F103


Почитувани,



Водени од финансисите можности


на БДМ, а со цел за доближување


до меѓународните препораки


за обликување научно-стручни


списанија, Извршниот одбор и


Издавачкиот совет на БДМ одлучија


да воведат промени во техничкиот


изглед на „Библиотекарство“.


Притоа, списанието да ја задржи


неодамна воведената фрекфентност


од излегување два пати годишно.





Едновремено, Издавaчкиот совет,


од своја страна, направи обид за


замена на шаблонската поделба


на рубрики со реално постоечка,


диктирана од содржинската


исполнетост на Списанието.





И во оваа прилика, Редакцијата на
„Библиотекарство“ ги повикува


членовите на БДМ и неговите


почитувачи на творечка соработка


во име на развојот на библиотечната


дејност што е дел на општата


демократизација на едно општество.






Од Редакцијата


С О Д Р Ж И Н А



ОД АВТОРСКАТА ПАПКА НА …


Проф. Д-р Александар Димчев


Пристап до информациите: новата улога на


библиотеките............................................................. 4


Проф. Д-р Александар Димчев


Книги, библиотеки, медиуми, нови информациски


технологии – во потрага по балансот: новите


информациски технологии и ризиците за младата


популација .................................................................. 9


ТЕОРИЈА НА БИБЛИОТЕКАРСТВОТО


Зорка Чекичевска


Библиографски бази на податоци за балканските


народи (култури) ..................................................... 13


М-р Димитри Димитров


Библиометриска анализа на списанието


„Библиотекарска искра“ ......................................... 19


ЗАКОН ЗА БИБЛИОТЕКИ. ПОДЗАКОНСКИ


АКТИ


Зорка Чекичевска


Предлог текстови на подзаконските акти согласно


Законот за библиотеки ............................................ 29


а) Правилник за определување редок библиотечен


материјал (Зорка Чекичевска) ............................... 30


б) Правилник за одредување стандарди за видовите


библиотеки и условите за работа, сместување и


чување на библиотечниот материјал (Миле Бошески)


....................................................................................33


в) Правилникот за водење евиденција на


библиотечниот материјал и на библиотечната


документација (Зорка Чекичевска) ........................ 45


г) Правилникот за регистарот на копии на


библиотечни добра и за образецот на сертификатот


(Зорка Чекичевска) .................................................. 49









Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2


C O N T E N T S


БИБЛИОТЕКАРСТВОТО ВО СВЕТОТ


Зорка Чекичевска


71. генерална конференција и совет на


Меѓународната федерација на библиотечни


асоцијации, Осло, 14-18. август 2005: Белешки и


впечатоци ............................................................... 53





БИБЛИОТЕКАРСТВОТО ВО РЕПУБЛИКА


МАКЕДОНИЈА


М-р Сузана Котовчевска


Градската библиотека "Браќа миладиновци" –


Скопје : 60 години постоење и растеж ................. 56



БИБЛИОТЕКАРСКО ДРУШТВО НА


МАКЕДОНИЈА


Зорка Чекичевска


Проекти 2006 год ........................................................... 58


Записник од 6. републички натпревар “Млади


библиотекари”, 2005, Крушево ............................. 67


FROM THE AUTHOR’S FILES… ....................... 4


Prof. d-r Aleksandar Dimcev


The Information Access : The New Role of Libraries


Prof. d-r Aleksandar Dimcev


Books, Libraries, Media, New Information


Technologies – in Quest of Balance : New Information


Technologies and the Risks for Youth





THEORY OF LIBRARIANSHIP


Zorka Cekicevska


Bibliographical Databases for Balkan’s Nations


(Cultures) ................................................................. 16


m-r Dimitri Dimitrov


The Bibliomertical Analyses of the Review


“Bibliotekarska iskra”





LOW ON LIBRARIES. REGULATIONS .......... 29


Zorka Cekicevska


Draft Regulationes arising a Law on Libraries







LIBRARIANSHIP IN THE WORLD .................. 53


Zorka Cekicevska


71. IFLA General Conference and Council, 14-


18 August 2005, Oslo, Norway. Annotations and


Impressions





LIBRARIANSHIP IN THE REPUBLIC OF


MACEDONIA 56


m-r Suzana kotovcevska


Sity Library “Braka Miladinovci” Skopje – 60 Years


Existence and Growth





MACEDONIAN LIBRAY ASSOCIATION .......... 58


Zorka Cekicevska


На насловната страница: Запис на глаголица,


столб на манастирот Св. Архангел Михаил,


Варош, Прилеп (ф: И. Исаковски)


Projects 2006


Note from the 6. State Competition “Young Librarians”,
2005, Krusevo




3




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Од авторската папка на...


ни. Некои од нив почнуваат да го „разбиваат“ овој
модел и да развиваат нови активности кои им носат


го докажаа својот удел во задоволувањето на потре-
бите на населението од информации. Библиотеки-




4 Проф. Д-р Александар Димчев


Философски факултет при Универзитетот


„Св. Климент Охридски“, Софија, Бугарија



По дипломирањето на Философскиот факул-


тет на Универзитетот „Св. Климент Охридски“, Со-


фија, Д-р Александар Димчев (роден 1952 год. во


Софија) работел во Народната библиотека „Св. Ки-


рил и Методиј“, а од 1981 год. во Библиотеката на


Софискиот универзитет како заменик директор.


Докторирал на проблемите на информатив-


ните служби на универзитетите.


Автор е на повеќе монографии за библиоте-


карството и на над 120 статии и извештаи од конфе-


ренции во земјата и странство (Полска, Унгарија,


Германија, Чешка, Словенија, Словачка, Србија и


Црна Гора).


Предава библиотекарство на Универзитетот


во Софија и на Технолошкиот универзитет. Од


1997 год. е вонреден професор на Отсекот за биб-


лиотекарство чиј шеф е во 2000-2003 год. Од 2004


год. е Декан на Философскиот факултет при Уни-


верзитетот во Софија.


Бил и е член на многу експертски тимови за


проекти од развојот на библиотекарството во Буга-


рија, но и меѓународни (УНЕСКО, Фондација отво-


рено општество).


Во периодот од 1994 – 2000 год. бил заме-


ник-претседател и претседател на Сојузот на биб-


лиотекарите и информатичарите на Бугарија.







УДК 025.5






ПРИСТАП ДО ИНФОРМАЦИИТЕ:


НОВАТА УЛОГА НА БИБЛИОТЕКИТЕ




Проф. Д-р Александар Димчев


Философски факултет при Универзитетот


„Св. Климент Охридски“, Софија, Бугарија



Според експертите, во последно време постои


загриженост за иднината на библиотеките. Конкурен-


цијата во информацискиот сектор е особено силна.


Библиотеките, а особено јавните, во земјите на Цент-


рална и Источна Европа, сеуште функционираат како


културни центри, што се должи на различни причи-


поголема јавна поддршка. Тоа го постигнуваат со но-
ви функции и инфорамциски услуги за населението:


службени информации; деловни/стопански информа-


ции; информации од доменот на доживотно учење;


културен туризам; информации и услуги за надмину-


вање на општествените потешкотии и проблеми итн.




Клучни зборови: Информациски услуги, Јавни библи-


отеки



Експертите кои минатите две децении рабо-


теа на проблемите на пристапот до информациите,


ја споделуваа грижата за иднината на улогата на


библикотеките во овој процес. Постојат повеќе при-


чини за нивната загриженост.


Од една страна, тоа се должи на зголемената


конкуренција во информацискиот сектор и проме-


ните на патиштата на комуникација при дисеми-


нација на информациите во општеството. Според


Питер Брофи, има десет закани за библиотеките:


електронската хартија, новиот издавачки модел,


он-лајн книжарниците, е-трговијата, дигиталната


телевизија, интегрираното окружување за учење,


е-универзитетите, мобилната комуникација, печа-


тењето на барање, непознатото (други пронајдоци


за иднината).


Кога се зборува за информациско-комуника-


циските патишта треба да се одбележи брзиот по-


раст на нивниот број и значителната разновидност.


Се споменуваат околу 200 патишта (канали) извори


на разновидни информациски текови кои се придо-


даваат на традиционалните информациски агенции


каде припаѓаат и библиотеките.





Од друга страна, постои притисок врз поли-


тичарите, одговорни за распределба на средствата


од директните финансиски извори на новите меди-


уми на информацискиот пазар. Даночните обврз-


ници бараат подобри услуги, заштита на нивните


интереси и поголема ефикасност во работењето


на општествените организации. Средствата за кул-


тура се намалуваат. Делот од јавната одговорност


се префрла на деловните кругови. Така, овие фак-


тори се одразуваат врз активностите и влијанието


на библиотеките како центри за дисеминација на


информацијата.





Едновремено, библиотеките остануваат на-


јопшти и најраспространети извори на информа-


ции во сите земји, со исклучително искуство. Тие




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Од авторската папка на...




те ја уживаат довербата на јавноста и поддршката


на општеството во целина. Покрај тоа, тие се сме-


таат за најдемократски институции заради нивните


принципи на работа и етички кодекс, а особено за-


ради услугите што ги нудат во олеснувањето и про-


ширувањето на слободниот пристап до најголем


дел од информациите. Не треба да се заборави ни


нивната илјада години стара традиција на заштита


и развој на човечката цивилизација и култура. Се-


пак, и библиотеките бележат промени. А, таквите


промени подразбираат поразвиени и позитивни ус-


луги. Токму тие се предуслов за надежта и гаранци-


јата за иднината на библиотеките.





Промените и предизвиците во светот на ин-


формациите, како и во „економиката на знаењето“


бараат изнаоѓање нови улоги и модели на развој.


Во таа смисла, библиотечната заедница во одделни


држави направи сериозни напори за услогласување


со новата реалност изразена во потреби и консоли-


дација на библиотеките како суштина на информа-


циските центри за населението.





Насоките за развој на јавните библиотеки сод-


ржани во документите на УНЕСКО, ИФЛА, ЕБЛИ-


ДА заедно со препораките, упатствата и проектите


во рамките на Европската унија, меѓу кои се ПУБ-


ЛИКА, ПУЛМАН, ЛИБЕРАТОР и др., се особено


значајни за експанзијата на пристапот до информа-


циите и за подобрувањето улогата на јавните библи-


отеки. Посредно, во нив е идејата за активен опш-


тествен контекст на идната улога на библиотеките.


Во таа смисла, ќе цитирам дел од Завршните доку-


менти на програмата ПУБЛИКА од 15 октомври


1999 г., Копенхаген (Данска) и од програмта ПУЛ-


МАН од 14 март 2003 г., Оеирас (Португалија).





Копенхашката декларација ги предлага след-


ниве значајни задачи на јавните библиотеки како


јавни услуги:


1. ДЕМОКРАТИЈА И ГРАЃАНСТВО – Јавните биб-


лиотеки се во стратегиска прилика да го подобрат


квалитетот на животот и демократскиот капацитет


на населението во информациските општества


обезбедувајќи им слободен и еднаков пристап до


високо-квалитетни информации.





2. ЕКОНОМСКИ И ОПШТЕСТВЕН РАЗВОЈ – Јав-


ните библиотеки го поддржуваат развојот на заед-


ниците преку обезбедување информациски услуги


создадени за да одговорат на локалните потреби.


Тие се важни алатки во намалувањето на диспари-


тетот меѓу информациски богатите и информацис-


ки сиромашните граѓани на Европа.





Манифестот од Оеирас, од 2003 г. базира на


актуелните политики и уште поразвниените врвни


идеи за јавните библиотеки.





Демократија и граѓанство


 Да промовираат граѓанско и демократско општес-


тво низ задоволување на потребите на целата заед-


ница, да овозможат слободен пристап до сите култу-


ри и знаења и да го елиминираат ексклузивитетот


нудејќи им на граѓаните привлечен и пријатен


амбиент. Треба да одговораат на потребите на спе-


цијалните групи: хендикепирани лица, тинејџери,


постари, невработени и припадници на рурални


средини.


 Да поддржуваат обезбедување услуги за е-влада,


е-здравје, е-трговија и е-учење преку овозможува-


ње непречен, објективен и пријателски пристап и


обука за користење електронски ресурси.





Доживотно учење


 Да се фокусираат на потребите на децата и на


оние кои се грижат за нив обезбедувајќи им забава,


безбедно и стимулативно окружување за извршува-


ње на училишните обврски и за слободното време,


комбинирајќи ги игрите со новите технологии и


создавајќи партнерства со школите и другите обра-


зовни тела.


 Да ја развиваат нивната улога на центри за вонин-


ституционално и неформално образование нудејќи


содржини, обука и поддршка на граѓаните од сите


возрасти во целосното користење предностите на


е-учењето.


 Да придонесуваат во развојот на функционално


информациски описменето општество преку посто-


јано промовирање на читањето и користењето на


сите средства вклучително и WWW.





Економски и општествен развој


• Активно да учествуваат во борбата против
дигиталната неписменост и нееднаквост како ев-


ропски најискористен јавен пристап до Интернет


- ПИАП (Public Internet Access Point) овозможувај-


ќи пристап и обука за ризичните групи и обезбеду-


вајќи услуги преку нови патишта (канали), како на


пример дигиталната телевизија, која станува дос-


тапна на локално ниво.




5




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Од авторската папка на...


• Заедно со локалните стопански и други субјекти
да работат на поддршка на збогатувањето на еко-


номското знаење во Европа низ обезбедување ква-


литетни информациски услуги.





Културна разновидност


 Да го поттикнуваат чувството за локалната заед-


ница, роднокрајната историја и генеалогија среде


растечки глобализираниот свет низ помагање во


создавањето, овозможувањето пристап и зачувува-


њето за идните генерации на дигитални и аналогни


содржини какви чуваат локалните библиотеки, му-


зеи и архиви.


 Да ги поддржуваат етничката, културната, јазич-


ната и конфесионалната разновидност, културниот


идентитет и социјалната интеграција, особено, низ


вклучување на локалните и граѓански заедници во


создавањето „Меморија на заедницата“ составена


од дигитални извори достапни за сите.





Со цел да се реализираат овие насоки, до властите


се упатуваат следните препораки:


./ Да се подготви национална информациска по-


литика за развој и координација на сите релевант-


ни извори во јавен интерес.


./ Да се имплементира развојна програма за јав-


ните библиотеки што ќе обезбеди минимум стан-


дарди за пристап на секој граѓанин вклучувајќи


потребни информациски и комуникациски техноло-


гии и соодветни нивоа на инвестиции адекватни на


овие стандарди.


./ Соодветното финансирање и поддршка на на-


ционално и регионално ниво е потребно заради


подобрување улогата на јавните библиотеки, ра-


ботењето на заеднички активности со архивите и


музеите како значајни организации кои работат на


реализацијата на Акциониот план за Електронска


Европа, промовирајќи го својот развој на центри


за пристап до дигитални извори, дизајнирани да од-


говорат на потребите на јавноста во едно информа-


циско општество.





Вакви платформи се исклучително важни за др-


жавите на Централна и Источна Европа. Тие се


основа за лобирање пред владите за утврдување


адекватна политика и развојна стратегија за финан-


сирање на библиотеките.





Какви се тенденциите во однос на улогата на


јавните библиотеки во Бугарија во овозможување-


то за сите граѓани пристап до информациите на по-
демократски начин? Дали тие се во согласност со


најновите тенденции и модели на однесување?





Во Бугарија постојат 6.942 библиотеки од


кои 3.877 се јавни. Теоретски, јавните библиотеки


продолжија да функционираат како културни цент-


ри заради неколку причини:





./ Сиромашно и сосема неадекватно финансира-


ње.


./ Стареење на библиотечните збирки кои забрза-


но го губат својот информациски потенцијал.


./ Бавниот вовед на новите информациски техно-


логии и информациски носачи.


./ Недостаток на свест за новата реалност на уло-


гата на библиотеките.


./ Недостаток на концепт и законски акти на на-


ционално ниво.





Заради овие потешкотии, библиотеките ја


губат својата традиционално водечка улога на гла-


вен комуникациски канал во општеството. Ваквите


последици имаат забележителен негативен ефект


на развојот на културните процеси, образованитео,


економските информациски и други важни проце-


си во општеството. Библиотеките не се во можност


да ги обавуваат главните функции на јавни библио-


теки, меѓу кои се обезбедувањето информациски и


образовни услуги како и придонес во општествени-


от и културен живот.





Во услови на сериозни економски проблеми


во Бугарија, јавните библиотеки мораат да презема-


ат поголеми одговорности пред локалните заедни-


ци; да им пружат поддршка во надминувањето на


тешкотиите и да им помогнат во изнаоѓањето начи-


ни на нормализирање на процесите во иднина. Ова


бара погодно окружување за функционирањето


на библиотеките. Со цел за соодветно одговарање


на потребите на локалните заедници, неопходна е


силна финансиска поддршка која ќе овозможи оп-


стојување и развој на библиотеките. Потребна е,


исто така, и квалитативна промена на политиката


на нивните активности и мисија кои, во голем дел,


зависат од библиотекарите.


Ќе наведам, накусо, одредени политики


на кои библиотеките и локалната власт треба да


обрнат поголемо внимание, политики кои на библи-


отекарите ќе им дозволат да станат партнери и ак-




6




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Од авторската папка на...




тивно да учествуваат во надминувањето на дел од


проблемите на локалните заедници на кој начин го


прошируваат полето на своите активности. Некои


од нив се новина за бугарските библиотеки. Следе-


њето такви трендови е со општествена и економска


полза, го подобрува влијанието на локалната власт


и го враќа авторитетот на библиотеките.





1. Пред општеството да се преземе товарот на


одговорноста со концентрирање средства во биб-


лиотеките за купување информациски извори. Це-


ните на книгите се високи и луѓето со ограничени


приходи не можат да си дозволат купување на ниту


една книга. Потребните информации населението


може да ги добие само во библиотеките. Нивната


функција на агенции кои даваат бесплатни библи-


отечно- информациски услуги им овозможува да


привлечат социјално маргинализирани лица и да


им обезбедат информации. Според статистиката,


87% од населението е социјално загрозено. Нај-


многу погодени во оваа смисла се интелектуалци-


те, студентите, младите луѓе и др. Во процесот на


обезбедување пристап до информациите, јавните


библиотеки треба да ги опфатат лицата со посебни


потреби - адолесценти, хендикепирани лица, лица


во подредена состојба, етнички заедниици, пензио-


нери и други. Мудрата политика кон библиотеките


и овозможувањето да станат фокални точки за обез-


бедување локални информации, исто така, прават


да заземат потполно учество во процесот на конти-


нуирано образование.





2. Бенефиции за невработените. Според официјал-


ните податоци, 18% од возрасното население во Бу-


гарија е невработено. Библиотеките се повеќе ста-


нуваат партнери во обезбедувањето информации


за преквалификација, деловни можности итн. Тие


може успешно да се користат за основна обука и


курсеви за квалификации.





3. Трансформација на библиотеките во центри за


општествени и стопански информации. Промоци-


јата на овој вид активности ќе овозможи отворање


на библиотеките кон општеството. Она што е пот-


ребно е формирање бази на податоци и каталози


на фактички и информации на целосен текст од


интерес на локалното население - информации за


компании, услуги, институции, претпријатија во


регионот, економски показатели, образовни инсти-


туции (училишта, универзитети), информации за


трговски активности, прописи за градење, локални


правни прописи, банкарски активности, спортски


и културни иницијативи итн. Вакви активности ве-


ќе се преземаат во голем број поголеми јавни биб-


лиотеки во Бугарија (Пазарџик, Варна, Плевен и


др.). Покрај тоа, библиотеките можат да помагаат


во повторното заживување и развој на општините.





4. Библиотеката како општински информациски


центар. Ова може да се постигне преку организи-


рање пракса на депонирање на правните прописи


на локалните власти и одлуките и резолуциите на


општинскиот совет што воведува транспарентност


на локалната власт и поширок пристап до информа-


циите. Градската библиотека во Софија е пионер


во оваа смисла. Од друга страна, библиотеките мо-


же да го преземат вршењето информациски услуги


во име на општинските власти. Ова на локалната


власт и обезбедува одлична можност за лобирање,


подигнување на својот авторитет и привлекување


средства. Библиотеките може да станат главни ин-


формациски центри за регионални прашања на


полето на културата, екологијата, туризмот, спор-


товите, историјата итн. Регионалните библиотеки


во Варна, Бургас, Русе и Софија ги промовираа


своите веб страници. Библиотеката во Бургас креи-


раше веб сервер за градот и регионот градејќи лин-


кови помеѓу библиотечната информациска мрежа,


музејската и таа на други организации со значајни


информации. Преку Интернет, библиотеките обез-


бедуваат врски кон надворешни и привлекуваат ко-


рисници кон своите извори на информации, зголе-


мувајќи го пристапот до инфорамции.





5. Библиотеката како центар за воведување нови


технологии и курсеви за информациска технологи-


ја. Постепено, некои библиотеки почнуваат да зазе-


маат таква улога. Опремувањето на библиотеките


со компјутери овозможува организирање курсеви/


обука за адолесценти на кој начин тие се среќаваат


со предизвиците на новите технологии. Користејќи


ги таквите актуелни погодности, библиотеките има-


ат можност да го променат својот модел на функ-


ционирање, да станат информациски институции и


да воведат нови услуги. На тој начин тие ќе станат


партнер кој се почесто се бара од страна на млади-


те луѓе.





6. Библиотеките како консултантски агенции.


Препознатлива јавна институција, одредени актив-


ности кои тангираат голем дел од населението, на


пр., давање совети за пополнување даночни форму-


лари, деловни совети, правни совети, информации


за административни прописи и настани, учество во


проекти на е-влада итн.




7




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Од авторската папка на...


7. Библиотеката како културен центар за локална-
та заедница. Бугарските библиотеки имаат значи-


ЛИТЕРАТУРА:


1) DeŸvis, R.: Stimulirane na promenite v





телно искуство и долга традиција во оваа смисла.


Тие треба да работат на проширување на оваа функ-


ција на различни форми на обезбедување информа-


циски и медиумски извори, преземајќи заеднички


активности со невладини организации, формирај-


ќи аматерски друштва, создавајќи погодности за


волонтерска работа итн.





8. Библиотеката како рекреативен центар и меди-


ум за работа на општествени прашања. Читање,


слушање музика и други начини на овозможување


релаксација понудени од библиотеките се помош


во одржувањето човечкиот потенцијал. Едно истра-


жување покажало дека ова е фактор во економски


посиромашни региони. На овој начин, добрите биб-


лиотеки може да му помогнат на општеството во


решавањето на проблемите од типот: зависност од


дрога, ширење порнографија, насилство итн. Биб-


лиотеките ја преземаа функцијата на филтрирање


на ширењето на нерегулираната информација пре-


ку Интернет меѓу младата генерација. Постепено,


тоа го прават и некои бугарски библиотеки.





Овиепроменина улогата најавнитебиблиоте-


ки во Бугарија се поврзани со промената во мисле-


њето и пристапот на библиотекарите. Тие, исто


така, кореспондираат со сериозните обврски од


страна на власта за што се потребни средства и


дополнителни квалификации на персоналот.





Гаранција за востановувањето и консолида-


цијата на новата улога на јавната библиотека е за-


едничка стратегија на акција и поддршка; тоа ќе


ја зајакне нејзината позиција и ќе придонесе за


ефективна реализација на нејзнините општествени


обврски во ерата на инфорамциското општество.


Од политичка гледна точка, локалната власт има ко-


рист од постоењето на добра библиотека која ќе и


донесе позитивни резултати среде различните слое-


ви на населението. Можеби токму овде треба да се


бараат и да се најдат заедничките интереси на учес-


ниците во информациската арена: библиотекарите,


корисниците, политичарите.


opÈodostÍnite biblioteki. Iniciativi na


EvropeŸskotoraniÈe.DokladpredNacionalnata
konferenci® "OpÈdostÍpnite biblioteki i


predizviaktelstvotonapromenite",Blagoevgrad,


30-31 okt. 1997, S. SBIR, 1998, s. 7-15.


2) Dim~ev, A.: OpÈdostÍpnata biblioteka


- partnÝor na mestnata vlast. - V.: Mestnoto


samoupravlenie - u~iliÈe za demokraci®.


NarÍanik na gra`dansko u~astie v mestnoto


samoupravlenie. ^. II. FRMS, 1999, s. 36-39.


3) Don~eva, A.: ^italiÈnata biblioteka -


pozicii v sÍvremennoto obÈestvo. Doklad


pred ÓbiliŸnata konferenci® "^italiÈnata
biblioteka - tardicii i bÍreÈe", Elin Pelin,


20 noemvri, 1997. RÍkopis.


4) Brophy, P.: The Library in the Twenty-First Century.


New Services for the Informatin Ages. London, LAP,


2002, 221 p.


5) The Copenhagen Declaration.- In: Public Libraries and


the Informatin Society. Conference, held in Copenhagen,


14-15 October, 1999. p. 4.


6) Cooperation in Action. Collaborative Initiatives in the


World of Information. London. Facet Publishing. 174 p.


7) Davis, R.; Trohopoulos, I.: Public Libraries, Public


Information, Digital Literacy and Citizen. – In: Libraries


in the Age of the Internet. Papers from the International


Conference held in Sofia, Bulgaria, 8-10 November,


2000. Sofia, 2001, p. 51-71.


8) The Oerias Manifesto. The PULMAN Agenda for e-


Europe. Conference of Public Libraries, Local Museums


and Archives – Learning from Each Other in e-Europe,


held in Oerias, 13-14 March, 2003.


9) PubliCa. The Concernted Action for Public Libraries.


The Leuven Workshop. 1997, 46 p.




















8




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Од авторската папка на...


UDC 025.5 УДК 004:159.923.2






Summary






THE INFORMATION ACCESS:


THE NEW ROLE OF LIBRARIES




In recent years, according to the specialists, there is a


worry about the future of the libraries. The competition


of the information sector is very strong. Libraries, and


especially public libraries in the countries of Central and


Eastern Europe, still function as cultural centers, due to


various reasons. Some of them begin to „break“ this model


and start developing new activities, which can bring them


larger public support. This is being accoplished through


new functions and information services for the citizens:


official information, business information, information


about „life-long learning“, cultural tourism, information


and services for overcoming sociery’s wearknesses and


problems etc.






