува. Тој ,,верува и не се плаши од Севишниот“, ама ,,Знае
и мудро молчи, никому не кажува за непостојните причини за плашење.
На Севишниот, според неговите сфаќања, око не му трепнува за луѓето,
т.е. за нивната сегашност, иднина и воопшто, нивната судбина,... досле-
ден на божествените принципи, ги препуштил на самите себе. Господ
Бог Саваот така решил, мудро одредил и нив ги промовирел за закон над
законите. Тој закон, меѓутоа, важи само за малобројните и...господинот
Петровски. Нему му е јасно, секој човек треба да живее како што знае и
умее... “И на крајот, како илустрација за подоброто сфаќање на неговиот
очигледен цинизам, следново: ,,човекот за Господ Бог Саваот е важен
исто колку и другите живи суштества на природата, на пример, мага-
рињата, воловите, волците и др.“

Веројатно, точно поаѓањето од ваквите сфаќања го прават раз-
бирливо бескруполозното однесување на главниот протагонист во биз-
нисот, служењето со измами, непочитувањето на другите луѓе, присвоју-
вање на дел од парите од мртов човек без око да му трепне и без никакво
гризење на совеста. Непочитувањето на луѓето, самобендисаноста, его-
измот, додека неприкриеното потценување на пропаднатиот под ударите
на транзицијата негов познаник при неочекувана средба, на крајот нео-
чекувано резултира со неговата смрт.

Ете, тој човек е еден од таканаречените од мене религиозни невер-
ници.

Вториот ,,религиозен неверник“ во моето творештво е старецот
Петре Старец од истоимениот расказ Вистината за Петре Старец, од
книгата со раскази под наслов; Човекот во тревата“:

,,...немаше човек кој не го познаваше. ...го познаваа од најмладите,
оние штотуку пркнати од пелени, до највозрасните. Висок, малку подви-
ткан во половината под товарот на годините, со бастун во десната рака и
голема шапка на главата, беше оддалеку забележителен “

Овој човек сограѓаните го познаваа по неговата чесност, религиоз-
ност, подготвеноста секогаш да помогне во невоља. ,,Секој неделен ден,

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

редовно во празниците, со баба Петрејца еден по друг (тој напред, таа
по него), одеа в црква,.палеа свеќи, се молеа... Пред десетина години на
црквата ,,Св, Тројца“ од родното село ‹ подари голема икона на свети
Ѓорѓија Победоносецот “.

Инаку, Петре Старец, како почитуван човек во градот бил член на
Црковниот одбор, во Бога се колнел и, очигледно, искрено се молел.

Петре Старец пред пеесетина, можеби и повеќе години го напушти
своето родно село, се пресели во градот, откако во близината на Чинарот
купи голема турска куќа, за која всушност не даде ни пара. Вистина, тој
со старите сопственици на куќата се пазари, ама вместо да им ја плати
договорената сума пари, сопствениците ги убива заедно со еден еден
нивни гостин. На таков начин, по извршувањето на злосторството уби-
вајќи три невини жртви, тој ја присвојува една од најголемите куќи во
маалото, истовремено ограбувајќи ги нивните пари. Почитуваниот ста-
рец, осведовечениот верник, своевремено на своите млади години, меѓу
можноста да ја земе куќата неплаќајќи ја, а плус да приграби туѓи пари,
ја пренебрегнува религијата, како и совеста и без размислување посег-
нува кон злосторството.

Претпоставка е дека тој човек сепак верувал. Па според тоа, ве-
рувал дека Господ праведните ги наградува, а грешниците ги казнува.
Материјалниот интерес, меѓутоа, при дадените околности, надвладеал
над него, така што тој неговите верски чувства и убедувања едноставно
ги заборавил или, веројатно поточно, ги отфрлил као пречка.

Потребно е да се каже, тој убиствата не ги извршил случајно, така
наеднаш, без размислување. Напротив, таа вечер откако претходните
денови ја запознал беспомошната положба на старата брачна двојка,
убиствата ги испланирал и ладнокрвно, без око да му трепне, ги убил.
Интересно, тој година или две пред своето упокојување, малку недости-
гало да убие свој близок роднина, кого од недоапица, по мала караница,
со мотика го треснал по грбот.

Поаѓајќи од претходно дадените карактеристики за моите два про-
тагонисти Тодор Петровски и Петре Старец, произлегуваат длабоки,
просто неверојатни контрадикторности меѓу појавното и суштинското
кај нив.

Спомнатите контрадикторности забележително се поизрасени кај
Петре Старец отколку кај Тодор Петровски. Така, додека религиозните
убедувања кај вториот, кој како е посочено, верува во Севишниот, но е
уверен дека тој не е онаков каков е претставен во верските догми. Петре
Старец е верник, т.е. религијата ја прифаќа некритично, не онаква как-
ва неговите родители му ја пренеле согласно традиционалните обичаи.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

Значи, според неговите верски уверувања, Господ Бог ги казнува лошите
дела, додека добрите ги наградува. Но, дали е така?.Дали Петре Старец
вистина верувал или не? Одговорите на прашањата, наспроти навидум
нивната леснотија, се прилично компликувани.

И кај двајцата овде посочени протагонисти од моето литературно
творештво, наспротив сè, т.е. можното негирање, нивната религиозност
на еден специфичен начин е евидентна, не зависно што нивните постап-
ки ја негираат.. Оттука, како резултат на релативно беглото опсервирање
на двете личности, кое што во поинакви околности (повеќе расположиво
време), произлезе и нивното, на прв поглед бизарно, не логично, ама и
покрај сè, правилно претставување како ,,религиозни неверници“.

На крајот, можеби најмногу заради самиот себе, должно е да се
каже дека посочените претходни протагонисти, иако не се чести, сепак
не претставуваат исклучок во современото општество. Де факто, отсеко-
гаш, од искона, ги имало, ги има и ќе ги има. Се разбира, не е лесно ни
да се разоткријат ни да се претстават.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

DIMITAR BOGDANOVSKI

RELIGIOUS ATHEISTS

It is a fact that to the majority of people faith is a necessity in life and
we have to appreciate this. We must understand and accept the fact that the
religious convictions and feelings in the course of the development of societies
through the ages became essential need engraved deeply in the human genes.
It is indisputable that the religious people know how to love, create, but at
the same time, contrary to the religious beliefs, to hate, destroy and show
disrespect to everything that blocks the fulfillment of their ambitions.

As far as the characters in my modest literary work are concerned I
haven’t had a big need of analyzing the life of religious people to whom
religion is their guide. But, it doesn’t mean they are not present in my literary
work.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

Д-Р БЛАГОЈА БРАЈАНОВСКИ

ПОТРЕБАТА ОД РЕЛИГИОЗЕН ЛИК ВО
МОЕТО TВОРЕШТВО

1. Пред да се пристапи кон разгледување на прашањето за прист-
вото на религиозен лик во литературното творештво на одделен автор,
па и воопшто, потребно е да се утврди поимот што е тоа религиозен лик.
Иако, мора да се признае, дека е мошне тешка задача една ваква широка
материја (полна со противречности) би можела на едноставен начин да
биде есенцијално појмовно претставена, што пак, има непосредна врска
со поимањето на религијата како посебна духовна категорија од еден до
друг автор. А дали е и воопшто можно една ваква материја, како секоја
друга појмовно да се дефинира! Не постои ваква можност бидејќи не ја
знаеме суштината, есенцијата на проблемот.

2. Оттаму, во литратурното творештво не може да се зборува за
претставување на религиозен лик, ако не станува збор животот и делото
на односен религиозен лик. За религиозен лик повеќе би можело да ста-
не збор во публицистичко дело отколку во литературно. Во литературно
дело повеќе може да се зборува за некакви „парчиња“: од религиозниот
лик, преку кого говори одреден лик во книжевното дело, но што не ја
отсликува целината на делото на религиозниот лик; како поткрепа на
мудроста што ја искажува нерелигиозниот лик, која, всушност и не е

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

негова мудрост, Знаење. На пример, животот и делото на голем духо-
вен мислител или свето лице. Сепак, според мене, присуството на го-
лем духовен мислител, па и на свет човек (лик) во литературно дело, не
подразбира дека станува збор за религиозен лик во делото (иако и така
би можело да се земе – земено во глобал), од причина што не постои
„чист“ религиозен лик. Така, на пример, ако во прозно дело авторот го
опишува животот и делото на еден од најголемите будистички духовни
мислители и свети лица како што е Свами Прабхупада, не значи дека
тој лик во делото е и религиозен лик, иако, на одреден начин би можело
и така да се толкува (зависно од тоа во какви појмовни рамки се става
односниот лик односно неговото Знаење). Така, на пример, ако во виша
смисла се сфаќаат работите, дека воопшто не постои материјата, дека сè
е духовно, односно дека духовното е примарно а материлното е после-
дица на духовното, дека Бог е духовен и воедно е материја, како една од
Неговите енергии; Бог е потполно духовен, тогаш уште повеќе нè уве-
рува во констатацијата дека религијата и религискиот човек е неможно
да се дефинира, да се поими, туку само да се почусвтвува присуството
на некаква оновремена вредност, вредност по која трагаме, но која, за да
се достигне треба внатрешно прочистување и следење на упатствата на
духовниот Учител.

Општо земено, по самата природа, поезијата, за разлика од проза-
та, повеќе би била склона кон „потребата“ од внесување на религиозен
лик.

Меѓутоа, во моето творештво додека не сум наоѓал некаква потре-
ба од од внесување на “целосен” религиозен лик, па оттаму подолу во
смисла на насловот на генералната тема на оваа Шеста роднокрајна
средба на битолските писатели од Македонија, приложувам дел од сè
уште необјавен роман:

ГЕНИЈОТ СЕ ИЗРАЗУВА САМО ВО НЕГОВАТА
ОБЕДИНЕТОСТ СО БОГА

Има нешто што е подобро за нас, во тој друг свет, а што е
над нас.

Продолжив со едноличниот живот во селската општина, и продол-
жив со читање на книги и незадржливо да напредувам во совладувањето
на духовното знаење, но и јас лично да напредувам во таа смисла. Не
многу разговорлив во друштво, повеќе сакав да го слушнам мислењето

Шеsта Rodnokrajana sredba...

на другите, не толку за да научам нешто од тоа, иако и тоа доаѓаше пред
вид, туку повеќе за да го одбегнам излагањето на сопственото мислење.
Имав некое необјасниво чувство дека, ако влезам во дискусија, и ако
го искажам сопственото мислење, после тоа, кога ќе останам насамо,
речиси секогаш, иако самиот не можев да си го објаснам тоа, чувствував
некаква ненадоместлива празнина во мене, па се каев за она што го бев
рекол, особено за некои филувани мисли, кои самите ми се наметнуваа
тогаш, а кои неоправдано ме претставуваа во подобра светлина од онаа
вистинската; не сакав пред другите да изгледам подобар од она што на-
вистина сум. И, така сам со своите мисли си го поставував неизостав-
ното прашање: „Зошто луѓето во секоја прилика здушно ја сокриваат
вистинската своја природа, која неизоставно може истовремено да биде
и позитивна (добра) и негативна (зла). И, уште повеќе: што позитивна-
та (добрата) страна ја прикажуваат како да е уште попозитивна отколку
што таа навистина била, а, што е – уште полошо - што злата вистина ја
прикажуваат во друга светлина – како да била - позитивна! А тоа не е
ништо друго – освен најординарна лага. Тогаш, ако е така, а - така е –
тоа е само доказ дека сиот наш човечки живот, како секое општествено
уредување, е само една голема лага.“

Јас, не само што по секоја цена избегнував да влегувам во диску-
сија, ако не морав, а ако морав – настојував да бидам што поедноставен
и што кус во излагањето. Зашто, бев свесен дека, ако продолжам, насла-
дувајќи се на своите мисли односно лаги како и другите, неизбежно ќе
требаше да се поистоветувам со тие лаги. Зашто, ако работите би ги при-
кажал токму онака како што тие навистина биле, како што навистина се
случиле, нештедејќи се себе да се прикажам онака како што навистина
сум бил, пред очите на оние другите: сите – фалбаџии, во нивните очи би
бил, или егоцентрик, или духовно незрела, болна, да не речам, личност,
личност која е под знакот прашалник, така што не беше ни случајно, кога
на мојот Учител, напуштајќи го му реков: „Кажи ми, мој драг Учителу,
како да живеам во земскиот живот како и другите просечни луѓе, а да не
го напуштам Твоето Учење, а притоа да изгледам како и другите, како
просечните луѓе, од што најмногу и стравувам,“ а тој на тоа, колку што
се сеќавам, едноставно ми рече: „Ќе живееш со сопствената ограничена,
контролирана лудост.” Значи, јас, во основа би бил луд човек, но кој ја
контролира, кој ја држи враце таа своја лудост. Милина – една!

Но, сепак бев сфатил дека, во безбожничко општество, или и во
какво било друго општество, треба, сакале или не – за да преживеете –
да се прикажувате и вие дека сте таков. Зашто, да зборувате за Бога, а
уште повеќе на другите да им кажувате дека најдобро, за понатамошно-

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

то сопствено духовно созревање, за постигнување на повисоко ниво на
свеста, би било кога по неколку минути на секој сат мислите ги насочу-
вате кон Бога и притоа ја изговорате реченицата: Те сакам мој, Господе!
не само што ќе ве одбегнуваат оние кои веруваат во Бога, додворувајќи
им се на оние кои не веруваат, мислејќи притоа дека имаат работа со луд
човек, или со човек провокатор, туку и оние, што е сосема нормално,
кои се „крлаат“ во сопствените уверувања. Знаев дека, колку повеќе се
искачуваш нагоре на општествената скала, толку повеќе на своите плеќи
се натоваруваш со лага, - пософистицирана, се разбира!, така што и са-
мата лага почнува да поприма поинакви, попрефинети димензии. Ако
се прави споредба со обичниот, просечниот човек. Зашто, таму високо,
ако не највисоко на скалата, бев читал нешто слично, ако не се одне-
суваш така, тогаш силните ветрови што дуваат горе, лесно можат и да
те однесат. Јас, исто така, заклучив дека, колку човек се извишува што
погоре на општествената скала, со многу ретки исклучоци, толку повеќе
го обзема себичноста, скржавоста, лакомоста, омразата, љубомората. Во
таков случај, човека задолжително го навјанува важноста што самиот
си ја придава, а што ја потсилуваат лицемерите околу него, како тој да е
најважен во светот, со што не знае како да го уважува светот околу себе,
односно кога, тој вистински не може да го уважува. А сето тоа само ја
потсилува лагата; чувството – на безсмртност! „А луѓето знаат,” како
што учи, Милерепа,” си реков во себе, «дека, ако некој натрупува храна
и богатство, тоа ќе стане сопственост на други и, дека сето она што се
натрупува ќе стане сопственост на неговите непријатели,“ „ќе се одне-
суваат обратно; сосема поинаку.” Потврда, со најретки исклучоци, дека
говорењето во земскиот свет најчесто е лага, се уверив и тогаш, кога
еднаш заедно со еден мој пријател студент, заради негов атер, останав да
слушам предавање од областа на теоријата на литератрурата, а професо-
рот рече: „Внимавајте, колеги, кога писателот пишува роман или расказ,
најчесто поинаку го прикажува настанот од она како што навистина се
случил, од едноставната причина што тој се труди во подобра светлина
да го прикаже настанот, да му даде тежина од која не би можел да побег-
не читателот, да го врзи како гладен коњ за оглавот, со што би можел да
го привлече, да го задржи вниманието на читателот. Немојте да мислите
дека само вистината, онака гола, одголена е таа што ќе го задржи внима-
нието на читателот! Но, сепак – не смее да лаже. „Значи, еве,” си реков,
„уште една вистина дека и писателот е принуден секогаш да не ја кажува
вистината, туку да - лаже! „Зашто, поинаку – не би бил ни писател.”

Иако, чувствував невидлива, поинаква рамка од другите во однос
на своето однесување, свесен бев дека не би било можно тоа и во прак-

Шеsта Rodnokrajana sredba...

тиката, во животот да се спроведува. Па, така, вложував силни напори
своето однесување да го поистоветам со другите; не во таа смисла – да
им се допаднам, иако и тоа го имаше но во сосема незначителна мера,
барем според она што јас го сфаќав. Не сакав, и неможно било, ако се
сака животот, во основа, кардинално поинакво однесување. Сепак, пора-
ди тоа, дали свесно или несвесно, всадено длабоко во мојата природа, во
мојата душа, поседував нешто што ме изделуваше од другите, но во по-
зитивна смисла; не оти така сакав, иако имаше и ориентација. Забележав
дека, тоа што луѓето на мене гледаат поинаку, не се засновува толку на
начинот на моето однесување, колку на квалитетот на тоа однесување;
на поинаквото однесување. Тоа што, кога јас работев во тим со други, по
секоја цена настојував за себе да го земам само она што мене ми следува.
Иако таа правичност во односите со другите не ја манифестирав јавно,
самата таа вистина за другите излегуваше на виделина, така што другите
кај мене гледаа некакви поинакви вредности, вредности што би требало
секој да ги поседува, но, поради невљубеноста во себе, не сакаа тоа јавно
да го манифестираат, задржувајќи ја во себе лажната величенственост, а
всушност величенственост обвиткана со тежина и со чемер. Знаев, или
поточно длабоко во себе чувствував една вистина што подоцна се потвр-
ди како таква. Навлегувајќи во учењата на свети лица, недвосмислено
дојдов до заклучок дека ниту еден човек сè уште не е голем во која било
област со своите физички и ментални способности што ги поседува од
своето раѓање, поседувајќи талент за дејствата во таа област. За да дос-
тигне нивото на гениј, всушност тоа е нешто поголемо од поседувањето
на талент. Талентот е заснован врз физичките и менталните способности
на поединецот, чии дела во таа област се пропорционални на степенот
на неговите физички и ментални способности, кои, иако дејствуваат во
иста област со ист ниво на образование и воспитание, нивнииот придо-
нес во таа област никогаш не може да биде подеднаков, израмнет. Па, за
разлика од нив, поединецот – гениј се изразува само во неговата обеди-
нетост со Бога, што самата генијалност му ја дозволува, во дејствата и
во активностите на неговата душа. И така, големите луѓе се препознава-
ат по тоа што тие се поголеми од нивните дела, и по нивниот посед по
резервна енергија, која секогаш и во секоја прилика се манифестира како
енергија без граници. За личната моќ на поединецот, без значење е кој
како е образован и кој како е воспитан, туку личната моќ е во тесна врска
со начинот на неговите постапки, со начинот на неговото однесување, но
доколку тоа не е израз на глума, туку објективен израз на самото негово
однесување, односно на неговите постапки. Личната моќ, велат шама-
ните, е чувство, чувствување; расположение; нешто што наликува на

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

среќа. Личната моќ е нешто што се стекнува со борба во текот на
целиот живот. Понекогаш, ковачот што седи пред тебе, може да има
поголема лична моќ отколку тој, висок интелектуалец, кому само грбот
му го гледаш пред тебе, а ја чувствуваш таа разлика на личната моќ меѓу
нив двајцата.

Стоев така зашеметен, а за тоа не постоеше никаква причина; ми-
слата ме наведе, поточно го обзеде сето мое битие, па помислив дека
престанав и да дишам: бев толку внесен во мислата, а некаде далеку
слушав тивки но долготрајни тонови, кои, со својата милозвучност и
понесност, ме понесоа како кога на душек безгрижно лежиш а водата
самата те носи некаде; онаму каде што таа сака: што е тоа мудрост, збор
кој често го употребуваме, но којзнае која е неговата вистинска суштина,
кое е неговото вистинско значење. А гласот ми шепоти: квалитетот на
степенот на оспособеноста со кој човекот ги користи своите можности
на еден голем, величенствен начин што го прават голем, а мудар, кога тој
квалитет самиот од себе секој ќе може да го нарече со името мудрост,
заради тоа што мудроста станала есенцијална основа на таа величина.
Оттаму, мудроста е моќ да се забележи и да се биде свесен за крајот на
она на што се работи, со напор за неговото унапредување и со напор за
изнаоѓање на најдобрите средства за да може да се стигне до конечниот
резултат. Од ова произлегува дека, подлогата на мудроста е – во Знаење-
то; онаму каде што нема Знаење, нема ни мудрост; не постои Знаење
за да може на најдобриот начин да се изврши одредено дејство; да се
сработи нешто изврсно. Не постои мудрост кај човекот, ако тој поседува
Знаење што е ограничено и несигурно, опседнато со чувството на колеб-
ливост, а со самото тоа, тој не е моќен да ја спознае правата вистина што
само Бог ја знае, па затоа само Бог ја има вистинската мудрост и само
Бог го знае вистинското средство за дејствување во сите насоки и во сите
времиња, а мудар човек се смета оној кој се стекнал со Божја мудрост.

Откако ме напушти оваа мисла, се вратив, во сегашноста. Ако не-
кој од тимот инсистира да приграби повеќе од она што му следува, на-
оѓајќи изговор дека се отепал од работа, јас, со блага насмевка му велев:
„Не посегнувај по туѓо, зашто кога и да е – туѓото ќе мора да се плати.
Ако не ти, тогаш некој твој: твојот син, твојата ќерка – твоите најмили –
кои најмалку имале учество во сето тоа. Ништо неплатено не останало
на овој свет.”

Шеsта Rodnokrajana sredba...

D-R BLAGOJA BRAJANOVSKI

The religious characters could be a part of a publicist work rather than
in the literary work. In the literary work we could talk of certain “parts: of
the religious character, in the role of a character in the literary work, that
does not give a complete picture of the work; as a support to the wisdom
of the unreligious character, which in real is not his wisdom, knowledge.
I continued with the dull life in the rural municipality, reading books with
irrepressible advance in surmounting the spiritual knowledge, and my personal
advancement at the same time. I was not too talkative when in company with
others, I’d rather hear opinions from others, not because I was fond of learning
from others, but because I wanted to avoid exposing my personal opinion in
front of the others.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

ПЕТРЕ ДИМОВСКИ

ЛИКОВИТЕ ГО НОСАТ ПЕЧАТОТ НА
ВРЕМЕТО И СРЕДИНАТА

Мислам дека, независно каков став или убедување има авторот кон
прашањето на религијата, ликовите го носат печатот на времето и сре-
дината од каде произлегуваат, и за да бидат реални, авторот им вдахнува
целосен интегритет.

Во романот Балканскиот ѓавол во воведните страници се дадени
вера, љубов, надеж, творевина на Господ Бог, и следната страница, 133
заглавни зборови, можни оружја меѓу каменот и атомската бомба што
носат смрт, творевина на Луцифер лично. Тука се и четирите јавачи на
апокалипсата, и тука е Големата борба меѓу Бог и Сатаната, меѓу добро-
то и злото.

Воведот во дејствието на романот започнува со Луцифер, поставен
од Бог за врховен поглавар на ангелите, кого моќта на власта толку го по-
лакомила што создал побуна кај ангелите за да го заземе местото што му
припаѓало на Исус Христос. Бог, творецот на големиот закон кој владее
преку љубовта, го трпел до мигот кога верувал дека ќе се покае, но кога

Шеsта Rodnokrajana sredba...

тоа изостанало, го прогонува од небесното царство. Но Луцифер, како
што ги побунил ангелите, така направил и со човекот на земјата. Претво-
рајќи се во змија, Ева и Адам ги навел на грев, по што биле прогонети од
Градината Господова.

Таа борба меѓу доброто и злото се продолжува и низ нашите дни,
со сета жестина на големиот грев, во Божјото Слово со дефиниција на
беззаконие, кога човекот, заведен од Сатаната, стапува во негова служба.
Романот, по вистински настани, ја обработува крвавата разврска на дел-
бите, што започна во Сараево, а кога повод беше убиството на невеста
при свадбените обреди и кога ѓаволот ја презема превласта на владеење-
то, пуштајќи го злото да господари и кога доброто олицетворено во Бог
има тешка улога во Големата борба да го победи ѓаволот, да го победи
злото и да го спаси човекот. А Божјото владеење се заснова на Законот
на љубовта.

Во романот Балканскиот ѓавол, кога меѓу пилотите настанува не-
доверба, Никола го бара одговорот на прашањето: „Кој е со Бог а кој со
Ѓаволот?“ За да каже дека „Поделбите се страшни и со себе го носат
злото. Мене Бог ќе ме води, не Ѓаволот.“

Еден од главните женски ликови во романот, кога се наоѓа во
страшно суровите услови во логорот, со вербата во Бога настојува да
ги поднесе страдањата и да преживее за да му се врати на својот сакан
Никола. Еве еден нејзин монолог во кој се изразува таа верба:

„Опашест зрак леташе кон мене. Носеше волшебен сјај во пламени
очи. Долета како небесна птица. Видов дека е ангел. Од устата му мири-
саше живот. Само слушај, рече. Наведни се до земјата и закопај ја оваа
семенка. Ми ја даде Никола. Чекај да прорти.

Се роди надежта.
Чувај го Божјиот дар, ми рече гласот на ангелот и одлета да се спои

со светлината. Веќе маглата не беше толку густа ни темнината непроѕир-
на. Наоколу пробиваше прозрачноста на надежта и го отвораше хори-
зонтот.

Ја открив мојата мисла. Ме дефинира како мешина исполнета со
гнев. Гневот беше единствената моторна сила што ме подвижуваше, не-
согорлива енергија што понесува напред. И мојот единствен одбранбен
систем од злото. Не ми останало ништо друго. Ни љубовта, на која секо-
гаш се надевав. Чувството на гнев ги исполнило сите комори. Пренапна-
то ја држеше сета преостаната содржина од која бев создадена. Гнев кон
сето тоа што се случило. Гнев кон сопствената слабост и кон приклонот
кон очајот. Гнев кон тие што ми ја одзедоа љубовта. Гнев кон откажу-
вањето од надежта и од вербата во Бога. Барав Бог да дојде однадвор. Тој
беше во мене. Гневот ме растргна да наѕрам што сум. Бог го пронајдов

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

во себе. Тој за сето време се борел да ми помогне. Ме поттикнувал да се
потпирам на надежта. Да не го прифаќам очајот, а да го сакам животот.
Ме учел дека љубовта, вербата и надежта сите зла ги победуваат. Бог ме
исполнуваше со возвишени чувства. Злото секогаш губи пред доброто.
Како смее да се заборави најголемата вистина?! Само треба да се верува
во тоа. Вербата те води кон излезот. Ти дава сили да истраеш, мудрост
да ги осуетиш сплетките на лукавиот, енергија да му се спротивставиш
на злото. Бог дејствува. Треба да се дешифрираат неговите пораки. Да се
трага и пронаоѓа следата кон спасот.“

Обраќањето кон Бога најчесто е кога човекот се наоѓа пред нереш-
ливи проблеми, пред опасност, предизвици. Кога ликот од романот е из-
губен во рушевините на војната, само вербата го одржува во пронаоѓање
на излезот: „...чувствував дека Бог е со мене и чекор пред мене ме води
низ ноќта.“

Во романот Сонце во ќелијата има и два лика од религијата, тоа
се Отец Гаврил и Отец Андреја. При извршување на својата мисија, на-
оѓаат незаштитено дете од воените разурнувања и го земаат со себе во
манастирот во кој служат. Детето бара одговори на вечните прашања кои
ги поставуваат и возрасните. Еве дел од дијалогот со отец Гаврил:

„Зошто се војните? На кого и за што му служат кога носат само
патила, несреќи, смрт?“ – прашува детето.

„Тоа се мрачните игри на ѓаволот, на сатаната, на лошите сили во
човекот“, вели отецот Гаврил.

„Но зошто не го поништат тој ѓавол?“
„Тој е во човекот“, вели отецот. „Кога ќе влезе во него, тој управува

со неговите постапки.“
„Зошто не се ослободи од него? Колку е слаб човекот!“
„Не, човекот е јак, дете ангелско“, вели отецот. „Го одржува не-

говата вера. Затоа победува. Го изгонува ѓаволот од себе. Но не може
да го прогони од земјата и тој пак се враќа во него. Тоа е вечната борба
на доброто и злото, на светлината и на мракот. Човекот е на страната
на доброто, но често ѓаволот го одвлекува на погрешна страна и тогаш
тој не знае што прави. Му нема спас и треба да се молиме за него да се
врати во своето стадо, да го прими Бога во својата верба и да се покае
за грешките. Покајувањето ослободува од мрачните сили и потоа Бог ја
мери вербата кон него за да му ја даде прошката своја. Со вербата чове-
кот стигнува до вистината. Вербата е таа што го избавува од стапиците
на ѓаволот, од неговите нечесни игри, и побрзо ги препознава и открива
ѓаволските дела.“

Детето на многу прашања нема одговори и затоа сака да ги добие
од отците.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

„Зошто постои ѓаволот, оче?”
„За да го искушува човекот, да ја поттикнува неговата вера, да го

држи чист и праведен. Да ја цени добрината, да ја сака светлината, да
ги милува блиските. Да ја открие минливоста на земното и вечноста на
небесното, теснината на телото и ширината на душата. Да умее да ги
скроти страстите, да го признае гревот и да се покае, да ја спознае своја-
та ништожност и големината на Бога. Да ја има вербата во Него, а тој ќе
му врати со својата љубов.”

„Многу гревови се наполнила земјата, оче!”
„Бог сè гледа, одмерува и суди по своите канони, момче. Никој не

е достоен да се сомнева во божјата правдина. Таа стигнува до секого.”
„Ќе ми се вратат мајка ми и татко ми, оче?”
„Тоа го знае Бог, чедо мое! Да му ги оставиме нему тие прашања!

Слуги божји сме ние и веруваме во неговото дело. Како рекол тој, така
ќе биде. Во божјите работи не можеме да се мешаме! Нас ни се дадени
земските. А милоста божја е безгранична, дете! Тој ја има за секого.“

Еве едно резонирање на отците за човекот кој погоден со стрела
допливал до крајот на водата со детето врзано на себе: „Можеби бил
воин, го напуштил бојното поле и го препливал Блатото. Знаел дека
Бог ќе биде задоволен со тоа: да им се помага на немоќните во неволја.
Христијанин бил штом ја знаел вистината за Бога. Бил човек штом го
дал својот за да спаси друг живот.“

А детето доаѓа до својата констатација кога дознава како го прона-
шле отците: „Бог насекаде гледа, добро кажува отецот. Ми го дал плачот
за да ме пронајдат по него. Инаку врзано и немоќно набрзо ќе умрев.“

И, детето ја искажува благодарноста што е згрижено: „Вие сте ми
сè, оче Гавриле и оче Андреја. Ако не сте вие, би бил сам во толкав ши-
рок свет.“ А тие го утешуваат:

„Бог е со тебе, дете! Затоа, никогаш нема да бидеш сам!“
„Душата ќе ми се чувствува празна и осамена.“
„Со молитвите Бог ја исполнува.“
Кога ликот го гледа дејството на злото со неговите страшни по-

следици на болка, пустошење и беда, се прашува како сето тоа може да
постои под сувереното владеење на Бог. Тогаш, најчесто се обраќа до
Бога за своите дилеми. Пламенка од истоимениот роман во едни тешки
мигови на воените страдања, го бара одговорот од Бога: „Господе, зошто
го даваш животот кога е бол, беда и трпење, кога е пелин, пекол и покол,
кога е немоќ, изневера и измама, кога е лудило, бесоница и кошмар, кога
е црнина, страдање и плач, кога е несреќа, болештиње и разделби, кога
е спомени, несетнина и омраза, кога е дволичност, алчност и егоизам,
кога е ужас, рушење и немост, кога ѓаволот слободно шета меѓу луѓето,

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

навлегол низ нив за да страда човекот од човек, а рајот го чуваш далеку,
недостапен и невиден? Не сме ли сите твои чеда и не нè чуваш ли сите
под иста закрила?“

Молитвите се упатуваат кон Бога да ги чува блиските и да им го
покаже патот кон спасот од воените разурнувања. Еве едно искажување
на Пламенка: „Ќе се помолиме и за живите, господ Бог ги гледа каде и да
се, и ги има под свое крило.“ Кога во војната ги гледа страдањата, Пла-
менка е во дилема за вербата: „Зошто Бог не ја дал правдината секаде и
подеднакво и зошто го казнува праведниот и му угодува на злобникот?
... Та нели Бог е еден и човечкиот род е еден создаден од него, и дадена е
љубовта да го одржува, да го обновува и да го штити од сите надвореш-
ни зла! Но дали тогаш кога е дадена љубовта, прикриено се всадило и
злото за да раздвојува, да копа немилосрдно низ среќата и да уништува?
Или едноставно да ја искушува љубовта дали доволно е цврста и силна
за да ја извршува вечната мисија на вечното постоење.“

Пред да тргне во решавачката битка, таа ќе каже: „Бог нека не чува
од лудоста на ѕверот во чија уста влегуваме со поткрепа на мислата дека
ќе му ги искршиме забите и ќе му го искорнеме јазикот пред да не издро-
би и проголта.“ Свесна дека како водач ја има одговорноста и пред Бога,
се бори во своите размислувања: Но „ќе стигне да го стори тоа? Ќе има
сила и мудрост? Трпеливост и разум? Вештина да ги сочува овие деца
што храбро тргнале по неа за да станат дел од преминчанската голгота?
Или доволно солзи за нивниот гибел? Тогаш нека се растопи и таа во
нивната смрт, зашто ни Бог не ќе може да и` прости и да најде избаву-
вање од нејзиниот грев.“

Очите на Пламенка се вперени во осилото на бесот, каде се изле-
ваат животинските страсти над нејзиниот род од тие што само по форма
се луѓе. Кога би и` дал Бог сила со еден удар да ги одмавне од Премин и
да ги врати од кај што дошле? Но тоа е желба, а реалната моќ е во муд-
роста, вештината и стрпливоста на сите што нечујно лазат низ ноќта со
сопствениот здив да го згаснат огнот што го зафаќа Премин. Зашто: „Бог
и казнува и враќа.“

Во полемиката за поништувањето на козите, Пламенка резонира,
повикувајќи се на Бога: „Низ вековите ги имало и козите и шумите. Бог
ги расподелил улогите на сите на оваа земја и ако едно се отсече, се иско-
рени и поништи, друго ќе надвладее што ќе ја наруши таа воспоставена
рамнотежа и ќе се одразува на штета на трет, кој ќе го откине од синџи-
рот на животот, а по таа алка ќе се одронуваат и нови. Кој ќе го брсти
прнарот, трништата, повитите?”

Шеsта Rodnokrajana sredba...