Key words: Information Services, Public Libraries



Превод од англиски,


Викторија Костовска


НУБ „Св. Климент Охридски“, Скопје


КНИГИ, БИБЛИОТЕКИ, МЕДИУМИ,


НОВИ ИНФОРМАЦИСКИ


ТЕХНОЛОГИИ – ВО ПОТРАГА


ПО БАЛАНСОТ: НОВИТЕ


ИНФОРМАЦИСКИ ТЕХНОЛОГИИ И


РИЗИЦИТЕ ЗА МЛАДАТА ПОПУЛАЦИЈА




Проф. д-р Александар Димчев


Философски факултет при Универзитетот


„Св. Климент Охридски“, Софија, Бугарија



Човечката историја бележи интересни приме-


ри за начинот на восприемањето и влијанието на


различните комуникациски патишта (преноси, ка-


нали) и медиуми врз поединците и општеството.


Основниот медиум за пренос на информаци-


јата на нашата цивилизација – книгата, не секогаш


е восприемана еднозначно. Освен како средство за


сочувување и пренесување на човечката мисла, зна-


ење и модели и за социјализација на луѓето, сосема


извесно е дека постојат и книги кои наидувале и


наидуваат на сериозно неодобрување заради содр-


жината и идеите изложени во нив.


Според Дејвид Рајт, библиотеката, таа не-


проценлива институција на човештвото, заедно со


функциите кои ги врши во негова полза, можно е,


како резултат на определени ситуации (религиоз-


ни, политички и идеолошки влијанија и интервен-


ции) да поприми деструктивна улога која не е во


интерес на народот.1




1. Неколку дијаметрално спротивни примери во прилог на
оваа теза.
- Во Лондон постои една интересна библиоетка која
комплетира окултна литература, документи за магии,
вештици, пророштва и сл. Но, има некаква мистика околу
таа библиотека. Интересно е што, ниту еден библиотекар не
издржал да работи во неа повеќе од една година. Повеќето
од библиотекарите што таму работеле или полудувале
или го завршувале својот живот после тој период. Не е
ли тоа чудна опомена за силата на влијанието врз нас
на пораките и соопштеното во текстовите и симболите?
- Како типична илустрација од 20 век за политичко мешање
во дејностите и ресурсите на библиотеките, што резултирало
со нивно претворање во институции кои работеле по налог
и закрила на определена идеологија, може да се посочат
следните: Германија за време на нацизмот и земјите на
поранешниот социјалистички блок. Таму биле забранувани
автори (едни од највидните творци во светски размери), биле
правени списоци на забранети книги, биле уништени илјади
книги и документи од непроценливо значење. Интересен е
и случајот со Франција (татковината на најдемократските
идеи) од крајот на минатиот век по победата на локалните
избори на националистичката партија на Лео Пен. Во многу
градови каде таа партија дојде на власт, се вадеа книги од
библиотеките туѓи на идеологијата на таа политичка опција.
Несогласувањето на библиотекарите со одредена политика
значело отпуштање од работа.




9




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Од авторската папка на...


Појавата на телевизијата – тој моќен меди-
ум на комуникација кој го измени светот, создаде


можност од нејзино претворање во извор на инфор-


мации и забава за стотици милиони жители на це-


лиот свет. Покрај предностите, телевизијата има и


свои недостатоци кои влијаат на нарушување на


добрите модели на однесување и го прикажуваат


насилството, порнографијата, нехуманите вреднос-


ти и сл.


Според специјалистите денес се познати око-


лу 200 различни канали кои служат за информира-


ње на различни интересни групи. Секој од нив има


свои предности и недостатоци. Прашање на истра-


жувања, анализи и етички норми на општеството е


тоа да биде направено така за да служи на доброто


на човештвото.


Особено важно е информациските канали и


медиуми да работат на пренос на најдобрите моде-


ли меѓу младата популација. Младите се најнезаш-


титени од ненормираното, не сосема коректно и


несообразено на нивната возраст пренесување на


информации што може да му наштети на нивниот


нормален развој и социјализација.


Слична е состојбата и со прашањето за но-


вите информациски технологии. Тие предизвикаа


огроми промени во општеството. Десетпати ја зго-


лемија работоспособноста на населението. Го про-


менија светот и значително придонесоа за ширење


на комуникациите и за демократизирање на приста-


пот до информациите и човековото знаење. Квали-


тетот на животот на луѓето во следните години, во


голем дел, ќе зависи од користењето на новите ин-


формациски технологии и развојот на Интернет ок-


ружувањето. Оваа концепција е содржана во многу


документи на Европската Унија од кои заслужува


да се спомене „Електронска Европа+“ и „Шестата


рамковна програма на Европската Унија за научни


истражувања и технолошки развој“.


Денес човештвото е потчинето на Интернет


и на новите информациски технологии. Дури пове-


ќе од 500 милиони работни станици се вклучени


во мрежата. Во неа дејствуваат околу 6 милијарди


веб-страници на кои секојдневно им се додаваат од


2 до 7 милиони нови страници. Спопред пручува-


њата, полезната информација во мрежата е само


околу 10-15%, а останатата е неупотреблива (от-


пад). Производството на медиски продукти и игри


се претвори во една од најсериозните стопански


гранки со огромни инвестиции и добивки. Само во


САД во 2003 год., таа има обрт од 21 милијарда


долари. Компјутерските игри се на пат де се прет-


вотрат во нов потпорен столб на шоубизнисот и


забвните програми. Процентот на населението над


6-год. возраст потчинето на „гејмерството“ е 50%


(од кое 39% се жени).


Масовниот наплив на новите технологии мо-


же да се илустрира и со следните цифри. На секој


жител на Планетата во 2003 год. отпаѓа по еден


произведен ЦД РОМ. 90% од информациите се во


форма на слика и филм. Воопштените цифри пока-


жуваат дека, годишно, обемот пораст на новата ин-


формација е 30%.


По прашањето за можноста од користење и


употреба на новите информациски технологии, ин-


формацијата и Интернетот, светот е поделен. Бога-


тите земји произведуваат и поседуваат 85% од ин-


формациските извори и технологии, а тоа се 15%


од земјите во Светот. Сиромашните држави имаат


пристап до останатите 15% од информациите и


технологиите. 60-85% од населението на богатиот


свет има компјутери и врска со Интернет во своите


домови. За луѓето од тие земји кои не можат да си


дозволат компјутери и врска со мрежата од дома,


државата применува специјални заштитни мерки


преку обезбедување на технологиите во библиоте-


ки, поштенски станици, училишта и др.


Со цел за надминување на дигиталниот јаз


меѓу сиромашните и, со технологии и информации,


богати држави, ООН формира работна група која


ќе се занимава со таа знајна диспропорција на на-


шето време. Прашањата и проблемите поврзани со


борбата меѓу тие овие две крајности ќе бидат обја-


вени во извештајот на генералниот секретар Кофи


Анан за време на Меѓународната конференција на


информациското општество во Тунис во 2005 год.





Каква е ситуацијата во нашата земја?


Во почетокот на 2004 год., Националниот


статистички институт направи истражување за да


го утврди степенот на распространетост на новите


информациски технологии кај нас. Согласно пода-


тоците, едвај 11% од населението на Бугарија има


пристап до Интернет. По овој показател, земјата се


наоѓа на едно од последните места во Европа.


Само 17,5% од населението користи компју-


тер. Околу 37% од тие кои користат PC и Интернет,


тоа го прават од дома. Секој втор од тие кои имаат


пристап до компјутерските технологии користи PC


на работа. Од оваа група, Интернет на работа ко-


ристат 39%. Другите кои ги користат овие техноло-


гии, тоа го прават во училиште или на универзитет


– 14% PC и 10% Интернет. 23% од населението на


нашата земја кое користи PC и 35% од корисниците


на Интернет тоа го прават во дата-барови (компју-


терски сали). 23% од населението во градовите ко-


ристи компјутери, а околу 5% - во селата. Пристап


до Интернет во градовите имаат 14% од население-




10




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Од авторската папка на...




то наспроти 2% во селата.


Интересен за акцентирање за маладата попу-


лација е фактот што бугарските училишта и библио-


теки се со многу ограничени можности за пристап


до мрежата и за користење на компјутерските тех-


нологии. Тие, речиси, и не овозможуваат часови на


слободен пристап наменет за младите. Тоа, млада-


та публика ја прави присутна во компјутерските


клубови (кафулиња).


Чекорејќи со новите информациски техноло-


гии, Интернет и науката, современиот свет покажу-


ва дека, заедно со позитивните ефекти, изразени


во подобрување квалитетот на животот на луѓето,


новите информациски технологии и нивните про-


изводи кријат и определени сериозни опасности


– најмногу меѓу младите, а заради неправилното


користење и прифаќање несоодветни информации.


Во врска со ова, меѓународни организации, држав-


ни институции, невладини организации, психоло-


зи, социолози, педагози, криминолози, правници,


библиотекари, информациски специјалисти, поли-


циски органи и др. активно работат на надминува-


ње на можното негативно влијание врз младата по-


пулација. Се создаваат правила, прописи, етички и


професионални кодекси, меѓународни конвенции.1


Се бараат технички и програмски решенија како


филтри, ограничување на пристапот за определени


видови ионформации со маркирање вредни и неза-


конски содржини, следење и контрола на мрежата


и др.


Негативните ефекти и последици од непра-


вилното користење и примена на новите информа-


циски технологии влијаат врз психичкиот развој


на младото поколение, доведуваат до социјално


оттуѓување, опасност по неповредливоста на лич-


ната слобода, нарушување на вредносниот систем,


здравствени проблеми и др.


Можните ризици се:


- ширење информации кои поттикнуваат насилство,


повреди на правата на другите граѓани и повреди


на законите;


- душевно малтретирање и измачување со навреди,


заплашувања и сл.;


- бесправен влез и пристап до странски информа-


циски и компјутерски системи;


- религиозна пропаганда на секти;


- ширење идеи поврзани со расизам, ксенофобија


или нетолеранција;




1. Советот на Европа има подготвено Конвенција за
борба против повредите на cyber-просторот. 30-те членки
на Советот го имаат потпишано документот кој стапи во
сила на 01. јули 2004 год. Досега е ратификуван само од
8 земји меѓу кои не е Бугарија.


- дозволување увид во лични податоци за деца и се-


мејствота кои создават опасности по нив;


- ширење порнографски информации и можности


за привлекување деца да учествуваат во такви сајт-


ови;


- финансиски измами;


- незаконски начини на одземање деца;


- десоцијализација на младите заради непрекина-


тото присуство и општење со „виртуелниот прос-


тор“;


- губење на претставата на младите за реалните оп-


штествени проблеми, вредности и др.


Нека ми бидат дозволени извесни коментари


на некои од посериозните феномени и проблеми од


кои дел се прашања на зрелост и однос на општест-


вото и државата кон својата идна генерација.





Некои специјалисти, Интернет започнуваат


да го наречуваат новиот наркотик на младите.


Непрекинатата работа со компјутерите создава


сериозна зависност. Тоа води до отстапувања. Во


ciber-просторот се е разрешено. Компјутерските иг-


ри дозволуваат промена на улогите. Во дел од нив,


насилството и агресијата се нешто вообичаено.


Младите се вклучуваат во тој цвет на илузии. Тие


можат во витруелниот свет да си дозволат да конт-


ролираат или повеќекратно да одземат човечки жи-


вот. Во одредени моменти, особено кај помалите


деца, улогите од замислениот свет се восприемаат


како нешто реално. Тие стануваат дел од вредносни-


от систем и можат да се префрлат во играта „реален


живот“. За жал, тоа е факт и во нашето општество.


Дел од младите луѓе кои извршиле криминални


престапи и убиства во последните две години во


нашата земја, признаваат дека се пасионирани ко-


рисници на игрите со насилство и крвави сцени.





Постојаното присуство на младите во вирту-


елниот свет создава многу илузии. Тоа е причина


тие што престојуваат во него да страдаат од нарушу-


вање на нивната волја, креативност и способност


да се борат во решавањето на реалните потешко-


тии и проблеми. Се намалуваат и нивните социјал-


ни контакти. Децата стануваат апатични, не сакаат


да се сретнат со своите врсници. Анонимноста е


дел од светот на мрежата. Утврдено е дека 56% од


децата кои сурфаат на мрежата повеќе од 5-6 часа


дневно, се претвораат во самотници. Тие тешко се


адаптираат во општеството и во групите и живеат


во својот мир.




11




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Од авторската папка на...


На почетокот на излагањево посочено е дека
околу 23% од корисниците на PC и 35% од корисни-


ците на Интернет во Бугарија, тоа го прават во ком-


пјутерските клубови. Мнозинството што преовла-


дува се тинејџерите. Во повеќето од овие технолош-


ки места не постојат и не се применуваат никакви


правила за заштита на младите луѓе од опасности.


Општопознато е дека во клубавите може слободно


да се дојде до секаков вид информација на мрежа-


та. Во нив на мода се игрите со агресија и насил-


ство. Во дел од клубовите се дистрибуира и дрога.


Дури, мали деца можат да го поминат деноноќието


во Интернет клубот без да бидат конктолирани.


Нерегулираната информација (порнографска


и еротска) во голема мера е присутна на мрежата.


Според податоци од печатот, во Бугарија има око-


лу 150 студија за виртуелен секс чиј број постојано


расте наспроти обидите на соодветните органи да


го пресечат тој процес. Во 2003 год., полициски ор-


гани отстраниле 63 бугарски сајтови со порнограф-


ска содржина.


Што треба да се направи за да се намалат ри-


зиците за младата генерација во виртуелниот и тех-


нолошки простор?


На прво место – меѓународната пракса има


доста добро разработени пристапи. Во нивната


основа, пред сè, стои идејата за разјаснување и изо-


лирање на опасностите, а не забраните. И во наша-


та земја има слично искуство последните неколку


години. Тоа е изложувано на форуми на различни


министерства, невладини организации, органи на


превенција. Голем проблем е што тоа останува изо-


лирано меѓу учесниците на одредени средби или


на страниците на презентираните учебни пома-


гала, етички кодекси, инструкции, упатства и сл.


Изостанува следниот чекор – распространувањето


во општеството, разговорот со субјектите на нови-


от информациски свет – нашите деца.


На второ место – државните институции и


локалните власти се должници на младото поколе-


ние. Приоритет треба да е обезбедувањето компју-


тери и Интернет пристап во, за тоа, општествените


точки – библиотеки, читалишта, училишта. Во тие


институции веќе има специјалисти кои можат и зна-


ат да работат на чист информациски простор. Тоа е


модел кој се препопрачува во светот и кон кој стре-


миме.


На крајот, би им предложил на колегите од


други научни области како психологија, етика, со-


циологија, семиотика, психолингвистика и др. да


се насочат кон тоа интересно поле – нови информа-


циски технологии и нивното влијание во општест-


вото. На пример, од сериозен интерес се темите:


- етички проблеми на информациското општество,


- психолошки проблеми на восприемањето инфор-


мации од новите информациски технологии,


- новите информациски технологии и проблемите


на развитокот на личноста,


- новите информациски технологии и Интернет и


деструктивните пројави,


- однесувањето и социјалните проблеми поврзани


со новите информациски технологии и Интернет


и сл.





ЛИТЕРАТУРА:


1) Еленков, Е.: Status quo. Списанието на Mtel, бр. 3,


2004, стр. 6.


2) Интернет е новия наркотик на младите. Стандарт,


бр. 4063, 29 април, 2004.


3) НСБОП: Ограничихме детското порно. Труд, 16


май, 2004.


4) Огнянова, Н.: Право и етика на информационното


общество. Учебно помагало за 10 клас. С., Нова звез-


да. 2002.


5) Птеров, Н.: Кибердяволът счупи бутилката. София


още не е ратифицирала конвенция срещу престъност-


та в Интернет. Труд, 21 септември, 2004.


6) Правата на децата в информационното общество.


Сборник с доклади от Национална конференция, Со-


фия, 28 май, 2001. С., 80 стр.


7) Проблеми на насилието, наркоманията и наркоп-


рестъпността в средните училища. С., ЕОС, 2001,


152 стр.


8) Технологиите в информационното общество в Шес-


та рамкова програма на Европейския съюз за научни


изследвания и технологично развитие (2002-2006).


София, 2003. 132 стр.


9) Шеста рамкова програма на Европейския съюз за


научни изследвания, технологично развитие и демон-


страции (2002-2006). Обзор. С., 2003. 40 стр.


10) The School Library Manifesto. IFLA, 2000. 6 p.


11) Reith, D.: The Library as Social Agency. – In: The


Library in Society. Littleton Libraries Limited Inc, 1984.


p. 5-17.


12) Definitions. What Parents should know. – The


librarian Guide to Cyberspace for Parents and Kids.


http://www.ala.org/parentspage/greatsites/


13) 50+Great Web Sites for kids and Parents. http://www.


ala.org/parentspage/greatsites/


14) http://www.ispo.cec.be (за изграждането на инфор-


мационното общество в Европа)




12




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството




УДК 004.65:323.1(497)




БИБЛИОГРАФСКИ БАЗИ НА


ПОДАТОЦИ ЗА БАЛКАНСКИТЕ


НАРОДИ (КУЛТУРИ)1




Дипл. прав. Зорка Чекичевска, виш библиотекар


Народна и универзитетска библиотека


„Св. Климент Охридски“, Скопје





Поаѓајќи од целите на меѓународните конвенции и


декларации за правата на човекот, а особено правото


на национален и културен идентитет како и етаблира-


ната политика на негување на културната посебност,


овде е изложена идеја за формирање библиографски


бази на податоци на културите на Балканот.


Согласно единствена методологија на селектирање и


обработка на документите, тие би содржеле библиог-


рафски информации за сите аспекти од постоењето


и развојот на еден народ и неговата култура вклучи-


телно и на неговите национални малцинства во други


Балкански држави. Така, би биле најсеопфатни бази


на библиографски податоци за одреден народ во це-


лоста на неговата етничка распространетост.


Направена е и проекција на принципите и методоло-


гијата на нивно организирање.




Клучни зборови: Бази на податоци, Национален иден-


титет, Балкан









ВОВЕД






Лулката на западната цивилизација, Европа, а се-


га уште повеќе, Европската Унија, го промислува


сопственото културно наследство како колективно


паметење на мноштво културни посебности, на раз-


лични културни традиции.


Кон својата географска целина, меѓу другото, декла-


ративно и фактички, Европа се однесува како кон


единствен културен простор, кон единствено кул-


турно наследство. Процесот на хармонизација на


целите, стратегиите, правилата, прописите и стан-


дардите за резултат имаат самообврзување на Ев-


ропската Унија на постапување според кое ниедна


културна посебност не може различно да се трети-


ра во зависност од тоа дали некоја од земјите е или


не е членка на Унијата.


Од друга страна, нашето совремие од крајот на 20.


и почетокот на 21. век, гледано глобално, навестува


завршеток на една фаза од развојот на општеството


идентификуван како граѓанско и, едновремено, оз-


начува почетокот на нова - информациско општес-


тво. Ова, не само заради интензивниот технолошки


развој туку, многу повеќе, заради круцијалното зна-


чење на слободниот достап до знаењето и информа-


циите за секој граѓанин на светот.


Библиотеките и библиотекарите како информацис-


ки брокери или менаџери на знењето и на инфор-


мациските ресурси се од исклучително значење


за развојот на информациското општество. Таква


констатација проследена со соодветна стратегија


на дејствување е направена на Светскиот самит за


информациското општество од декември 2003 год.


На истата конференција е нагласена потребата и ко-


рисноста на покренување проекти на библиотечна-


та заедница од регионален карактер.





Организирањето и водењето јавно достапни биб-


лиографски бази на податоци за народите односно


културите на Балканот, што е предмет на оваа ста-


тија, соодветстува со така утврдената стратегија на


развој, практикување, промовирање и консумира-


ње на културата општо.







1. ПРАВНИ ОСНОВИ






Многустраноста на значењето на културата и кул-


турниот идентитет за човештвото и човекот како


индивидуа одамна се предмет и на правна заштита,


како меѓународна така и национална.





Уште во 1948 год., меѓународната заедница, арти-


кулирана преку Обединетите нации, меѓу другите,


ќе утврди: „Секој има право слободно да учествува


во културниот живот на заедницата, да ужива во


уметноста и да учествува во научниот напредок и


погодностите кои оттука произлегуваат.“2


Поаѓајќи од цивилизациската „сопственост“ на


културата општо и на секоја посебно, во напорите


за градење стандарди за интегрирање на земјите


1. Излагање на Mеѓународната конференција „Библиоте- 2. Universal Declaration of Human Rights (1948), article 27,
ки, глобализација и соработка“ одржана во Софија, 3-5 point 1. In: The World Book Encyclopedia. Vol. 9. - Chicago ;
ноември, 2004 год. London ; Sidney ; Toronto : World Book, Inc., 1992. - p. 430.




13




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството


4. Закон за културата, член 8, став 2, точка 5 (“Службен
весник на РМ” бр. 31/98 и 49/03).
5. Исто, точка 6.


државите.




14 во членство, институциите на Европската Унија
ќе утврдат: „Целта на правилната поддршка на


ширењето на културата не смее да се постигне со


жртвување настрогатазаштитанаправата илисо то-


лерирање на незаконските облици на дистрибуција


на фалсификуваните или пиратските производи“1


Надоврзувајќи се на правата на човекот, а поаѓајќи


од историјата, но и актуелниот амбиент на нацио-


нална/културна разновидност на Европа, нејзините


институции ќе утврдат и ниво и стандарди за заш-


тита на националните/културни посебности кои оп-


стојуваат како малцински. Така, еден постулат на


сегашното и, уште повеќе, идно европско живеење


гласи: „Оценувајќи дека едно плуралистичко и вис-


тински демократско општество мора не само да го


почитува етничкиот, културниот, јазичниот и верс-


киот идентитет на секој припадник на национално


малцинство, туку и да создава услови за изразува-


ње, соочување и развој на тој идентитет“2


Правниот систем на Република Македонија содр-


жи одредба според која државата „...гарантира заш-


тита, унапредување и збогатување на историското


и уметничкото богатство на македонскиот народ и


на националностите...“3


Тоа, впрочем не е само право туку и должност на


секоја држава од аспект на времето.


И, конечно, за национален интерес во областа на


културата, Република Македонија го утврдила


„Обезбедувањето услови за остварување и за заш-


тита на културниот идентитет на заедниците во


Република Македонија“4. Но, исто така и „Грижа


за културниот развој и остварување на културните


права на македонското малцинство надвор од Ре-


публика Македонија...“5




Цитираните акти и одредби од нив не е со цел нао-


ѓање правна можност за пристапување кон форми-


рање бази на податоци за народите и културите на


Балканот бидејќи таквиот вид соработка меѓу зем-


јите со ништо не е ограничен ниту забранет. Напро-


тив. Овие, и не само овие, акти се илустрација за


грижата на човештвото за сочувување на сопствено-


то дело и идентитет во сета негова поливалентност.


Дури и преку механизам на самозаштита од евенту-


ални оштетувања, искривувања или заборав.
1. Directive 2001/29 EC of the European Parliament and of
the Council of 22 May 2001on the harmonisation of certain
aspects of copyright and related rights in the iformation
society. Point 22 of the goals.
2. Рамковна конвенција за заштита на националните мал-
цинства, точка 7 од целите. Совет на Европа, 1995.
3. Устав на Република Македонија, член 56, став 2 („Служ-
бен весник на РМ“ бр. 52/91; 1/92; 31/98; 91/01).


2. ПРОЕКЦИЈА ЗА РЕАЛИЗАЦИЈА




2.1 Цели




Целта на формирањето јавно достапни библиограф-


ски бази на податоци за народите на Балканот е по-


нуда и овозможување најцелосна, најсеопфатна и


најбогата информација за нивното опстојување,


развој, национален и културен идентитет во цели-


ната на нивната етничка распространетост на Бал-


канот.


Ова, особено, заради бурното историско минато


проследено со мноштво промени на границите и


државните заедници, но и делбите и кинењата на


националните ткива на народите и, на тој начин,


продуцирањето на малцинства - национални, кул-


турни, етнички, верски.





2.2 Основање



Основањето на базите ќе се регулира со меѓудржа-


вен мултилатерален или билатерални/трилатерал-


ни договор(и) за соработка меѓу министерствата


за култура односно соодветните министерства на


државите на Балканот.


Освен искажаната волја за основање, со догово-


рот(ите) ќе се регулираат и прашањата на предмет,


опфат, структура и дизајнирање, софтвер, опрема,


обработка и ажурирање, финансирање, излезни


продукти и др.


За водењето на работите околу формирањето, воде-


њето и управувањето со базите, потребно е основа-


ње на посебно правно лице со седиште во една од


земјите каде би била лоцирана и информатичката


опрема.


Во врска со единствениот софтвер, земјите соработ-


нички би се одлучиле меѓу изнајмување нов или


користење од страна на сите на веќе постоечки во


некоја од земјите.


Договорот/ите треба да ги регулира и прашањата


на управување и раководење (критериумите на зас-


тапеност на земјите во телата на правното лице кое


би управувало со базите) како и на финансирање


(почетно учество за основање и критериуми за али-


ментирање на трошоците за работа на правното ли-


це односно ажурирање на базите).


Оперативно, базите ќе ги градат/ажурираат органи-


зации определени од соодветните министерства на




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството







2.3 Предмет





За свој предмет, базите на податоци ќе ги имаат


библиографските единици за народите и етничките


заедници на Балканот од аспект на нивното историс-


ко постоење и развој како и национален односно


културен идентитет во целината на нивната етнич-


ка распространетост на Балканот.


Во таа смисла, би се формирале посебни бази на


податоци за секој народ или етничка заедница.





Низ функционирањето на правното лице кое ќе


управува со базите, земјите ќе ги дефинираат покон-


кретните критериуми за селекција односно опфат


на библиографски единици во базата по медодот


на позитивно набројување и исклучување. Таквата


селекција би се вршела тематски и формално, по


вид на библиотечен материјал.


Заради критериумите на опфат, вака проектирани-


те бази на податоци истовремено се и потесни и


пошироки од поединечните нациоанални библиог-


рафии иако, во еден дел се поклопуваат со нив.