PETRE DIMOVSKI

CHARACTERS CARRY THE SEAL OF
THE TIME AND THE ENVIRONMENT

In the novel “The Balkan Devil” in its preface the three words of God’s
Creation are given: faith, love and hope. In the next page there are 133 main
words serving as possible weapons between the stone and the atom bomb that
bring death, Lucipher’s personal creation. Here we have the four riders on the
apocalypse, and here is the fierce battle between God and the Satan, between
good and evil. As he rebelled the angels, Lucipher made the same with the
man on Earth. He turned himself into a snake and made Eva and Adam sin, so
they were exiled from the Garden of Eden. The battle between good and evil
continues in these days, with all the rage of the big sin, in God’s Word with
definition of lawlessness, when the man, mislead from the Satan, surrendered
in his service.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

НИКОЛА КОЧОВСКИ

КОЛКУ Е ПРИСУТНА РЕЛИГИЈАТА ВО
МОЕТО ТВОРЕШТВО

Lu|eto za koi {to pi{uvam, naj~esto se prostodu{ni, obi~ni
lu|e, so site ~ove~ki nade`i i stravuvawa, koi ne se daleku od
mislata za Boga i za negovata pomo{ vo ̀ ivotot. Religioznosta so
vekovi postoi sred na{eto naselenie, i do kolku pisatelot tretira
priroden, nevidoizmenet lik, sekako deka treba da ja ima na um i
taa strana na li~nosta. Ova, so drugi zborovi, bi mo`elo da se
nare~e realnost vo pi{uvaweto. Ne mislam, se razbira na retkite
isklu~oci koga mi se slu~uva da se poigram so fantazijata. Zboruvam
za mojata standardna rabota. U{te ako naglasam deka lu|eto {to
gi zemam vo mojot sozdava~ki, ili u{te poto~no, presozdava~ki
tretman, se soo~uvaat so te{kotii, zapa|aat vo nepredviduvani,
ne retko duri stresni situacii, toga{ }e mo`e lesno da se sfati
mojata postapka, taka da se izrazam, so svojot avtorski „objektiv∏
da gi zate~am vo momenti koga se prinudeni da mu se obrnat na
Boga so molba da im pomogne, kako {to ponekoga{ se veli, da stavi
raka na nivnite sudbini. Zna~i, vo potrebni tvore~ki prigodi,

Шеsта Rodnokrajana sredba...

vrskata na poedinecot so Boga biduva poka`ana i prika`ana, isto
kako {to mo`e da se slu~i i so sе drugo relevantno i dejstvuva~ko
na ~ovekovata li~nost so koja sum se zafatil.

]e se obidam da se zadr`am na nekoi primeri, {to ve}e si
dr`at zabele`livo mesto vo moite knigi, taka {to mo`am lesno
da se setam na niv.

Sigurno ne e slu~ajno {to vo eden od moite u{te po~etni~ki
raskazi („Uverenosta na stariot∏, objaven vo dale~nata 1970 god.),
tatkoto na ot~ove~eniot, u{te mlad Pero, rob na alkoholot i
bes~uvstven kon negovata oslabenost i kon sestra si, vdovica na
zaginat partizan-egeec ≠ luto go prokolnuva ~edoto-izrod; no
koga potoa sinov, sovladan od tuberkulozata dobiena od svojata
„devojka∏, umira, gri`ata na sovesta so veruvaweto deka negovata
kletva e pri~ina za sinovata smrt, go doveduva do toa, samiot da si
go odzeme `ivotot.

Edno prispomnuivawe za dopir so verata vo romanot
“Iskonskiot dar∏ (objaven 1999 god.). Vdovicata Kitenka,
preoma`ena za starec poradi nu`data za opstanok so ve}
e podizrasnatiot sin i vrabotena vo stare~kiot dom, se nosi
so pomislata za veligdenskite praznici da pojde do grobot
na pokojniot ma`, veruva deka }e najde soglasnost kaj nego za
storeniot ~ekor na svojata samo`rtva, no natrupanite obvrski i
problemi ja spre~uvaat, pa so `alewe se opomenuva koga e vremeto
ve}e izminato:

„Ne zapaliv sve}a na grobot na Ristan. Utre, u{te rano, iako
denov }e e ve}e zaminat, moram da odam v crkva i da mu zapalam.
Praznik e, crkvata e otvorena. ]e pojdam... Ne mu zapaliv sve}a...∏

Vo romanot „Bez svoe jato∏ (istata 1999 god.), dodeka
protagonistot Adam ja varosuva, vo proletniot den, sobata za
bratot {to }e dojde na gosti od Avstralija, vo sobata doletuva
brmbotna osa, po {to toj si pomisluva: zarem ne e mo`no da e
toa du{ata na tatko mu koj se obesil na greda vo istata taa ku}a?
Veruvawe {to e pove}e sueverno, no poteknuva pak od religijata.

A dosta podocna vo istiot roman, `ena mu Lida, potresena
od vrskata me|u prvpat videniot dever, gostinot od Avstralija, i
}erka im Jagna (iako ne ‹ e od Adam, tuku donesena vo utrobata so
stapuvaweto vo brak so nego), o~ajno se sprotivstavuva, re~isi do
bladawe padnata vo histerija, za {to pridonesuva trepeten strav
od nalutuvawe na Gospod poradi nejzini tajni izneverni dejstvija,
a e „predupredena∏ i sa{tisana istiot den i so slu~ena soobra}
ajka vo koja za vlakno ne go izgubil `ivotot nivniot zaedni~ki

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

sin Loze ≠ {to so negoviot drugar vo kolata i se slu~ilo... Primer
kade {to religioznoto veruvawe e vgradeno vo samiot centar na
zbidnuvawata i razotkrivaweto na odnosite.

Vo romanot „Rasko∏ (objaven 2002 god.), mo}ta na xamijata,
odnosno na crkvata, e taa {to go predodredila mladiot Rasko da se
~uvstvuva sam, neprimen ni kaj ednite ni kaj drugite, kako i majka
mu Marija, {to e zakopana nadvor od grobi{tata vo albanskoto
selo na tatko mu Mevqut... Duri, vo eden moment, ~uvstvuvaj}i se
na raskrs od kade {to ne poa|a kon nikade pat, se pra{uva: Na kogo
da se moli sega toj: na Gospod, ili na Alah!

No dodeka ovoj roman zboruva za sudir na religiite od
na{ata zemja vo edno lice i vo negovata sudbina, eden raskaz od
zbirkata „Vremeto na tatkovcite∏ (2001 god.), pod naslov „Lu|e
sme∏, napi{an po vistinski slu~aj, raska`uva za ~ove~koto
razbirawe i pomagawe me|u lu|e od dvete veri, hristijanskata
i islamskata, vo uslovi koga nad zemjata nadvisnala zaedni~ka
opasnost, fa{isti~kata naezda. Ranetiot vojnik Makedonec, ima
pri~ina da mu bide dlaboko blagodaren na albanskoto semejstvo,
koe go izlekuvalo i go prikrilo.

Eve nekoj primer so raskazi {to se pojavija vo dve knigi vo
2004 god.:

Vo „Veewe na srceto∏ soprugot Grujo se obvinuva {to `ena
mu Dula umrela, bezdrugo, od kafeto {to toj, vo svojata qubov, ‹ go
prigotvil, iako taa, poradi visok krven pritisok, se pretpazuvala
od kafe. No po pogrebot, dodeka najposle zaspal u`aleniot i
temno optovaren vo sovesta ma`, i po smrtta prodol`ila negovata
`ena, popravo, nejzinoto srce, so zborovi, koi kako da gi vee, mu
ka`uva deka toa, srceto nejzino, ne zaprelo poradi kafeto, zo{to
toj popusto si zamisluva voop{to bez da e siguren, deka pokraj
la`i~eto so naut kako da zacrpil i polovina la`i~e kafe? Toa,
srceto, ne e u{te doumreno i ja zboruva vistinata, za{to e organ
na qubovta: ne prestana negovoto biewe od nikakvo sudbonosno
kafe, tuku za{to bilo ve}e dolgo bolno i mu dojde skon~iloto.
Srceto toa go znae, i bidej}i e nejzino srce, mu go ka`uva toa.

Razbuden blagodarno olesnet, soprugot u{te slu{a veewe
nadvor ≠ tooa e veter. Potsvesta vo nego, i qubovta {to postoela,
i veruvaweto deka i po smrtta postoi ̀ ivot, od koj mo`e i dobrina
da dojde, mu pomognuvaat da se oslobodi od, vsu{nost, preteranata
strogost na obvinuvaweto na sebesi. Ima li vo ova, ili nema
religija?

Шеsта Rodnokrajana sredba...

Vo „Xin so dobro srce∏, raskaz za eden zemjotres kaj nas, nekoj
od dotr~anite od sosedstvoto, vozbuden kako i drugite, glasno se
se}ava, kako tatko mu, Bog da go prosti, koga be{e zemjotresot
vo Skopje i koga blizu dve iljadi lu|e nastradaa pod urnatinite,
ogor~en, kako protest protiv toga{ {ire~kiot ateizam, izrekol:
„Samo so maloto prste ni{na Gospod!∏ Bi mo`elo i bez komentar
da se sfati od ova, deka sepak `ilavo se odr`uva{e toga{
religiskiot duh.

Vo pokratkiot raskaz „Talozi na dnoto na rekata∏, pokraj
osudata na neblagodarniot sin Jan~e, kockar koj i grobot na majka
si Neda go prodava za da go plati dolgot kon svojot soigra~ vo
porokot, mo`e da se vidi i prisutnata misla kaj majkata deka ‹ e
neophodno (so takov sin) u{te na `ivot da si napravi grob, na koj
najprvo }e dade da se napi{e imeto na ma`ot ‹ Risto, koj ja „~eka
tamu∏, pa }e mo`at da bidat pak zaedno...

Od religiozni i nostalgi~ni pobudi, niz svesta na
iselenicite vo romanot „Dilko Mijalov∏ (2005 god.), se pletka
pomislata, zada~ata, da ispratat pari za crkvata vo svoeto selo,
za grobi{tata, vo koi }e po~ivaat nivnite bliski.

Vo istiot roman, sigurno mnogu pove}e ka`uvaat zborovite
na prestareniot Vande, kon grupata pomladi od nego penzioneri,
dodeka go tepaat vremeto vo eden amerikanski park:

„]e odam... ]e gi otkopam koskite od starata i }e gi odnesam...
Sakam tamu da le`ime, vo bukovskite grobi{ta, pokraj tatko mi,
dedo mi...∏

Vsu{nost, toa e samo `elba, bez verojatnost deka }e se
ispolni. Ostanuva samo utehata, deka zemjata sekade e zemja, i
sekade e Bog...

I niz tekstot na romanot „Sosedovata koko{ka∏ (2009 god.) }
e se najdat mesta kade {to lu|eto go pobaruvaat Bog, ja povikuvaat
negovata pomo{:

Majkata Stojna i tatkoto Krstan, koga nivnata }erka, po
operacijata od slepo crevo koja se iskomplicira, dostasa vo
migovi presudni za nejziniot `ivot, izbezumeni, o~ajni, tr~aat
do crkvata {to redovno ja posetuvaat vo Sidnej, vo koja daruvaat
pogolema suma pari, obiduvaj}i se da se dofatat, taka, do milosta
Bo`ja.

I vo ovoj roman kako i vo prethodniot spomnat, nade`ta vo
Boga ~esto gi vodi na{ite iselenici po patot do crkvata. Iako
tie hramovi, koi otprvin im pripa|aa na iselenici od na{i

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

sosedni nacii, podocna po~na da gi ima i kako makedonski, sepak,
ambientot vo niv, kako i bogoslu`bata, bea vo poinakvi, nena{i
varijanti. Niz nivnite dvorovi, vo praznici, vrie{e od nasobrana
mlade`, deca na Makedonci, no me|u niv, pri obrnuvawata, pri
veselewa, smeewa, se slu{aat re~isi isklu~ivo samo angliski
imiwa. I vo zborovite na nivnoto razgovarawe ne mo`e{ da ~ue{
makedonski zbor.

A i vnatre, vo hramovite, me|u postarite, go nema za~uvan ~ist
duhot od tatkovinata. Vistina jazikot na molitvite e na{iot, no
vo tekot na tie molitvi site vernici sedat, vo redici dolgi klupi
so koi e ispolnet hramot. Kaj nekoj del od molitvenata slu`ba
treba da stanat prostum. I sve{tenikot tropnuva po edno yvon~e.
I site stanuvaat, ostanuvaat na noze do naredno poyvonuvawe. Po
katoli~ki.

Istoto, kako vo Amerika, taka i vo Avstralija, avtorot na
ovie knigi go gledal, do`ivuvaj}i, pokraj radosta {to postojat
sveti pribe`i{ta za na{ite, i neminovna gor~ina. No realnosta
ne mo`e taka lesno da se izmeni. Iako ~ovek se obiduva...

Ova, vistina, ne e direktno del od temava, no mora da bide
blisko na mnogu na{i temi.

I zbirkata raskazi „Herojot∏ ({to se nao|a vo pe~at) obiluva
so izbor primeri za povrzanosta na likovite so verata.

Od narodni veruvawa zatvrdeni so religijata proizleguvaat
prestra{enite misli i izvici na selanite od na{ kraj vo raskazot
„Izgonenici∏, nad koi re~isi pod komanda na stare{inite,
osvojuva~kata vojska see{e strav i trepet za da ‹ ostane etni~ki
~ista grabnatata teritorija:

“Samo podaleku!... Vid-videlija da fa}ame! Satani izbegani od
dlabinite na pekolot, izjazeni do povr{inata na zemjata, vilneat
po nea! Imaat naredba od nivniot predvodnik, so najgolemi rogovi,
do kaj {to }e dostasaat da vsadat strav i trepet, da se tresne sekoj
so obete race po glava, da zduva i da bega. Ne gledaj}i kon {to.
[to podaleku od svoevo selo!“

Me|utoa, vo raskazot „Godi{nina vo oslobodenata
Makedonija∏, sosem poinakvo veruvawe od vistinska pobo`nost
na drugite, go vodi niz `ivotot selskiot ku{a~, baja~, „lekuva~∏
na naivnite so pomo{ na samovili i sli~no, a te`ok pijanica
i sebi~nik koj zaradi rakijata, i sopstveniot sin na kogo mu go
vetil kako nasledstvo lozjeto, go opqa~kuva prodavaj}i go kri{um
lozjeto na drug, velej}i si pritoa: „Ne bil budala Nastradin koga
rekol: Umre li `ena mi ≠ propa|a polovina svet, a umrev li jas ≠

Шеsта Rodnokrajana sredba...

toga{ celiot propa|a! Pa najposle, POTOA, koga }e me nema, i
sonce neka ne gree, ako saka. Taka de?∏

Samiot naslov na raskazot „Badnik∏ vo celost se opravduva
so tekstot vo koj e doloven za~uvan, vistinskiot badnikov duh,
so koj sobrani semejstvata, i so specijalni prigotveni jadewa, go
slavat ra|aweto na Hristos. No starite Angelko i Dobrinka, na
koi najmilite im se vo stranstvo, poti{teni, otepani od samosta,
gi povikuvaat na gosti bednite tetovci, doseleni po nemirite vo
nivniot kraj, pa so niv go podeluvaat zgotvenoto, koe inaku so denovi
ima{e da ostane ~uvano niz fri`iderot. Ovoj raskaz potsetuva za
obedinuva~kiot praznuva~ki duh {to se slu~uval kaj site lu|e na
ovoj zna~aen den.

I u{te raskazot „Buntovnik∏: Siromaviot selanec Bonde,
begaj}i pred zakonot, ja pominuva no}ta na grobi{ta, vo staklena
ku}i~ka so koja rasko{no e zagraden grob, ne mo`ej}i da ne se
morni~avi od nego.

A osobeno religiski sloevi se prisutni vo najnoviot moj
roman „Sestrata Keti∏, vo koj se, taka da re~am, organski vtkaeni.
Romanot u{te ne e objaven, no temava me vle~e, pa nema da se
vozdr`am da ne progovoram.

Vo nego, tri od glavnite likovi, ~lenovi na edno semejstvo
se mnogu religiozni. Vsu{nost, i samite po~etoci, preduslovi na
dejstvoto ovojpat se za~nale so mnogu jasno vlijanie na religiskoto
veruvawe na sopru`nicite Radomir i Slobotka u{te od prvite
godini na nivniot brak, koga s¡ bilo normalno i sre}no. Sin~eto
im rastelo, si igralo okolu ku}ata na gradskata periferija,
tie gi ispolnuvale religiskite obi~ai i normi vo `ivotot,
prodol`uvani vo narodot s¡ do toa vreme, sredinata na minatiot
vek, a va`na sostavka na toa bilo i tradicionalnoto postewe za
najva`nite praznici. Samo edno propu{tawe na toj vostanoven
semeen red, slu~ajno popu{tawe na religioznata vnimatelnost,
za kakvo {to sekoga{ }e se najdat pri~ini vo obzemenosta
so sekojdnevnite problemi ≠ samo edno prenebregnuvawe na
veligdenskite posti, mnogu zadocneto vo svesta na dvajcata
mladi roditeli stanuva neoprostiv grev, za{to ete, kako {to se
slu~uvaat ponekoga{ nesre}ni slu~ai, im nastraduva detenceto
vo bujnata voda {to te~e kon bliskata vodenica. Tie veruvaat
deka se kazneti za neodr`aniot post. I ovaa nesre}a stanuva
pri~ina ne samo nabrzo da za~nat drugo dete, }erki~ka, tuku da ja
izrastat so tolkavo pritresuvawe nad nea, {to sozdavaat od nea
izolirano, zatvoreno su{testvo, mu gi potsekuvaat slobodnite

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

krila karakteristi~ni za mladosta. I tret rezultat na storeniot
grev prerasnat vo temno premre`e: tie go napu{taat domot kade
s¡ gi potsetuva na tragedijata, zaminuvaat so devoj~eto, tuku{to
zaodeno na u~ili{te, preku okeanot. Ova e vsu{nost ekspozicija,
po~etok na romanot. Zasekoga{ zapla{eni, tamu, vo novata zemja,
tie se primerni vernici, redovno ja posetuvaat crkvata koja
ima i objekt za go{tevawa, sve~enosti, sobirawa, kade `enata
Slobotka e nosena i da pomaga so dobrovolna rabota, {to podocna
}e prodol`i i so }erkata Keti. Samite roditeli se, neosetno,
mo{ne izmeneti: Tatkoto, zagri`en samo da ja do~uva }erkata
od mo`nite zla, stanuva fanati~ki strog, re~isi despot, koj ne
pomisluva za du{evnite potrebi na ~edoto, majkata, sklop~ena i
prepokorna, stasuva do sostojba re~isi na zaspanost, odnosno na
svoevidna du{evna retardiranost, maluva`nost, pri s¡ {to e i taa,
kako i soprugot, dlaboko, vrzano religiozna. A }erkata? E, tuka
mi se pru`i mene, kako pisatel, u{te edna{, mo{ne primamlivo
pole, za smelo zabrazduvawe vo psihologijata. Vpro~em, zatoa i se
vika romanot „]erkata Keti∏. No }e naglasam u{te samo tolku,
deka na soodveten, podrazbirliv na~in, i taa e stanata verni~ka,
peja~ka e vo crkovniot hor od `eni; no toga{, vo svojata dvaeset i
osma godina, vo nastanite vo koi nepredvideno }e zapliva kako niz
te{ka poplava, ponesena i od prva vistinska, silno po~uvstvuvana
qubov, taa }e bide onaa koja }e po~uvstvuva obvinuvawe i kon sebe
za zapostavuvawe na verskite obvrski, spre~ena od obzemenost
vo qubovta. Taka, po sostojbi na o~ajno obra}awe kon Boga kogo
go molela za pomo{, rekata na nastanite na koi im se predala }
e ja dovede do sostojba na te{ka razo~aranost koga misli deka,
vo svojata ma~na zalunyanost, vo svojata odamne{na, no duri sega
osoznaena nesre}nost, e napu{tena najposle i od nego, od Boga.

So drugi zborovi, roman, vo koj poizrazito od kade i da bilo na
drugo mesto, se isprepletile, pokraj drugoto, i religiozni motivi,
so svoe zabele`itelno vlijanie na odvivaweto na nastanite.

Dali mnogu, dali malku, edno sakam da naglasam: Religijata, a
so toa i sueverieto, tolku se prisutni vo moeto pi{uvawe, kolku
{to gi ima ovie ne{ta vo na{iot narod. Ili u{te poprecizno:
kolku {to prirodno se vklopeni vo problemot {to sum go zel za
obrabotka.

I na krajot u{te ne{to: Vo moite knigi Bog e pi{uvan so
golema bukva.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

NIKOLA KOCHOVSKI

THE PRESENCE OF RELIGION IN MY
LITERARY WORK

The power of the mosque, or the church, predetermined young Rasko to
feel alone, and because his mother Mary was buried outside the cemetery of
the Albanian village of his father Mevljut, he was not approved by both sides,
too, … In one moment, feeling that he is at the crossroad without roads, he
asked himself: Who is he supposed to pray to: To God or Alah!... Characters
that I take in my creative, or better in the recreation treatment, face difficulties,
fall in unpredictable stressful situations, so it is easy to understand my way of
presenting my characters in the moments of their prayer to God for help, as
we use to say, prayer to God to guide their destinies.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

ПАНДЕ МАНОЈЛОВ

BOG I MAKEDONIJANSTVOTO VO MENE

^estopati, pi{uvaj}i ja pesnata, potsvesno kako da nurkam
vo mistikata, kako da stanuvam drugar na otcite na pustinata ili
monah koj bo`jata blagodet ja do`ivuva kako molitvewe niz stihot.
Pritoa, ne sum obzemen so crkvata i crkovnite pra{awa, za{to, i
mnogu ne sum upaten vo niv, tuku so Bog vo mene i Bog vo site nas,
vo lu|eto. Bog e moe lirsko do`ivuvawe vo koe religioznoto se
spojuva so estetskoto, ili, filozofski re~eno: spoj na Logosot so
Ubavinata.

Istovremeno Bog e i moe Makedonijanstvo! A molitvata na
srceto izrazena niz stih, niz pesna, ne e “~ista molitva# upatena
kon nekoe apstraktno bo`estvo, tuku kon li~nosta na Isus Hristos
i Bo`jata majka.

Kako po karakteristi~ni obra}awa na poetot vo mene kon
Boga }e spomenam samo nekolku pesni od mojata stihozbirka
“Tevekeliski pesni# objavena 2008 godina. Kniga so ~uden naslov,
za koj mnozina i mi postavija pra{awe {to mi zna~i naslovot, deka
istiot ne mo`at da go razberat, {to zna~i zborot „tevekelija# i

Шеsта Rodnokrajana sredba...

sli~no. Ili, naslovot na knigata sum go stavil tuku-taka, kolku da
predizvikam vnimanie kaj ~itatelite, ili, deka, mo`ebi e staven
na podbipeza?

Navistina, zborot „tevekelija“ ne e na{, makedonski zbor,
tuku e turcizam, upotrebuvan katadnevno vo sredinata vo koja
sum rasten. Zbor, {to kaj nas se upotrebuva za ~ovek {to „ne e
aren so umot“, no, za ~ovek koj ne e nitu ne normalen, nitu ulav,
nitu budala, tuku, ednostavno „zabegan“, „zanesen“. A vistinskoto
zna~ewe na zborot „tevekeli“ vo turskiot jazik se upotrebuva za
~ovek koj vo migot e otsuten so mislite za sredinata vo koja se
nao|a, no so misla upatena kon Boga, ili, poto~no re~eno ~ovek koj
vontelesno, vo nekakov trans kontaktira so Boga.

Prviot moj tipi~en kontakt so Bog i moeto podignato do
stepen na religija Makedonijanstvo vo ovaa stihozbirka e prvata,
vovedna pesna od ovaa stihozbirka so naslov „Patriotska“. ]e ja
citiram vo celost:

“ Za qubovta
kon tatkovinata,
katanec
od zandani
ne dava nikoj,
tuku se leta,
visoko se leta...
Za da ne ostane
otsuten lik
pred Boga,
tuku
prepoznatliv znak
na heroj:
do smrt
Makedonija
Da se saka!“

Ovaa pesna i ako ne liturgiska i ne crkovna ,treba da se svati
kako kanon za minej , del od `itieto na sekoj Makedonec, asketska
pouka i za neizvesnoto denes, no i za u{te poneizvesnoto utre.

Drugi pokarakteristi~ni pesni so specifi~na religioznost
vo sebe, no so egzistencijalna onomatopejska vzaemna sudbinska
neophodnost Bog- ~ovek - tatkovina od ovaa stihozbirka se pesnite

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

kako uspenie na mojot poetski zdiv: „Ku}ata na Bogorodica“,
„Ogan - pisma“, i „Seti se na Isus“.

Posetuvaj}i ja ku}ata vo koja pretstojuvala majkata Bo`ja
- Bogorodica, koja se nao|a nekade, vo blizinata anti~kiot grad
Efes vo Turcija, do`ivuvaj}i go toj nebesen mir {to vladee vo
toa kat~e vgnezdeno na vi{na rida, „me|u/ moreto i neboto“, se
poslu`iv so mojot rakopis vo migot na stihot sozdavaj}i ja pesnata
so naslov „Ku}ata na Bogorodica“ za da isturam:

“... biser od molitvi
upateni kon Boga
da se usli{i
tro{ka sre}a...”

Za, koga }e vozdivne srceto vo taa ku}a na presvetata
Bogorodica da pote~at izvori na bla`enstvo:

“... minuva bolkata
vo voskresenieto,

otvoreni se portite
na sre}ata!“

I pokraj rastojanieto na vremeto, bliskosta so Boga mi bila
pobliska od sekoga{ i, kako, vo tie migovi, na nekolku ~asoven
prestoj vo taa ku}a kako
da sum bil najblisku do
svetata ~a{a na moeto
pokajanie, kako da sum
bil nekade na neboto so
~a{ata na Evharistijata
v race molej}i za pro{ka
na mojata gre{na du{a.

Pesnata „Ogan -
pisma“ e moj zanes vo
beskrajnata bolka za
mojata pokojna majka, moj
zategnat lak za ispoved
pred Boga niz burite
i silnite vetrovi i

Шеsта Rodnokrajana sredba...

viulici {to sum gi izminal vo moite siroma{ki studentski
denovi vo Zagreb, zadskrien vo meandrite na maj~inata qubov, koga
gi ~itav nejzinite pisma napi{ani so ne~itok rakopis, sednat na
mermernite skali pred Katedralata, frlaj}i ja pari~kata {to mi
ja pratila vo vodata na fontanata:

“Tolku imav, sine,
tolku ti prativ,
a Bog e dare`liv,
veruvaj,
Bog se }e ti dade,-
pi{uva{e
kako na Esenin,
mojata majka.“

^itaj}i go pismoto na majka mi pristignato od Makedonija
(i tuka, moeto Makedonijanstvo), tr~av do Banskite Dvori visoko
vo Gorniot Grad na Zagreb, za da se pomolam na Sveti Marko, da se
prekrstam pred raspnatiot Isus i niz sozi da go pra{am:

„O, Bo`e,
ti te`i li krstot,
kolku {to te`i
neboto nad mama?“

A jas, student vo Zagreb, zaskitan od Makedonija od edna
siroma{tija vo druga, od edna tragi~nost zaskitan vo druga, vo
nekoe drugo progonstvo vo drugi ponori, kade mo`e{e samo Bog da
ja spasi mojata osakatena od nepravdi du{a i pribe`i{te barav
tokmu vo Nego, vo Isus, vo negovoto raspetie.

Kade da se bara duhovnoto spokojstvo? Spokojstvoto i mirot
koi se neophodni na ~oveka? Vo bisernite odyivi li na la`noto
vreme ili vo mudro-sto`erniot svet na Boga vo ~oveka i nadvor od
nego, no sepak vo poetikata na duhovnoto?

Vozqubenite du{i na slabite i nemo}ni lu|e ispraveni pred
vetrometinite na sekojdnevieto i surovata vistina na `ivotot i
op{testvoto koe drug go kroi po merka na neverata, sekoga{ spas
baraat vo Boga. Toa, ~esto go bara i mojata poetska muza, bara
begstvo od la`noto vreme, begstvo vo spokojot na Antejstvoto
i ve~nosta na religioznoto. I koga ti e najte{ko i koga mi e

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

najte{ko, vo mojata pesna „Seti se na Isus“ spasenieto i moe i na
~itatelot, ga baram tokmu tamu:

„Mol~i si
i traj
kako tragi~na li~nost
na vremeto.

Stegni go srceto,
du{ata-
i tkaj
vo osamata.

Seti se na Isus,
na Spasitelot
i spasenieto,
na krstot
i raspetieto...“

Toa e samo eden mal otslik na moite poetski ~uvstva kon
mojata Vera i veruvaweto, del od mojot racionalen i iracionalen
poetski svet.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

PANDE MANOYLOV

GOD AND THE MACEDONIANSHIP IN MYSELF

Very often when writing the song, unconsciously I dive deep in the
mysticism, it seems that I become friend of the desert fathers or monk who
experiences God’s blessing through the verse prayer. At the same time I do not
occupy my mind with the church or religious things, because I am not much
informed in them, but still God is in me and God is in all of us, in the people.
God is my lyric experience in which the religious joins ̀ the esthetic, or spoken
in a philosophic way: unity of Logos and the Beauty. My first typical contact
with God is my Macedonianship raised to the level of religion as it could be
seen in the first song in the Collection of poems called “Патриотскае”:

For the love
of mother country
locker of jail
gives no one,
but by flying,
by flying high…
For not to remain,
absent face in front of God,
but recognizable mark
of a hero:
to love
Macedonia
to death!

This song should be taken as a canon for Menaion although it is not
religious, it is a part of the hagiography of every Macedonian, an ascetic
lesson for the uncertain today, and the even more uncertain tomorrow.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

САЊА МУЧКАЈЕВА ВИДАНОВСКА

ВЕРАТА НА ПИСАТЕЛОТ

Човекот ја носи верата во себе. Каде и да оди, што и да прави, бу-
ден или сонувач... Но за каква верба се работи? Верба во што? Каква е
вербата на писателот?

Религиозното движење во творештвото, поточно моето творештво,
некогаш се јавува со дух на светлина над белиот лист, како внатрешна
свеќа во осаменоста на мислите кога се раѓа ликот. Слободно можам да
кажам дека религиозниот лик се јавува во сите мои изразувања, па се
изразува и самиот исказ на верба кон ликот, а во по некој лик авторот
внесува и некој свој стремеж кон религијата.

„Не носеа речиси ништо, избегаа со алиштата на нив и со по некое
волнено торбиче, колку да приберат нешто од куќата. Ѓорѓија во својата
торба ја носеше и иконата на Пресвета Богородица.“

Низ макотрпниот пат бегајќи пред налетот на Првата Светска вој-
на, на моите ликови во романот „Петтата приказна“, прегрнувајќи ја
иконата и патот кон иднината им се осветлуваше. Водени од вербата во
Бога, со силината на зраците на светителката, мајката Божја, се издигаа.

„Да се каже дека последиците од војната брзо зараснуваат е лага
измислена од самиот ѓавол, кој носејќи ја војната иронично би додал
дека било па поминало. Луѓето принудени да се издигаат од прашината
на коските, на истиот тој ѓавол би му изгледале како Феникс. И човекот
би се сложил со тоа, но би додал без глава и со скршени крилја. И каде

Шеsта Rodnokrajana sredba...

сега би се свртила обезглавената птица со скршени крилја, на која овој
пат кафезот случајно или не и` го оставиле отворен’’ - ако не кон новата
светлина на денот, вербата, добрината, среќата, Бог.

„Иконата на Пресвета Богородица го завземаше централниот дел
на ново изградената куќа. Ѓорѓија ја постави на источниот ѕид од собата,
а кандилото светеше секогаш. И кога беше голем празник и во обичен
ден. Така душите слободно можеа да го пронаоѓаат патот до својот спо-
кој, онака како што живите посакуваа и со тоа изнаоѓаа полесен начин
да се справат со неповратно изгубеното. Зошто после војната, каде и да
се свртеа ги изнаоѓаа душите што талкаа по ѕидиштата, изгубени меѓу
збунетите загинати војници што зачудено се прашуваа каде ги изгубиле
своите срца. Не чукајќи повеќе го имаа изгубено својот пат низ темни-
ната на Кајмакчалан.“

Низ четирите приказни и петта која се раѓа некаде на крајот на
книгата, секоја блиска една со друга, а оддалечена временски, во едно
воено време, па во еден ран капитализам, во социјализмот на неверство-
то и обид за атеизам и една транзиција, најтешката за мојата лична при-
казна - е присутна религијата. Поточно, верата би рекла. Чистата вера
кон Господ, како љубов, надеж и искра на светлина што доаѓа од една
искра на зракот од сонцето, од кого „камбанаријата силно светнува, како
мал пламен да излегува од неа, дури и се занишува и тропа, како поздрав
кон надежта што доаѓа од планината.“

Па црквата во вербата на сите тие пет ликови, животни приказни,
ги оживува фреските низ пламенот што го враќа сјајот на сонцето. Така,
не случајно и завршува раскажувањето, крајот на книгата ги спојува сите
тие пет приказни, ликови што длабоко во себе ја носеа верата со чисто
срце на една милост и силина на слабите плеќи, како првиот спореден
лик во првата приказна, мајката Неда.

„Стана реши да ги подига своите деца и да ги воспитува на истиот
начин на кој Неда го направи тоа со својот единствен син. Се сврти кон
иконата на Мајката Пресвета Богородица, пред која толку често се мо-
леше, воздивнуваше, заблагодаруваше и во себе ја замоли да ја чува на
патот кон кој сега Неда одеше, да ја чува засекогаш, молејќи се со страст,
онака како што Неда секогаш правеше.“

Во секоја македонска куќа, централно место завзема иконата на
светецот. Кога се пишува за реалноста, било да е минато, сегашност или
за иднината, религиозноста на ликовите како сериозен исказ го превзе-
ма центарот на збиднувањата, како природна нарација. Со благодарност,
многу често свртувајќи се кон искреното верување на чистото јасно небо
и сонцето што свети високо.

Има ли село без црква? Има ли град без манастирски стари зда-
нија, остатоци од историскиот тестамент, кој раскажува за богаството на

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

историски нарации од ризницата на приказните. Природно се наметнува
изразувањето на авторот, секогаш кога пишува за човечкото наследство.
Не како традиција, туку како чиста вера, манастирска религија, вистин-
ска молитва на судбините од „Петтата приказна“. Во секој дел. Кога ма-
жите заминувале, за нивните животи. Кога се враќале, за благодарноста.

Кандилото во нивните срца, секогаш запалено. Да, би рекла,
суштинска и појдовна е потребата за религиозен лик, кој ненаметливо се
наметнува. Потврда за тоа е и пишувањето за едно подолго време, во кое
настаните се менуваат побрзо од едно годишно време, но во секое време,
молитвата останува иста. Со свеќа во раката, горе за здравје на живите,
долу за помен на умрените, каде светците играат од пламенот на свеќите
низ живите бои на иконите. Тука е потребата која се наметнува во мое-
то творештво, сосема ненаметливо и без агресија, туку како едноставна
потреба за реалистично прикажување на ликовите. Правејќи еден па-
тепис, како едноставно согледување на тестаментот на земјата во која
се случуваат сите настани, речиси на секој чекор ќе никне манастир, а
секој манастир знае да даде барем еден религиозен лик во творештвото.
Кога реалистичката нарација доминира во искажувањата, тогаш морам
да повторам дека не се работи за традиција, туку за вистинско прикажу-
вање на религиозен лик, кој знае да ја прикаже вистинската верба. Со
погледот вперен со искрена молба, нагоре.