2.4 Структура




Од значење за структурата на базите битни се пра-


шањатаза: принципитеистандардитезастручна об-


работка (обем на примена на ИСБД(м,с,а), УДК или


без неа, задолжителна билингвална предметизација


- на сопствениот јазик и на англиски), можностите


и начините на пребарување (согласно тематската


обработка и сегментираноста на базите), информа-


тивноста во однос на достап до документите со оз-


начување во описот во која библиотека од земјите


тие може да се најдат), евентуалното организирање


поединечни сегменти на базите и сл.


Сето ова е битно заради идентичност на информа-


циите и компатибилност на излезните продукти


(заеднички билтени, библиографии и сл.) како и


избегнување редундантност при преземање на се-


лектираните единици како записи од национални-


те библиографии на земјите соработнички во овој


проект.


Постоењето јавно достапни бази на податоци за


балканските народи за ефект нуди: создавање ин-


формација за библиографските единици за еден


народ лоцирана на едно место на информирање,


исцрпност на бараната информација, отсуство на


потребата од пребарување во повеќе бази како и


поефтинување на информатичкото време односно


зголемување ефикасноста на научно-истаражувач-


ките процеси.


Конечно, и во никој случај, не смее да се запостави


и можноста од збогатување на врските меѓу народи-


те од регионот, нивно запознавање, зближување и


јакнење на соработката, разбирањето и меѓусебна-


та доверба.











Литература


ДИМИТРОВ, Никола: Рамковната конвенција за заш-


тита на националните малцинства: Историјат и тео-


ретски импликации.- Скопје ; Мелбурн : Матица маке-


донска, 1999. - 232 стр.


DIRECTIVE 2001/29 EC OF THE EUROPEAN


PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL OF 22 MAY


2001 ON THE HARMONISATION OF CERTAIN


ASPECTS OF COPYRIGHT AND RELATED RIGHTS


IN THE IFORMATION SOCIETY.


ЗАКОН ЗА КУЛТУРАТА. „Службен весник на Репуб-


лика Македонија“ бр. 31/1998 и 49/2003.


LIBRARIES IN THE HEART OF THE INFORMATION


SOCIETY: Proceedings of the IFLA Pre-World Summit


Conference, Geneva 3-4 November 2003. - Geneva :


University of Geneva, 2003. - 142 str.


РАМКОВНА КОНВЕНЦИЈА ЗА ЗАШТИТА НА


НАЦИОНАЛНИТЕ МАЛЦИНСТВА. Совет на


Европа. 1995.


UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS,


OUN, 1948.


УСТАВ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА. „Служ-


бен весник на Република Македонија“ бр. 52/1991;


1/1992; 31/1998; 91/2001).











15




Реализацијата на ваков проект би бил потпомогнат 2.5 Ефекти


од европските структури.




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството


UDC: 004.65:323.1(497)




BIBLIOGRAPHICAL DATABASES FOR


BALKAN’S NATIONS (CULTURES)1





Grad. Lawyer Zorka Cekicevska, senior librarian


National and University Library


„St. Kliment Ohridski“, Skopje







Considering the goals of international conventions and


declarations for human rights, especially the right of


national and cultural identity and establish politic of


cultural peculiarity, here is exposed idea for forming


bibliographical databases of Balkan’s culturies.


According with unique methodology of selection and


processing of documents, they contains bibliographical


informations for all aspects regarding existing and


developing of one nation and its culture including its


national minorities in other Balcan’s states.


So, these databases will be the most entire databases of


bibliographical returns for determined nation in entirety


of its ethnical spreading.


Proection of principles and methodology of their


organisation is made






KW: Databases, National identity, Balkan







INTRODUCTION






The cradle of the Western civilization, Europe, and


now increasingly, the European Union, is treating


its cultural heritage as a collective memory of many


cultural diversities, of various cultural traditions.


Europe, on both declarative and actual basis, treats its


geographic entity as a single cultural space, as single


cultural heritage. The process of harmonization of


the aims, objectives, rules, regulations and standards


have imposed to European Union self-commitment


according to which no cultural diversity can be treated


differently depending on whether some of the countries


is a member of the EU, or not.


On the other hand, our modern times from the end




1. Published in: Libraries, Globalisation and Cooperation :
Papers from the International Conference held in Sofia, 3-5
November, 2004. Sofia, 2005, str. 145-148.


of the 20th and beginning of 21st century, viewed


on a global scale, heralds end of a stage of society


development, identified as a civil society, and, at the


same time, denotes a commencement of a new one


- information society. This is not due to the intense


technology development only, but, much more, for the


crucial importance of the free access to knowledge and


information for any citizen of the world.





And the libraries and librarians, as information brokers


or managers of knowledge and information resources


are of exceptional importance for the development


of information society. Such conclusion, followed by


an appropriate action strategy was made at the World


Information Technology Summit in December 2003.


At that conference, the need and usefulness of initiating


regional projects of the libraries community.





Organization and management of public access


bibliographical databases about the peoples and


cultures of the Balkans, which is a subject of this


study, is in alignment with so determined development


strategy, practice, promotion and consumption of


culture in general.





1. LEGAL BASES





The multiple facets of the significance of culture and


cultural identity for the humanity and the individual


person have for a long time been a subject of legal


protection, both international and national.





As early as in 1948., the international community,


articulated through the United Nations, among others,


has established: „Everyone has the right freely to


participate in the cultural life of the community, to


enjoy the arts and to share in scientific advencement


and its benefits“2





Starting from the civilization „ownership“ of the culture


in general and of each of the cultures individually,


in the efforts to build standards for integration of


the countries into membership, the European Union


institutions will establish: „The objective of proper


support for the dissemination of culture must not be


achieved by sacrificing strict protection of rights or by


tolerating illegal forms of distribution of counterfeited




2. Universal Declaration of Human Rights (1948), article 27,
point 1. In: The World Book Encyclopedia. Vol. 9. - Chicago
; London ; Sidney ; Toronto : World Book, Inc., 1992. - p.
430.




16




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството






Referring to human rights and taking into consideration


the history as well as the actuel situation of the national/


cultural diversity in Europe, the European institutions


will define both the level and standards for preservation


of the national/cultural entities that exist as minorities.


Thus, one postulate of the current, and, moreover the


future European living is as follows: „Considering that


a pluralist and genuinely democratic society should not


only respect the ethnic, cultural, linguistic and religious


identity of each person belonging to a national minority,


but also create appropriate conditions enabling them to


express, preserve and develop this identity“ 2





The legal system of the Republic of Macedonia contains


a provision according to which the state „...guarantees


protection, furthering and enrichment of the historic


and artistic treasure of the Macedonian people and the


minorities...“3


That is, actualluy, not only the right, but also,


the obligation of each country when the time is


considered.





And, finally, regarding the national interest in the field


of culture, the Republic of Macedonia has defined


the following principles: „Provision of conditions for


realization and protection of cultural identity of the


communities in the Republic of Macedonia“4, and


„Care for cultural developement and fulfillment of


cultural rights of Macedonian minority outside of the


Republic of Macedonia...“5





The cited acts and articles are not given in order to


present legal options for approaching the formation of


databases for the peoples and cultures on the Balkans


since that kind of cooperation among countries


in neither limited or prohibited. These, and many


other acts illustrate the care of the humanity for the


preservation of their endeavor and identity in its


differences through the mechanism of self-defence of


eventual damages.


1. Directive 2001/29 EC of the European Parliament and of
the Council of 22 May 2001 on the harmonisation of certain
aspects of copyright and related rights in the iformation
society. Point 22.
2. Framework Convention for the Protection of National
Minorities”. Point 7 of the goals. Council of Europe, 1995.
3. Constituion of the Republic of Macedonia. Articale 56,
paragraph 2 (Official Gazette of RM, No.52/91; 1/92; 31/98;
91/01).


2.1 Aims




The aim of the creation of public access bibliographical


databases about the peoples of the Balkans is to offer


and provide the most complete, the most detailed and


the richest information on their existence, development,


national and cultural identity in the whole of their


ethnic spreading on the Balkans.


This is particularly important because of the tumultuous


history followed by many changes of the borders and


state communities, as well as the division and tearing


of the national tissues of the nations, resulting with


creation of minorities-national, cultural, ethnic and


religious.





2.2 Creation



The creation of the public access databases shall be


regulated by the inter-state multilateral or bilateral/


threelateral agreement(s) for collaboration between


the Ministries of culture i.e. appropriate ministries of


the states on the Balkans.





Besides the expressed for creation, the agreement(s)


shall regulate the issues about the subject, contain,


structure and designing, software, equipment,


processing and updating, financing, outcoming


products etc.





It is necessary to establish particular one institution that


shall manage the foundation activities and databases,


with headquarter in one of the countries there will be


also located the information equipment.





Regarding the unique software, the collaborating


countries will decide for leasing of a new one or using


of the existing by all of them, in one of the countries.





The agreements should also regulate the management


issues (criteria about the presence of the countries in the


managing bodies of the institution that should manage


the databases) as well as financing (starting participation


in establishment and criteria for compensation of the


expenses occuring as a result of the institution activities




4. Law on Culture. Article 8, paragraph 2, point 5 (Official i.e. updating of the databases).
Gazette of RM, No. 31/98 and 49/03).


5. Ibidem. Point 6. Operationally, the databases shall be created/updated




17 or pirated works.“1 2. PROJECTION FOR REALIZATION




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството






Realization of such a project will be supported by the


European structures.





2.3 Subject



The subject of the bibliograpical databases shall be


units about the nations and ethnical communities on


the Balkans regarding their historical existence and


development as well as their national i.e. cultural


identity in the whole of their ethnic spreading on the


Balkans.


In that sense, particular databases about each nation or


ethnic community shall be created.


By means of the institution that shall manage databases,


the countries shall defined more precised selection


criteria i.e. the scope of units in the bibliograpical


databases according to the method of positive listing


and excluding. Such selection shall be made by topics


and formally, by the type of library material.





Because of the scope criteria, databases designed in


that way, are in the same time narrower and larger than


the unit national bibliographies, although there is a


part that coincides.





2.4 Structure




The issues of great importance for the structure of


databases are those about the principles and standards


for professional processing (scope of application of


ISBD (M,S,A), UDC or without it, compulsory bilingual


subject headings -in own language and in English),


possibilities and the way of searching (according to


the topic and segmentation of databases), information


in relation to the accessibilities of documents by


marking in the description in which library of which


country they might be found), eventual organization of


particular segments of databases etc.





All thismentioned-aboveis of great importance because


of the identity of the information and compatibility of


outcoming products (common bulletins, bibliographies


etc.) as well as avoidance of redundancy at undertaking


the selected units as well as the records from the


national bibliographies of the countries collaborating


on this project.


The existence of public access bibliographical


databases about the nations on the Balkans makes


the following effects: providing information on the


units about particular nation located in one place


(database), detailed information, no need for searching


many databases as well as decreasing of the price of


information time i.e. increasing of the efficacy of


scientific-researching processes.





Finally, but not less important, the possibility of


enhancing the relations among the nations in the region,


theircollaboration, bringing together, and strengthening


of understanding and mutual confidence.











REFERENCES





CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF


MACEDONIA. 1991, 1992, 1998, 2001.


DIMITROV, Nikola: The Framework Convention for the


Protection of National Minorities: Historical Backgraund


and Teoretical Implications.- Skopje ; Melburn : Matica


makedonska, 1999. - 232 str.


DIRECTIVE 2001/29 EC OF THE EUROPEAN


PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL OF 22 MAY


2001 ON THE HARMONISATION OF CERTAIN


ASPECTS OF COPYRIGHT AND RELATED RIGHTS


IN THE IFORMATION SOCIETY.


FRAMEWORK CONVENTION FOR THE


PROTECTION OF NATIONAL MINORITIES, Council


of Europe, 1995.


LAW ON CULTURE. Official Gazette of the Republic of


Macedonia. 1998, 2003.


LIBRARIES IN THE HEART OF THE INFORMATION


SOCIETY: Proceedings of the IFLA Pre-World Summit


Conference, Geneva 3-4 November 2003. - Geneva :


University of Geneva, 2003. - 142 str.


UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS,


OUN, 1948.




by the organizations appointed by the appropriate 2.5 Effects


ministries of the countries.




18




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството




УДК 050.489:02(497.7)„1955/2000“


БИБЛИОМЕТРИСКА


АНАЛИЗА НА СПИСАНИЕТО


„БИБЛИОТЕКАРСКА ИСКРА“



М-р Димитри Димитров, виш библиотекар


Национална и универзитетска библиотека


„Св. Климент Охридски“ - Скопје



Дадено е кусо појаснување на поимот библиометри-


ја и негова практична примена низ библиометриски-


от приказ на списанието „Библиотекарска искра“ од


1955 до 2000 година.




Клучни зборови: Библиометрија, Списание „Библио-


текарска искра“



За библиометријата






Во литературата за библиотекарство многу често


се сретнуваат термините библиометрија, библио-


текометрија, информетрија и наукометрија. Ана-


лизата на нивната структура покажува дека тие се


составени од терминот метрија со библиографија,


библиотекарство, информација и наука. Терминот


метрија (metreo→мерам) е втор дел од посложени


изрази и означува мерка, односно мерење. Спомена-


тите четири поими се однесуваат на мерење на зна-


ењето. Нивното толкување доведува до сознание за


нивна меѓусебна испреплетеност. Затоа, пред да се


разбере нивната примена, потребна е определена


класификација.


Објаснувањето иприменувањето набиблиометрија-


та - релативно нов поим со сеуште неусвоено еднос-


трано значење - претставува примена на математич-


ки и статистички методи на севкупното човеково


знаење печатено на хартија или запишано на сме-


тач. Библиометријата е метод со кој квантитативно


се проучуваат збирови библиографски записи на


човечкото творештво, односно најголем дел на забе-


лежаното знаење како севкупен производ на човеч-


киот ум кој физички опстојува самостојно. Притоа,


се истражуваат разните односи на елементите на


библиографскиот запис како одраз на содржината,


но не и самата содржина на дадената литература.


Според повеќе извори, терминот библиометрија


се појавува кон крајот на шеесеттите години на 20


век. Пред овој период за проучување на записите


метријата бележи посебен подем во периодот на


појавувањето и користењето на сметачките маши-


ни. Новите информациски технологии овозможија


формирање бројни бази на податоци од кои е мож-


но користење на барани податоци, нивно средува-


ње на нов современ начин кој во значителна мерка


придонесува за квалитетна и ефикасна статистичка


анализа.


Како предмет на анализата се спомнуваат:


 определување на обемот на научната литерату-


ра;


 пораст и динамика на растот на определената ли-


тература и нејзиното застарување;


 структура на научната литература и знаењето оп-


што;


 содржинска поврзаност на сегментите;


 продуктивност на авторите (индивидуална или


во групи);


 ефекти на соработката и користењето на научна-


та литература,


со други зборови кажано, анализа на процесот на


создавањето на знаењето.


Толкувањето натаквата релевантност штојапрепоз-


наваме како нужна или потребна информација, се


засновува на теоретските трудови и закони кои се


појавуваат уште во триесеттите години, за што осо-


бено внимание покажале голем број истражувачи


во седумдесеттите години на минатиот век. Тогаш


доаѓа до нагол развој на библиометријата и библи-


ометриските истражувања, односно до примена на


квантитативните постапки за анализа на својствата


на запишаното знаење, но и за анализа на размена-


та на информациите општо во комуникацискиот


процес. Најзначаен напредок на библиометријата


предизвикале три фундаментални закони: Брадфор-


дов, Лоткинов и Зипов.


Брадфордовиот закон за односот на релевантни-


те статии за определена тема според видовите и


бројот на списанијата во кои тие се појавуваат е


дефиниран во 1948 г.1 Овој закон бил и си уште е


подлога на многу теориски трудови и емпириски


истражувања, но и основа за различни интерпрета-


ции. Тој предупредува на фактот дека, на пример,


20% од насловите списанија објавуваат околу 80%


релевантни статии за определен предмет. Меѓутоа,


од вкупниот број статии за некој предмет една тре-


тина можеме да најдеме во специјализираните спи-


санија за таа струка, втората третина во сродните


списанија, а за третата третина не можеме да пред-




со примена на статистички методи се употребувал
терминот статистичка библиографија. Библио-


1. S.C. Bradford: Sources of information on specific subjects,
Engineering 137, 26 Jan. 1934, 85-86, Documentation,
1948.




19




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството


4


5


видиме каде ќе се појави.


А. Лотка ја истражувал продуктивноста на автори-


те во определена научна област (Лоткинов закон).


Тој утврдил дека кога се знае бројот на авторите


кои напишале само една статија, може да се пред-


види и бројот на авторите кои напишале 2,3,4 итн.


статии. Ваквата дистрибуција на продуктивноста


на авторите скоро редовно се јавува во природни-


те, но не е еднаква за сите науки.


К.Г. Зип ја истражувал дистрибуцијата на зборо-


вите во текстот (Зипов закон), а притоа, дошол до


сознание дека еден мал број зборови се појавуваат


многу често. Овој закон во основа е еднаков со мо-


делот на Брадфордовиот закон само што е приме-


нет во друго подрачје. Зиповиот закон наоѓа приме-


на во планирањето на јазикот на индексирањето и


во планирањето на административните дејности на


библиотеките.


За „Библиотекарска искра“


По формирањето на Друштвото на библиотекари-


те на Народна Република Македонија во 1949 г.,


повеќе пати, е нагласувана потребата од издавање


стручно списание што ќе се занимава со разрешу-


вање на бројни прашања од областа на библиотеч-


ното работење. Ваквата идеја е конкретизирана на


Годишното собрание одржано на 12.12.1954 г. каде


во точка 4 од донесената Резолуција, се вели: „...


дека е неопходно Друштвото на библиотекарите


на НРМ да има свој печатен орган, за прво време


тримесечник, чие излегување да отпочне уште во


текот на 1955 година“.


Со именувањето на првиот одговорен уредник Мит-


ко Зафировски и првиот Редакциски одбор (Нада


Петрова, Рада Митрова, Иванка Крле и Димче Мар-


ковски), во почетокот на 1955 г. се појавува првиот


број на списанието „Библиотекарска искра“. Редов-


носта во излегувањето на списанието може да се


проследи од податоците прикажани во Табела 1.


Она што не може да се види од табелите, а што тре-


ба да се напомне е следново:


 Од број 1/1955 г. до двобројот 27-28/1981 г. списа-


соа списанието „Библиотекарска искра“ во 1983 г.
да биде евидентирано во Меѓународниот адресар


на библиотекарски, архивистички и информативни


здруженија на УНЕСКО.


 Од содржините на издадените броеви и двете


објавени библиографии (во бр.9-10/1966 г. и бр.1-


2/1989 г.) на статии во списанието „Библиотекарска


искра“, глобално може да се каже дека најредовни,


односно најзастапени тематски целини се: библи-


отекарска теорија и пракса, современо библиоте-


карство, историја на библиотекарството, библиог-


рафии, културно наследство, прикази и рецензии,


хроника и документи.


нието излегува во Б формат, а од број 1-2/1982 г. до


бр.1-2/2000 г. во формат А .


 Со промена на името во 2001 г. од „Библиотекарс-


ка искра“ во „Библиотекарство“, списанието пак го


менува форматот од А
4
во Б


5
.


 Почнувајќи од бр.19/1977 г. списанието добива


меѓународен стандарден број за сериски публика-


ции ISSN 0350-7580.


 Продлабочувањето на непосредните контакти со


ИФЛА (Меѓународен сојуз на библиотечни здруже-


нија) и со други меѓународни асоцијации, придоне-




20




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството






Табела 1





































































* Текстови без автори се: заклучоци, резолуции, из-


вештаи и други текстови од разни собири, спогод-


би, куси информации, дискусии, соопштенија.


Објаснување кон Табелата 1


 Појавувањето на повеќе автори, а помалку текс-


тови значи дека некој текст има повеќе од еден ав-


тор.


 Појавувањето на помалку автори, а повеќе тексто-


ви значи дека еден автор има повеќе од еден текст.


 Дел од преведените текстови се со автор, а дел


без автор (разни видови документи). Преведените


текстови со автор се појавуваат во колоните број 6


и 8, односно како авторски и преведени.


Анализа на Табелата 1


Од колоната 1 на Табелата 1 се гледа дека во од-


делни години е прекинат континуитетот во изле-


1974-1977, 1984-1988 и 1990-1997 година. Ваквата


состојба во излегувањето на „Библиотекарска иск-





































































ра“ најчесто се оправдува со недостигот од финан-


сиски средства. Меѓутоа, Редакцискиот одбор во


број 9-10/1966 година обраќајќи се кон читателите,


покрај финансиските, спомнува и „...други субјек-


тивни причини“. Но, многу поконкретно и доста


поискрено е обраќањето на Редакцијата кон читате-


лите во број 19/1978 г. каде вели: „Во досегашното


излегување списанието „Библиотекарска искра“ бе-


ше принудувано неколку пати да го прекине својот


редовен тек. Не е потребно да ги бараме ниту да


ги истакнуваме причините за тоа. За сите што ја


следат библиотекарската дејност кај нас, на некој


начин тие се познати. Пред си, тие се наоѓаат во


самите нас, библиотечните работници.“


За изминативе 45 години на списанието „Библио-


текарска искра“ излегле 28 свески, од кои 16 како


двоброј и 12 единечни.


Споредувајќи го вкупниот број страници (колона




21 Библиометриска анализа гувањето на списанието. Нередовноста во излегу-
вањето е евидентна во периодот: 1957-1965, 1967,


Преглед на излезените броеви од списанието „Библиотекарска искра“




Година на


издавање



Волумен



Број




Број на


страници




Број на


автори


Број на
автори-


зирани


текстови


Број на


текстови


без автори*




Преведени


текстови



Забелешка


1 2 3 4 5 6 7 8 9


1955 I 1 55 14 14 8 -
" " 2 56 11 13 - -
" " 3-4 134 19 18 2 -


1956 I I 5-6 95 16 17 1 2
" " 7-8 98 7 12 2 -


1966 I I I 9-10 136 9 17 2 1
1968 IV 11-12 115 5 5 7 -
1969 V 13 78 11 11 5 -


" " 14 95 14 14 - -
1970/71 VI 15-16 121 13 13 2 -
1972/73 VII 17-18 228 19 30 5 3


1977 VIII 19 111 19 20 - -
добива
ИССН


1978 IX 20 170 19 21 2 - "


" " 21 187 19 20 1 1 "


1979 X 22 201 14 14 3 - "


" " 23 162 15 15 2 1 "


1980 XI 24 157 17 17 1 - "


" " 25 191 13 14 1 - "


1981 XII 26 188 10 11 2 - "


" " 27-28 85 8 9 3 - "


1982 XIII 1-2 95 1 1 - 1
добива нов


формат
" " 3-4 74 10 9 1 4


1983 XIV 1-2 85 9 9 1 3
" " 3-4 138 7 5 3 1


1989 XV 1-2 147 16 15 2 -
1998 XVI 1-2 85 14 15 6 3
1999 XVII 1-2 151 28 32 1 6
2000 XVIII 1-2 181 28 32 4 12


Вкупно: 18 28 3619 362 423 67 38




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството


4) и вкупниот број свески (колона 3) се доаѓа до по-
датокот дека просечниот број страници по свеска


изнесува 129. Од овој просек 50% од свеските се


со поголем број, а останатите 50% се со помалку


страници. Според бројот на страниците најголем е


17-18 од 1972/73 година со 228, а најмал со 55 стра-


ници е првиот број од 1955 година.


Според вкупниот број автори и вкупниот број из-


лезени свески, може да се констатира дека просеч-


ниот број на автори по свеска е 13. Во 11 свески


(39,3%) има помалку автори од просекот, во 15


свески (53,6%) има поголем број автори од просе-


кот, а во 2 свески (7,1%) бројот на авторите е ист


со просечниот број (13). Со најмногу автори (28)


се појавуваат 2 свески (бр.1-2/1999 и 1-2/2000 г.),


а со најмалку (5) автори (не сметајќи го тематски-


от број 1-2/1982 г. што е посветен на еден автор) е


двобројот 11-12/1968 година.


Од збирните податоци на колоните


2 и 8 произлегува дека просекот


на авторски трудови по свеска е


15. Во 15 свески (53,6%) бројот


на авторските трудови е под просе-


кот, во 10 (35,7%) е над просекот,


а во 3 (10,7%) свески е еднаков


со просекот. Двата двоброја 1-


2/1999 и 1-2/2000 година се карак-


теризираат со најголем број (32)


авторски трудови, а со најмалку


(5) се двата двоброја 11-12/1968 и


3-4/1983 година; и во овој случај


не го сметаме претходно спомна-


тиот тематски број 1-2/1982 г.


Кога ќе се погледне колоната


7 веднаш се воочува дека во


првата свеска од 1955 година


се објавени најмногу (8) текс-


тови без автор; во 7 свески има


по еден, а во 4 ниту еден.


Во однос на преведените текстови


(колона 8) може да се каже дека со


најмногу преводи (12) е двобројот


1-2/2000 г., 5 свески се со по 1, а 14


немаат ниту еден превод. Треба да


се напомне дека првиот превод се


појавува во двобројот 5-6/1956 годи-


на.