„На Илинден, селото беше раздвижено, како и секоја година. Се ра-
дуваа на празникот речиси сите. Но имаше и такви кои ги изгубија свои-
те синови и иако раздвижено, сепак беше некако тивко. Луѓето се дружеа
тој ден, разговараа. Имаше и тапани и зурли како и секоја година, но тој
Илинден свиреа многу кратко. И некако тивко... тажно. Завиваа. Тежина
се имаше надвиснато над глвите на тие луѓе. Се чинеше дека црни пти-
ци прелетуваат над нивините глави, гладни, како лешинари чекајќи ги
своите жртви. Демнеа така одозгора онака недофатни и страшни и зли.
Гракаа над нив и го затемнуваа сонцето. Иако жешко, како самрак да се
надвил над нив. И тие сите молчеа. Оставени како жртвени јагниња на
олтарот, не знаејќи која е нивната судбина. Дали ќе победи паганството
или Божјата милост. Во чии раце е нивната судбина. На тој ден Илин-
ден, за тоа размислуваа сите кои живееја во тоа време, на тие простори.
Невидливата сила која управуваше со нивните судбини, влезе во сојуз со
црните птици, гавраните што грабливо го чекаа моментот да ги зграпчат
нивните животи. И со нив да прават што ќе сакаат. Исто како со жртвите
на паганските богови.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

ЕДНА ПОИНАКВА ПОТРЕБА ОД
РЕЛИГИОЗЕН ЛИК ВО МОЕТО ТВОРЕШТВО

...Господе, смилувај се... Стави ја твојата семоќна рака и спаси ме...

„Не сфати дека животот оди по една тенка линија низ која мораше
да се движи и секогаш кога проба да отстапи од неа, шаховското поле го
враќаше на местото каде припаѓаше, иако имаше замислено поинаков
потез. Ги правеше потезите самиот, тоа беше точно, но не смееше да
си дозволи да излезе од неговото шаховско поле. Има и казна и награ-
да. Еден погрешен потез, го губиш пионот, уште еден, губиш повторно,
па лауферот, топот, се` до кралот. Сите грешни потези се наплаќаат и
повторна шанса за партија, нема. Седна повторно на местото каде што
секогаше сакаше да ги дофати облаците. Секогаш доаѓаше на тоа место
и успеваше да го пронајде изгубениот дел што му недостасуваше. Сега
неа ја немаше повеќе. Но, во мислите, ќе ја задржи. Да! Од тоа не се
откажуваше, иако знаеше дека само тоа му преостанува. Се оѕрнуваше
лево и десно. Што ако продолжи вака да живее? Каде би завршила него-
вата приказна.“

Не случајно, Адам и Ева. Како главни ликови на искушението, и
казната, протерани од рајот на насладувањето, каде што не постои по-
инакво покајување од самата казна на протерувањето. Качувајќи се чо-
векот на врвот на планината, онаму каде што првиот човек се качуваше,
каде на дланка можеше да го има светот, да ги допре облаците со главата
и низ мислите да ја слушне единствената птица на врвот на светот, го на-
прави првиот грев и стана смртник. Она што е забрането е слаткото ово-
шје на страста во која времето не постои и реалните слики исчезнуваат.
Вложениот напор го наградувал, но додека тој бил линеарен, исправен
пред оној што се` гледа и се` слуша, но што е човекот, ако не е подводлив
во својата самица, а гревовите демнат на секој чекор.

Таквата поинаква потреба од религиозен лик кој станува религио-
зен некаде на крајот на своите постапки, кога следи казната и кога мо-
литвата за еден или двајца излегува низ устата на Адам, мојот главен
лик во „Самица“, во која тој човечки ја бара грешната Ева. За заедно да
влезат во рајот, еднаш, за потоа никогаш повеќе да не смеат да зачеко-
рат во градините на забранетото овошје. Бидејќи, едниот грев раѓа уште
еден и уште еден... И тогаш приказната за двајца, завршува. Започнува
Самицата.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

„Се запраша, додека беше меѓу луѓето, колку пати го гледал раѓање-
то на новиот ден. Речиси и не се сеќаваше на такво нешто. Можеби два
- три пати, но не на ваков начин. Раѓањето на денот сега го гледаше се-
кое утро. Сонцето излегуваше од истата страна, секој ден неуморено. Се
појавуваше од истиот агол на прозорецот, го пушташе прво едниот зрак,
па другиот, да - тој точно го знаеше сега неговот појавување па растење.
Растење во недоглед, се` додека го следи, поточно додека не се затскри-
еше некаде високо над прозорецот, но никогаш нити во еден момент не
помисли дека секој ден се случува истото.

И Бог се појави, со моќта на створител...“
Барајќи го на почетокот богот во себеси, Адам веќе се заплетка во

соствениот лавиринт, низ кого подоцна ја бара верата во себе, чистата
вера која ја имаше изгубено низ едно време во кое човекот е само човек,
вплеткан во соствената мрежа на суета и себичност. Но, што станува
со човекот кога мислејќи дека е на врвот на планината, се лизнува и
почнува да се тркала толку силно удолу низ панината, што секое вртење
дава страшни удари, а рајот останува некаде далеку зад него, заклучен
засекогаш. Дали дури тогаш човек почнува да го бара Господ, да го до-
викува... Со молба да го слушни неговиот повик за спас, а суетата го јади
уште подлабоко, па мрежата се заплеткува уште повеќе пред налетот на
судбината.

За разлика од погоре напишаното, современието донесува едно
поинакво размислување, со поианкви вредности, кога религиозноста се
покажува на поинаков начин, би рекла искривена слика на секојдневи-
ето. Кога потрагата по нешто друго е поинаква од онаа од порано кога
борбата значеше гола борба за опстанок, кога денот требаше да се пре-
живее со еден оброк поделен во сиромаштијата на војната и лебот што
станува толку сладок на гладниот стомак, па кога ќе го изедеш едностав-
но се вртиш кон светецот на ѕидот и со едноставни зборови се заблагода-
руваш. Наспроти денешните вредности, современие во кого запаѓаме со
сопствениот искривен ентузијазам на грешноста, се` додека животот не
ни удри толку силна шлаканица, што дури после тоа, после многу време
поминато во погрешни ситуации, се запознаваме себеси со искрената
молитва.

„Сонцето светна силно право во него. Смисолот се стопи, одле-
та во облаците, па над врвовите се распрсна, оставајќи го на врвот на
животот, а осамен. Жолтилото го запече силно, како пламен, па солзите
сега се слеваа со природата, дрвата што заживуваа и тревата која расте-
ше. Повторно се појави истата птица која доаѓаше секогаш и го делеше
местото со Адам на врвот на светот. Си поигруваше на ветерот, не забе-

Шеsта Rodnokrajana sredba...

лежувајќи го. Ја испружи раката, повредената и го допре зракот. Сакаше
да ја наполни со топлината на сонцето, кое секогаш на ова место беше
милозливо. Сега го молеше за прошка, оној со кого играше шах дотогаш.
Да го моли да му даде повторна шанса за партија.“

Секој автор, ја има истата потреба. Изразена на поинаков начин.
Секоја автор ја носи соствената религија во себе, сопствената верба во
она во што тој верува и го внесува делот од себеси во ликовите на соп-
ствената религија на животот.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

SANJA MUCHKAJEVA VIDANOVSKA

THE FAITH OF THE WRITER

Man carries his faith inside. Wherever he goes, no matter what he does,
awake or as a dreamer… What kind of faith is it? Faith in what? What kind
of faith is the faith of the writer? The religious in my literary work appears
as a spirit of light over the white piece of paper, as an inside candle in the
loneliness of the thoughts when the character is given a birth. I can say that
there is a religious character in all my writings, so that my expression of faith
in the character is obvious, and sometimes I cannot hide my aspiration toward
religion. “They didn’t carry anything, they escaped with their clothes only
and a small bag in which they took some trifles from home. Gjorgjia in his
bag carried the icon of the Holy Mother”.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

HRISTO PETRESKI

ТАЖНИОТ ПЕС

Ili: za ~ovekot, za ku~eto, za crti~kata...

Za religijata obi~no se veli deka e opium na narodot, t.e.
na {irokite narodni masi, a jas pove}e bi sakal da e afion (iako
ima psihotropni supstanci), zna~i rastenie, bilka, koe }e se sadi
i neguva po makedonskite nivi kako nekoga{. Ne deka religijata
nema svoja uloga i misija, naprotiv, taa im vleva na lu|eto verba,
no i strav, no za `al, ima i zloupotrebi od strana na tie {to ja
propovedaat, no i od tie koi bespogovorno ja praktikuvaat. Zatoa,
mojot privaten odnos kon religijata e intimen, a mojot javen
nastap na toj plan sekoga{ e rezerviran. Pa, nema pri~ini taka da
ne bide i ovojpat.

Sepak, lamentiraj}i na zadadenata tema, ne mo`e a da ne se
potsetam barem za mig (za{to tie se dlaboko vre`ani vo mene) na
nekoi religiozni, no i sueverni momenti vo mojot `ivot, od koi
odredeni refleksi(i) ima i vo del od moeto tvore{tvo.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

No, ovojpat, (}e) pi{uvam za ne{to {to sum mo`el, sum
pomislil, sum posakal, no ete (taka trebalo da bide) nikoga{ ne
sum napi{al i zapi{al ni eden edinstven red. Toa e i neka bide
kratkata prikazna za ~ovekot, ku~eto i crti~kata. Koja crti~ka,
kakva crti~ka? ^itajte ponatamu, }e vidite...

Treba{e da go pogrebat mojot vujko na selskite grobi{ta.
Da mu oddadat posledna po~it. Se sobraa rodninite od podaleku,
no i od poblisku, re~isi od site strani, no i drugite selani, pa
povorkata poleka trgna od nivnata ku}a po selskiot kalliv pat.
Vrne{e do`d, a taka e sekoga{ koga se pogrebuva dobar ~ovek. Ne
slu~ajno se veli deka i Gospod `ali za nego. Po istiot toj pat po
koj vujko mu nebroen broj pati odel pe{ki, so kolskata zaprega,
nosel tovar ili bil so prazni race, no vo sekoj slu~aj go merel
patot so o~ite v{ir a so nozete vdol`. I, se ~ini, deka duri na
krajot, kutriot toj, no i nie sfativme deka najdolg, no istovremeno
i najkratok e tokmu toj pat - od ku}ata do ve~noto po~ivali{te.
Toa se dvete edinstveni i nezamenlivi ku}i vo `ivotot na sekoj
~ovek - domot i grobot, pa ~ovekot ne pravi ni{to drugo osven {to
so godini, meseci, denovi, pa i minuti, sekundi i delovi od niv -
celo vreme samo se dvi`i po crti~kata od datumot na ra|aweto
do onoj drug datum. Celo vreme ~ovekot e na taa famozna tenka i
kratka crti~ka, kako da lizga po nea, dvi`ej}i se kako na greda
od eden do drug breg nad nadojdenata reka, pa ako zabrza premnogu
mo`e da se zani{a i padne, a ako odi premnogu poleka mo`e da
nadojde vodata i da go odnese zaedno so improviziraniot most.
No, sekoj koj edna{ se upatil nekade - zadol`itelno stignal, Bez
otstapki, bespogovorno, a se razbira so mnogu izgubeno vreme,
energija i trud pritoa. Ako e ~ovekot perpetuum mobile, ma{ina
ili akumulator koj se polni praznej}i se, odnosno koj se obnovuva
tro{ej}i se, toga{ i za prvi(~ni)ot datum ne mo`e da se ka`e
ni{to drugo, osven deka “ra|aweto e veselba na smrtta“, kako {to
zabele`av vo edna pesna od mojata prva kniga “Ogledalo“.

No, da se vratime povtorno na povorkata, na taa ma~na
i ta`na scena, koja trajno se vre`uva kako mentalna slika vo
na{ata memorija i od koja nema osloboduvawe ili begstvo sî
do vtoriot datum. E, toga{, koga povorkata trgna po zvukot na
proret~enoto (so golemi pauzi) ~ukawe na kambanata, pokraj
kov~egot (iako zatvoren) trgna i beloto malo i milo ku~e na
stopanot. I toa ode{e so navednata glava, a bidej}i lu|eto po~naa
da go brkaat - toa najprvin se odvoi od povorkata i trgna samoto
napred, za{to to~no znae{e kade (se) odi, a potoa pred portite

Шеsта Rodnokrajana sredba...

na dvorot od crkvata po~eka da stigne povorkata i da vleze niz
drvenite vrati, a na krajot i toa vleze i legna malku podaleku od
lu|eto. Se oddale~i tolku malku, kolku da gleda sî i da bide tuka,
a nikoj da ne go brka i nikoj da ne go udira. Nikomu ne mu tekna da
mu potfrli kola~e, no i onaka ne mo`e{e usta da otvori, za{to
taguva{e za svojot veren stopan. Samo retkite vidoa deka i ku~eto
pla~e zaedno so niv. Vo negovite o~i solzite presu{ija odamna -
u{te koga go odnesoa negoviot stopan vo bolnica, od kade toj samo
se vrati na smrtnata postela.

I, taka, poleka red po red zavr{i pogrebot, si zaminaa lu|eto
od kaj grobi{tata, trgnaa za da se vratat doma, da si gi izmijat
racete, da gi smenat malku mislite i, se razbira, da prilegnat ili
da go nahranat dobitokot, a retko koj i da otide na nivata za da kopa,
zapnuvaj}i od petnite `ili, za{to `ivotot e eden, sî se sveduva
na male~ka grutka zemja koja ti }e ja frli{, ili }e ti ja frlat
na drveniot kov~eg. Barem toga{, vo toj mig, se ~ini lekcijata
kako da e nau~ena, iako }e se zaboravi u{te utre nautro, koga
povtorno }e zapeat petlite i koga }e povikaat na rano budewe, pa
na zadol`itelno miewe so ladna voda i brzawe so prazen stomak
na nivite kade crnata kalliva zemja treba da se pretvori vo ̀ olto
zlato...

I, koga site si zaminaa doma, pa duri i koga malku podzaboravija
na pogrebot, vo dvorot na crkvata ostana samo maliot bel ta`en
pes, koj legna na vla`nata zemja natrupana na sve`iot grob so
drven krst, so imeto i prezimeto i onie dva neminovni datuma,
sve`o cve}e od gradinite i po nekoj ve{ta~ki venec so pandelka
donesen od gradot kade posleden pat vujko mi otide baraj}i spas
vo bolnicata. No, ~are nemalo, do{ol sudniot mig, a ku~eto so
denovi potoa sekoj den ode{e i so ~asovi le`e{e na grobot, pa i
koga rodninite stavija siva mermerna plo~a, na koja u{te oddaleku
mo`e{e da se zabele`i preumniot i preverniot miren pes. Be{e
toa edinstvenoto belilo sred taa golema i nepregledna crnina,
koe kako senka se izmolknuva{e rano od doma za da dojde tuka, za
povtorno kako senka prikve~er da se vrati nazad, a lu|eto zbuneti
od pregolemata qubov ne mo`ea da se izna~udat i da poveruvaat vo/
na ona {to so denovi go gledaa pred sebe.

Nabrzo i ku~eto po~ina - od {to drugo, ako ne od pregolema
privrzanost i taga!

A, na{iot `ivot prodol`i i, za sre}a, prodol`uva natamu.
Nikoj ne znae {to mu nosi toj i koga e negoviot suden ~as. Koga bi

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

znael, mo`ebi celo vreme bi sedel zatvoren doma, ne bi izleguval
nadvor, bi pla~el, bi gledal televizija, bi bil pred kompjuter, bi
pi{uval poraki ili bi bil na fejsbuk, ili pak, bi izlegol vedna{
nadvor, bi tr~al, bi igral, bi peel, bi vikal, bi se karal, bi se
tepal, bi jadel, bi piel, bi gi frlil i iskinal site pari, ne bi gi
broel kako obi~no, ne bi ~ital vesnici, ne bi pi{uval, bi lovel
ribi, bi plovel, bi vodel qubov, bi igral fudbal, bi planinarel
i kojznae {to li sî ne bi pravel, no dali seto bi imalo smisla i
dali nevistina seto toa, ili barem ne{to od seto toa bi pravel...?!

Ne, sigurni sme deka mnogu pobrzo i polesno bi si gi
skratil makite, za{to predizvikot e vo neizvesnosta i ni{to
ne e poizvesno od samata neizvesnost. Razmisluva{, se nadeva{,
sozdava{, o~ekuva{... edno godi{no vreme da go zameni drugo, po
no}ta povtorno da se rasoni{ i presre}en poradi toa {to odnovo
go gleda{ sonceto - da trgne{ na nov pat, koj nikoj ne znae kade
vodi, kolku e dolg, kade zavr{uva, dali svrtuva i se vra}a nazad,
ili e tolku mnogu kratok i neizvesen, {to ne ni trebalo i ne ni
vredelo voop{to ~ovek da se podgotvuva i da trgne na pat. No, koga
bi znael, koga bi mo`el, koga bi odlu~uval samo toj...

Patot e eden i edinstven, se~ij ili ni~ij, ako premnogu brza{
- }e go izodi{ prerano, a ako mnogu docni{ - }e te prestignat site
i }e stignat pred tebe... No, kade, koga, kolku, kako, zo{to?

Ima li i drugi pra{awa i, se razbira, (eventualni) odgovori!

Шеsта Rodnokrajana sredba...

HRISTO PETRESKI

THE SAD DOG

Or: on man, dog and the line…

Religion is said to be the opium for the people i.e. opium for the crowds,
and personally, I would like it to be …… a plant, herb that will have been
planted in the Macedonian fields as it had been planted before. I can’t say that
the religion has no role or mission. Religion causes faith in people and fear
as well. Also, there is abuse from those who preach it and from those who
unconditionally practice it. Therefore, my personal attitude toward religion
is intimate and my public performance is always reserved. There is no reason
for change, now. However, lamenting on the given theme, I must remind
myself (because they are deep inside me) on some religious, and superstitious
moments in my life, as well, from which there are certain reflections in my
literary work.

This time I will write on what I could, I thought of, I wished, but
unfortunately up to this moment I have never written a line. It is the short
story of the man, the dog and the line. Which line? What kind of line?