Анализа на Табелата 2


Од Табелата 2 може да се види дека


одговорноста за уредувањето и излегувањето на 28


свески од списанието ја имале 7 уредници и тоа:


Митко Зафировски од 1955 до 1956 г. (2 единечни и


три двоброја, вкупно 5 свески), Милорад Паневски
од 1966 до 1968 г. (2 двоброја), Рада Митрова 1969


г. (2 единечни броеви), Иван Катарџиев од 1977 до


1978 г. (3 единечни броеви), Димитар Солев од 1979


до 1983 г. (6 единечни и 4 двоброја, вкупно 10 свес-


ки), Трајче Пиков 1979 г. (1 двоброј) и Вера Калај-


лиева од 1988 до 2000 г. (3 двоброја). За двобројот


17-18/1972-73 г. одговорноста ја има Редакцискиот


одбор (во состав: Андон Андоновски, Петар Пет-


ровски, Методија Размовски, Димче Атанасовски и


Ристо Шанев), а на двобројот 15-16/1970-1971 г. не


е назначена одговорноста за уредувањето. Од прет-


ходново може да се заклучи дека Димитар Солев


е уредник на најмногу свески (10) од списанието


„Библиотекарска искра“.














































































Табела 2




22


Уредување на списанието „Библиотекарска искра“


Број Година Име и презиме на уредникот


1 1955 Митко Зафировски


2 1955 Митко Зафировски


3-4 1955 Митко Зафировски


5-6 1956 Митко Зафировски


7-8 1956 Митко Зафировски


9-10 1966 Милорад Паневски


11-12 1968 Милорад Паневски


13 1969 Рада Митрова


14 1969 Рада Митрова


15-16 1970/71 нема податок


17-18 1972/73 Редакциски одбор


19 1977 д-р Иван Катарџиев


20 1978 д-р Иван Катарџиев


21 1978 д-р Иван Катарџиев


22 1979 Димитар Солев


23 1979 Димитар Солев


24 1980 Димитар Солев


25 1980 Димитар Солев


26 1981 Димитар Солев


27 1981 Димитар Солев


1-2 1982 Димитар Солев


3-4 1982 Димитар Солев


1-2 1983 Димитар Солев


3-4 1983 Димитар Солев


1-2 1989 Трајче Пиков


1-2 1998 м-р Вера Калајлиева


1-2 1999 м-р Вера Калајлиева


1-2 2000 м-р Вера Калајлиева





Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Теорија на библиотекарството




Табела 3


табелата се наоѓа на стр. 24-28


Анализа на Табелата 3


Анализирајќи ги колоните 1, 2 и 3 од Табелата 3,


може да се заклучи дека од наведените 192 авто-


ри, само 178 од нив се појавуваат како автори на


самостојни трудови. Од овој број (178) со по еден


труд се појавуваат дури 107 (60%) автори; со два


31 (17,4%); со три 15 (8,4%); со четири 7 (3,9%); со


пет 4 (2,2%); со шест 4 (2,2%); со седум 4 (2,2%);


со десет 3 (1,7%); со дванаесет 1; со осумнаесет 1


и со дваесет и шест трудови 1 автор. Од вкупниот


број самостојни авторски трудови прикажани во


колоната 2 (400), како најпродуктивен автор со 26


трудови е Андон Андоновски. Покрај него заслужу-


ваат да се спомнат: Петар Петровски (18 трудови),


Зорица Петровска (12 трудови), Вера Калајлиева


(10 трудови), Ѓорѓи Киселинов (10 трудови) и Ми-


хајло Георгиевски (10 трудови).


Од вкупниот број автори на самостојни трудови


(178), 101 (56,7%) од нив имаат трудови до 10 ст-


раници; 43 (24,15%) имаат од 11 до 20 страници; 9


(5%) имаат од 21 до 30 страници; 11 (6,2%) имаат


од 31 до 40 страници; 4 (2,2%) имаат од 41 до 50


страници; 7 (3,9%) имаат од 51 до 100 страници;


1 (0,6%) има од 101 до 150 страници и 2 автори


(1,1%) имаат над 150 страници. Најпродуктивен ав-


тор според бројот на страници од самостојните тру-


дови е Петар Петровски (168 страници).


Од колоните 5 и 6 е евидентно дека се јавуваат 34


коавтори (од нив 11 се јавуваат само како коавтори)


со 38 трудови. Коавтор со најмногу трудови (4) и со


најмногу страници (69) е Вера Калајлиева. Еден ко-


автор е со два труда, а сите останати се со по еден


труд.


Вкупниот број на преведувачи е 20 (од нив тројца


се јавуваат само како преведувачи), а бројот на пре-


ведени трудови е 38. Од овој број (38) со по еден


превод се појавуваат 11 преведувачи, со два 3, со


четири преводи 4 и еден преведувач со 5 преводи.


Најмногу (5) преводи има Емилија Несторова, а по


4 Панде Константиновски, Маргарита Јовановиќ,


Светлана Марковиќ и Елена Никодиновска. Но се-


пак, од сите спомнати, анализирајќи ги податаци-


те од колона 8, треба да се издвои името на Мар-


гарита Јовановиќ со 106 преведени страници што


претставува 34,5% од вкупниот број на преведени


страници (307).


Кога ќе се систематизираат податоците од колона


9, се доаѓа до заклучок дека 110 (57%) автори се со


по 1 труд; 35 (18,2%) со 2; 13 (6,7%) со 3; 12 (6,2)


со 4; 6 (3,1%) со 5; 2 (1,04%) со 6; 4 (2,08%) со 7; 1


(0,5%) со 8; 1 (0,5%) со 10; 3 (1,56%) со 11 и по 1


(2,5%) автор со по 12, 13, 16, 19 и 28 трудови. Вака


кумулативно како најпродуктивен автор пак се по-


јавува Андон Андоновски со 28 трудови, а по него


следуваат Петар Петровски со 19 и Вера Калајлие-


ва со 16 трудови.


Колоната 10 којашто го кумулира вкупниот број ст-


раници (авторски, коавторски и преводи) покажува


дека: 105 (54,6%) трудови се до 10 страници; 46


(23,9%) се од 11 до 20 страници; 13 (6,7%) се од 21


до 30 страници; 8 (4,1%) се од 31 до 40 страници;


7 (3,6%) се од 41 до 50 страници; 7 (3,6%) се од 51


до 100 страници; 2 (1%) се од 101 до 150 страници


и 4 (2%) трудови се со над 150 страници. Автор


кој се појавува со најголем број страници (179) е


Петар Петровски, а потоа следуваат Маргарита Јо-


вановиќ (177), Вера Калајлиева (173) и Михајло Ге-


оргиевски (173).


Разликата во податоците од колоната 4 во Табелата


1 (3619 страници) и колоната 10 во Табелата 3 (3642


страници) произлегува од појавувањето на два или


повеќе помали авторски текстови на една страни-


ца. Исто така се појавува разлика на податоците во


колоната 6 од Табелата 1 (423 авторски текстови) и


збирните податоци во колоната 3 (400) и колоната


5 (38) од Табелата 3, бидејќи некои трудови имаат


двајца или повеќе автори.


На крајот треба да се каже дека овој текст има двој-


на цел. Првата е примена на библиометријата како


метод со кој квантитативно може да се прикажат


збирови библиографски записи. Втората цел е ис-


кажување благодарност кон авторите кои со своите


трудови го покажале чувството за припадност и по-


чит кон библиотекарската дејност, а со надеж дека


нивниот пример ќе биде поттик за ангажирање на


помладите во пишувањето трудови кои на сличен


или поинаков начин би биле забележани и вредну-


вани во иднина.





Литература


1 Библиотекарска искра: 1955 - 2000. - Скопје,
Друштво на библиотекарите на Македонија


2 Димитрова, Лилјана ; Кирјазовска-Јовановиќ,
Ники : Лексикон - библиотекарство, книжевност,
издаваштво, печатарство, информациска наука. -
Скопје, Матица македонска, 1999.


3 Maričiċ, Siniљa: Bibliometrija. - Во: Dokumenti.
Otvorena informaciska enciklopedija. – Zagreb, 2003.


4 Сенгупта, И.Н.: Библиометрија, информетрија,
наукометрија и библиотекометрија : преглед. - Во:
Библиотекарски информатор, 1(1994). - Скопје, НУБ
„Климент Охридски“.


5 Tuđman, Miroslav: Obavijest i znanje : s rječnikom
osnovnih pojmova. – Zagreb, Zavod za informacijske
studije, 1990.




23
















Продуктивност на авторите



Реден број



Име и презиме


Број на


самостојни


трудови


Број на


страници


Број на


трудови како


коавтор


Број на


страници


Број на


преводи


Број на


страници


Вкупно
трудови


3+5+7


Вкупно
страници


4+6+8
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


1 Алтиев Никола 4 20 4 20
2 Ананиева Данута 1 4 1 4
3 Андоновски Андон 26 118 2 5 28 123
4 Арсов Јордан 1 4 1 4
5 Анастасова Вера 1 10 1 10
6 Анастасова Мирјана 1 6 1 6
7 Атанасовски Димче 2 12 2 12
8 Ацевска Катица 1 2 1 8 2 10
9 Баскиќ Радмила 3 8 1 8 4 16
10 Беќаровски Насо 2 11 2 11
11 Бисероска Василка 1 5 1 5
12 Богданов Живко 1 3 1 3
13 Богданович Анита 1 4 1 4
14 Бошевски Миле 6 38 1 11 7 49
15 Бошковска Надица 1 4 1 4
16 Бромович Данута 1 6 1 1 2 7
17 Буквиќ Милка 3 14 3 14
18 Бундовска Наташа 1 10 1 10
19 Бутулија Горица 2 10 1 8 3 18
20 Б.Ш. 1 6 1 6
21 Вагнерова Хелена 1 5 1 5
22 Ваљчи Зофија 1 12 1 12
23 Варошлија Пиринка 2 27 2 27
24 Вељановска Милица 2 11 2 11
25 Веселинска Ружица 1 14 1 14
26 Враживирска Марија 1 3 1 3
27 Вчисло Зофија 1 20 1 20
28 Вчков Дане 2 10 2 10
29 Ганзовска Валентина 1 2 1 2
30 Георгиева-Андреевиќ Славка 1 5 1 5
31 Георгиевски Кузман 1 4 1 4
32 Георгиевски Михајло 10 151 1 22 11 173
33 Голмиц Ренате 1 8 1 8
34 Голомеова Снежана 2 7 2 7
35 Гонев Јосиф 1 4 1 4
36 Гостл Игор 1 14 1 14
37 Грлиќ Видосава 1 3 1 3
38 Грозданова Душка 1 5 1 5


Б
и


б
л


и
о


те
ка


р
с


тв
о


, в
о


л
.2


3
(2


0
0


5
), б


р
.2



Т


е
о


р
и


ја
н


а
б


и
б


л
и


о
те


к
а


р
с


т
в


о
то




2
4




Т
а


б
ел


а
3











39 Гроздановска Маја 1 3 1 3


40 Дадасовиќ Миодраг 5 43 5 43


41 Даневска Ленка 1 4 1 4
42 Дачи Маријета 1 4 1 4
43 Димитров Васил 5 38 5 38
44 Димитров Димитри 1 3 1 6 1 9 3 18


45 Димитрова Љиљана 2 7 2 7
46 Димитровски Димитар 1 6 1 11 2 17
47 Димчев Александар 1 8 1 8
48 Дипчикова Александра 1 8 1 8
49 Дојчиновска Валентина 1 10 1 10
50 Дојчиновски Киро 7 40 7 40
51 Долар Јаро 1 27 1 27
52 Дрвошанов Васил 1 3 1 3
53 Дуева Слободанка 3 12 1 7 4 19
54 Ѓузелова-Хаџи Бошкова Лилјана 6 34 6 34
55 Ежова Павлина 6 25 1 14 7 39
56 Живковиќ Богомила 1 8 1 8
57 Живковиќ Даниела 1 8 1 8
58 Зафировски Митко 3 28 3 28
59 Иванова Цветанка 1 2 1 2
60 Ивановски Трајко 1 1 1 1
61 Изотова Марија 1 13 1 13
62 Илиевски Александар 1 4 1 4
63 Илиевски Петар 1 4 1 4
64 Јаневски Ѓорѓи 1 7 1 7
65 Јаниќиевиќ Глигорие 1 11 1 11
66 Јанкоска Стана 5 34 5 34
67 Јовановиќ Маргарита 7 60 1 11 4 106 12 177


68 Јовановиќ Ники 1 27 1 6 2 33
69 Јовческа Станислава 1 4 1 4
70 Јустинијановиќ Никола 1 9 1 9
71 Каја Ајша 1 2 1 2
72 Калајлиева Вера 10 88 4 69 2 16 16 173


73 Калајлиева Љупка 1 6 1 6
74 Каракиров Слободан 1 9 1 9
75 Каранџовски Мичо 1 8 1 8
76 Караџоски Драги 1 4 1 4
77 Картов Владо 1 4 1 4
78 Катарџиев Иван 4 64 4 64
79 Киселинов Ѓорѓи 10 71 10 71
80 Катранџиски Благоја 2 8 2 8
81 Клетников Ефтим 1 4 1 4


Б
и


б
л


и
о


те
ка


р
с


тв
о


, в
о


л
.2


3
(2


0
0


5
), б


р
.2



Т


е
о


р
и


ја
н


а
б


и
б


л
и


о
те


к
а


р
с


т
в


о
то




2
5



















82 Константинов Душко 1 20 1 20
83 Константиновски Панде 1 12 1 22 4 20 6 54


84 Костовска Викторија 2 8 2 6 4 14
85 Кочоски Владимир 1 1 1 1
86 Крле Иванка 2 5 2 5
87 Кроневска Султана 1 2 1 15 2 17
88 Лин Морис 1 15 1 15
89 Магалајнш Родриго 1 8 1 8
90 Мајор Федерико 1 2 1 2
91 Мајсторова Емилија 3 15 5 23 8 38
92 Мариќ Јелица 2 10 2 10
93 Марковиќ Светлана 6 72 1 8 4 33 11 113


94 Марковски Ѓорѓи 1 5 1 5
95 Марковски Крсте 1 4 1 4
96 Матиќ Милена 1 9 1 9
97 Матковска Поликсена 2 9 1 8 1 4 4 21


98 Матевски Матеја 2 6 2 6
99 Матковски Александар 2 37 2 37
100 Милев Милева 4 17 1 8 5 25
101 Миленковиќ Србислав 1 12 1 12
102 Миноски Михајло 1 6 1 6
103 Миовска-Кузмановска Руменка 1 47 1 47
104 Мирчев Димитар 1 3 1 3
105 Митовска Живка 1 15 1 15
106 Митревска-Ѓуровска Павлина 1 2 1 7 2 9
107 Митрова Рада 7 45 7 45
108 Митровска Мирјана 3 9 3 9
109 Мицов Тодор 3 20 3 20
110 Мишевска-Тепиќ Љубица 1 5 1 5
111 Младеновиќ Добривое 2 13 2 13
112 Мојсова Љубица 1 9 1 9
113 Момировски Томе 2 12 2 12
114 Мошин Владимир 1 15 1 15
115 Наумовска Сенка 1 8 1 8
116 Нејман Александар 1 5 1 5
117 Ниванка Емно 1 3 1 3
118 Никодиновска Елена 7 34 4 19 11 53
119 Николиќ Вера 1 2 1 2
120 Николовска Спасија 1 8 1 2 2 10
121 Николовски Танас 5 33 5 33
122 Павлова Елица 1 3 1 3
123 Панговски Трпко 3 22 3 22
124 Паневски Милорад 2 16 2 16




Б
и


б
л


и
о


те
ка


р
с


тв
о


, в
о


л
.2


3
(2


0
0


5
), б


р
.2



Т


е
о


р
и


ја
н


а
б


и
б


л
и


о
те


к
а


р
с


т
в


о
то




2
6















125 Пејова Здравка 3 31 1 4 4 35
126 Петрова Нада 4 38 4 38
127 Петровска Верица 1 6 1 6
128 Петровска Зорица 12 76 1 8 13 84
129 Петровски Добри 2 12 1 7 3 19
130 Петровски Петар 18 168 1 11 19 179
131 Петрушевски Илија 1 7 1 7
132 Пиндлова Ванда 1 12 1 12
133 Пирожински Јан 1 6 1 6
134 Плевнеш Климентина 3 15 3 15
135 Полс Ниелс Оле 1 4 1 4
136 Попадиче Киро 1 1 1 2 2 3
137 Поп-Атанасов Ѓорѓи 2 22 2 22
138 Поплазаров Ристо 2 14 2 14
139 Поповиќ Бранислава 1 11 1 11
140 Поповиќ Рацо 1 5 1 5
141 Поповиќ-Бошковиќ Гордана 2 11 2 11
142 Поповска Солзица 1 6 1 4 1 2 3 12


143 Поповски Анте 2 3 2 3
144 Поповски Владо 1 4 1 4
145 Размовски Методија 3 23 3 23
146 Ренџов Михаил 2 7 2 7
147 Ристевска Лилјана 1 4 1 4
148 Ристески Славе 1 6 1 6
149 Сејменова-Гичевска Марија 1 6 1 6
150 Серафимова Нева 1 3 1 3
151 Симов Димитар 1 9 1 9
152 Скалова Лилјана 1 4 1 4
153 Скварницка Зофија 1 14 1 14
154 Солев Димитар 1 3 1 3
155 Сондерс Вилфрид 2 99 2 99
156 Спасовска Драгица 1 4 1 4
157 Сталев Георги 1 6 1 6
158 Станчин-Рошиќ Дубравка 1 5 1 5
159 Старделов Георги 1 5 1 5
160 Стојанова Ленка 3 18 2 40 5 58
161 Стојановиќ Драгослава 1 4 1 4
162 Стојановски Д. 1 2 1 2
163 Стојковски Стојко 3 34 3 34
164 Стојмановска Цвета 1 3 1 3
165 Стојчева-Цопа Лепосава 2 16 2 16
166 Суботин Лидија 1 18 1 18
167 Табо Лудвика 1 5 1 5




Б
и


б
л


и
о


те
ка


р
с


тв
о


, в
о


л
.2


3
(2


0
0


5
), б


р
.2



Т


е
о


р
и


ја
н


а
б


и
б


л
и


о
те


к
а


р
с


т
в


о
то




2
7



















168 Талаганова Злата 3 10 1 37 4 47
169 Тејлор Питер 1 18 1 18
170 Талевски Борко 2 8 2 8
171 Тасевски Александар 2 16 2 16
172 Тишковска Јанина 1 15 1 15
173 Тодорова Вера 1 4 1 4
174 Тотоманова Антоанета 1 3 1 3
175 Тушевски Ванчо 1 4 1 4
176 Ќамилов Кирил 1 9 1 9
177 Ќировиќ Драган 1 7 1 7
178 Урумов Виктор 1 11 1 11
179 Фиданоска Јелена 1 6 1 6
180 Фурлан Бранка 1 12 1 12
181 Хорват Александра 2 13 2 13
182 Христовска Василка 2 5 2 5
183 Хулак Ј. 1 14 1 14
184 Цавкова Вангелија 2 6 2 6
185 Цариќ Драган 1 7 1 7
186 Чанг Циан-Син 1 1 1 1
187 Чапарев Доне 1 3 1 3
188 Чекичевска Зорка 4 18 4 18
189 Џамбазовски Климе 4 41 4 41
190 Шанев Ристо 3 43 3 43
191 Шолгињова Ванда 1 14 1 14
192 Шоптрајанов Ѓеорѓи 4 29 4 29


без автор 67 349


Вкупно: 400 2910 38 425 38 307 476 3642




Б
и


б
л


и
о


те
ка


р
с


тв
о


, в
о


л
.2


3
(2


0
0


5
), б


р
.2



Т


е
о


р
и


ја
н


а
б


и
б


л
и


о
те


к
а


р
с


т
в


о
то




2
8





Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти




УДК 02(497.7)(094.77.041)




ПРЕДЛОГ ТЕКСТОВИ НА


ПОДЗАКОНСКИТЕ АКТИ СОГЛАСНО


ЗАКОНОТ ЗА БИБЛИОТЕКИ







Дипл. прав. Зорка Чекичевска, виш библиотекар


Национална установа Универзитетска


библиотека „Св. Климент Охридски“, Скопје





Подготовката на текстовите на подзаконските ак-


ти по Законот за библиотеки („Службен весник


на РМ“ бр. 66/2004) од страна на Библиотекарско-


то друштво на Македонија е резултат на Проектот


„Изработка на подзаконски акти согласно Законот


за библиотеки и одржување дебата“ поддржан од


Министерството за култура (договор со негов бр.


15-2539/1 од 24.04.2005 год.)





Предмет на Проектот беше подготовка на текстови


на четири правилници за чие донесување Законот


го овластува министерот за култура. Тоа се:


- Правилник за определување редок библиотечен


материјал,


- Правилник за одредување стандарди за видовите


библиотеки и условите за работа, сместување и чу-


вање на библиотечниот материјал,


- Правилникот за водење евиденција на библиотеч-


ниот материјал и на библиотечната документација,


- Правилникот за регистарот на копии на библио-


течни добра и за образецот на сертификатот.





Текстовите на актите ги подготвија:


- Зорка Чекичевска, виш библиотекар и Претсе-


дател на Друштвото како раководител на Проектот


(НУУБ „Св. Климент Охридски“ Скопје, Збирка


дробен печат) која работеше на правилниците за ре-


док библиотечен материјал, евиденција и копии на


библиотечни добра;


- Миле Бошески, библиотекар советник (НУУБ


„Св. Климент Охридски“ Скопје, Служба за матич-


на дејност и развој) кој работеше на правилникот


за стандарди за библиотекте.


Во проектниот тим учествуваа и:


- Мими Ѓоргоска-Илиевска, советник за библиотеч-


ни, кинотечни и фонотечни добра (Министерство


за култура, Управа за заштита на културното нас-


ледство);


- М-р Виолета Мартиноска (НУУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје, Археографска збирка);


- Ники Јовановиќ, виш библиотекар (НУУБ „Св.


Климент Охридски“ Скопје, Збирка редок и специ-


фичен библиотечен материјал);


- Јелена Петровска, директор на НУУБ „Св. Кли-


мент Охридски“ Битола).





На ваквата проектна соработка со Министерството


претходеше доставување мислења, сугестии и пред-


лози на Друштвото за содржината и опфатот на тие


акти (бр. 2/11.02.2005 год.). Заслужуваат истакнува-


ње неколку од нив.





➢ Во однос на Правилникот за определување
редок библиотечен материјал (домен на заштита


на културното наследство), укажано е на логична-


та потреба од кумулирање на одредбите од член 2


став 2 од Законот за библиотеки и член 21 став 1


од Законот за заштита на културното наследство


„Службен весник на РМ“ бр. 20/2004) како осно-


вен за заштитата. Тоа, пак, ја прави евидентна ко-


лизијата на овие две одредби и го проблематизира


донесувањето на овој акт (не постои потреба од


определување редок библиотечен материјал заради


таксативното набројување на неговите видови во


Законот за заштита на културното наследство).





➢ Во однос на Правилникот за водење евиден-
ција на библиотечниот материјал и на библиотеч-


ната документација, посочена е терминолошката


и содржинска конкретизација на оваа материја во


библиотекарството низ нијансирање на разликите


со музејската дејност која е користена како вооп-


штувчка при подготовката на законскиот текст за


библиотеките. Укажано е и на потребата од јасна


дистинкција на овој вид обработка со таа на библи-


отечни добра.





➢ Во однос на Правилникот за регистарот на
копии на библиотечни добра и за образецот на сер-


тификатот изразено е строго сомневање дека многу


тешко или сосема неможно е библиотечно добро


да се репродуцира како копија во смисла на музеј-


ски предмет. Единствено можни се репроформи


(фотокопија, фотографија, микрофилм, ЦД, е-пуб-


ликација) што не е копија во смисла на Законот. И




29




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти




30 конечно, укажано е дека библиотечните добра се
„консумираат“ првенствено интелектуално, а не ви-


зуелно или чувствено како музејски предмет - тие


се користат, а не се изложуваат.





И покрај ваквите укажувања, Министерството оста-


на на ставот да бидат подготвени сите акти предви-


дени во Законот за библиотеки.





Проектот беше реализиран во се согласно предви-


деното. Беше организирана и дебата со членството


на Друштвото (50 библиотекари) на 22.06.2005 год.


како и средби со претставници од Министерство-


то. Текстовите на правилниците (од кои еден во две


верзии) со Извештај за реализацијата на проектот


се доставени до Министерството со допис на Друш-


твото бр. 153/26.07.2005 год.





„Библиотекарство“ ги објавува во форма во која ги


доби Министерството.







П Р Е Д Л О Г





Врз основа на член 2, став 2 од Законот за библио-


теки („Службен весник на РМ“ бр. 66/2004), минис-


терот за култура донесува







П Р А В И Л Н И К


ЗА ОПРЕДЕЛУВАЊЕ РЕДОК


БИБЛИОТЕЧЕН МАТЕРИЈАЛ







Член 1





Со овој Правилник се утврдуваат критериуми за оп-


ределување редок библиотечен материјал кој има


својство на библиотечно добро.





Член 2




Според содржинските и формалните белези


на публикациите, редок библиотечен материјал се:


- публикациите што се однесуваат на просветната,
културната, економската, политичката и др. вид ис-


торија на Македонија издадени до крајот на 1946


год., без оглед на авторот, јазикот и местото на из-


давање;





Алтернативи:


- публикациите за Македонија и македонскиот на-


род издадени до 1946 год., без оглед на авторот, ја-


зикот и местото на издавање;


- публикациите за Македонија издадени до 1946


год., без оглед на авторот, јазикот и местото на


издавање;


- публикациите издадени на територијата на Маке-


донија до 1918 год.;


- печатените или на кој било друг начин умножени


материјали настанати за време на НОВ на македон-


скиот народ и националностите (брошури, мани-


фести, прогласи, памфлети, летоци и сл.);


- публикациите издадени во други земји согласно


утврдениот граничен период на издавање со нивни


акти за утврдување редок библиотечен или старо-


печатен библиотечен материјал (на пр.: Србија до


1847 год., Хрватска до 1860 год., Словенија до 1847


год., БиХ до 1880 год., Бугарија до 1878 год., Тур-


ција до 1861 год., Грција до 1863 год., Романија до


1830 год. и другите европски земји до 1800 год.);





- првите изданија на исклучително значајни дела


на македонската наука, култура и уметност валори-


зирани како библиотечни добра;


- првите изданија на делата на класиците на светс-


ката книжевност;


- библиофилските изданија со тираж до 100 приме-


роци (и/или нумерирани првите 20 примероци);


- книгите со естетско и техничко обликување од ви-


сок квалитет (ex libris, специјална подврска, специ-


фичен формат, оригинални илустрации);


- ракописите од современи автори, машинопис со


ракописни интервенции на авторот;


- книгите со ракописни забелешки и посвети од са-


миот автор, автографи.





Член 3




Овој Правилник влегува во сила осмиот ден од де-


нот на објавувањето во „Службен весник на Репуб-


лика Македонија“.




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти




П Р Е Д Л О Г (АЛТЕРНАТИВА)



Врз основа на член 2, став 2 од Законот за библио-


теки („Службен весник на РМ“ бр. 66/2004), минис-


терот за култура донесува





П Р А В И Л Н И К


ЗА ОПРЕДЕЛУВАЊЕ РЕДОК


БИБЛИОТЕЧЕН МАТЕРИЈАЛ







Член 1






Со овој Правилник се определува реткиот библио-


течен материјал кој има својство на библиотечно


добро и се утврдуваат основите за негова обработ-


ка, чување и заштита и користење.


Одредбите за обработка, чување и заштита и корис-


тење се применуваат на сите видови библиотечни


добра.







I. КРИТЕРИУМИ ЗА ОПРЕДЕЛУВАЊЕ РЕДОК


БИБЛИОТЕЧЕН МАТЕРИЈАЛ





Член 2




Според содржинските и формалните белези


на публикациите, редок библиотечен материјал се:


- публикациите што се однесуваат на просветната,


културната, економската, политичката и др. вид ис-


торија на Македонија издадени до крајот на 1946


год., без оглед на авторот, јазикот и местото на из-


давање;





Алтернативи:


- публикациите за Македонија и македонскиот на-


род издадени до 1946 год., без оглед на авторот, ја-


зикот и местото на издавање;


- публикациите за Македонија издадени до 1946


год., без оглед на авторот, јазикот и местото на


издавање;


- публикациите издадени на територијата на Маке-


донија до 1918 год.;


- печатените или на кој било друг начин умножени


материјали настанати за време на НОВ на македон-


скиот народ и националностите (брошури, мани-


фести, прогласи, памфлети, летоци и сл.);


- публикациите издадени во други земји согласно


утврдениот граничен период на издавање со нивни


акти за утврдување редок библиотечен или старо-


печатен библиотечен материјал (на пр.: Србија до


1847 год., Хрватска до 1860 год., Словенија до 1847


год., БиХ до 1880 год., Бугарија до 1878 год., Тур-


ција до 1861 год., Грција до 1863 год., Романија до


1830 год. и другите европски земји до 1800 год.);


- првите изданија на исклучително значајни дела


на македонската наука, култура и уметност валори-


зирани како библиотечни добра;


- првите изданија на делата на класиците на свет-


ската книжевност;


- библиофилските изданија со тираж до 100 приме-


роци (и/или нумерирани првите 20 примероци);


- книгите со естетско и техничко обликување од ви-


сок квалитет (ex libris, специјална подврска, специ-


фичен формат, оригинални илустрации);


- ракописите од современи автори, машинопис со


ракописни интервенции на авторот;


- книгите со ракописни забелешки и посвети од са-


миот автор, автографи.







II. ОБРАБОТКА





Член 3




Книжниот фонд утврден како редок библиотечен


материјал се организира и обработува во збирки


што резултира со посебни инвентарни книги и ка-


талози.


Вака пропишаната обработка не го исклучува учес-


твото на реткиот библиотечен материјал во библио-


течната обработката на општиот книжен фонд или


на негови помали целини/делови.





Член 4



Реткиот библиотечен материјал односно библиотеч-


ните добра, се обработуваат палеографски соглас-


но меѓународни правила, формално според меѓу-


народните стардарди за библиографски опис на




31




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти


старини (ISBD/A), книги (ISBD/M), сериски публи-
кации (ISBD/S), некнижен материјал (ISBD/NBM),


печатен нотен материјал (ISBD/PM), електронски


публикации (ISBD/ER) и содржински според соод-


ветни меѓународни и национални стандарди.







III. ЧУВАЊЕ И ЗАШТИТА





Член 5




Чувањето и заштитата на реткиот библиоте-


чен материјал се организира како посебен режим


на превентивна заштита на ниво на збирка разли-


чен од тој за општиот фонд, а согласно меѓународ-


ни стандарди и препораки.


Чувањето и заштитата се организира и на ниво на


поединечно утврден режим на заштита за секое


библиотечно добро посебно согласно актите за заш-


тита на културните добра.





Член 6


лови од општиот магацин или во соодветната чи-
тална.





Опремата за чување се состои од метални


каси и ормани како и картонски папки или кутии


соодветни на видот и димензиите на реткиот библи-


отечен материјал.







Член 9






Во функција на заштита и користење, а по


препорака на конзерватор за хартија, реткиот биб-


лиотечен материјал само еднаш се пренесува на


технолошки постабилен медиум (фотокопирање,


микрофилмирање, дигитализација) во два примеро-


ци (работен и безбедносен).


Работниот и безбедносниот примерок како и копи-


ите на библиотечни добра имаат идентичен режим


на чување и заштита како и реткиот библиотечен


материјал во изворна форма.




Библиотеките имаат должност да го зашти-


туваат и чуваат реткиот библиотечен материјал од


поплави, пожари, кражби, елементарни непогоди


и воени разорувања низ преземање мерки на без-


бедност и соодветно одржување и опремување на


IV. КОРИСТЕЊЕ



Член 10


зградата и просторијата(ите) со цел за исклучува-


ње такви ризици.





Член 7




Библиотеките имаат должност да обезбедат


услови за чување на реткиот библиотечен материјал


од природно стареење, влага, прекумерна сончева


или вештачка светлина, биолошки или атмосферс-


ки влијанија, нехигиена, отстапувања од оптимал-


ната температура.


Согласно условите од претходниот став, библиоте-


ките можат да го пренесуваат или изложуваат


реткиот библиотечен материјал во земјата или


странство.


Член 8


Реткиот библиотечен материјал не се дава на


користење во изворната (оригиналната) форма ни-


ту може да биде предмет на меѓубиблиотечно позај-


мување.


По исклучок, реткиот библиотечен матери-


јал може да се користи во изворната форма само


во научни или истражувачки цели или во случаи ко-


га е тоа битно за реализирање на значајни научни,


културолошки, историски или образовни студии,


изданија, емисии или филмови по писмено барање


на корисникот во кое се наведени целите на корис-


тењето


За користење на реткиот библиотечен материјал од


претходниот став одлучува директорот на библио-


теката по задолжително мислење на библиотекар


од односната збирка и конзерватор за хартија од


Националната и универзитетска библиотека „Св.


Климент Охридски“ Скопје.





Збирката(ите) редок библиотечен материјал
се чува/ат во посебен/и магацин/и, во издвоени де-


Член 11




32




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти


Член 2






Реткиот библиотечен материјал во изворна


форма, како копија или копиран на друг медиум се


користи во специјални читални или посебна прос-


торија на библиотеката во присуство на вработен


на библиотеката.





Член 12



Работниот примерок на реткиот библиотечен


материјал пренесен на друг медиум може да биде


фотокопиран, микрофилмиран или скениран за


потребите на корисниците.





Член 13




Овој Правилник влегува во сила осмиот ден од де-


нот на објавувањето во „Службен весник на Репуб-


лика Македонија”.














П Р Е Д Л О Г



Врз основа на член 8 став 4 од Законот за библиоте-


ки („Службен весник на РМ“ бр.66/2004), министе-


рот за култура донесува








П Р А В И Л Н И К


ЗА ОДРЕДУВАЊЕ СТАНДАРДИ


ЗА ВИДОВИТЕ БИБЛИОТЕКИ


И УСЛОВИТЕ ЗА РАБОТА,


СМЕСТУВАЊЕ И ЧУВАЊЕ





БИБЛИОТЕЧЕН МАТЕРИЈАЛ




Член 1



Со овој правилник се одредуваат стандардите за ви-


довите библиотеки, условите за нивна работа, смес-


тување и чување библиотечен материјал.




Според намената и содржината на библиотечниот


фонд, библиотеките можат да бидат: јавни, yнивер-


зитетски (високошколски), cпецијализирани и yчи-


лишни.





Јавни библиотеки




Член 3



Јавните библиотеки се наменати за задоволување


на културно-образовните и други информативни


потреби на пошироката јавност, придонесувaат за


унапредување на стручната и научно-истражувач-


ка работа и за развојот на образованието, култура-


та, науката и другите дејности.


Jавните библиотеки може да бидат од национален


или локален карактер.





Член 4




Националната и универзитетска библиотека „Св.


Климент Охридски“ – Скопје е јавна библиотека


со функции на матична библиотека на Република


Македонија и намена, структура и содржина на биб-


лиотечниот фонд на општонаучна библиотека.


Oпштонаучнa библиотекa е и Библиотекатa при Ма-


кедонската академија на науките и уметностите.







Член 5



Јавните библиотеки овозможувaат достап до свои-


те фондови на сите граѓани без оглед на нивната


национална, политичка, образовна, верска и поло-


ва припадност, а преку учеството во националниот


библиотечно-информациски систем и до други из-


вори на информаци во земјата и странство.


Основната намена на јавните библиотеки ја одреду-


ва структурата на нивните библиотечни фондови


За своите корисници, jавните библиотеки овозмо-


жуваат пристап до интернет.




33




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти






Јавните библиотеки во своето работење ги приме-


нуваат меѓународните стандарди за библиотечно


работење, прифатени од Националната и универзи-


тетска библиотека „Св. Климент Охридски“-Скоп-


је како матичната библиотека на Република Маке-


донија.





Член 7



Во националниот библиотечно-информациски сис-


тем дејствуваат следните видови јавни библиотеки


(појавни форми на јавни библиотеки):


а/ самостојна библиотека (општинска, градска),


б/ библиотека во состав на друга институција, (цен-


тар/дом на култура),


в/ детска библиотека (самостојна или во состав на


јавна библиотека),


г/ подвижна библиотека (во состав на јавна библи-


отека),


д/ виртуелна библиотека,(самостојна или во состав


на јавна библиотека),


ѓ/ jавна библиотека за граѓани со посебни потреби


е/ читалиште


ж/ хибриднa и други форми на јавнa библиотекa.



Универзитетски библиотеки (високошколски биб-


лиотеки )





Член 8



Универзитетските (високошколски) библиотеки


дејствуваат во рамките на високо-образовните инс-


титуции: факултети, високи и виши школи. Тие се


вклучени во непосредната реализација на основни-


те функции на институцијата што ги формира, а


пред се задоволување на образовните, информатив-


ните и научно-истражувачките потреби на студен-


тите и наставниот кадар.





Член 9




Универзитетските (високошколски) библиотеки


комплетираат библиотечeн фонд со купување, раз-


За формална обработка на библиотечниoт фонд


(каталогизација) ги применуваат меѓународните


стандарди ИСБД, а за содржинската обработка


(систематизација и предметизација) ги применува-


ат Универзалната децимална класификација (УДК)


и Правилата за предметен опис на Националната


и универзитетска библиотека „Св.Климент Охрид-


ски“-Скопје.


Овие библиотеки организираат азбучен/абецеден,


УДК и предметен каталог.


Библиотечниoт фонд е на отворен достап и се под-


редува според УДК.





Член 10




Универзитетските (високошколски) библиотеки


треба да располагаат со:


а/ библиотечен простор од минимум 100 м².


б/ библиотечна опрема: минимум 35 маси со столо-


ви, работно биро,


каталожен орман, полици за сместување на библио-


течниот фонд, витрини.


в/ техничка опрема: персонални компјутери, интер-


нет достап, апарат за копирање, ДВД и ЦД плеери,


ТВ.





Член 11




Универзитетските (високошколски) библиотекимо-


жат да бидат достапни и на пошироката јавност под


услови пропишани во актите за работа и користење


нанивниот библиотечeнфонднабиблиотеката доне-


сени од соодветната високообразовна институци-


ја.


Универзитетските (високошколски) библиотеки се


активни учесници во националниот библиотечно-


информациски систем.


За своите корисници овие библиотеки обезбедува-


ат достап до интернет.





Член 12



Специфичностите кои произлегуваат од местото,


улогата и наменатa на yниверзитетските (висо-


кошколски) библиотеки во образовниот систем,


Член 6 мена и дар во согласност со наставно-научните
програми на образовната институција.




34




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти




различни од тие на јавните (oсобено во доменот на


користењето на фондот) се регулираат со посебен


правилник на образовната институција чиј соста-


вен дел се овие библиотеки.





Специјализирани библиотеки




Член 13



Специјализираните библиотеки се наменети и се


во функција на развојот и унапредувањето на струч-


ната и научно-истражувачката работа во одделни


подрачја на општественотo живеење (институти,


научно-истражувачки центри, заводи, специјални


установи, државни органи и институции, политич-


ки организации, музеи, фабрики и др.) .





Член 14




Специјализираните библиотеки комплетираат


специјализиран библиотечен фонд соодветен на


стручната и научно-истражувачката работа на


институциите во чии рамки дејствуваат.


Библиотечниoт фонд гo комплетираат по пат на ку-


пување, размена и дар.


За формална обработка нa библиотечните едини-


ци (каталогизација) ги применуваат меѓународни-


те стандарди ИСБД, а за содржинската обработка


(систематизација и предметизација) ги применува-


ат Универзалната децимална класификација (УДК)


и Правилата за предметен опис на Националната


и универзитетска библиотека „Св.Климент Охрид-


ски“-Скопје.


Oвие библиотеки организираат: азбучен/абецеден,


УДК и предметен каталог.


Библиотечниoт фонд е на отворен достап и се под-


редува според УДК.





Член 15




Специјализираните библиотеки треба да располага-


ат со:


а/ библиотечен простор од минимум 100м².


б/ библиотечна опрема: минимум 20 маси со столо-


ви, работно биро, каталожен орман, полици за смес-


тување на библиотечниот фонд, витрини.


в/ техничка опрема: персонални компјутери, интер-


нет достап, апарат за копирање, ДВД и ЦД плеери.



Член 16



Специјализиранитебиблиотекиможатдабидатдос-


тапни и за пошироката јавност под услови пропи-


шани во актите за работа и користење на нивниот


библиотечeн фонд донесени од соодветната инсти-


туција каде тие дејствуваат.


Специјализираните библиотеки се активни учесни-


ци во националниот библиотечно-информациски


систем.


За своите корисници овие библиотеки обезбедува-


ат пристап до интернет.





Училишни библиотеки




Член 17




Училишните библиотеки се наменети за задоволу-


вање на образовните, воспитните и информациски-


те потреби на учениците и наставниот кадар.


Училишни библиотеки формираат училиштата од


основното и средното образование.





Член 18



Училишните библиотеки се од затворен тип, а нив-


ни корисници се учениците и наставниот кадар од


соодветното училиште.


Библиотечниoт фонд е во функција на реализаци-


ја на наставните планови и програми на училиш-


тето.





Член 19



Библиотечниoт фонд се комплетира по пат на купу-


вање, размена и дар.


За формална обработка на библиотечните едини-


ци (каталогизација), училишните библиотеки ги


применуваат меѓународните стандарди ИСБД, а


за содржинска обработка (систематизација и пред-


метизација) – Универзалната децимална класифи-


кација (УДК) и Правилата за предметен опис на


Националната и универзитетска библиотека „Св.


Климент Охридски“-Скопје.




35




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти






Библиотечниoт фонд е на отворен достап и се под-


редува според УДК.







Член 20





Училишните библиотеки треба да располагаат со:


а/ библиотечен простор од минимум 100м².


б/ библиотечна опрема: минимум 35 маси со столо-


ви, работно биро, каталожен орман, полици за смес-


тување на библиотечниот фонд, витрини.


в/ техничка опрема: персонални компјутери, интер-


нет достап, апарат за копирање, ДВД и ЦД плеери.





Член 21




Училишнитебиблиотекисеактивниучесницивона-


ционалниот библиотечно-информациски систем.


За своите корисници овие библиотеки обезбедува-


ат пристап до интернет.





Минимум стандарди за јавните библиотеки


Член 22



За задоволување на културно-образовните и други


информативни потреби на пошироката јавност и на


граѓаните од градските, приградските и селските


населби, јавната библиотека формира: читалишта,


стационирани клонови и подвижни библиотечни


фондови-библиобуси.





Член 23



Јавната библиотека своите функции и задачи ги


реализира преку оддели и служби за: комплетира-


ње на библиотечeн материјал (библиотечен фонд


за возрасни и за деца); обработка на библиотечен


материјал; библиографско-информативен оддел;


роднокраен оддел, детски оддел, збирки и посебни


фондови; популаризација и користење на библио-


течните фондови, игротека.


За основање јавна библиотека треба да се исполне-


ти следниве услови:


соодветен библиотечен простор и опрема, библио-


течен материјал, стручно оспособен кадар, траен


извор на финансирање





Член 25



Библиотечен простор и опрема


Библиотечниот простор во јавните библиотеки


треба да е сообразен со бројот на жителите,


функциите и задачите што треба да ги остварува


библиотеката, големината на библиотечниoт фонд,


потребите на развој.





Член 26



Јавната самостојна библиотека треба да распола-


га со наменски изграден/ адаптиран библиотечен


простор од минимум 500 м² во населени места до


10.000 жители. Во населени места над 10.000 жи-


тели се применува табелата од член 27 на овој Пра-


вилник.





Член 27



При изградба на наменски објект за самостојна


јавна библиотека или при доградба/адаптација на


постојни објекти, треба да се применува следниов


стандард на 1.000 жители:





Број на жители м² на 1.000 жители


10.000 - 20.000 42


20.001 - 35.000 39


35.001 - 65.000 35


65.001 – 100.000 31


над 100.000 28


Член 28


Вкупната корисна површина на самостојната јавна


библиотека треба да ги опфати следниве содржи-


ни: влез и гардероба, простор за изложби и други


Oвие библиотеки организираат: азбучен/абецеден,
УДК и предметен каталог.


Член 24


36




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти




културни манифестации, простор за информативна


служба, простор за библиотечни каталози, простор


за дневен печат, оддел за возрасни, оддел за деца,


оддел за деца од претшколска возраст -игротека,


простор за посебни фондови (роднокраен оддел,


подвижен фонд, референтна збирка, фонотека, и


сл), магацински простор, прием, техничка и струч-


на обработка на библиотечен материјал, работен


простор за стручни служби, администрација.


Во вкупната корисна површина не влегува прос-


торот наменет за сали за предавања и состаноци,


гаражи, котларници, остави и други помошни прос-


тории.





Член 29



Јавните библиотеки во рамките на организацио-


ната единица или оддел -игротека, применуваат


соодветни едукативни форми и методи за реализа-


ција на содржини преку кои, кај најмладата попу-


лација (деца од предшколска возраст од 4-7 г.) го


поттикнуваат и поддржуваат развојот на чувството


за колективност, одговорност, љубов кон книгата,


библиотеката.


Игротеката треба да располага со минимум прос-


тор од 50 м² корисна површина.





Член 30




Стациониран клон на јавната библиотека во сел-


ски, приграски и градски населби треба да распола-


га со минимум 100 м² корисна површина.





Член 31



Читалиштето како дисперзирана единица на јавна-


та библиотека треба да располага со корисна повр-


шина од 50 м².





Член 32




При планирање и изградба на нов објект за самос-


тојна јавна библиотека, треба да се планира прос-


тор кој ќе ги задоволува актуелните и идни потреби


на библиотеката и населеното место за наредните


50 години.


Член 33



Јавната библиотека во состав на друга институци-


ја, треба да располага со наменски изграден/адапти-


ран библиотечен простор од минимум 500 м² .


При изградба на објект за повеќе културни инсти-


туции, за јавната библиотека треба да се предвиди


простор од минимум 500 м² корисна површина и


посебен влез за библиотеката.





Член 34



Библиотечната опрема во јавните библиотеки ја со-


чинуваат библиотечен мебел и техничка опрема.





Член 35




Библиотечниот мебел се состои од: полици за смес-


тување библиотечен материјал (книги, весници,


списанија и др.), маси и столови за корисници, кар-


тотеки за библиотечни каталози, витрини и паноа


за изложби, колички, работни маси и столови за


вработените.


Библиотечниот мебел треба да биде функциона-


лен, лесен за одржување хигиена, со пријатни бои


и форми.





Член 36




За игротеката се предвидува неконвенционален ме-


бел: перници, табуретки, сандаци за играчки, вит-


рини, полици со пријатни бои и заоблени форми.





Член 37



Библиотечниот мебел се изработува од метал, дрво


и пластика или од комбинација на метал, дрво и


пластика, со следниве димензии:







Полици:


ширина…………..25-30 см ( за книги)


40-45см.( за периодика)




должина ……….. 100 см. за книги и периодика




37




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти


висина …………. 210 см.



Овие димензии се предвидуваат за јавни, универ-


зитетски (високошколски) и специјализирани биб-


лиотеки.


За детските и училишните библиотеки важат исти-


те димензии освен за висината на полиците која


треба да изнесува 120-160 см.





Маси: висина.................. 75 см ( за возрасни)


65-70 см ( за деца)


површина............... 90 х 60 см (за возрасни)


80 х 55 см (за деца)


Столови: висина ...................45 см (за возрасни)


35-40 см (за деца)



Член 38




Картотека за библиотечни каталози е со димен-


зии:





висина ........................ 120-150 см


должина на фиока....... 40-45 см


ширина на фиока ....... 13 см


висина на фиока ......... 9,5 см


Мерките за фиоките се внатрешни.


Картотеката се поставува на метални ногари на рас-


тојание од 75 см на најдолната фиока од подната


површина.





Член 39



Техничка опремa


Јавната библиотека треба да ја поседува следнава


минимум техничка опрема: телефон, телефакс, ма-


шина за пишување (кирилица и латиница), 2 пер-


сонални компјутери од кои еден за корисниците,


принтер, ТВ и видео опрема, ЦД и ДВД плеер, фо-


токопир, графоскоп, и др.


Член 40




Библиотечен натеријал


Библиотечниот фонд на јавната библиотека треба


да е актуелен и да ги опфаќа сите области на чове-
ковото знаење со оглед на нивната намена и про-


фил на кориснаици.





Член 41



Јавната библиотека го комплетира библиотечниот


фонд по пат на: задолжителен примерок, купува-


ње, размена и дар.





Член 42




Почетниот фонд на јавната библиотека треба да из-


несува 5.000 книги (библиотечни единици).


Во натамошната работа, јавната библиотека треба


да се стреми да го постигне следниов минимум на


книга по жител:





број на жители книга по жител


до 5.000 1


10.000 2,5


30.000 2


50.000 2


100.000 1,5


над 100.000 1,5




Член 43




Годишниот прираст на книжниот фонд треба да се


планира врз основа на бројот на актуелните и по-


тенцијалните корисници на библиотеката.


Годишниот прираст треба да изнесува минимум


5% од постојниот книжен фонд. Реалниот пораст


треба да е минимум 3% заради годишното отпи-


шување на име амортизација од приближно 2% од


вкупниот книжен фонд.





Член 44



Појдовни параметри за водење функционална на-


бавна политика на јавната библиотека се: потреби-


те на актуелните и потенцијални корисници сонди-


рани по пат на истражување; структурата на населе-


нието; бројот и видот на корисниците; степенот на




38




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти


ниот наслов на книгата. Доколку библиотеката не поседува одреденa библи-
отечнa единица, должна е на корисникот да му ja


Јавните библиотеки, по потреба, може да формира-




индустрискиот и материјален развој на населеното


место,; бројот на стручни, научни, образовни и кул-


турни институции во населеното мести и др.


Содржинската структура на книжниот фонд би тре-


бало да се состои од:


уметничка литература 50%


стручно-научна 35%


референтна(речници, енцикло. лекс.) 3%


детска литература 12%



Член 45




Библиотечниот фонд од сериски публикации на јав-


ната библиотека, треба да го исполнува следниов


минимум по глава на жител:





Број на жители наслови сериски публикации


до 5.000 5 (спис. и весници)


10.000 10


30.000 15


50.000 25


100.000 50


над 100.000 минимум 70



Член 46




Стручна обработка на библиотечен материјал


Јавните библиотеки се должни да ги применуваат


меѓународните стандарди за формална обработка


ИСБД, а за содржинска обработка (систематизаци-


ја и предметизација) – Универзалната децимална


класификација (УДК) и Правилата за предметен


опис на Националната и универзитетска библиоте-


ка „Св.Климент Охридски“-Скопје.





Член 47




Јавните библиотеки ги формираат и одржуваат


следниве библиотечни каталози: азбучен, стручен


според УДК, предметен и топографски.


За детскиот книжен фонд се формираат следниве


каталози: азбучен авторски и азбучен споредствар-


ат и други каталози.


Во услови на автоматизирана обработка, се поста-


пува согласно нејзината програмска поддршка, при


што, како каталог во картончиња се одржува топог-


рафскиoт.





Член 48




Библиотечниот материјал на слободен достап на


корисниците се сигнира согласно Универзалната


децимална класификација -УДК.


Доколку библиотечниот материјал не е на слобо-


ден, се сигнира и средува на полиците по принци-


пот „нумерус куренс’’.





Член 49




За стручното организирање и работење на детски-


те и подвижните библиотеки треба да се примену-


ваат соодветните стандарди за тој вид библиотеки


утврдени согласно закон.





Член 50



Роднокрајната дејност се организира и води по со-


одветен стандард утврден согласно закон.





Член 51



Користење на библиотечен материјал


Jавната библиотека нуди услуги под исти услови на


сите граѓани без оглед на нивната професионална,


политичка, етничка, верска и полова припадност.





Член 52



Јавната библиотека е должна да донесе Правилник


за користење на услугите на библиотеката со чии


одредби треба да биде запознаен секој корисник на


библиотеката.


Член 53




39




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти







Член 54




Книжниот фонд на библиотеката е ефикасно


користен доколку е позајмен на користење најмал-


ку 2 пати во текот на една година.





Член 55



Бројот на корисници зачленети во јавната библио-


тека треба да изнесува најмалку 10% од вкупниот


број граѓани од соодветното населено место.





Член 56



Работното време на јавната библиотека треба да би-


де сообразено со бројот на активните и потенцијал-


ни корисници:


треба да биде отворена


до 1.500 корисници 30 часа неделно


од 1.500 до 3000 корисници 40 часа неделно


над 3.000 корисници најмалку 70 часа неделно.




Член 57



За корисниците и користењето на библиотечниoт


фонд, како и за останатите библиотечни дејности,


јавната библиотека треба да води евиденција и ста-


тистика по методологија и обрасци прифатени од


Националната и универзитетска библиотека „Св.


Климент Охридски’’ Скопје како матична и Држав-


ниот завод за статистика.