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

ЃОРЃИ ПРЧКОВ

ВО ВЕРАТА Е ВИСТИНАТА

Да чукнам во дрво, добро започна низата на зборови кои
требаше да претставуваат симпозиум на дискусии, но помеѓу кои се
провлекуваше вечното прашање на цврстината на инспирацијата
да се задржи до самиот крај, до оној крај кој делото го краси. Но, и
да не го сторев тоа, чукањето во дрво, верувам дека мојата намера
ќе беше исполнета со истиот жар како и едноставната верба на една
девица во сјајот на нејзиниот подарок во првата брачна ноќ. Со
други зборови суеверието дека гнилежното дрво наречено бог би ми
помогнало на некој начин е изопачување на животот и проколнување
на вистинската надеж, и ниту помислувам да се обидам да наречам
творештво некоја моја реч, а да претходно не ја измолам нејзината
судбина од Создателот...

“Одеднаш, зеде и ме преокупира прашањето: “Зошто во
пеколот?” Имаше земено да ме стега во душата, арно ама умот
ми работеше. Одговорот зедов да го барам низ повеќе страни,
прашањето го разгледував од сите можни агли, арно ама до одговор
никако да дојдам. По долго размислување, се најдов навреден. Открив
дека луѓето за кои биев битки; за кои правев добрини; за кои имав
земено да страдам, луѓето за кои умрев; кои многу ги сакав, свесно

Шеsта Rodnokrajana sredba...

ме испратија во пеколот. Не сакав ниту да помислам дека тоа го
направија за да ми наштетат. Тие добро знаеја дека на Земјата имав
излезено маченик, а да дозволат да бидам маченик и под Земјата, тоа
не беше во ничиј интерес, освен на луѓето искачени на највисокиот
басамак од вечното тркало на животот. . . Тука, мојот народ, ја
имаше земено улогата на судија, пресудата падна по воља на мојот
народ - во пеколот, а за во пеколот излезено немав. Гревови за плаќање
немав, на Земјата никому лошо не направив, ниту едно од правилата
божји не прекршив, никогаш од правиот пат застрането немав. Каде
би можело да ми излегла грешката? Мојот народ под принуда имал
излезено кај мене да најде крупна грешка, па ме испратил да горам, да
вријам во катран, да плаќам гревови, што не сум ги имал направено.”

Не е само инспирација од религијата да се поставува на себе
си прашањето за сопствената местоположба во пеколот. Повеќе
можеби е потреба да се остане уникатен и одделен од оние немоќници
кои не успеале да му се спротистават на злото и завршиле во некој
од казаните со вжештено дно. Или тоа е копнеж да се премине на
спротивната страна каде сите наши илузии ќе се отелотворат во
вечна приказна. Крајно, добро е во себе почесто да се искалкулираат
гревовите и нивната тендециозност да ги нарушат светите заповеди
и да ја обезвреднат скапоценоста на пролеаната откупна крв за
човештвото.

“Кога го изострив видот, што ќе видам: Околу тројцата имаа
земено да првкаат едночудо ангелчиња со фенерчиња во рацете.
Ангелчињата имаа земено да работат брзо. По неколку околу нас
зедоа да не поткреваат.

Каде?- само ги прашав.
Во рајот!- зеде и ми одговори едно од ангелчињата.
- Само ние тројцата?- повторно го прашав.
- Само вие!- до мене дојде одговор.
Имав земено да лебдам носен од ангелчињата.
Едно време ангелчињата не спуштија на тврда подлога, она

во првиот момент што го видов не може со зборови да се опише.
Писателот го изваде тефтерот и зеде само да разгледува и со малото
моливче, имаше земено само да пишува. Со чичко Васил надвиснавме
над него и секој за себе имаше земено да чита. Прочитавме:

- Околу нас волшебна тишина, мир и спокојство. Безгрижни
луѓе, на земјата што не направиле ниту еден грев. Околу нив гулаби
бели и птици песнопојки разлетуваа, зајачиња, срнчиња и еленчиња
- волшебна убавина. . . Зелена сочна трева, сонце во изобилатво.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

Дрвјата расцветани, прекрасни бои - одмор за очите, лек за душата,
бодрина за нашите измачени души. . . Бистри потоци и разгргпорено
реки - ладовина за нашите изгорени души. . .

Душата како што ми имаше излезено стегната, со неверојатна
брзина, од напрегнатоста зеде да ми олабавува. Се чувствував многу
полетно. Умот почна да ми се бистри, мислата да ми излегува чиста,
ми беше многу пријатно кога слушав маса ангели, со најразлични
инсѕтрументи како имаа земено да свират и да пеат. . .”

Верата облагородува... Првкањето на крилцата на најслатките
небесни созданија, слушнати тука долу на земјата, претпоставувам го
има оној ист волшебен звук кој ги волуменизира дамарите со истиот
капацитет како и тритонска цистерна подготвена за експлодирање.
Нивните зборови со неискажлива веродостојност ветуваат излез
од сите земски јадови и нов почеток, од чие заживување за првпат
човекот ќе почувствува дека неговото создавање било благослов, а
не проклетство. Предвидувањето на нивните, а уште повеќе на Оној
кој ги измислил, прегратки е убав начин на летаргија низ напорните
денови на самоодрекување до наградата со розова боја.

“Главата благо ја завалив и на лакирана наткасна на која
златест абажур испушташе одвај забележителна светлина ми
откри мало иконче. Светлината јасно ликот ми го осветлуваше
и мене ликот во зениците навлезено како што ми имаше, имаше
земено да ми поттреперува. Ги раширив широко очите да откријам
чие е икончеето, всушност чиј лик е насликан врз икончето. Останав
крајно изненаден. Ја видов Марија Магдалена. Лицето и’ беше
озарено, лесно се читаше еротски порив. Телото голо, западната
во блуд излезено и’ имаше. Изненаденоста ми се поткрена, зашто
гледав еротска сцена. Верушка забележав како погледот ми го следи.
. . Очите ги забришав со опачината на дланката и во икончето
повторно се загледав. Лицето на Марија Магдалена ñ го видов чисто,
благо со ангелски поглед. Имаше земено да ме гледа право в очи, во
зениците навлезено ми имаше, имаше земено да открива со што
гнаса, Верушка зела да си игра. Очите на Марија Магдалена излезено
ñ имаа мили, чисти невини. Јас зачуден, со широко разрогачени очи
бев загледан, сакав анализа да земам да ñ правам, ама оценив дека
време за анализи правење не е. . .

- Немој да се чудиш!- дојде глас од Верушка.- Марија Магдалена
е наша заштитничка, без разлика што блудствувала, таа се покаја
пред Исус и стана светица. Моја цел е пред тебе да се покајам,
сите нечисти сметки да ти ги положам и ти да ме примиш небаре

Шеsта Rodnokrajana sredba...

Марија Магдалена излезено имам. Дека тоа невозможно е, јас знам,
ти секогаш во мене ќе гледаш жена која обил- но блуд растурала на
сите страни, како Марија Магдалена пред да биде каменувана, Ти
земи куп камења и каменувај ме. Исус луѓето ги спречи. Исусовото:
”Кој смета дека грев не направил, прв камен в рака нека земе, камен
нека фрли”. Бидејќи луѓето грешни беа, камењата од рацете сами
им испаднаа, Марија Магдалена каменувана не излезе, сите гревови
простени ñ беа, зашто Исус поседуваше широка душа, чисто срце и
за секого добра мисла. . .

- Верушке, Верушке, простени ти се и твоите гревови, еве јас,
во овој момент, гревовите ти ги простив!

Само Бог може да ги прости гревовите, но си дозволив да
ја изговорам таа пресудна реченица, која најверојатно ќе биде
најпосакуваната која секој ќе копнее да ја слушне на Судниот Ден...
Си дозволив поради моќта на верата да ја продлабочува љубовта,
поради нејзината димензија доволно остра да копа надолу, од каде ќе
ја пронајде и извади нашата страст кон добрината, долго потисната
поради современиот начин на живот во кој на пиедесталот најчесто
се искачуваат само спротивните. Си дозволив и поради нејзиниот
мелем да лекува само со Неговиот допир, полн со милост и сила
за невидена трансформација од блудник во покајник, без сомнеж
едно од најисконските доживувања на човекот, далеку побурно од
многу воспеваниот оргазам. И си дозволив и поради надежта која не
сакаше да умре ниту последна, надежта во функцијата на каменот
кој требаше да казни, како улога на каменот да го убие и последниот
зачеток на гревот кој толку не’ одделува од Таткото.

- Вас ве чуди Марија Магдалена толку радосна излезено што
има, доминантна улога врз нас, врз секого од луѓето на овој свет
што го газат што си зела. Причината што е таква е дека некои
земји Дарвиновото учење го напуштаат, Дарвиновото учење да се
напушти е еднакво Исусовото да се прими - Учењето на Бог да се
прими. Јас како ученичка, во основното училиште, се сеќавам, како
да е сега се сеќавам, на крајот од таблата секогаш обесена пред
нашите очи беше слика која со факт го покажуваше Дарвиновото
учење. На сликата гледавме прво мајмун, на четири нозе потпрен.
На следната, застанат само на задните нозе, предните подисправени,
потоа мајмунот исправен, ама со облини на човек, ама обраснат
во влакна. Понатаму, мајмунот сосема исправен и без влакна и на
крајот човек, со мајмунот немаше ништо заедничко, зашто беше
убав маж. Мене ми се чини дека тоа беше Дарвиновото учење,

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

како човекот постепено од мајмун се преобразил во човек. Татко,
деновиве јавија, дури по радија, телевизии, печатени медиуми
јавија дека Дарвиновото учење по училиштата се напушта, таквите
слики од пред очите на учениците ги тргаат, од учебниците ги
отфрлаат, на нивно место се поставуваат слики како Господ - Бог
го створил човекот, значи Дарвиновата теорија ја побиваат, како
неточна ја земаат, а за точно, учениците ќе изучуваат нова теорија,
како човекот, Господ - Бог го створил. На водата, мирна кога беше,
Господ - Бог ликот си го погледна и според неговиот лик човекот го
створи, го обликува. Потоа Бог рече: “Да создадеме човек според
нашиот образ и добрина, послушност какви што сме ние”. Потоа го
создаде човекот од прав земен и му дувна во лицето дух животен и
човекот стана жива душа, со здраво срце, богата душа и чиста мисла.

“Ништо чудно нема, раздвижено се имаше Марија Магдалена.
Вие многу работи не знаете, ама и не сте биле во можност да
ги знаете, зашто се случувале отприлика пред околу две иљади
години. Јас Господ - Бог, Исус го следев по неговото патешествие,
вие да видевте немаше да поверувате. Исус како од шега луѓето ги
оживуваше, пред очите на маса народ Лазар, кога сестра му Марта,
на коленици падната, Исус го молеше братот да и го оживее, зашто
сметаше дека таква моќ Исус поседува. Исус се смилува, просолзе,
нејзината молба ја услиша и така стана – “Кренете го каменот”-
рече. Го послушаа, каменот го кренаа каде што лежеше Лазар, Исус
провикна: “Лазаре излези надвор, ама провикна со очи поткренати
нагоре, благодарност кон Господ - Бог, неговиот татко, благодарност
испрати. Лазар беше жив. Од неколку дена мртов легнат што беше,
Исус кај живите го испрати, секојдневната работа да продолжи да
си ја обавува. Исус кон Марта - Лазаровата сестра се заврти и ñ
рече: “Јас сум животот, кој верува во мене и да умре ќе живее. И
секој што живее и верува во мене нема да умре до векa.”

Религијата во творештвото или збир на мисли кои подобро
го објаснуваат оној внатрешен порив кој нема да сака да верува
во научните поставки на сатаната дека Бог ги заборавил своите
приоритети. Едно настанување на човекот од ништо кое подоцна
поради експлозија која настанала од ништо и ја создало првата
капка вода од ништо, која ја родила амебата од ништо, која го
произвела диносаурусот од ништо, кој мутирал во мајмун од ништо,
кој се исправил во човек од ништо, е малку повеќе сомнителна од
ништото. Исто така едно воскреснување е доволен успех да се победи
смртта, доволна радост за едно раѓање, доволна тага за едно живеење

Шеsта Rodnokrajana sredba...

и доволна надеж дека тоа не беше се’, дека она што не’ очекува е
бескрајот на соништата кои не исполнувале како структури.

“ - Ќе ми ја дадеш Јустиција, божицата на правдата, зашто од
правда потреба излезено ми има. Ама ќе ми го дадеш и икончето со
Свети Ѓорѓија, зашто имињата еднакви ни имаат излезено, сум зел
да го почитувам и по потреба на коленици паднат да му се помолам.
Ако си зела да ме гледаш вака голем, тврд, суров, јас со меко срце сум
да се помолам потреба ми излегува!- на продавачката и велев. На
убав бел коњ качен излезено има, коњот на задните нозе исправен
го слушам како има земено да ’ржи. Ама Св. Ѓорѓија со копје в рака,
излегол подготвен, ламјата в срце да ја пронижи, да ја усмрти, а
ламји, аждери околу нас насекаде, во маса ги има илје - милје!

Јустиција растревожена, лута, ламјата што почнала на
nеправдата да и се радува, двоостриот меч во раката го стегна, ја
крена, подготвена беше главата да ñ ја пресече, ама Св. Ѓорѓија ја
спречи. Порака ñ испрати:

“Остави ја, ако главата ñ ја отсечеш, битки со кого да бијам ќе
нема, деновите здодевни ќе ми излегуваат, всушност не е ниту тоа,
ламји, аждери насекаде околу нас, битки ќе продолжам и со нив да
бијам, се додека не ги сотрам!

Вера или религија, доволно збунувачко и за самиот автор.
Пораката која треба да се обелодени на крајот на делото ќе виси во
воздухот се додека читателот не посегне по сопствената свест и не
го подразбере онака како му го зборуваат тоа внатрешните гласови.
Забрането ќе биде да се избришат ликовите на светителите од
иконите поради привременото слепило на народот кое ќе го доживее
како маглина во која тукушто го загубил својот заштитник на бел
коњ, кој треба да се повикува секогаш и при најмала неволја. Но,
недостојна ќе биде и вербата во сабјата на идолите на земјата, чиј
замав не верувам дека може да пресече ничија глава, а најмалку онаа
на страшната ламја. И како да се прати Вистината кон старците кои
шепотат таинствени зборови кон бестрашните слики, несвесни за
она што сакам да им го извикам?

Едно време низ гробиштата нагрнаа маса попови. Облечени во
долги и широки црни мантии, полите на тивкото ветерче имаа земено
да им се павкаат, зашто од страна пари имаа излезено празни. Кога
здогледаа толку народ, низ гробиштата се распоредија. Со широки
насмевки на лицата, кои им ги покриваа густи и мрсни бради, имаа
земено да ги тријат рацете една од друга и да одат од гроб на гроб, од
жена до жена, имаа земено да им се нудат да го спеат мртовецот, да

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

отпеат молитва за покој на неговата душа. Жените не им обрнуваа
внима- ние, пискотот кај нив имаше земено да засилува, а мажите
имаа земено да ги бркаат. Поповите почнаа да се бунтуваат. Во
нивниот атар дошло толку народ, а тие скршена пара да не стават
во мантијата, вреќа да не наполнат со литургии, тоа ги вознемири
и по луѓето се развикаа, грабнаа стапови и се размаваа. Жените
немаа земено да се бранат, мажите исто, стаповите имаа земено
да бувтаат по плеќите, ама луѓето болката не ја чувствуваа, им
доаѓаше како поповите да им ги чешаат плеќите, им доаѓаше убаво,
зашто болката во нивните души имаше излезено многу посилна,
зашто многу страдаа. Поповите, кога ниту со стапови не излегоа на
крај, се свртија кон молитви. “Ѓаволи - помисли Никлецо. И тие врз
лицата вешто и мошне брзо имаа земено да ги менуваат маските, од
аждери се преобразија во јагниња”.

Беше предвидено времето кога луѓето водени од своите похоти
ќе си изберат учители кои ќе им го залажат слухот, кои ќе им ги
растурат домовите и се заради одвратна печалба. Оти земја, која го
впива дождот што често паѓа на неа, раѓа добар плод и од Бога добива
благослов; додека онаа што дава трња и боцки е непотребна и близу е
до проклетството, кое завршува со изгорување. Но, требаше да им се
покоруваме на наставниците вистински и да им бидеме послушни,
бидејќи тие беа задолжени да бдеат за нашите души и сето тоа да го
вршат со радост, а не со воздишки, да може да ги разберат сите оние
кои се неумешни и заблудени и да ги изобличат оние кои се противат,
и за се’ да не научат на Светите Писанија за да не’ направат мудри
за спасение.

“Мишако пред портите имаше окапано, бидејќи известен
имаше излезено, од една битолчанка, погребана само саат - два
пред тетка Карка, со нетрпение чекаше. Мишако, со ококорени очи,
вчудовиден во неговата Гаскарка загледан, ама од убавото тело, лице,
коса воодушевен, не можеше да поверува дека пристигна неговата
сопруга. Загледан, не можеше да ñ се изнагледа, да се изначуди,
зашто за Гаскарка, Мишако во себе претстава си имаше направено,
дека бабичка ќе му дојде, арно ама тој пред себе ја гледаше Гаскарка
небаре мома, ама убава мома. . . Таа му се насмевна и во прегратка
го зеде, ама не пропушти да си помисли: “Цел живот без дете го
оставив, цел живот по дете да тагува, да копнее, да го чека, да го
пека, арно ама и во мене вина немаше излезено, Божја работа беше.
Овој пат, во рајот, мојот Мишак сурија дечиња си има, си игра, се
весели, си ги прегрнува, зашто сите негови се, му ги предале, како

Шеsта Rodnokrajana sredba...