Член 58


Библиотечен кадар


Бројот на стручните работници во јавната библи-


отека треба да е сообразен со статусот на јавната


библиотека (самостојна или во состав), бројот на


жители, големината на библиотечниот фонд, разви-


еноста на дејностите и организационите единици,


стационираните читалишта, клонови и подвижна


служба, бројот на корисниците, должината на ра-


ботното време, специфичните потреби на образов-


но-научните, културните и стопанските субјекти на


Член 59




Јавната библиотека со почетен книжен фонд од


5.000 библиотечни единици, може да отпочне со ра-


бота ако има вработено минимум 2 лица, од кои 1


со високо (библиотекар) и 1 со средно образование


(библиотекар-помошник).





Член 60



Бројот на вработени во јавната библиотека со висо-


ко образование во однос на лица со средно образо-


вание треба да биде 2:1.





Член 61




Финансирање на јавните библиотеки


Финансиските средства за остварување дејноста


(редовна и проширена) на јавната библиотека ги


обезбедува основачот.


Во рамките на програмските потреби на јавните


библиотеки треба да се обезбедат финансиски сред-


ства за: набавка на библиотечен материјал, редовна


дејност, популаризација аформација на библиотеч-


но-информациската дејност, материјални трошо-


ци, инвестиционо одржување и др.





Член 62


Читалиште


Читалиштето претставува основна форма на деј-


ствување на јавната библиотека.


Вршењето дејности на читалиште се одвива соглас-


но одредбите од стандардите за јавни библиотеки.





Член 63



За формирање читалиште треба да се исполнети


следниве услови: функционален простор од мини-


мум 50 м², библиотечен фонд од 1.000 библиотечни


единици (белетристика и референтна литература),


задолжително присуството на дневен печат, две ли-


ца со најмалку средно образование, работно време


во две смени.


обезбеди по пат на меѓубиблиотечно зајмување. територијата и сл.


40




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти




Детските библиотеки може да дејствуваат како са-




Читалиштето треба да располага со минимум


библиотечна опрема: работно биро, полици за биб-


лиотечниот фонд, маси и столови за корисниците,


телефон, персонален компјутер со принтер, Интер-


нет достап и врска со централната и локалната база


на јавната библиотека, ТВ.





Член 64



Клон на јавната библиотека


Во населени места со над 1.500 жители, јавната


библиотека може да отвори стациониран клон.


Библиотечниот клон во својата работа ги примену-


ва стандардите за јавните библиотеки.





Член 65




Почетниот книжен фонд за формирање стациони-


ран клон на јавната библиотека треба да изнесува


3.000 библиотечни единици, 3 наслови весници и 5


наслови списанија.


Книжниот фонд треба да биде поделен на книжен


фонд за возрасни и книжен фонд за деца.





Член 66




Бројот на вработени во клонот на јавната библиоте-


ка изнесува минимум 2 стручно оспособени лица


(едно со ВСП и едно со ССП).





Член 67



Клонот на јавната библиотека треба да рас-


полага со минимум корисна површина од 100 м², и


библиотечна опрема: маси и столови за корисници-


те, полици за библиотечниот фонд, работно биро,


каталожен орман, телефон, персонален компјутер


со принтер, Интернет достап и достап до локална-


та и централната библиографска база, ТВ.







Член 68





Детска библиотека/оддел


мостојни институции, а најчесто, како оддели во


рамките на јавните библиотеки.


Тие се наменети за деца до 14 годишна возраст.


Основна функција на овие библиотеки/оддели е


систематско развивање на навиките за читање кај


најмладата популација.


Овие библиотеки во своето работење, во најголем


дел, ги применуваат одредбите од стандардите за


јавни библиотеки.





Член 69



Детскиот библиотечен фонд треба да е сместен на


слободен достап на корисниците.


Cредувањето на полиците треба да биде според


предметна одредница или УДК системот. Лектир-


ните изданија се средуваат според одделението за


кое се однесуваат.


За библиотечниот фонд се формираат катало-


зиte: абучен (авторски), азбучен според стварниот


наслов на публикацијата и основен (топографски).





Член 70




Подвижна служба-библиобус


Библиотечно-информациските потреби на населе-


нието во населени места до 1500 жители, јавната


библиотека ги задоволува со подвижна служба-биб-


лиобус.


Подбижната служба може да го користи опш-


тиот фонд на јавната библиотека или да формира и


одржува посебен книжен фонд.


За реализацијата на своите задачи, подвижните


служби, во најголем дел, ги користат стандардите


за јавни библиотеки.





Член 71




Сместување и чување библиотечен материјал


Библиотечниот материјал треба да се сместува и


чува во простор (наменски или адаптиран) кој ги


исполнува општите законски параметри пропиша-


ни за јавни објекти (заштита од пожар, достапност


и напуштање на објектот во вонредни околности и


др.).




41




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти


Член 72



Библиотечниот простор за сместување и чување


библиотечен материјал треба да овозможува него-


ва физичка, хемиска, биолошка и друг вид зашти-


та, да е изолиран од директна сончева светлина,


влага, глодари и други видови штетници, да нема


присуство на отворени грејни тела, а затворените


грејни тела треба да бидат на соодветна оддалече-


ност од библиотечниот материјал.


Електричната инсталација треба да биде прописно


изведена, а водоводната и канализациона инстала-


ција не треба да поминува низ просторот каде се


чува библиотечен материјал.





Член 73




Во библиотечниот простор не треба да се користат


извори на светлина кои може штетно да влијаат на


библиотечниот материјал (светлосни извори со хе-


миско, фотохемиско и биолошко дејство).


Се препорачува користење на флуоресцентни све-


тилки со заштита кои не се загреваат повеќе од


80ºС. Изворот на светлина треба да е на прописна


оддалеченост од библиотечниот материјал, а нај-


малку 30 см.


Библиотечниот простор наменет за користење биб-


лиотечен материјал треба да има доволна дневна


светлина, соодветно вештачко осветлување и да


има добра звучна изолација.





Член 74




Секоја библиотека треба да располага со соодвет-


на библиотечна опрема. Минимумот библиотечна


опрема ја сочинуваат: Регали за сместување на биб-


лиотечен материјал, маси и столици, каталожен ор-


ман, работни бирoа.





Член 75




Библиотечната опрема треба да е направена од ле-


сен, едновиден или материјал во комбинација; да е


функционална и сообразена со возраста на корис-


ниците, со едноставни облици и лесна за одржува-


ње хигиена.


ните фондови се на слободен достап), метал или
од комбинација дрво-метал. Висината на регалите


треба да биде максимум 210 см. за возрасни корис-


ници и 120-160 см. за деца и младинци (детски и


училишни библиотеки). Ширината на полиците


треба да изнесува 25-30 см. за монографски публи-


кации. Растојанието меѓу полиците треба да изне-


сува 30 см. за монографски публикации и 40-45 см.


за весници. Долната и горната полица од регалот


треба да биде на растојание од 20 см. од подот од-


носно таванот за да се обезбеди лесна манипулаци-


ја и соодветна циркулација на воздухот.


2. Каталожниот орман е наменет за сместување на


каталожните картончиња.Тој е изработен од дрво,


метал или комбинација од дрво и метал.


Висината на каталожниот орман изнесува од 1120-


150 см. Најдолната фиока е на висина од 75 см. од


подната површина. Должината на фиоките изнесу-


ва 40-45 см. и во неа може да се сместат до 1.000


каталожни картончиња.


Внатрешните димензии на фиоката треба да изне-


суваат 13 см. ширина и 9 см. висина, односно да од-


говара на стандардната големина на каталожниот


картон која изнесува 12,5 х 7,5 см.


3. Витрините и изложбените паноа треба да се изра-


ботени од материјали кои не кородираат. Нивната


конструкција треба да овозможува циркулација на


воздух.





Член 76



Сместување на библиотечниoт материјал




1.Mонографскитепубликации,списанијатаивесни-


ците се редат на полиците во вертикална положба.


2. Географските карти, плакати, цртежи, планови,


проекти и друг библиотечeн материјал со димензии


поголеми од 50 х 50 см. се чуваат во хоризонтална


положба во метални ормани со фиоки за извлеку-


вање.


3. Географските карти, плакати и друг библиотечeн


материјал со димензии над 100 х 100 см. се намоту-


ваат на картонски цилиндер со пречник од 10 см.


Должината на цилиндерот треба да е поголема од


карата или другиот библиотечен материјал што се


намотува. Овој вид материјал со посочените димен-


зии може да се сместува и на специјални носачи во


вертикална положба.




1. Регалите за сместување на библиотечен матери-
јал најчесто се изработени од дрво (ако библиотеч-


4. Aрхивските документи, повелби, дипломи, фото
материјали на хартија и сл. се чуваат во картонски




42




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти


кутии. ба да има прашина.






5. Грамофонскиte плочи, дискови и дискети, видео


и аудио ленти се сместуваат во нивниот оригина-


лен омот во регали од дрво или пластика со прегра-


ди. Грамофонските плочи се сместуваат во посебни


прегради во вертикална положба. Магнертофонски-


те ленти се сместуваат во оригиналниот омот во


хоризонтална положба. Библиотечниот материјал


од точка 5 не треба да се сместува во близина на


апарати што создаваат магнетно поле.


6. Mикрофилмски ленти се намотуваат во ролна и


се сместуваат во пластични или метални кутии доб-


ро затворени. Микрофилмот подолг од 15 метри се


намотува на калем со пречник не помал од 25 мм.


Калемите треба да се изработени од материјал што


не оксидира или од стабилни пластични маси.


7. Реткиот библиотечен материјал како идругбибли-


отечен материјал што има посебен статус согласно


позитивната законска регулатива се чува во метал-


ни ормани поради трајно зачувување и дополнител-


на заштита од пожар, поплава, и сл.





Член 77



Оптимални услови за правилна заштита на библио-


течниот материјал





- Библиотечниот простор треба да обезбедува кон-


стантна температура и влажност на воздухот, да


нема нагли температурни промени како и промена


на влажноста на воздухот. Влажноста на воздухот


се контролира со хигрометар или хигрограф кој


врши автоматско регистрирање на влажноста на


воздухот. Може да се користи и полиметар кој ис-


товремено ја мери влажноста и температурата во


просторот. За мерење на температурата во просто-


рот може да се користи и живин термометар.





- Книжниот библиотечен материјал се чува на тем-


пература од 16-20ºс и релативна влажност од 60%.





- Температурата на воздухот во просторијата каде


што се чуваат ормарите со микрофилм треба да из-


несува 20ºс ± 3ºс и релативна влажност од 40-50%.





- Во просторијата каде се сместени грамофонски


плочи треба да се обезбеди температура од 20ºс ±


2ºс и релативна влажност од 50-60%. Во простори-


јата каде се користат грамофонските плочи не тре-




- Магнетофонските ленти се чуваат во просторија


со константна температура 20ºс ± 2ºс и релативна


влажност од 50-60%.





Оптималните услови од ставовите на овој член тре-


ба да се обезбедат со користење на клима уреди


кои го прочистуваат и обезбедуваат циркулација на


воздухот и соодветна темпратура и влажност. До-


колку дојдe до појава на зголемена влажност, треба


да се употребат средства за дехидрација.





Член 78



Библиотечниот материјал треба да биде заштитен


од директна сончева светлина. За таква заштита се


употребаат фолии или филтри на прозорските стак-


ла што ги апсорбираат и не ги пропуштаат ултрави-


олетовите зраци. Исто така, може да се употребат


ролетни, завеси или прозорските стакла да се пре-


мачкаат со соодветна боја.





Член 79



Светлосните тела треба да се изoлирани и на про-


писна оддалеченост од библиотечниот материјал.


Треба да обезбедуваат доволно светлина и да се


топлотно изолирани. Просторот во кој се чува биб-


лиотечен материјал може да има само вештачко


или комбинирано дневно и вештачко осветлување.





Член 80




За осветлување на изложени печатени материјали


или пишувани со мастило или боја, јачината на


светлината што паѓа врз нив не смее да биде поја-


ка од 150 лукса. За другиот библиотечен материјал,


особено ако се работи за ракописи, јачината на свет-


лината оста што паѓа врз нив не треба да биде поја-


ка од 50 лукса.


Член 81



За заштита од штетното влијание на прашина,


библиотечниот материјал треба да се чисти и прот-


ресува најмалку четири пати годишно. Се користи


правосмукалка, мека четка како и современи апара-




43




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти






Член 82




Прифрекфентно користење набиблиотечниот прос-


тор, подните површини треба да се од материјали


кои не создаваат бука и се лесни за одржување хи-


гиена. Покрај секојденвното одржување хигиена,


библиотечниот простор и опрема треба темелно да


се чистат најмалку двапати годишно.





Член 83



Биолошката контрола на состојбата на просторот


во кој се сместува библиотечниот материјал секој-


дневно ја вршат вработените во библиотеката.


При локална појава на микроорганизми, инфицира-


ните публикации се издвојуваат и се врши дезин-


фекција. Дезинфекцијата се врши со тампони нато-


пени во 2% формалин или во 2% алкохолен раствор


од тимол. Дезинфекција се врши на библиотечниот


материјал, полиците и ѕидовите.


Ако се работи за инфекција на фонодот од поголе-


ми размери, се повикува соодветна институција за


таа намена.


Заштитата од глодари и разни инсекти се врши со


дезинсекција и дератизација од страна на специја-


лизирана институција.


Се препорачува еднаш годишно да се врши дезин-


фекција, дезинсекција и дератизација на библио-


течниот простор каде што се чува библиотечниот


материјал.





Член 84




Мерки за противпожарна заштита:


- за загревање на просторот не треба да се користат


грејни тела со отворен пламен,


- да се врши редовна контрола на електричната ин-


сталација,


- да се врши редовна контрола и на апаратите за


противпожарна заштита од надлежна институција.





Член 85


При евентуален пожар не смее да се гаси со вода.


За ракување со противпожарните апарати покрај за-


должените лица се оспособуваат сите вработени во


библиотеката.





Член 86




Во случај на поплава на библиотечниот фонд, од-


говорното лице на библиотеката ја известува НУБ


„Св. Климент Охридски“-Скопје и постапува по до-


биените упатства.





Член 87



За заштита и подолготрајна употреба, книгите, спи-


санијата и весниците може да се подврзуваат, а ос-


танатиот библиотечен материјал да се сместува во


соодветен омот или картонски кутии.


Заштитата на се врши согласно Закон.



Член 88




Превентивната заштита на библиотечните добрa се


врши со микрофилмирање или дигитализирање.


Овие медиуми се користат и за меѓубиблиотечнo


зајмување.





Член 89




За заштита на оригиналnите фономатеријали и за-


чувување на квалитетот на звукот, тие се пресниму-


ваат на ленти кои потоа се даваат на кристење.







Член 90






Овој Правилник влегува во сила осмиот ден


од денот на објавувањето во „Службен весник на


Република Македонија”.







Според прописите за противпожарна заштита се


ти за вентилирање и отстранување прашина. предвидува по 1 подвижен апарат за суво гаснење
пожар на секои 100 м² површина.




44




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти




П Р Е Д Л О Г



Врз основа на член 21, став 5 од Законот за библио-


теки („Службен весник на РМ“ бр. 66/2004), минис-


терот за култура донесува





П Р А В И Л Н И К


ЗА ВОДЕЊЕ ЕВИДЕНЦИЈА НА


БИБЛИОТЕЧНИОТ ФОНД И НА


БИБЛИОТЕЧНАТА ДОКУМЕНТАЦИЈА


води во форма на инвентарни книги, евидентни кар-


тони (записи), каталози, списоци и архивски кни-


ги.





Член 5



Инвентарните книги се јавни книги и се организи-


раат како годишни.


Инвентарните книги и другата библиотечна доку-


ментација се од трајна вредност.


Инвентарната книга на библиотечни добра има


третман на заштитено добро.




I. ОПШТИ ОДРЕДБИ


Член 1




Член 6





Со овој Правилник се пропишуваат видовите, фор-


мата, содржината и начинот на водење евиденција


на библиотечниот фонд и на библиотечната доку-


ментација.





Член 2




Евиденцијата се води низ подготовка на запис на


податоци за библиотечната единица или библиотеч-


ниот документ кои недвосмислено го идентифику-


ваат како посебен.


Податоците што се воведуваат во евиденција


се во зависност од правилата за обработка на биб-


лиотечниот материјал, за заштитната евиденција


на библиотечните добра и за архивското работење.





Член 3



Согласно структурата на библиотечниот фонд, биб-


лиотеките водат евиденција на:


- библиотечен материјал,


- библиотечни добра,


- библиотечна документација.



Член 4



Евиденцијата на библиотечниот материјал, библи-


отечните добра и библиотечната документација се


Инвентарните книги се состојат од рубриките:


- инвентарен број,


- дата на инвентарирање,


- опис на библиотечната единицата,


- локациска ознака (сигнатура),


- начин на комплетирање (набавка),


- цена (набавна или по проценка),


- забелешка во која се внесува податок за писмото


на кое е напишана евидентираната единица, нејзи-


ното излезно евидентирање и сл.





Член 7



Библиотеките организираат два вида инвентарни


книги:


- на библиотечен материјал и


- на библиотечни добра.


Една библиотечна единица може да биде евиденти-


рана само во една книга.


Примената на прописите за заштитна евиденција


може да предизвикаат премин на една библиотечна


единица од една во друга инвентарна книга што се


означува во забелешка како излезна евиденција од


односната инвентарна книга.





Член 8



Евиденцијата се води рачно односно на машина




45




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти


за пишување или е сегмент на електронска биб-
лиографска база.


Инвентарните книги и евидентните картони (запи-


си) се чуваат во хартија и дигитално.




Член 9




Во услови на рачно водење евиденција односно на


машина за пишување, покрај локациската ознака


на библиотечната единица се допишува и бројот на


примероци како дупликати.


Во услови на автоматизирана обработка, секој при-


мерок од библиотечната единица добива посебен


инвентарен број.


Библиотечна единица со посебен инвентарен број


при евидентирање сериски публикации во автома-


тизирана библиографска база може да биде број


или том.







II. ЕВИДЕНЦИЈА НА БИБЛИОТЕЧЕН МАТЕРИ-


ЈАЛ





Инвентарни книги




Член 10




Библиотечниот материјал се евидентира од-


носно инвентарира кога е селектиран за вклучува-


ње во библиотечниот фонд согласно критериумите


за комплетирање.





Член 11



Библиотечниот материјал се евидентира во


инвентарна книга составена од три дела: монограф-


ски публикации, сериски публикации и некнижен


библиотечен материјал.





Член 12



Записот за библиотечната единица во инвен-


тарната книга се подготвува од податоци утврдени


за инвентарирање во соодветните меѓународни


стандарди за библиографски опис на монографски


публикации (ISBN/M), сериски публикации (ISBN/
S) и некнижен библиотечен материјал (ISBN/NBM)


и тоа:



- за монографски публикации (автор/и, наслов/под-


наслов, место на издавање, година на издавање или


од нив означените на книгата);


- за сериски публикации (наслов/поднаслов, главен


и одговорен уредник или издавач, место на издава-


ње, почетна година на комплетирање, годиште и те-


ковна година);


- некнижен библиотечен материјал (автор/и, нас-


лов/поднаслов, вид на библиотечната граѓа на која


припаѓа библиотечната единица, изведувач/и, мес-


то на издавање, година на издавање или од нив озна-


чените на некнижната библиотечна единица).





Основен каталог




Член 13



Евидентирањето (внесувањето) во основен (топог-


рафски) каталог се врши на крајот од процесот на


обработка и означува влез на библиотечната едини-


ца во депоата за сместување на библиотеката.







Член 14






Основниот каталог е копија на формалниот во про-


цесот на формирање, а се организира согласно ло-


кациската ознака на библиотечните единици.


Библиотеките водат посебни основни каталози за


различнивидовибиблиотеченматеријал(монограф-


ски публикации, сериски публикации, разни видо-


ви некнижен материјал).





Член 15




Основниот каталог е службен.


Записот за библиотечните единици во каталожните


картончиња на основниот каталог има значење на


книговодствена картичка за основни средства.


Еднаш внесено каталожно картонче/запис во основ-


ниот каталог, засекогаш останува во него.




46




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти






Во услови на автоматизирана обработка, ос-


новниот каталог има форма на испис (листа) од ба-


зата на податоци генериран по локациска ознака.





Резервен фонд




Член 17



Библиотеките го евидентираат во посебен ка-


талог резервниот фонд формиран од библиотечен


материјал кој влегол во библиотеката, а не е селек-


тиран за комплетирање.


Резервниот фонд служи за пополнување на


оштетен/изгубен библиотечен материјал, меѓуна-


родна размена или подарок.





Член 18



Каталогот на резервниот фонд се организира


во каталожни картончиња согласно елементите за


опис од инвентарните книги.


Тој содржи и податок за бројот примероци на


библиотечните единици и забелешка за која намена


и за која институција се направени извлекувања од


резервниот фонд.





Списоци




Член 19



Како процес на евиденција, библиотеките


подготвуваат списоци на библиотечен материјал во


фазата на набавка (нарачки за купување, избрани


публикации од понудените за размена или за пода-


рок).


Член 20




Евиденцијата на библиотечни добра односно заш-


титната евиденција се води за библиотечните еди-


ници кои по закон имаат својство на библиотечно


добро или за кои постои основана претпоставка де-


ка се библиотечно добро.


Заштитната евиденција се води во форма на инвен-


тарна книга и евидентни картони.





Член 21



Евиденцијата на библиотечните добра се организи-


ра во инвентарна книга за сите видови библиотеч-


ни добра.


Инвентарната книга за библиотечни добра може


да се организира и во делови согласно збирките на


видови библиотечни добра.





Член 22



Инвентарната книга на библиотечните добра


се води рачно односно на машина за пишување.


Во услови на автоматизирана обработка, во функ-


ција на инвентарна книга на библиотечните добра


се прават годишни исписи од автоматизираната


библиографска база која овозможува евиденција


на вкупниот библиотечен фонд.


Исписите на инвентарната книга се генерираат по


збирки или видови библиотечни добра односно ло-


кациски ознаки.


Заради сортирањето по локациски ознаки, инвен-


тарната книга од претходниот став има функција


на основен каталог.


Списоците се формираат согласно принципи-


те за водење инвентарни книги и се во функција на


комплетирањето библиотечен фонд.


Списоците може да бидат и сегмент на електронс-


ка библиографска база.



Член 23






Задолжителниот (архивски) примерок се еви-


дентира во посебен дел на инвентарната книга на


библиотечни добра односно се прави испис од елек-


тронската библиографска база согласно локациска-


та ознака.


За задолжителниот (архивски) примерок се




47 Член 16 III. ЕВИДЕНЦИЈА НА БИБЛИОТЕЧНИ ДОБРА




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти


- тестаментални завештанија (легати),






Член 24




Во функција на евиденција на дистрибуција-


та на задолжителниот примерок, Националната и


универзитетска библиотека „Св. Климент Охридс-


ки“ Скопје води и списоци за задолжителен приме-


рок.


Списоците од претходниот став се водат од-


делно за секоја депозитна библиотека, по месеци и


број на примероци.


Списоците за задолжителен примерок ја сле-


дат дистрибуцијата и се библиотечни документи од


трајна вредност.







IV. ЕВИДЕНЦИЈА НА БИБЛИОТЕЧНА


ДОКУМЕНТАЦИЈА





Член 25



Библиотечната документација содржи податоци за


легалноста на поседувањето единици од библиотеч-


ниот фонд, утврдените состојби или оценки како и


предложените или преземените мерки и интервен-


ции врз него.





Член 26



Библиотеките организираат посебна книга за еви-


денција на библиотечната документација.


Библиотечните документи што се евидентираат се


од трајна вредност.











Член 27



Библиотечната документација се состои од:


- списоци за дистрибуција на задолжителен приме-


рок,


- договори/акти за подарок или отстапување,


- списоци од/за меѓународна размена,


- решенија за привремена заштита на библиотечни


добра,


- акти за заштита на библиотечни добра,


- одобренија за привремено изнесување во стран-


ство на заштитени библиотечни добра,


- уверенија за извоз и изнесување во странство на


незаштитени добра;


- мислења и наоди за состојбата на библиотечниот


фонд (услови на чување, настанати штети од раз-


лични причинители и сл.),


- елаборати и мислења за преземање мерки на не-


посредна заштита на библиотечните добра,


- мислења за мерки и начин за вршење превентив-


на заштита на библиотечниот фонд,


- инвентарни книги,


- одлуки за отстапување библиотечен материјал,


- решенија за отпишување библиотечен материјал,


- записници за ревизија на библиотечниот фонд,


- записници за наоди и др. документи од инспекти-


рање на библиотеките во врска со чувањето, зашти-


тата, ракувањето и користењето на библиотечниот


фонд,


- барања и мислења за изработување копии на биб-


лиотечни добра,


- др. акти согласно закон и овој Правилник.




Член 28



Овој Правилник влегува во сила осмиот ден од де-


нот на објавувањето во „Службен весник на Репуб-


лика Македонија”.


води посебен основен каталог. - купопродажни договори или финансиски доку-
менти за купување,




48




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти




П Р Е Д Л О Г





Врз основа на член 29, став 4 од Законот за библио-


теки („Службен весник на РМ“ бр. 66/2004), минис-


терот за култура донесува







П Р А В И Л Н И К


ЗА РЕГИСТАРОТ НА КОПИИ


НА БИБЛИОТЕЧНИ ДОБРА И ЗА


ОБРАЗЕЦОТ НА СЕРТИФИКАТОТ




Член 1



Со овој Правилник се пропишуваат содржи-


ната и начинот на водење Регистар на библиотечни


копии и на содржината и формата на образецот на


сертификатот за библиотечна копија.





Член 2



За изработката копии на библиотечно добро,


библиотеките прибавуваат писмено мислење во


смисла на препорака од Националната и универзи-


тетска библиотека „Св. Климент Охридски“ Скопје


како матична установа за заштита на библиотечни


добра.







Регистар на копии на библиотечни добра






Член 3



Библиотеките водат Регистар на копии на


библиотечни добра кои се составен дел на библио-


течниот фонд.


Реистарот на копии на библиотечни добра се сос-


тои од регистарски листови.





Член 4


- назив на библиотеката или институцијата со биб-


лиотека како организациски дел кои го водат регис-


тарот,


- назив на регистарот,


- реден број на вписот (регистерски број),


- единствен матичен број на библиотечното добро


од кое е изработена копијата (ЕМБ),


- шифра на библиотечното добрао согласно Нацио-


налната класификација на културното наследство,


- наслов на библиотечното добро по кое е изработе-


на копијата,


- опис на библиотечното добро согласно правилата


за евиденција,


- состојба на сочуваност на библитечното добро,


- назив/име на институцијата односно имателот по


чие библиотечно добро е изработена копијата,


- назив на институцијата или име и презиме на пое-


динецот кои ја изработиле копијата,


- број на копиите,


- дата на вписот во Регистарот,


- име, презиме и потпис на лицето кое го извршило


вписот,


- забелешки.


Во рубриката „забелешки“ се запишуваат институ-


циите/имателите кои ја поседуваат копијата на биб-


лиотечно добро односно кои нарачале изработка на


копија .







Образец на сертификатот за


копија на библиотечно добро





Член 5



Сертификатот за копија на библиотечно добро го


издаваат библиотеките или институциите со библи-


отека како организациски дел за копии на библио-


течни дела од нивниот библиотечен фонд.





Член 6




Сертификатот за копија на библиотечно добро е


формулар во А4 формат со податоците:




Регистарскиот лист за копија на библиотечно
добро е формулар со рубриките:


- назив на библиотеката или институцијата со биб-




49




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти










лиотека како организациски дел кои го издаваат


сертификатот,


- регистерски број на копијата на библиотечното


добро (реден број на вписот во Регистарот),


- единствен матичен број на библиотечното добро


(ЕМБ) за чија копија се издава сертификат,


- шифра на библиотечното добрао согласно Нацио-


налната класификација на културното наследство,


- назив на актот: „Сертификат“,


- текст: „Се потврдува дека оваа копија е верна на


огигиналот“,


- наслов на библиотечното добро за чија копија се


издава сертификатот,


- опис на библиотечното добро согласно правилата


за евиденција,


- реден број на копијата искажан во цифра и со бук-


ви,


- дата на издавање на сертификатот односно впи-


сот во Регистарот на копии на библиотечни добра,


- име , презиме и потпис на работоводниот орган


на библиотеката или организацијата во чиј состав


е библиотеката,


- печат.


Член 7



Регистарот на копии на библиотечни добра


како и самите сертификати се водат рачно (калиг-


рафски) односно на машина за пишување.





Член 8




Формуларите на регистарските листови и об-


разецот на серификатот ги изработува Национална-


та и универзитетска библиотека „Св. Климент Ох-


ридски“ Скопје како матична установа за заштита


на библиотечни добра.





Член 9




Овој Правилник влегува во сила осмиот ден од де-


нот на објавувањето во „Службен весник на Репуб-


лика Македонија”.




50




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти









Назив на библиотеката (институцијата во чиј состав има библиотека)



Регисар на копии на библиотечни добра



Реден број на вписот


ЕМБ (Единнствен матичен број) на


библиотечното добро од кое е изработена копијата




Шифра на библиотечното добро (Национална


класификација на културното наследство)




Наслов на библиотечното добро


Опис на библиотечното добро
(според правилата за евиденција)




Состојба на сочуваност


Назив/име на институцијата/
имателот на библиотечното доб-


ро по кое е изработена копијата




Назив на инстуцијата или име и презиме на


поединецот кои ја изработиле копијата




Број на копииите


Дата на вписот во Регистарот


Име, презиме и потпис на лицето
кое го извршило вписот




Забелешки






51 ПРИЛОГ 1: ФОРМУЛАР НА РЕГИСТЕРСКИОТ ЛИСТ




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Закон за библиотеки. Подзаконски акти











……………………………………………………………………………………………..


(назив на библиотеката/институцијата во чиј состав има библиотека)




………………………………………………………………………………………


(регистарски број на копијата на библиотечното добро)




………………………………………………………………………………………………


(ЕМБ - Единнствен матичен број на библиотечното добро)




………………………………………………………………………………………………


(шифра на библиотечното добро (Национална класификација на културното наследство)




СЕРТИФИКАТ


Се потврдува дека оваа копија е верна на огигиналот


……………………………………………………………………………………..


(наслов на библиотечното добро)




……………………………………………………………………………………………..


……………………………………………………………………………………………...


(кус опис на библиотечното добро)




………………………………………………………………………………………………


(реден број на копијата во цифра и букви)




…………………………………………………………………………………….


(дата на издавање на сертификатот односно вписот во Регистарот на копии на библиотечни добра)


………………………………………………………………………………………........


(име и презиме на работоводниот орган на библиотеката или


институцијата во чиј состав е библиотеката)


…………………………


(потпис)


Место за печат




ПРИЛОГ 2: ОБРАЗЕЦ НА СЕРТИФИКАТОТ




52




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во светот






СВЕТСКИ БИБЛИОТЕКАРСКИ И


ИНФОРМАЦИСКИ КОНГРЕС




71. ГЕНЕРАЛНА КОНФЕРЕНЦИЈА И СОВЕТ


НА МЕЃУНАРОДНАТА ФЕДЕРАЦИЈА НА


БИБЛИОТЕЧНИ АСОЦИЈАЦИИ


Осло, 14-18. август 2005




Белешки и впечатоци



Дипл. прав. Зорка Чекичевска,


виш библиотекар


Национална установа Универзитетска


библиотека „Св. Климент Охридски“, Скопје





Присуството, а уште повеќе учеството, на Свет-


скиот библиотекарски и информациски конгрес на


Меѓународната федерација на библиотекарски асо-


цијации (ИФЛА) односно на нејзините генерални


годишни конференции е настан од исклучително


значење за секој библиотекар, за нас, безмалку при-


вилегија. И не само заради неповторливата мож-


ност изворно да се дознаат најновите исходишта и


проекти кои го бележат актуелниот светски тренд


на библиотекарството; запознаат или само препоз-


наат личности од сферата на теоријата или пракса-


та на оваа дејност со чии трудови се имало средби


само преку книгата или е-информацијата и отпоч-


нат контакти со безброј колеги од многу страни на


светот со кои веднаш и живо се детектираат слич-


ностите, разликите или потешкотиите во функцио-


нирањето на библиотеките туку и заради:


- гордоста од присуството на така грандио-


зен настан од планетарно значење;


- евидентната неспорна моќ на фелата на која


припаѓаш манифестирана дури и само низ статис-


тички показатели;


- пораките упатени до владите/властите на


земјите во Светот за начините и аспектите на идно-


то физиономирање на оваа дејност неразделно врза-


на за општиот развој на човековата цивилизација.





Последново, особено, се однесува на респек-


тибилните активности на утврдување текстови


на унифицирани правила за различни аспекти на


библиотечното работење низ ангажирање врвни


експерти меѓу своите членови кои, потоа, на биб-


лиотеките им се нудат во форма на препораки; со-


работката и обостраната поддршка на проекти


со УНЕСКО (Меморија на светот), но и со Свет-


ската организација за интелектуална сопстве-


ност (во доменот авторски права).





Инаку, 71-та генерална конференција и совет


на ИФЛА (Осло, 14-18.08.2006 г.) беше посветена на


темата „Библиотеките – патот на откривањето”.





Дури и логото на ИФЛА 2005 год. конверги-


раше со основната тема. Тоа беше стилизирана


форма на прамец извиен на клунот на Викиншки


брод од 8. век чија функција била покажување на


исправниот курс на движење во правец на целта


која, неретко, била и буквално откритие!





Овогодишниот Конгрес забележа околу 3.000


учесници (точно 2.983) од 133 земји кои поднесоа


200 реферати со 404 говорници или презентери,


а се реализираа 216 состаноци во пет објекти во


Осло со мноштво сали. (Невозможно е да се најде


компромис меѓу интересот и многуте настани кои


се случуваат во исто време на различни места.)


За сето времетраење на ИФЛА Конгресот се печате-


ше дневниот билтен ИФЛА Експрес (8 броја) како


издание на Националниот организациски комитет


на Норвешка и соработка на Секретаријатот на ИФ-


ЛА.





Содржинската исполнетост на годинешниот


Светски библиотекарски и информациски конгрес


ги покриваше, речиси, сите сегменти на функцио-


нирањето на библиотечниот сервис. Тоа, впрочем,


е и негово одамнешно обележје. Разликите се само


во аспектите и приоритетите како и во вклучување-


то или вклопувањето на ИФЛА во општиот актуе-


лен политички, општествен или друг контекст.


Годинава, таков беше односот и ангажма-


нот на ИФЛА кон библиотеките на земјите кои


страдаа од цунамито кон крајот на 2004 год. во


смисла на нејзина помош и лобирање за помош во


обновата на библиотеките и книжниот фонд.





Следствено на основната тема, ИФЛА 2005


год., првенствено, беше окупирана со елаборирање


и промовирање на идеи и решенија насочени кон бо-


нифицирањеиолеснувањенапристапотизбогатува-


њето на квалитетот на информациите за фондовите


и содржините што ги поседуваат библиотеките без


оглед каде се наоѓаат (менаџирање со знаењето во




53







Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во светот


делот на информацијата за него). Сите други пра-


шања кои претходат или се подготовка за овие, се


чини, се надминати, барем во основните постула-


ти и пристапи. Така, веќе ги нема „големите теми“


како единствени библиотечни системи, радикално


нови правила за обработка како систем, опасноста


од „исчезнувањето“ на книгата како медиум и сл.


Тие, за развиениот свет или за догледен период на


практикување на библиотекарството веќе, речиси,


се апсолвирани и надвор од „видното поле“ на про-


судување на библиотекарите и информатичарите.


Особено забележани беа рефератите за политиките


на развој, нормирање, унифицирање и општ подем


на училишните библиотеки на државно ниво, но и


искуства од такви проекти. (Оваа општа оценка


како сознание поразува во споредба со нашата сос-


тојба која сеуште кубури со статусот и позиции-


те на националната библиотека!)





Друга тема која последниве, а и оваа година,


висoко котира на листата на интереси и приорите-


ти на ИФЛА, но и на многу други организации и


заедници, се авторските права т.е. нивната заштита


во делот што ги тангира библиотеките. Во излага-


њата беше констатиран голем дебаланс во статусот,


регулирањето и заштитата на авторските права и


интелектуалната сопственост во развиените земји


и тие во развој или неразвиени. Токму достигнува-


њата во остварувањето на овој сегмент на човеко-


вите права и слободи е непобитен показател за ни-


вото на развој на вкупниот општествен, политички


и економски живот на една заедница. Во правец на


приближување до стандардите на развиените земји


беше посочувано закупувањето колективна лицен-


ца за пристап до информации на бази на податоци


и електронски публикации преку формирање кон-


зорциуми на библиотеките, информативните цен-


три, асоцијациите и сл. на една земја. (Аспектот


на заштита на авторските права во работењето


на библиотеките кај нас не е ни во зародиш на кон-


цепциско осмислување, а за пристап кон реализаци-


ја и да не говориме.)





Во функција на реченото како општа оценка


за овогодишната ИФЛА, куса елаборација заслужу-


ваат случувањата во Секцијата за школски библио-


теки (во средни и основни училишта).


Имено, разбирливо е што со нивниот развој


се окупирани и понудија искуства развиени земји:


Норвешка, Австралија, Јужна Кореја и др. Притоа,


во севкупен опсег кој е можно да се идентификува


и употреби за цели на нивното унапредување и, во


крајна линија, за нагорниот од на образованието.


Така, како нивоа за лобирање и дејствување се ко-


ристат централните, локалните и микро властите


(самите училишта) со апсолутно хармонизирање


на барањата од секоја власт. Неизбежно е и вклучу-


вањето на невладиниот сектор во сите активности,


а посебно е значајно тоа на библиотечните асоци-


јации. Карактерот на активностите е во лепеза од:


нормативно регулирање на статусот и функцијата


на школските библиотеки на државно ниво; разг-


раничување надлежностите меѓу централната и


локалната власт како и координација на нивните ак-


тивности во овој домен; формирање или дооформу-


вање на библиотекарскиот кадар во школските биб-


лиотеки низ регулирање на работното време (part


time), заменување на наставниците-библиотекари


со професионални библиотекари или дообразува-


ње на наставниците со задолжително поседување


лиценца за библиотечно работење; опремување со


ИТ технологија и омрежување на овој вид библио-


теки; организирање кампањи за промоција на биб-


лиотеките и читањето; стимулирање на донациите


за библиотеки и др.





Секциите за содржинска обработка се зани-


маваа со прашањата нa: настанокот на правилата


за предметен опис на француски јазик RAMEAU


(првенствено отпочнати во Квебек) и механизмот


на градење и ажурирање на нивниот тезаурус; коди-


фикацијата и промените кои сеуште го следат УДК


стандардот и неговото приспособување во инфор-


матичко окружување; презентација на еден проект


кој го води Националната библиотека на Чешка, а


се состои во мрежно, едновремено пребарување во


on line каталозите на националните библиотеки од


Чешка, Хрватска, Летонија, Литванија, Македони-


ја, Словачка и Словенија. (Беше соопштено дека во


него учествувала и НУБ „Св. Климент Охридски“


Скопје која, како и повеќето, бесплатно ги направи-


ла бараните работи по Проектот кофинансиран


од европските структури. Инаку, пребарувањето


се врши по УДК односно по мултијазичен азбучно-


предметниот регистар на точно определени УДК


броеви. Софтверот обезбедува вкупен број погодо-


ци како резултат од пребарувањето, но со бележе-


ње во која библиотека која единица се наоѓа. Не е


познато какви се сознанијата од ефектите на овој


Проект во НУБ ниту искуствата од неговата при-


мена).





Експертите за формална обработка расправаа


и доуточнуваа детали за УБК, нормативните датоте-


ки и нивното значење, но и прашањата за селекција


и обработка на електронските публикации особено




54




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во светот






WEB страниците со сите специфики на последни-


ве (обележје на национална продукција, селекција


по јазик, начин на следење заради ажурирањето, чи-


тање, конзервирање и чување, опис и сл.).





Комитетот на ИФЛА за слобода на приста-


пот до информациите и слобода на изразувањето


(FAIFE) ги презентираше сознанијата на еден мега


истражувачки проект за слободата на пристап до


информациите и користењето интернет во (преку)


библиотеките последните 3 години. Два податоци


се бележити: 43% од пристапот до интернет во биб-


лиотеките корисниците го плаќаат. Во 2005 год. ин-


тернетот во сите видови библиотеки бил бесплатен


за корисниците од што 5% во јавните, а 19% во ис-


тражувачките библиотеки. (БДМ и НУБ „Св. Кли-


мент Охридски“ Скопје учествуваа во проектот


со одговори на прашалник.)




И на крајот, неизбежна последица на сознанијата


од ИФЛА Конгресот е одмерувањето на степенот


на развој на сопствената земја манифестиран низ


библиотекарството или нејзино котирање на гло-


балната библиотекарска листа како и детектирање


на пропустите или предностите, погрешните или


вистинските чекори во насочувањето на нејзиниот


развој или примената на утврдената концепција. А,


тука, евидентно од реченото, за жал, ние стоиме ло-


шо. И, што е уште полошо, без навестување дека


нешто сериозно се придвижува напред.


А, кој знае, можеби нешто од реченото ќе


послужи како идеја или образец во формирањето


стратегија, макар, на некој проект на некоја наша


библиотека!


























55




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија




УДК 027.022(497.7)(091) налседство.




56







ГРАДСКАТА БИБЛИОТЕКА


„БРАЌА МИЛАДИНОВЦИ“ – СКОПЈЕ


60 ГОДИНИ ПОСТОЕЊЕ И РАСТЕЖ




М-р Сузана Котовчевска, библиотекар


Градска библиотека


„Браќа Миладиновци“, Скопје









Почетоците на богатата македонска културна


историја нераскинливо се поврзани и извираат од


епохалното и грандиозно дело на солунските браќа


Кирил и Методиј. Тие на словенскиот народ му го


поклонија светилникот на првата писменост и први-


те книги како процес на севкупен цивилизациски


развој. Нивното огромно просветителско дело е те-


мел и на библиотекарството како една од најзначај-


ните културно-просветни содржини на културната


историја на словенските народи, а во тој контекст


и на македонскиот.





Со исто таква посветеност, нивното дело го


продолжиле Светите Клименти Наум Охридскираз-


вивајќи плодна културно-просветна дејност. Свети


Климент Охридски го формирал првиот и најстар


Универзитет во Европа (уште пред Болоњскиот


универзитет кој е формиран во 1088 година). Него-


вата библиотека, која се споменува во житието на


Теофилакт, заедно со библиотеката на Свети Наум


Охридски, го означуваат почетокот на историјата


на библиотекарството на Македонија. Десетвеков-


ната традиција на македонското библиотекартство


е обележена со развојни амплитуди, уништувања,


грабежи но и опстојување, со тоа и остварување на


културната и просветителска мисија до денешни


дни.





Денес, кога ја прославуваме 60 годишнината


од формирањето на Градската библиотека „Браќа


Миладиновци“, Скопје, со гордост, можеме да ис-


такнеме дека нашата библиотека претставува уште


еден нераскинлив дел од богатата Свети Клименто-


ва ризница на огромно културно и просветителско


Градската библиотека е формирана е во 1945


година како библиотека на главниот град на новата


современа македонска држава со скромен книжен


фонд од 3500 публикации. Во 1956 година Градс-


ката библиотека е преименувана во Околиска биб-


лиотека, за веднаш после тоа пак да го промени


називот во Народна библиотека на Скопската око-


лија.


Нејзината основна функција во тој период е да деј-


ствува како библиотечен центар на Скопската око-


лија, односно главен носител на библиотечната


дејност во градот. Во 1962 година, Библиотеката е


прогласена за матична библиотека за подрачјето на


град Скопје, со функција на спроведување планско


и организаирано ширење на библиотечната мрежа


во градот. Во 1963 година, Градската библиотека


се преименува во Градска библиотека „Браќа Ми-


ладиновци“.





Во февруари 1974 година Градската библио-


тека „Браќа Миладиновци“ се интегрира со други-


те самостојни библиотеки на општините на град


Скопје, и тоа Библиотеката „Другарче и библиоте-


ките „Страшо Пинџур“ и „Цветан Димов“ заедно


со своите клонови. Од нејзиното интегрирање до


денес Градската библиотека „Браќа Миладиновци“


работи како единствена јавна библиотечна институ-


ција во градот Скопје. Со оглед на нејзиниот кон-


тинуиран и брз развој доаѓа до чести промени на


нејзината лоцираност. Конечно, во 1973 година,


изградена е новата библиотечна зграда во која и де-


нес е сместена и функционира Градската библиоте-


ка „Браќа Миладиновци“.





Во времето на своето дејствување, Библиоте-


ката бележи и континуиран квалитетен кадровски


растеж и екипираност. Библиотечниот кадар денес


во целост е оспособен да одговори на сите предиз-


вици што ги поставува современото библиотекарс-


ко работење.




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија









Книжниот фонд на Библиотеката континуирано се


обновува и зголемува достигнувајќи ја бројката од


преку милион публикации обработени според меѓу-


народни стандарди за обработка на монографски


и сериски публикации. Таквиот тренд на збогату-


вање на книжниот фонд продолжува како полити-


ка (непосредно пред јубилејов набавени се околу


4.700 примероци книги во 137 наслови од 127 авто-


ри од сите жанрови и научни области).


Како значајна јавна културно - образовна и


просветна институција, преку широк спектар на ак-


тивности, Градската библиотека постигнува забеле-


жителни резултати и во доменот на популаризаци-


ја и афирмација на книгата, но и во збогатувањето


на културното живеење на нашата метропола. Таа


се повеќе станува омилено катче на младата попу-


лација, посебно на училишната и студентската.


Во рамките на едукативните активности, уште од


1962 година, во Градската библиотека се организи-


ра курс по англиски јазик наменет за помладите.


Тој се одвива во текот на целата учебна година по


најнови наставни програми и со примена на совре-


мени методи за изучување на странски јазици. На


планот на популаризирање на книгата, а во функ-


ција на реализирање други културно - воспитните


активности на Библиотеката, за потенцирање се


дополнителите содржини на работа со најмладите


– децата од предучилишна возраст. Оваа функција


Библиотеката ја остварува долги години преку ак-


тивностите во омиленото катче на најмладите - иг-


ралната. Во неа, децата од предучилишна возраст


се дружат, играат и се воспитуваат под стручен над-


зор на педагози.



Новина во работењето на Градската библиоте-


ка претставува и отворањето читална наменета за


студентска популација со нон-стоп работно време


односно 24 часа во текот на денот. Оваа активност


се покажа како оправдана одлука заради огромни-


от интерес на студентите за нејзино користење во


време на подготвки испитите како и заради мож-


носта од бесплатно користење интернет услуги.


За релативно краток временски период, читалната


се претвори во омилено и често посетувано катче


на студентите од Скопје - читална каква што имаат


нивните колеги во другите европски метрополи.





Денес, кога неизбежно се наметнуваат пра-


шањата дали библиотеките ќе продолжат да егзис-


тираат во окружување на виртуелна комуникација,


во услови кога компјуреските мрежи ги рушат бари-


ерите во секоја смисла, нашиот одговор и верба е


дека книгата и понатаму ќе остане верен сопатник


и пријател на човекот. Оти, секој што зел книга в ра-


це, ја почуствувал, ја отворил и прелистал, многу


добро ја знае нејзината вредност на пренесување


на сето човечко знаење и умеење. Книгата не е екс-


клузивно право на една цивилизација, таа е наслед-


ство на сите сегашни и идни цивилизации. Затоа


вечно ќе живее, како што и библиотеките вечно ќе


живеат како центри на духот на човековата цивили-


зација.




57




Од неодамна, Биб-


лиотеката отпочна


интезивен процес


на компјутериза-


ција и постепена


имплементација


и учество во един-


ствениот библи-


отечно-информа-


циски систем на


РМ – КОБИСС.


МК. Овој процес


ќе овозможи зго-


лемено користење


и пристап до ин-


тернет мрежата


и целосно вклу-


чување во совре-


мените трендови


на библиотекарс-


кото работење.




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија






58 ДО МИНИСТЕРСТВОТО


ЗА КУЛТУРА НА РМ


ПРОЕКТИ 2006 ГОД.


МЕЃУНАРОДНА


КУЛТУРНА СОРАБОТКА




Подносител на проектот


Библиотекарско друштво на Македонија




Назив на проектот


Соработка и членување во меѓународни


асоцијации: ИФЛА и др.





Раководител


Зорка Чекичевска, Претседател на БДМ


адреса/седиште на БДМ: НУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје, Бул. „Гоце Делчев“ бр. 6, bdm@


nubsk.edu.mk; zorka@nubsk.edu.mk





Цел


Увид и информирање за новините во развојот на


библиотечната дејност на меѓународно, регионал-


но или национално ниво.


Непосредно учество во активности на библиотеч-


ни асоцијации, промотори и творци на современи-


те трендови во оваа област (ИФЛА, др. асоцијации


или организациони форми на соодветни меѓународ-


ни организации).


Двонасочен достап до светскиот информативен


простор за библиотекарството.





Опис на активностите


Членувањето на БДМ во ИФЛА (Меѓународна фе-


дерација на библиотекарски асоцијации и организа-


ци) и соработката со нејзини тела или придружни


асоцијации значи и добивање одредени списанија


(IFLA Journal), месечни билтени и други информа-


тивни материјали за работата и активностите на


тие, но и на други организации (УНЕСКО) и разни


меѓународни комисии и тела. Низ приопштување


како превод или непосредно користење, тоа обезбе-


дува пристап до информации за актуелните збидну-


вања во европскиот и светски библиотечно-инфор-


мациски кампус.


Учеството на годишни и други конференции со/без


конкретни излагања, меѓу другото, е статусен бе-


лег на претставување на оваа дејност на независна


држава.


Непосреден контакт и размена на искуства по разни


прашања меѓу библиотекари од различни земји.


Динамика на реализација


Проектот има континуиран тек и значење и се води


секоја година. Впрочем, иманентно за активности


на членување и учество во работа на одредени асо-


цијации/организации (обнова на членарина, следе-


ње на информативни гласила, пристап до информа-


ции, мултилатерална соработка со истородни асо-


цијации).





Кадар


Проектот ќе биде реалиозиран од повеќе изврши-


тели со ВСП, библиотекари, виши библиотекари,


библиотекарски советниц, членови на БДМ.





Финансиски средства


- членарина во ИФЛА = 30.000,00


- учество на Год. конференција на ИФЛА


(Сеул) – котизација и патни трошоци = 74.000,00


ВКУПНО = 104.000,00 ден.



Очекувани ефекти


Информирање, запознавање и остручување на бли-


отечниот кадар од националната библиотечна мре-


жа на РМ за современите текови на развој во библи-


отекарството и информациските науки.


Осознавање и можност за одредување правци на


развој кои обезбедуваат наша компатибилност со


практикувањето библиотекартство и информација


со европскиот и светски пристап.


Хармонизирање на професоналната оспособеност


на библиотечниот кадар.


Обезбедување застапеност на библиотечната деј-


ност од РМ во информативните текови меѓународ-


ното невладино организирање на библиотечната


струка.


Воспоставување професионални контакти кои, ис-


товремено, значат и афирмација на нашата библио-


течно-информациската дејност.





Библиотекарско друштво на Македонија


Претседател,


Зорка Чекичевска




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија




БИБЛИОТЕЧНА ДЕЈНОСТ Динамика на реализација








Подносител на проектот


Библиотекарско друштво на Македонија




Назив на проектот


Подготовка на инструктивни помагала


– едукација на библиотечен кадар




Раководител


Јелена Фиданоска, виш библиотекар, НУБ „Св.


Климент Охридски“ Скопје


адреса/седиште на БДМ: НУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје, Бул. „Гоце Делчев“ бр. 6,


bdm@nubsk.edu.mk





Цел


Инструирање на библиотекарите од сите видови


библиотеки за дејности кои воведуваат новина или


промени во работењето.


Едукација на библиотекарите во услови на непосто-


ење институционална форма на образование на


библиотекарски кадар.


Конкретно за:


- содржината и начинот на употреба на УДК озна-


ките за Македонија, а по прифаќањето на проширу-


вањето на единствениот УДК број за Македонија


иницирано при Консорциумот за УДК (нумерички


систем за содржинска обработка на библиотечен


материјал),


- откривање, постапки на прелиминарно идентифи-


кување, услови на чување и заштита на библиотеч-


ни добра и редок библиотечен материјал согласно


одредбите на Законот за заштита на културното


наследство („Службен весник на РМ“ бр. 20/04), За-


конот за библиотеки („Службен весник на РМ“ бр.