татко за сопствени деца да се грижи, Мишако беспрекорно грижата
си ја водеше. . . “ Мишако, кој знае по кој пат уште позачуден се најде,
кога Гаскарка со ореол на светица околу главата си ја виде, подзинат
како што имаше излезено, Гаскарка долго ја гледаше, детална
анализа и правeше. - Ти светица си излегла?!- ñ рече.- Кој знае каква
маченица си била, мене ме известуваа, редовно, за твојот живот
известен излегував, дека маченица, добродетелка, душегрижничка,
добротворка на земјата си била, ама до толку не ми се веруваше,
за да се биде светица, кој знае на какви маки изложена си била, кој
знае колку добри дела за сопствениот народ си правела. Откако
те оставив, дека нов живот си започнала, од стариот наполно и
целосно си се одрекнала, запознат сум, ама колку трнлив ти излегол
новиот живот, ете, тоа не го знам, ама излегува дека не сум знаел,
всушност дека не сум знаел многу работи за тебе. Јас како чиста,
како пречиста те примам, зашто по нaшата разделба од никого
испоганета не си излегла, ете, и јас како светица ќе те примам!”
Тетка Карка, во сандукот се смири. . . Свештените лица, опелото,
целиот церемонијал коректно си го обавија, ама и гробарите
како маченица ја погребаа, на мајката земја им ја предадоа, сите
остaнаа со надеж дека мајката земја како маченица ќе ја прими, ама
многумина надеж не губеа и дека како светица ќе ја прими.. . .”

Зошто религиозен лик во едно творештво и зошто негово
пресликување во една реалност каде материјалноста е основен
двигател на непресушната жед, додека светоста се напоменува
само како утопија и царство на наивноста? Верувам дека заради
местото над границите на една желба која не знае што посакува,
бидејќи и кога ќе добие ќе остане незадоволена во сопствените
пори. Заради креативноста на нешто ново, поуспешно од веќе
родените и со подолготрајност од нивното време предвидено за едно
издивнување на земјата во интервалите помеѓу две подигања на
средства од банкомат. Потоа заради постоењето на нешто слично на
ореолоносците, суштества во паралелниот свет кои ни подметнуваат
рамо во нашиот свет и не’ повикуваат со восхит во нивниот свет. И на
крајот заради утехата од на Бога промислениот план да го негираме
сопственото издигнување на гордоста и ја прифатиме помошта која
се нуди само како втората шанса.

“Гробарите, само што беа подготвени плочата да ја кренат,
гробот да го покријат, всушност ископаната дупка да ја покријат,
по една рака имаа ставено. Добринка и куварот, ама и јас, не’ спречи
еден од масата луѓе. Сите околу гробот насобрани како што беа,

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

тој гласот го крена, од плачлив му излезе заповеднички. Велеше: “
Мезето, мезето за ракија каде е, без мезе не ми одит, небаре трн
имат излезено, небаре слама, а јас сакам, ракијата, да земит и да се
лизгат сама!”- со шишето имаше земено да размавнува, ракијата да
расклачкува, од квалитетна што беше, за душата печена, синџир
да фаќа. Некој се сети и гласно рече:” На Видана за душа да му се
ватит! - За душа да му ет!”- го подзедоа останатите од масата
луѓе. Ракијата ја испија, ново шише отворија, жените салата се
раздробија, работеа брзо и вешто, зашто мажите се бунтуваа,
бараа. . . И третото шише од рака до рака тргна да шета.

Откако ракијата ја испија до капка, жените на гробот, тави
поставија. За да видам се подисправив. Една тава со две или три
пилиња печени, околу нив со компирчиња гарнирани имаа излезено.
Другата тава, пиперки, ама бабури со месо и ориз полнети, трета
тава, кромид исецкан ситно, над него имаа излезено наредени
ќофтиња. Една тавта со лути пиперчиња имаа среде ставено, ама
лути - оган. Масата од луѓе се навртија врз тавите, лебот со раце
го расчеречија и врз јадењето се нафрлија. Кои со виљушки, кои со
лажици имаа земено да лапаат, шишиња со вино, пиво да отвораат
и да локаат. Само одвреме - навреме некој ќе се сетеше, ќе речеше:”
На Видана за душа да му се ватит, за душа да му ет! - За душа да му
се ватит, да му ет!”- останатите го подземаа, ама со полни усти.
Во очите светнати како што беа, со шишиња ракија, вино, пиво в
раце, јас подзамижав, слухот го изострив и зедов прво да слушам како
тапани, зурли трештат. Најстариот го гледав како нога на тапан
крена, останатите рамо за рамо фатени како што имаа излезено,
најстариот орото го поведе, песната ја викна, по него и орото и
песната ја прифаќаа и останатите. Околу гробот на некој си Видан
имаше земено да се игра и да се пее. . .”

И што ли беше тоа ако не традиција без трошка обзир за едно
случување кое заслужуваше повеќе дигнитет ако не нешто повеќе.
Или беше обичај полн со навика да се нарече религија, но далеку од
нормалното поимање на нешто морално и искрено. Или беше норма
на однесување на еден цел народ кој под закрилата на светоста се
обидел и успеал да промени и издејствува нешто спротивно од она
што навистина требаше да се случува и како најстрашно тоа го
прифатил сосема природно. Тука и всушност се оформила разликата
помеѓу религијата и верата, два поими со скоро истоветно значење,
но со различни последици. Постоењето без религија, ќе го отежне
животот на човекот до мера на отсуство на сите оние обреди кои

Шеsта Rodnokrajana sredba...

ќе го дистанцираат од неговите соседи другомисленици. Постоењето
без вера, ќе го врати човекот назад во времето на диносаурусите кои
и не помислувале да го родат мајмунот подготвен да оди исправен
како некои форми на човек. Ете ја кај мене, како автор, силната потреба
од религиозни ликови, карактери во моето литературно творештво.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

GJORGJI PRCHKOV

IN FAITH IS THE TRUTH

To knock on a wood, it was a good beginning of the range of words that
were supposed to be symposium of discussions, in which the eternal question
of the firmness of the inspiration has been pulled through to the very end. I
have never thought to write a word is my work unless I obtain its destiny by
pleading it from the Creator… I ‘ve never called a religious inspiration the
self-questioning about one’s place in hell. It is a necessity to remain unique
and different from the weak ones who didn’t succeed to oppose the evil and
ended in the caldrons with red-hot bottom. Perhaps it is longing to cross on
the other side where all our illusions will have been embodied in an eternal
story. Finally, it is preferable to calculate the sins and its tendency to violate
the Holy Commandments and underestimate the preciousness of the ransom
blood shed for humanity.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

ВЕРА СТОЈЧЕВСКА АНТИЌ

РЕЛИГИЈАТА КАКО ТРАДИЦИЈА

Свети Августин е запаметен според мисли крилатици, во однос
на религијата и животот. Една од нив е следнава: „Осознавам за да
живеам, живеам за да осознавам!“ Во случајов, кога дознав за темата на
нашиот Собир, помислив дека насловот го измислил колегата Николче
Вељановски за мене. Од наредниве резимирани редови лесно ќе се
долови заклучокот од мојата споредба.

Се враќам кон моето најрано, можеби едногодишно доба, на
паметење и осознавање. По изговорот на најраниот збор „мама“ мислам
следеше упорното настојување на мајка ми да ги изречам зборовите
„Оче наш“. Можеби тоа ми е всадено магловито во главата, но помнам
први стихови што сум ги научила од мајка ми, која најупорно ми ги
повторуваше, тие беа „Оче наш“. Овие молитвени стихови, откога ги
совладав, секоја вечер пред легнување, исправена пред креветот, пред
малата икона на ангелче (фамилијарната, пред која задолжително беше
запалено кандилото, беше Свети Димитрија на коњ, нашата домашна
слава), гласно ги говорев. Мајка ми во тие мигови стоеше до мене и
знам дека свесно и будно следеше дали стиховите ги прескокнувам или

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

набрзина ги изложувам, зашто сонот наметливо беше присутен во моите
очи. Таа сакаше свесно, будно и смислено да му ги уптаувам стиховите
на Господа.

Мајка ми беше ортодоксна христијанка, со наследство од мајка и,
не од дедо ми - и ги применуваше дома канонските црковни правила, а
не веруваше во разноразни празноверици, магии, гледање на кафе, кои
Црквата не ги одобруваше.

Место во градинка ме запишаа во Битолскиот француски колеџ.
Првите денови во него ги минав плачливо, се чувствував како странец
во големиот двор, полн со деца. Покрај тоа, веднаш бевме предупредени,
ако проговориме некој македонски збор, а не француски, или ако сме
невнимателни, часовите ќе ги поминеме во магаршката клупа со врзан
црвен јазик на устата. Но, првите денови изминаа. Во Колеџот најдов
нови интереси и другарки. Посебно ме занимаваше долгочасовното
изработување на хартиени крстови од разнородни бои, а во средината
цртав ангел или крст со распнатиот Исус Христос. Постепено се вљубив
во мојата учителка, милосрдна сестра со голем бела капа како лебед, таа
беше мојата синоока сер Мари. Првиот час го започнувавме заеднички
со молитвата „Оче наш„, разбирливо на француски јазик. Тогаш јас
скришум, под око, сакав да ја имам во видното поле сер Мари, која го
упатуваше својот поглед кон небото, а јас имав чувство дека вистински
му се обраќа на Бога, дека многу го сака Бога, едноставно ја снемува од
училницата и лета кон Господа. Постепено ми се зароди мислата дека и
јас имам голема желба еден ден да бидам сер Мари, да се закалуѓерам и
да бидам така совршена како неа. Таа вистина му се предаваше на Бога.

Може ли да се замисли моето скриено разочарување, кога веќе
во прво одделение, веднаш по НОБ, една од учителките влезе во
одделението и ни соопшти: “Господ не постои, во него веруваат само
непросветените!“

Веднаш помислив ужасено што би рекла сер Мари ова да го слушне,
а мојата мајка? Сигурно не можев да ја сфатам тогаш таа пресвртница,
но умно заклучив: “Ова нема да и го соопштам на мајка ми, не сакам да
се вознемири, а нема да знае што да ми каже!“

Моето второ разочарување настапи набргу. Од мајка ми разбрав
дека сестрите-учителки од Францускиот колеџ биле протерани од
Битола, некаде во странство. Долги денови, долги години, во моите
мисли живееше сер Мари. Не долги години, до денес нејзината слика на
скромна христијанска убавица, вљубена во Бога, не исчезнува.

Интересно е дека мојата натамошна врвица ме доведе до
проучувањата на литературата, а по дипломирањето да бидам избрана

Шеsта Rodnokrajana sredba...

за асистент на Катедрата за историја на книжевностите на народите
на СФРЈ и тоа за македонска средновековна (црковна) литература.
Црковната христијанска содржина ги пренасочи моите од детството
всадени религиозни насоки во научни перцепции, во кои духот на нашата
традиција, во која е длабоко вкоренета религијата, е присутна во нашето
историско и сегашно живеење.

Имено, последниве шест години со м-р Методиј Златанов, инаку
митрополит на Американско-канадската епархија, работевме на проектот
„Неканонизирани светци во Македонија„, од што издадовме четири
книги со наслов „По стапките на христијанството во Македонија“.
Содржината се однесува на христијанскиот континуитет од 1 до 21 век.
Во оваа опсежна работа, посебно во теренските истражувања, наидовме
на христијански верници со побуди за градење на цркви, со канонски
однос кон христијанските принципи, но и на верници кои се оддалечуваат
повеќе или помалку од каноните и го слават христијанството според
нивни видувања или наследености од обичаите во локалитетот каде што
живеат.

Овде сакам да потенцирам едно истражување, од сите други бројни,
кое е на некаков начин поврзано со мојот развоен однос кон религијата.
Сакам да посочам еден пример кога од христијанска насоченост се
достигнало до висок степен на наука.

Во моите истражувања посебно запрев на Охрид и Охридско.
Притоа дојдов до десетина охриѓанки , вредни чувари на охридски цркви.
Како докажани вернички ги запрашав дали би можеле да се определат за
„најсветата“ христијанка во Охрид. Интересно, едногласно се согласија
дека таа жена е баба Донка Каревск. Еве ја нивната приказна, која
прерасна во истражувањата до вистина. Моето исчудување беше големо,
зашто веднаш ми соопштија дека баба Донка умрела пред 30 години.

Баба Донка била чувар на црквата „Свети Никола Геракомија“, до
„Света Софија„, а честопати во неа ги чувала своите две мали внучки
Маргарита и Снежана, од синот, кога дома немало никој. Бабата им
раскажувала приказни за силата и значењето на Господа, кој живеел
во вишното небо. Постарата внучка Маргарита со големо внимание
се занесувала во небото и Господа. Кога матурирала во Охрид ја
изразила агресивно својата желба дека единствено што сака да студира
е астрономија. Сакала да го открива небото всадено во неа од баба
Донка. Овој факултет егзистирал во СФРЈ во Белград. Успеала да стигне
студентката во Белград и по четири години да го заврши Факултетот и да
биде прогласена за најдобар дипломец на Белградскиот универзитет. На
одбраната на дипломската теза учествувал научник од Астрономската

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

опсерваторија во Франција. Изненаден од успешната студентка и
овозможил да ги продолжи пиостдипломските студии во Франција. На
одбраната на магистерскиот испит Маргарите открила во вселената две
нови sвезди и ги нарекла Донка и Софија. Бабите кои и го посочиле
небото. На одбраната на магистериумот еден од рецнезентите бил
познат професор астроном од Универзитетот Харвард. Воодушевен од
охриѓанката Маргарита веднаш и понудил докторки студии во Харвард.

Денес некогашната мала охриѓанка Маргарита е редовен професор
Маргарита Нелс, познат светски астроном на Универзитетот Харвард
и истражувач во НАСА. Нејзините студии се познати во светот. Таа ја
совладува вселената со сите предизвици и непознатици.

Минатата година се сретнавме со познатата научничка во Скопје.
Љубопитноста ме осмели да и го поставам прашањето: „Каква е Вашата
вера и однос или мисла за Господа денес?„ Брзо, без размислување, ми
одговори: „Мојата вера во Господа денес е многу поголема од деновите
поминати со баба Донка во Охрид.“

Шеsта Rodnokrajana sredba...

VERA STOJCHEVSKA ANTIC

RELIGION AS A TRADITION

At the moment I am recollecting on my earliest childhood. After
uttering my first word “mama” I remember my mother’s trying to make me
say the words “Our Father”. Perhaps, it was dimly inserted into my head, but
I remembered the first verse that I learned from my mother who continually
repeated to me, “Our Father”… Gradually I fell in love with my teacher, a
nun who had a big white hat as a swan, it was the blue eyed ser Mary. The
first class we used to start together with the prayer “Our Father”, of course
in French. Then I would raise my eyes without raising my head to see ser
Mary who was directing her eyes at the sky, and I had a feeling that she had
a direct communication with God, that she loved God very much, simply she
disappeared flying toward God.

Gradually the thought turned into my future big wish, one day to become
ser Mary myself, to become a nun and become as perfect as her. She really
surrendered to God. How disappointed was I when in the first class primary
school, after the Second World War, one of the teachers entered the classroom
and said: “God does not exist, only the uneducated believe in him!”

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

BOGOJA TANEVSKI

RELIGIOZEN LIK VO MOETO TVORE[TVO

Religijata e nerazdelen del od ~ovekoviot `ivot. Taa go
odr`uva narodot vo svojot opstoj, zadr`uvawe na svojot identitet
i vo najte{kite momenti, periodi vo razni istoriski situacii.
Vo porane{niot jugoslovenski komunisti~ki sistem se vode{e
kampawa protiv religijata, se zatvoraa crkvi, na narodot mu se
zabranuva{e da odi v crkva. No narodot i vo tie te{ki momenti ne
se otka`uva{e od svojata vera i od svoite verski obi~ai. Taka i vo
tie slu~ai ne se uspea da go oddelat narodot od verata.

Avtorot Elena Vajt vo knigata „Golemata borba me|u Hrista i
satanata“ mnogu dobro ja analizira taa borba i ka`uva: „Vo svojata
Re~ Bog ni dal soznanie potrebno za spasenie. Nie treba Svetoto
pismo da go primime kako sigurno i nepogre{no otkrovenie na
negovata volja. Toa e merilo na karakterot, pravilo na verata
i `ivotot. Svetoto pismo e od Boga vdahnoveno i korisno za
pouka, za karawe, za popravawe, za rastewe vo pravednosta, so cel
Bo`jiot ~ovek da bide sovr{en, prigotven za sekoe dobro delo“.
(2. Timoteja 3, 16. 17.).

Duhot ne e daden da ja zameni Biblijata. Apostol Jovan
ka`uva: „Vozqubeni, ne veruvajte na sekoj duh, tuku ispituvajte gi
duhovite za da vidite dali se od Boga, za{to na svetot se pojavija
mnogu la`ni proroci“.

Satanata postavuva stapici. Taa dobro znae deka site onie {to
}e uspee da gi navede da ja zanemarat molitvata i istra`uvaweto
na Svetoto pismo }e podlegnat na nejzinite napadi. Zatoa sozdava
semo`ni planovi za da go okupira ~ovekoviot um. Sekoga{ imalo
lu|e {to se pravele pobo`ni, no namesto da napreduvaat vo
poznavaweto na vistinata, tie smetaat deka nivna dol`nost e da
baraat kakvo bila gre{ka vo karakterot ili zabludata vo verata.
Vakvite lu|e se glavni pomaga~i na satanata. Tvrdeweto deka ne
e va`no lu|eto vo {to veruvaat e edna od njuspe{nite zabludi na
satanata. Taka mnozina se oddale~uvaat od verata i satanata gi
izmamuva. Postojana namera na satanata bila da go urne Bo`jiot
zakon.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

[arl Bodler rekol: „Ima vo zborot, vo slovoto ne{to sveto,
{to ni zabranuva od nego da pravime igra na slu~ajot“.