66/04) и технички стандардизирани нормативи.





Опис на активностите


Подготовка и печатење (на компјутерски печатач)


на инструктивни помагала за означените теми кои


претставуваат актуелни новини во технологијата


на библиотечното работење.


Бројот на страниците на двата инструктивни мате-


ријали нема да помине 2 авторски табаци, а бројот


на примероците - околу 200.


Проектот ке се реализира во третиот квартал од


2006 год.



Кадар


Проектот ќе биде реализиран од извршители од


НУБ „Св. Климент Охридски“ (1 магистер, 3 виши


библиотекари и 1 конзерватор).





Финансиски средства


За реализација на Проектот, потребни се


финансиски средства за:


- авторскихонорарзаподготовка наинструктивните


материјали (2 авторски табаци) = 25.000,00


- печатење (200 примероци) = 4.000,00


- поштенски трошоци = 1.000,00


ВКУПНО: = 30.000,00 ден.



Очекувани ефекти


Обезбедување унифицираност на практикувањето


библиотекарство на државно ниво. Цел – од исклу-


чително значење за планирањето и финансирањето,


функционирањето на единствениот библиограф-


ско-информациски систем како и мерливоста на по-


датоците при статистички анализи.


Едукација на библиотечниот кадар.


Подобривање успешноста на реализацијата на ин-


тенциите на Законот за заштита на културното нас-


ледство на РМ во сегментот пишувани културни


добра.







Библиотекарско друштво на Македонија


Претседател,


Зорка Чекичевска




59




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија




БИБЛИОТЕЧНА ДЕЈНОСТ кажување на учесниците на Изборното собрание.


60



Подносител на проектот


Библиотекарско друштво на Македонија




Назив на проектот


Изборно собрание на БДМ


Единствениот библиогрфско-информациски


систем на Република Македонија во услови на


премин на народните (јавни) библиотеки во над-


лежност на локалната власт


(тематскин дел на Изборното собрание)




Раководител


Зорка Чекичевска, Претседател на БДМ


адреса/седиште на БДМ: НУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје, Бул. „Гоце Делчев“ бр. 6


bdm@nubsk.edu.mk; zorka@nubsk.edu.mk






Цел


Во тематскиот дел:


Приопштување и размена на знаења, новини и ис-


куства за прашања на организацијата и функциони-


рањето на единствен библиографско-информацис-


ки систем понудени од теоретичари и практичари


на библиотекарството и информатиката кај нас и,


по можност, од соседни земји со чии библиотечни


асоцијации БДМ одржува и развива соработка Тоа,


во услови на премин на дел од библиотечната јав-


на служба во надлежност на локалната самоуправа,


процес карактеристичен за нашата актуелност.


Освен библиотечната јавност, целни групи на овој


дел од Изборното собрание би биле и претствници


на централната извршна власт (култура, образован-


бие и наука, локална самоупрацва), на универзитет-


ската номенклатура како и на локалната власт..


Во работниот дел:


Поднесување извештаи за работа на БДМ за пери-


одот мај 2004 – мај 2006 год., доделување на награ-


дата „Климентова повелба“, избор на нови органи


на управување.





Опис на активностите


Детализирање на темата за библиографско-инфор-


мацискиот систем во поединечни сегменти и нивно


проблематизирање илиафирмирањениздебатноис-


Би се направиле напори за обезбедување излаган-


ја на професори на факултети по библиотекарство


и, секако, на истакнати библиотекари кои работеле


на реализирање на вакви задачи во своитесредини/


земји.


Нашето Друштво би имало воведно насочувачко,


но, и други излагања.


Од тематскиот дел на Изборното собрание би про-


излегол зборник на трудови, на македонски и анг-


лиски јазик.





Динамика на реализација


Проектот ке се реализира во првата половина на


2006 год.




Кадар


Членовите на Извршниот одбор на БДМ, на Изда-


вачкиот совет на списанието „Библиотекарство”,


повеќе библиотекари од НУБ, народните (јавни) и


други библиотеки, членови на БДМ.





Финансиски средства


За реализација на Проектот, потребни се


финансиски средства за:


- авторски хонорар за рефератите (3 авторски


табаци) = 48.000,00


- превод (3 авторски табаци) = 24.000,00


- печатење зборник = 26.000,00


- меѓународен превоз = 35.000,00


- хотелско сместување на гостите од странство (8


ноќевања) = 30.000,00


- патни трошоци (автобуси) = 12.000,00


- награда „Климентова повелба“ = 18.000,00


- дневници = 6.000,00


- админист. и поштенски трошоци = 8.000,00


ВКУПНО: = 207.000,00 ден.




Очекувани ефекти


Стекнување знаења за што поуспешно градење и


функционирање на единствениот библиографско-


информациски систем во услови на повеќеслојна


надлежност брз библиотечната јавна служба (цен-


трална/локлна власт; култура/образовани и наука).


Ова, особено, во услови на премин на народните




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија






(јавни) библиотеки во надлежност на локалната


власт.


Воспоставување и негување соработка и контакти


со библиотекари од странство, размена на искуства


и знаења.


Промовирање на македонско библиотекарство вк-


лучително и неговиот невладин дел преку актив-


ностите на БДМ, книжната издавачка продукција,


сегменти на културното наследство во РМ односно


македонската култура општо.





Библиотекарско друштво на Македонија


Претседател,


Зорка Чекичевска





БИБЛИОТЕЧНА ДЕЈНОСТ



Подносител на проектот


Библиотекарско друштво на Македонија




Назив на проектот


Промоција на книгата, читањето, библиотеката


и професијата библиотекар


Организирање државен натпревар „Млади


библиотекари”;


Придружување кон одбележувањето на 23 април


– Светскиот ден на книгата и авторските права




Раководител


Миле Бошески, Раководител на Одделот за развој


на библиотекарството при НУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје,


адреса/седиште на БДМ: НУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје, Бул. „Гоце Делчев“ бр. 6


bdm@nubsk.edu.mk; mile@nubsk.edu.mk





Цел


Афирмација на книгата, читањето, авторските пра-


ваибиблиотекарството.Последново,каконераскин-


лив дел и вистинска логистичка поддршка на обра-


зованието, науката и културата односно вкупниот


цивилизациски раст на човештвото општо. Во таа


смисла, и на македонското општество.


Опис на активностите


ција на книгата, читањето и библиотеката (печате-


ње промотивен материјал, наградни конкурси за


есеи и сл.)


Организирање државен натпревар на млади библи-


отекари (корисници на народните библиотеки). До-


делување награди и признанија.


Чествувањето на Денот на книгата, авторските пра-


ва и библиотекарството се состои во организирање


свечен собир на библиотекари, автори и корисници


на библиотеки и читање на Пораката на генерални-


от секретар на УНЕСКО по тој повод како и Маке-


донска порака. (Организацијата на чествувањето,


последниве години, е монополизирана од страна


на НУБ“Св. Климент Охридски“ Скопје).





Динамика на реализација


Проектот е од традиционален карактер.


Општинските и завршното државно натпреварува-


ње на млади библиотекари ќе се одржат во месеци-


те септември/ноември 2006 год.


Одбележувањето на денот на книгата и авторските


права ќе се реализира во месец април 2006 година.





Кадар


Извршен одбор на БДМ и други членови.


Комисија за спроведување на Државниот


натпревар.





Финансиски средства


За реализација на Проектот, потребни се


финансиски средства за:


- распишување конкурс за државниот натпревар


„Млади библиотекари” = 2.000,00


- награди и признанија = 7.000,00


- патни и дневни трошоци на Комисијата за


спроведување на натпреварот = 6.000,00


- печатење материјали, поштенски трошоци


= 2.000,00


- учество во традиционално подарување цвет во


рамките на манифестацијата „Светски ден на


книгата и авторските права“ =3.000,00


ВКУПНО = 20.000,00 ден.




Очекувани ефекти




Организирање промотивни активности за афирма-
Афирмација на значењето на книгата во процесот



на образованието, развојот и формирањето на лич-




61




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија






62 носта кај младата популација во РМ, но и популари-
зација на библиотеките како институции и библио-


текарот како професија, во рамките на натпреварот


„Млади библиотекари”.


Вклучување на Република Македонија во одбеле-


жувањето на Светскиот ден книгата, авторските


права и библиотекарството како активен партици-


пиент во светскиот цивилизациски простор.


Свртување на вниманието на центрите на одлучува-


ње на проблемите и потребите во доменот книгата,


авторот, авторските права и библиотеките.





Библиотекарско друштво на Македонија


Претседател,


Зорка Чекичевска











БИБЛИОТЕЧНА ДЕЈНОСТ



Подносител на проектот


Библиотекарско друштво на Македонија




Назив на проектот


Професионално надградување на


библиотекарите низ подготовка и издавање


стручно списание „Библиотекарство”





Раководител


Зорка Чекичевска, Претседател на БДМ


адреса/седиште на БДМ: НУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје, Бул. „Гоце Делчев“ бр. 6


bdm@nubsk.edu.mk; zorka@nubsk.edu.mk





Цел


Издавањето на стручното списание „Библиотекар-


ство“ е со цел за информирање за современите


текови во теоријата и праксата на библиотечната


дејност и професија. Особено, за новините во доме-


нот на меѓународните и други стандарди, правила


и препораки за нејзино организирање и вршење.


Едукација на библиотекарскиот кадар во РМ, што


е од посебна важност заради отсуството на каков


било друг облик на институционално (до)образова-


ние на библиотекари кај нас.


Стимулирање и афирмирање на нашите стручни и
творетки вредности во оваа сфера како и промоци-


ја на библиотекарство во РМ во целина.


Документирање на настани и случувања во библи-


отеките во РМ.





Опис на активностите


Поттикнување и насочување на творечки (автор-


ски) исказ за теоретски, историски, апликативни,


инструктивни и за сл. прашања и проблеми од до-


менот на библиотечно-информациската дејност;


прибирање на такви стручни материјали од дејст-


вувањето на сите учесници во националната библи-


отечна мрежа; преведување меѓународни стандар-


ди, препораки и др материјали како и написи од


странски стручни списанија; уредување, печатење


и дистрибуирање на списанието во библиотеки во


земјата и старнство.


“Библиотекарство“ се објавува во 2 броја годишно


и тираж од 300 примероци.





Динамика на реализација


Проектот е од долгорочен карактер, а се одвива це-


лата година.


(Со мали прекини, списанието континуирано изле-


гува од 1955 год., по 2 броја годишно.)





Кадар


Непосредното водење на реализацијата на овој Про-


ект е обврска на Издавачкиот совет на списанието


(9 члена) и Редакцијата (3 члена).





Финансиски средства


За реализација на Проектот, потребни се


финансиски средства за:


- авторски хонорари (трудови, превод, редакција)


= 70,000,00


- печатарски трошоци и тех. уредување (2 броја по


110 стр. , тираж 300) = 120.000,00


ВКУПНО = 190.000, ден.



Очекувани ефекти


Можноста за информирање, дообразување, пробле-


матизирање или приопштување на написи за совре-


мените текови, збиднувања и развој на библиотеч-


ната дејност општо што ја создава објавувањето на


стручното списание „Библиотекарство“ е со цел да




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија






ефектуира во подобрување и иновирање на вкупна-


та работа на библиотеките во РМ.


Притоа, и меѓу другото, од особена полза е неизос-


тавната компарација на нашите состојби со практи-


кувањето библиотекарство во светот, а со цел за од-


редување правци на развој во оваа сфера кај нас.


И, сето тоа, во име на што поуспешно задоволува-


ње на потребите на корисниците - смислата или ми-


сијата на постоењето библиотеки.


Афирмирање на нашите поединечни и заеднички


теоретски, методолошки, организациски, истражу-


вачки и аналишички тези, проекции, пристапи или


остварувања низ нивно приопштување до библио-


течната, административната и друга сродна јавност


кај нас и во светот.


Продолжување на следењето и документирањето


на историјата на библиотеките и библиотечната деј-


ност во Република Македонија.





Библиотекарско друштво на Македонија


Претседател,


Зорка Чекичевска





БИБЛИОТЕЧНА ДЕЈНОСТ



Подносител на проектот:


Библиотекарско друштво на Македонија




Назив на проектот:


Менаџирањето на јавните библиотеки во услови


на премин на нивното финансирање на локално


ниво





Раководител:


М-р Нада Караџоска, Народна библиотека „Борка


Талески”- Прилеп


адреса/седиште на БДМ: НУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје, Бул. „Гоце Делчев“ бр. 6


bdm@nubsk.edu.mk





Цел


Здобивање со знаења за вештините и техниките на


менаџирањето со јавните библиотеки во услови


на нивен премин од центалната на локална власт


– промена од есенцијално значење за оваа дејност.


Проектот е во функција на што поуспешно оства-


рување мисијата на библиотеките (протек на биб-


лиографски информации и овозможување нивно


користење).


Проектот е наменет за директори, делумно и за вра-


ботени во библиотеките.





Опис на активностите


Организирање обука на директорите во доменот на


менаџирањето со библиотеките во изменити усло-


ви на теми:


- премин на јавните библиотеки на локално ниво


(техники и вештини за водење на состаноци и тим-


ска работа),


- правила и методологија на подготовка и водење


на проекти,


- промовирање на библиотеките во локалните сре-


дини, спонзорства и примена на маркетингот во


библиотечното работење.





Динамика на реализација


Проектот ќе се реализира како тридневен семинар.


Секоја од темите ќе биде обработена во еден ден со


траење од 6 часа.





Кадар


Овој проект ќе го реализира стручен предавачко-


консултански тим во состав:


- М-р Нада Караџоска, Народна библиотека „Бор-


ка Талески“ - Прилеп (раководител на Проектот и


предавач),


- Јелена Петровска, виш библиотекар и директор


на НУУБ „Св. Климент Охридски“ – Битола (пре-


давач),


- Зорка Чекичевска виш библиотекар, НУБ „Св.


Климент Охридски“ – Скопје (предавач),


- Д-р Добри Петровски, Факултет за учители – Би-


тола (стручен консултант и предавач).





Финансиски средства:


Зареализацијана Проектот потребнисефинансиски


средства, за:


- хотелско сместување на учесниците (едно


ноќевање со пансион), и тоа:


а) прв ден (32 х 1.300 ден.) = 41.600.00


б) втор ден (32 х 1.300 ден.) = 83.200.00




63




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија






64 в) трет ден (32 х 1.300 ден.) = 83.200.00


- хотелско сместување за предавачите и гости од


Министерство за култура: (8 х 1300 = 10.400 х 3


дена) = 31.200.00


- патни трошоци за предавачите = 5.000.00


- хонорари за предавачите (18 часа х 1500 ден.)


= 27.000.00


- административни трошоци = 2.000.00


- поштенски трошоци = 2.000.00


- хартија за печатење на матерјали = 1.000.00


- подготовка на сертификат = 25.000.00


ВКУПНО: = 301.200,00 ден.



Очекувани ефекти:


Оправданоста од ваков проект произлегува од, во


многу нешта, новата улога на јавните библиотеки


во развојот на демократското општество општо и


посебно, информатичкото. Ваквиот вид обука ќе


овозможи стекнување професионални знаења неоп-


ходни за новите услови на работење на овие библи-


отеки.


Подобрување успешноста на библиотеките однос-


но збогатување услугите на корисниците.





Библиотекарско друштво на Македонија


Претседател,


Зорка Чекичевска


МЕЃУНАРОДНА


КУЛТУРНА СОРАБОТКА



Подносител на проектот


Библиотекарско друштво на Македонија




Назив на проектот


Соработка со национални библиотекарски


асоцијации





Раководител


Зорка Чекичевска, Претседател на БДМ


адреса/седиште на БДМ:НУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје, Бул. „Гоце Делчев“ бр. 6


bdm@nubsk.edu.mk; zorka@nubsk.edu.mk





Цел


Воспоставување соработка со национални библи-


отечни асоцијации, во прво време, соседни, но и,


традиционално вклучувани во процесите на меѓу-


народна соработка или со такви чии земји имаат


склучено договори за културна соработка со Репуб-


лика Македонија.


Увидиинформирањезаправцитенаразвојнабиблио-


течнатадејноствоодноснитеземјиилирегиони,чес-


то нам слични и по писмото, елемент од големо зна-


чење за технологијата на библиотечното работење.


Влијание во правец на обезбедување олеснувања


или поволности во користењето извори на инфор-


мации од одделни информативни простори по


принципот на реципроцитет.


Поуки во струковното организирање на библиоте-


карите во асоцијација.





Опис на активностите


Информирање, непосреден контакт и размена на ка-


дар и искуства по разни прашања меѓу библиотека-


ри од асоцијации на различни зедмји согласно регу-


лираното во билатералните спогодби за соработка


на Република Македонија со нивните домицилни


земји.


Директно учество во активности на библиотечни


асоцијации- соработнички, можност за водење за-


еднички проекти.


Двонасочен достап до информации со користење


одредени поволности. Промотивни активности на-


сочени кон афирмација на достигнатото во разво-




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија






јот на библиотечната теорија и пракса во односни-


те средини. Соработката би била водена согласно


принципот на реципроцитет.





Динамика на реализација


Иако прв пат пријавен оваа година, Проектот би


требало да задобие континуиран односно традици-


онален тек.


Проектот ќе се одвива во текот на целата година.




Кадар


Проектот ќе биде реалиозиран од повеќе изврши-


тели со ВСП, библиотекари, виши библиотекари,


библиотекарски советниц, членови на БДМ.





Финансиски средства


Финансиските средства за реализација на овој про-


ект се однесуваат на престој на библиотекари од


други асоцијации кај нас, патни трошоци за наши


членови кои ѓе престојуваат кај странски асоција-


ции и на административни трошоци. Или,


- воспоставување соработка со националните биб-


лиотечни асоцијации на Србија и Црна Гора, Руси-


ја, Бугарија, Хрватска = 100.000,00


- административни трошоци = 6.000,00


ВКУПНО = 106.000,00 ден.



Очекувани ефекти


Информирање и запознавање со состојбите и раз-


војот на библиотечната дејност и кадар во земјите


со чии библиотечни асоцијации е воспоставена со-


работката.


Осознавање и можност за одредување правци на


развој кои обезбедуваат наша компатибилност со


практикувањето библиотекарство и информација


во други земји.


Стекнување сознанија за организирањето професо-


нално оспособување на библиотечниот кадар.


Подобрување на работењето на нашата библиотеч-


на асоцијација.


Афирмација на нашата библиотечно-информацис-


ката дејност како и вкупноста на културните дос-


трели.


Библиотекарско друштво на Македонија


Претседател,


Зорка Чекичевска


АКТИВНОСТИ


НА НЕВЛАДИНИ ЗДРУЖЕНИЈА


ОД ОБЛАСТА НА КУЛТУРАТА




Подносител на проектот


Библиотекарско друштво на Македонија




Назив на проектот


Инструирање во примената на подзаконските


акти по Законот за библиотеки (прирачник)





Раководител


Зорка Чекичевска, Претседател на БДМ


адреса/седиште на БДМ: НУУБ „Св. Климент


Охридски“ Скопје, Бул. „Гоце Делчев“ бр. 6


bdm@nubsk.edu.mk; zorka@nubsk.edu.mk





Цел


Обезбедување унифицирана примена на подзакон-


ските акти кои нормативно го финализираат Зако-


нот за библиотеки.


Објавување на сите подзаконски акти на едно мес-


то, нивен коментар, терминолошки и други појас-


нувања, разграничувања во однос на третманот на


библиотечните добра како и примери за непосред-


на примена на актите.


Создавање едукативно помагало за сите видови


библиотеки и библиотекари.





Опис на активностите


Подготовка на воведен текст за значењето на под-


законските акти, нивно коментирање, појаснување


термини, одредување на допирните и преклопни


точки со заштитата на културното наследство (биб-


лиотечни добра) и сл.


Опремување на прирачникот со примери кои ги


илустрираат или објаснуваат одредбите од правни-


те акти.


Застапени ќе бидат подзаконските акти донесени


од министерот за култура и, согласно овластувања-


та од Законот за библиотеки, се работа за актите:


• Правилник утврдување редок библиотечен мате-


ријал,


• Правилник за стандардите за одредување на видо-


вите библиотеки, за нивната работа, за сместување-


то и чувањето на библиотечен материјал и библио-


течната документација,




65




Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2 Библиотекарството во Република Македонија






66 • Правилник за формата, содржината и начинот на
водење евиденција на библиотечниот фонд


• Правилник за содржината и начинот на водење


на регистарот на библиотечните копии и образецот


на сертификатот што се издава за секоја копија на


библиотечно добро.











З А П И С Н И К


Бр. 194,


23.11.2005 год.,


Скопје




Динамика на реализација


Периодот на реализација на Проектот ќе биде 6 ме-


сеци по објавувањето на правилниците во „Служ-


бен весник на РМ“.


Кадар


Коментарот на подзаконските акти односно прирач-


никот ќе го подготват еден/двајца членови на Биб-


лиотекарсткото друштво на Македонија, познавачи


на библиотекарството и правото (најмалку виши


библиотекари).





Финансиски средства:


Зареализацијана Проектот потребнисефинансиски


средства (ден.) за :


- авторски хонорари на подготвувачите на текстот


на прирачникот (до 3 авторски табаци) = 42.000,00


- печатарски трошоци (тираж 200 примероци)


= 10.000,00


- административниипоштенскитрошоци= 5.000,00


ВКУПНО: = 57.000,00




Очекувани ефекти:


Оживотворување на примената на Законот за биб-


лиотеки во принцип. Унифицирање на работењето


на библиотеките во сегментите што се предмет на


регулирање на подзаконските акти (правилници)


како евидентирање или инвентарирање, утврдува-


ње критериуми за определување редок и сл.


Придонес во обезбедувањето идентичен третман


на библиотечните добра.


Подобрување вкупната успешност во работењето


на библиотеките.


Создавање едукативно помагало за обука на библи-


отекари во услови на непостоење поорганизирани


форми на едукација на библиотекарите во Републи-


ка Македонија.





Библиотекарско друштво на Македонија


Претседател,


Зорка Чекичевска


од 6. републички натпревар


„Млади библиотекари“


21.11.2005, Крушево





На 21.11.2005 год. во просториите на Хотелот „Мон-


тана“, а во организација на домаќинот – Домот на


културата „Наум Наумовски - Борче“, Библиотека


од Крушево, се одржа 6. републички натпревар на


членовите на секциите и клубовите „Млади библи-


отекари“ при јавните библиотеки на Република Ма-


кедонија.





На Натпреварот учествуваа 28 натпреварувачи, по-


бедници на општинските натпревари „Млади биб-


лиотекари“ организирани од јавните библиотеки


во текот на месец октомври 2005 год.





За регуларноста на Натпреварот се грижеше Коми-


сијата во состав:


- Цветанка Тошевска, претседател (Градска библио-


тека „Браќа Миладиновци“, Скопје),


- Миле Бошески, член (НУБ „Св. Климент Охридс-


ки“, Скопје),


- Нада Караџоска, член (Градска библиотека „Бор-


ка Талески“, Прилеп).



Секој натпреварувач, пред почетокот на Натпрева-


рот, на посебен образец ги впиша своите генералии


и шифрата под која се натпреварува. Потоа, натп-


реварувачи ги ставија обрасците во пликови и ги


залепија пликовите. Последниве беа отворени отка-


ко беа прегледани прашалниците и беше утврден


редоследот на победниците на Натпреварот.





Според покажаните резултати, Комисијата конста-


тира дека:


Првото место го освои


Димиртова Душица, ОУ „Тоде Хаџи-Тефов“, Кава-


дарци (Народна библиотека „Феткин“, Кавадарци


Второто место го освои


Антевска Александра, ОУ „Јан Амос Коменски“,







Библиотекарство, вол.23 (2005), бр.2


Третото место го освои


Кочовска Кристина, ОУ „Владо Тасевски“, Скопје


(Градска библиотека „Браќа Миладиновци“, Скоп-


је)





Како посебно успешни, Комисијата ги издвои пра-


шалниците на тројца учесници означувајќи ги за


добитници на специјална награда, и тоа:


- Михајловска Александра, ОУ „Браќа Миладинов-


ци“, Куманово (Градска библиотека „Тане Георгиев-


ски“, Куманово),


- Колевска Матеја, ОУ „Јан Амос Коменски“, Скоп-


је (Градска


библиотека „Браќа Миладиновци“, Скопје)


- Крстевска Прашкева, ОУ „Никола Карев“ (Дом на


културата „Наум Наумовски- Борче“ - Библиотека,


Крушево).




Комисија за спроведување на натпреварот:


Цветанка Тошеска, претседател, с.р.


Миле Бошески, член, с.р.


Нада Караџоска, член, с.р.









21.11.2005 год. Претседател на БДМ


Крушево Зорка Чекичевска, с.р.





Во списанието „Библиотекарство“ се објавуваат


оригинални статии, прикази, соопштенија,


истражувања, портрети, анализи, прикази,


рецензии, документи, хроники, преводи и сл.,


распоредени во рубрики.





Може да бидат објавени и други видови материјали


кои, содржински, ја немаат припадноста кон него,


но се од интерес на граѓаните.





Ракописите се предаваат на Редакцијата на хартија


формат А4, со двоен проред на дискета. Статиите


и прилозите треба да ги содржат следниве


податоци:





- наслов (и поднаслов),


- име и презиме на авторот/авторите,


- академски степен/стручно звање,


- институција каде е вработен авторот/авторите,


- фотографија на авторот,


- (за оригиналните статии): апстракт на македонски


и на еден светски јазик (англиски, француски,


германски, руски), УДК индекс, клучни зборови и


податоци за користена литература.





Редакцијата го задржува правото да врши


интервенции и скратување на текстот без негово


видоизменување. Таквото право ја подразбира


и можноста некој текст да не биде прифатен за


печатење.





Ракописите не се враќаат.




Од Редакцијата










Издавањето на Списанието е со


финансиска поддршка на Министерството


за култура на Република Македонија.




Скопје (Градска библиотека „Браќа Миладинов-
ци“, Скопје)


УПАТСТВО ЗА АВТОРИТЕ




67