Verbata vo verata Hristova oblagoroduva, ja prodlabo~uva
qubovta vo odr`uvaweto na samobitnosta na narodot. Verata e
vre`ana vo tradiocionalnite normi i obi~ai kaj narodot. Tie
normi narodot gi odr`uva i se pridr`uva kon niv na raznite
verski obi~ai obavuvaj}i gi vo redovnite verski slavi.

Moeto tvore{tvo prevoshodno e poetsko i nemam takva
mo`nost vo {irina da ja otslikam religijata , odnosno religiozni
likovi. No sepak ne e zapostavena. Vo moeto poetsko tvore{tvo
zastapeni se kako likovi sveta Bogorodica i sveti Nikola,
odnosno verskite hramovi ozna~eni so nivnoto Sveto ime. Mala
Bogorodica na Suvodolci im be{e slava na celoto selo na den
21 septemvri i imaa vo nea golema verba kako majka Bogorodica-
za{titni~ka. Denot na sveti Nikola go slavea kako lete den na
22 maj. Denot na sveti Nikola i sega go slavata sekoj 22 maj vo
prostoriite na noviot manastir kade doa|aat tamu Suvodolci
i drugi gosti od okoplnite sela i od Bitola, kade bogato se
proslavuva so manastirska ve~era i ru~ek i narodna veselba so
muzika. Vo mojata stihozbirka „Nagrizeni horizonti“ (2002)
imam pesni vo koi tematikata e religiozna, posebno vo ciklusot
„Suvodolski sliki“ vo pesnite: „Predupreduvawe“, „Kambanata
pla~e“, „Trevoga me|u mrtvite“, „Posleden yvon“, „Otkopuvawe
na mrtvite“, „Nebeski odglas“ i manastirot „sveti Nikola“.
Od samite naslovi na pesnite mo`e da se naseti tematikata i
nastanite so koreniti promeni vo s.Suvodol-Bitolsko. Imeno,
so rabotite na Rudarsko-energetskiot kombinat ( REK )-Bitola,
vo s.Suvodol se uni{tuvaat verki objekti crkvi i manastiri,
otkornuvawe , iskopuvawe na samoto selo Suvodol, kako i drugi
sela od regionot. Kaj lu|eto od s.Suvodol, kako i od okolnite sela
poradi ovie dejstvija se javuva silen revolt i frlaat anatema-
kletva {to gi uni{tuvaat ovie verski objekti i mnogu sela, no
toa nepovratno, kako neminovnost za potrebite na dr`avata za
proizvodstvo na elektri~na energija.

Pri ru{eweto na crkvata „Sv.Bogorodica“ vo s.Suvodol so
buldo`er, ma{inistot so strav pristapuva pri ru{eweto, mo`ebi
od sueverie, no pod prisila od rakovoditelite na kombinatot
ja ru{i crkvata i vo nesre}a ma{inistot smrtno nastraduva-
zaginuva pri potkopuvaweto na crkvata go potisnuvaat yidovite.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

Od toj nastan zapla{eni rabotnicite , koga odat da go ru{at
manastirot „Sv.Nikola“ {to se nao|a zapadno blizu do branata
na ve{ta~koto ezero izgradeno za potrebite na REK, rudarskite
rabotnici so odgovornite lu|e se mislat {to da pravat, da ne se
slu~i pak nekoja nesre}a . Poradi toj strav odlu~uvaat da ne se ru{i
se, da ostane del od stariot manastir, a izgraduvaat nov manastir
„sveti Nikola“, severno od stariot na povisoko i bezbedno mesto.

Vo poesnata „Kambanata pla~e“ ja otslikuvam polo`bata na
kambanata pred da ja ru{at i ka`uvam :

Otkako nabli`a denot
Za pogibija na crkvata
Kambanata bez prekin pla~e ...
I za mrtvite
I za `ivite
I za seloto
I za nivite
Vo pesnata „Nebeski ogdglas“ peam kako mnogu nebeski yvona

oglasuvaat do site Angeli deka manastirot „sveti Nikola“ e vo
nevolja i da dojdat vo pripomo{ za spas na negoviot Sveti dom.

Vo pesnata Manastirot „sveti Nikola“ peam za noviot
manastir izgraden na nova lokacija i velam: „Jas sum toj / sveti
Nikola ^udotvorec / imam traga dolu pod branata / del od oltarot
/ vo stariot moj dom / i od ovaa viso~inka / ~uvar da bidam bez po~in
/ da go branam va{iot siwor / i imeto Suvodol / ovde da go ~uvam/.

Vo pesnata „Predupreduvawe“ izneseno e deka na nekoj
Suvodolec na son mu se ka`alo deka so crkvata suvodoslka ne{to
stra{no }e se slu~elo, isto i so grobovite na nivnite vratni~ki
tropar nevidliv }e tropa na voznes, na trevoga mrtvite }e bidat
otkopani {to zna~i sonot se ostvaril.

Vo pesnata „Trevoga me|u mrtvite“ opeana e sostojbata vo
grobi{tata suvodolski koga so bager se raskopani, voznemireni
i se nakrenati so otvoreni ~erepi i podignati koskeni race i se
slu{aat zagu{livi pla~ovi od nekoga{nite ta`alenki .

Vo pesnata „Posleden yvon“ iznesena e slika kako kambanata
sama si go odyvonuva posledniot svoj yvon, svojot pogreben ton-
uni{tuvaweto, yvon {to pla~livo udira vo srcata na Suvodolci
bez zapaleni sve}i i miris na temjan kako {to e hristijanskiot
obi~aj pri mrtvi.

Vo „Otkopuvawe na mrtvite“ dadena e slika po otkopuvawe na
grobi{tata, sekoe doma}instvo si gi sobira koskite od mrtvite i

Шеsта Rodnokrajana sredba...

vo vre}i gi postavuvaat, nosej}i gi na zakop vo drugi grobi{ta,
pove}eto vo Bitola, so site potrebni verski obi~ai.

Spored iznesenoto vo pesnite odbele`ani se pove}e
religiozni obi~ai i postapki so po~it na mrtvite i po~it kon
sveta Bogorodica i sveti Nikola.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

BOGOJA TANEVSKI

THE RELIGIOUS CHARACTER IN
MY LITERARY WORK

Religion is not separate from man’s life. It helps people in their
survival, in keeping its identity even in the hardest moments, in different
periods and different historic situations. In the ex-Yu communist system there
was a campaign against religion, churches were being closed, people were
forbidden to go to church. Even in those hard times people didn’t give up
faith and customs. Following Christ’s faith ennobles one, deepens love in
preserving people’s identity. Faith is engraved in the traditional norms and
customs. These customs are performed during the religious celebrations.

My literary work is in the field of poetry and I have not had an
opportunity to describe the religious and the religious characters, but still,
I have not neglected them. In my poetry can be met the names of the Holy
Mother and St. Nikolas, as well as the religious temples.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

ДОБРЕ ТОДОРОВСКИ

ПРИСУТНОСТА НА РЕЛИГИЈАТА И РЕЛИГИОЗЕН
ЛИК ВО ЛИТЕРАТУРНОТО ТВОРЕШТВО

Уште во самиот почеток и посериозниот пристап при развивање на
концепцијата за составување на едно дело, авторот најприродно што ќе
направи, е тоа да ја разложи темата,да ги согледа и грубо оформи цели-
ните, главните и пропратни настани кои ќе ја оформат комплетноста на
приказот. Барем така јас работам, по таа методологија.

Од навистина бројни, интересни кажувања кои се собираат на те-
ренот, се слушаат како вистински, или измислени, како некому случени
или се случувале некому некаде, повеќе варијанти за еден ист запис, од
луѓе од различна возраст. Прикази и митови, легенди и преданија, но
ете не сум наишол на потреба, или како што е насловена темата на оваа
тркалезна маса ,,потреба од религиозен лик во моето творештво”.

Не можам да наведам некои особени причини, но дo sega ne sum
bil inspiriran, ne sum imal potreba, ili mo`ebi podobro e da se
ka`e deka до сега не сум се сретнал со таква тема, во која главната-сто-
жерна личност би била лик со религиозен карактер во било која форма,
или негово место во религиозното верување.

Длабоко сум убеден и го подржувам тоа, авторот да ја има комплет-
ната слобода во одредување на темата и ликовите кои ќе ги обработува.
Ова само колку да се надоврзам на потточката на темата која повеќе од-
говара што се однесува на литературното творештво кое ме бележи и сум
препознатлив како автор, а тоа е религијата и лицата кои ја негуваат и се
посветени на истата, како неоделлив дел од историјата на еден народот.

Но, овде би ги потенцирал допирните точки и обработка на суеве-
рието, поврзано со верувањето и религијата.

Така, директно, или индиректно, но само како расказ, во кој главен
лик е религиозно лице, ќе биде забележено, онаму каде што се затекнати,
во она што го работат, односно, за свештените лица, а тоа е ширењето на
верата, верските обичаи и се она што по таа линија е поврзано со човеч-
ката живеачка, во насока на зачувување на традиционалните вредности,
обавувани во или вон религиозните објекти, со пропратните карактерис-
тики за секој обичај посебно.

Што се однесува во делот од моето творештво, ваквиот пристап
е видлив во расказот ,,Дума за душите, каде што главните носители на

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

расказните дејствија се поповите и манастирот свети Аранѓел, односно
нивнита решеност за проповедање и зачувување на македонското, а не
на некое ненаше верување (ова се однесува на богослужбата во црквите
и манастирите). Расказот е базиран врз вистински настан во околината
на Битола. Потоа во драмата ,,Пак го најде Санде сина си,, во монодра-
мата ,,Славе славен да биди,, и т.н.

Да бидам искрен, религијата и лица кои се инволвирани во рели-
гијата се споменуваат и во други мои дела, но како што еднаш нагла-
сив, само како епизодни, би рекол кратки улоги, како надополнување на
временскиот простор, настанот кој се обработува, или како неизбежен
декор во обичајните чествувања по повод одредени верски празници или
народни веселби.

Така е во примерите кога се вршат верски обреди на покојникот,
каде се забележува обредниот обичај, но и објектите, односно црквата.

Потполно се сложувам со тоа дека многу често пораките на авто-
рот можат да се сфатат како „личен однос кон религијата и верата“. Но, и
не мора да значи. Може тоа да биде плод на негова замисла, имагинација
обработена во трето лице.

Претставите, со комплетно прикажување, односно опис на време-
то и просторот кој го третира обработената тема, како инспирација да ги
црпи од замислена слика на ликот

Сакале ние да признаеме или не, религиозноста на народот од се-
когаш била и сé уште е од суштинско значење во живеачката на нашиот
народ, а за авторите кои користат народни мотиви, прикази за човечки
судбини, кои се одбивале на ова поднебје се неодминлив дел, па макар

Шеsта Rodnokrajana sredba...

да е само еден пасус, реченица или збор, што повторно зависи од авто-
рот во која мерка ќе биде прикажан во делото. Овде би напоменал дека
истото се однесува и на суеверието, кога човекот ќе се најде во безизлез,
неможност да реши одреден проблем, што од субјективни, што од објек-
тивни причини, плашејќе се притоа од најстрашното, на еден начин како
да е приморан спасот да го бара таму.Така, токму по оваа тематика, дос-
та присутна кај народот, ќе ги забележиме обидите на главните јунаци
во делото, во романот, расказот, драмата, песната, како ќе се најдат во
потрага, односно молебен кон: виша сила, крстена вода, лековита вода,
бајачка, магија, црква, манастир, свето место, свето дрво, камен...

Не еднаш, собирајќи материјал од теренот, во пошироката околина
на Битола, Демир Хисар, Прилеп и Крушево, (ова го кажувам заради
поврзаноста на мислата и смислата), сум имал прилика да слушнам и
видам користење на суеверието. Од разни кажувања на бајачи и бајачки,
носење и налевање лековита вода, до правење на маѓии. Денес оваа поја-
ва е доста присутна на споменатиот терен, кај севкупното население од
било која национална и верска припадност.

Заради оттргнување од заборавот, дел од овие суеверни верувања,
ги забележав во рамките на раскажувачкото и романескното дејство. Мо-
жеби токму овде би требало да се бара инспиративниот дел во религи-
озноста на поедини ликови, кои сум ги обработувал, автентично прене-
сени во книгите.

Суеверието не е само кон човекот, како кон живо суштество, туку
истото се однесува и кон предметите. Ќего наведам примерот од рас-
казот ,,Дабон попов”. од книгата раскази ,,Прикрај”, цит:.. Се насетува.
Некој чуден насет се насетува, некоја нејасна морница те полазува, кога
крај него се поминува. Набожните тука ќе се прекрстат, желба ќе поми-
слат и молкум ќе заминат, а оние другите, само ќе се загледаат и од некој
незнаен страв, ќе го забрзаат одот,,.

Да не заборавиме, голем дел од авторите, како и јас, до скоро бе-
вме во состав на една државна заедница, во која, религијата и се што е
поврзано со неа, беа анатемисани, забранети, не ретко исмејувани или
опишувани со одредена доза на хумор. Во таа насока и се пишувало.

Дека тоа е така имам посочено повеќе примери во моите книги.
Како заклучок, а кој произлегува од мојата размисла за употреба

како носител на главните дејствија да биде религиозен лик, или се ра-
боти за лице од религијата сметам дека е потребно да се обработува со
особена внимателност заради зачувување на чувствата на лицето кое се
обработува, секако и неповредливоста на чувствата на оние кои веруваат
во него.

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

DOBRE TODOROVSKI

THE PRESENCE OF RELIGION AND THE RELIGIOUS
CHARACTERS IN MY LITERARY WORK

… I haven’t yet had a need, or as it is put in the theme of this Round
Table “the need of a religious character in my literary work”. I can’t speak
of particular reasons, but I have never had an inspiration yet, I have never
had such a need, or better, I have never come across such a theme, in
which the main character is a religious person in any form, or has a place
in certain religious belief. As far as my literary work is concerned, such
attitude is present, especially in “The thought on the souls” in which the main
protagonists of the narration are the priests in the monastery “St. Arhangel”
who preach on guarding the Macedonian identity and tradition. There are other
characters involved in religion that could be met in my works, but their roles
are marginal, short and used in order to cover certain time gaps and events, or
as an inevitable décor during religious holidays, or public celebrations such
as religious rituals on the dead in the churches and cemeteries. I agree that
the writer’s message are usually taken as “a personal attitude toward religion
and faith”, but I think that it depends on the case and the situation. It could be
one’s imagination or third person’s attitude, as well.

Шеsта Rodnokrajana sredba...

СОДРЖИНА

ШЕСТА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА НА БИТОЛСКИТЕ
ПИСАТЕЛИ ОД МАКЕДОНИЈА 2011................................................................5

Д-Р ВЛАДИМИР КОСТОВ
КОН ТЕМАТА „ПОТРЕБАТА ОД РЕЛИГИОЗЕН
ЛИК ВО МОЕТО ТВОРЕШТВО“.......................................................................7

Д-Р НИКОЛЧЕ ВЕЉАНОВСКИ
ВЛАДИМИР КОСТОВ ЗА НЕГОВАТА
ОСАМЕНОСТ И ХРИСТИЈАНСТВОТО..........................................................13

ДИМИТАР БОГДАНОВСКИ
РЕЛИГИОЗНИ НЕВЕРНИЦИ.............................................................................19

Д-Р БЛАГОЈА БРАЈАНОВСКИ
ПОТРЕБАТА ОД РЕЛИГИОЗЕН ЛИК ВО
МОЕТО TВОРЕШТВО.........................................................................................25

ПЕТРЕ ДИМОВСКИ
ЛИКОВИТЕ ГО НОСАТ ПЕЧАТОТ НА
ВРЕМЕТО И СРЕДИНАТА.................................................................................32

НИКОЛА КОЧОВСКИ
КОЛКУ Е ПРИСУТНА РЕЛИГИЈАТА ВО
МОЕТО ТВОРЕШТВО........................................................................................38

ПАНДЕ МАНОЈЛОВ
BOG I MAKEDONIJANSTVOTO VO MENE..........................................46

САЊА МУЧКАЈЕВА ВИДАНОВСКА
ВЕРАТА НА ПИСАТЕЛОТ...................................................................................52

NUUB „Sv. Kliment Ohridski“ Bitola

HRISTO PETRESKI
ТАЖНИОТ ПЕС...................................................................................................59

ЃОРЃИ ПРЧКОВ
ВО ВЕРАТА Е ВИСТИНАТА...............................................................................64

ВЕРА СТОЈЧЕВСКА АНТИЌ
РЕЛИГИЈАТА КАКО ТРАДИЦИЈА..................................................................75

БОГОЈА ТАНЕВСКИ
RELIGIOZEN LIK VO MOETO TVORE[TVO....................................80

ДОБРЕ ТОДОРОВСКИ
ПРИСУТНОСТА НА РЕЛИГИЈАТА И РЕЛИГИОЗЕН ЛИК
ВО ЛИТЕРАТУРНОТО ТВОРЕШТВО...............................................................85

Шеsта Rodnokrajana sredba...

ШЕСТА РОДНОКРАЈНА СРЕДБА СО
БИТОЛСКИТЕ ПИСАТЕЛИ ОД МАКЕДОНИЈА

Издава
Националната установа – Универзитетска библиотека

„Св. Климент Охридски“ Битола,
ул. Ленинова бр. 39, Битола

Организациски одбор
Науме Ѓоргиевски

Николче Вељановски
Владимир Костов
Јоланда Бошевска

Превод и резимеа на англиски јазик
Николче Вељановски

Печати
Академски печат - Скопје

Тираж
200 примероци