БИБЛИОТЕКАРСТВО
Списание на
Библиотекарското
друштво на Македонија

Издааа
БИБЛИОТЕКАРСКО
ДРУШТВО НА
МАКЕДОНИЈА

3а издааачоiи
Миле Бошески

.flздааачтт соаеси:
Миле Бошески
Елена Никодиновска
Снежана Голомеова
Надt: Ивановска
Све'rлана Марковиќ
Јелена Фиданоска
Викторија Ко(,.,~гова
Александар Крстев
Е~1илија Мајсторова
Виолета Март11ноnска

Редакција:
Мил<:: Бошt:ски
Јелена Фиданоска
Виолета Ј\\llартинснзска

Летаиура ll 1'Орекiиура
Магдица Шамбевска

Те.1..-111с•1ко уредуааље
Снежана Тодоровска

II e•tmu и:
" Борографика" - Скопје

тираж: 300

Адреса иа Редатсцијтиа:
Библиотекарско
друштnо на Македонија
НУБ "Св.Кл11мент
Охридски" - Скопје
Бул . "ГоцеДелчеn",6
Пошт<::нски фах 5(i(i
Тел.: ЗR9(02)212-73fi
Факс: 3R9(02)226-R46

Библиоте1шрство, nол.19 (2001), бр.1-2

СОДРЖИНА

БИБЛИОТЕКАРСКА ТЕОРИЈА И ПРАКТИКА

Ссuа,ш .!шuшиска

)Каклина Ѓалет.:ки

Жаклина Ѓалет:ка

Автоматизиран библиотечен систем
на Република Македонија или при­
мена на conpel\\•reнa сметачка техно­
логија во системот на библиотеките
на Република Македонија .. ... ......... ..... .

Воспоставување на взаемната биб­
лиографска база КОБИБ/МКД -
зачеток на интегриран библиотечен
информациски систем во Македонија

Проект КОБИСС.Нет ... .................. ... . .

Верка С~Тtа.менкооиш Програмата на ИФЛА за универзал­
ната библиографска контрола: По-

Софче Маркооиќ.
EлuзafietТia
С1ио 11.л~е1·1оаа

Софче Маркттќ
ЕлиаабеiТт
СtТtо11Јн.енова

четоците и раните години .. ... .. ... .... ..... .

Дејное,~г на библиографскиот центар
при НУБ "Св.Климент Охридски" -
Скопје .................. .. ... .... .......... ................. .

Преглед на опфатени библиограф­
ски единици по области во македон-
ската тековна библиографија ............ .

# ,.f~ ·л
Љубица Мојс(.)(Ш ·'РуР tтрите - структурален дел на

___ б:.,tб l
-- ~ лиограс Јите .............. ........ .. ..... ........ . .

C.nofior)aѓlкa Дуеш1 Интерн<::т во народните библиотеки
во Република Македонија .... ...... .. ....... .

Д1 /.Л•/ 1 l/11 /JI l Дt 1.Л111111 JJOii Задолжителниот примерок и закон-
ската регулатиnс1 ................. ... ... ... ......... .

ПРИКАЗИ И РЕЦЕНЗИИ

Випл1,11iа 1vfup1Тiu1·mm.:кa Новооткриено, непроценливо
духовно, книжевно-историско

4

Ј3

24

26

37

45

Ѕ-1

54

57

ракописно насл<::дство ........... ........ .... 67

В11п.ле1Тiи !vlар1Тi1111пнс1ш

В11пле1Тiа Мир1Тiштт:ка

B11nлl"1Тia !vfap1Тiuнnr11;кa

В1тл.с1Тiа Мар1Тtш·mис1ш

Леснотија на пеењето .... ..... ....... .... ... .

Копнеж по чистиш, ............... .... ....... . .

Жената како космички епицентар

Расчистуnање на историско-фило-
лошка--га наука .................................. .. .

ЈОО

102

104

[0(,

f',t1fЖИ6ТСК~р(."'ГВО, ВОЛ. 19 (2001), бр. 1-2

В11плеtТi11 Ј\\111рtТiшт11<:1ш

В11плеtТiи !V!ирtТi11нткка

811пле1Тiи Ми1nТi1111пт.:ка

В11пле1Тiи М11рtТi11нпш:ка

В11пле1Тi11 Ма1nТr11нт1с1ш

В11плеtТi11 МарtТiинткки

В11пле1Тiа М11р1Тi11нп11ска

В11плеtТi11 М11рtТi11нп11ска

В11плеtТiа М11рtТi1111п11с1ш

B11nлctТil/. М11р1Тi111т11скl/.

В11пле1Тi11 !Vfap1Тi111m11c,ш

Новооткриено ракописно наслед-
ство ОД 14-19 Bt:K .......... ...................... .

Дt:јноста на нештата ............ ............ . .

Премин на имане::нцијата во
трансцеденција .............. ......... ............ .

Жизнерадоста на мнгот ............... .... .

Болката како II<-"ГОчник .... .. .............. .

Поетика на не::биднината ................. .

Исконски шепот .................... ............ .

Сјајот на средновековната литература

Нt:доволно расветлен книжевен деец

Стравот како поттикнувачки аге::нс

Доближувањt: на фолклорната

10R

]10

112

114

l!R

120

]22

124

J 2(i

архаична ризница.................. .. .. . ........ 12R

В11плеtТiа М11р1Тi1111т1ска Митt:ко-симболична nоt:тика на
усното народно творештво ...... ....... . 130

В1тле1Тiа i\\111р1Тi11нпш:ка Рац11но13итt: t:кспре::сионистички

С1Тtш111 .Јанr-.:оиш

Jl,fi/Jшl Cl'otgie1 :,-1.i
, ',tшш .ftш/.:o.,·J.-fl
f/i/.:lш(jfl /(ш1ш/а1

Ј\\1!11хm1л Гепр'i11енск11
С1Тtа11а .la 111<n <.:1((t
В11кtТiпр11ја КпиТiпска

.fа1трка
Ѓер1)mкки

Миле Бorueu,:rt

етим они .. ......... ......... .... ... .... ........... ..... . 132

ХРОНИКА

Изве::штај зн пр11суст1Зото на n7. ге::нt:­
рална конференција на интернацио­
налната фе::де::рац11ја на библиотечни
асоц11јац1111 и институции (ИФЛА) од
Зt:~ф,те на CIЗt:TOT .... ..... ...... .... ............... ... .. 134

Declaratioп ...... ....... ..... ....... .......... ...... ..... .

Декл ,1рација ..... ...... ...... .. ......... ... ...... .. .... .

Втор републички натпревар "Млади
библиотека р,, " .... .... .. ...... ................ .. ........ .

ДОКУМЕНТИ

Правилннк за орган11з 11рањt.: и
спроведување на републпчкиот
натпревар " Млад11 611блиотt:кари" ....... .

137

13R

139

l4 I

Библиоте1<арство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // БиблиmТiекарска теорија и ПракtТi.1,uш

ПочшТlувани коле'iи,

единсiii.венОlТlо сi:И.ручно 61,tблиоШекарско списание "БИБЛИОТЕКАР­
СКА ИСКРА " од овој број ќе Продол:нси да изле'iува Под нов() име БИБ­
ЛИОТЕКАРСТВО, ОдлуктТtа за iipoл,teнa на uмeiTto и формтиош на сПиса­
ниеzТtо ја донесе Иавр1,ин1tо1Тt одбор на БДМ, на својтТtа десеииТtа ре,2овна
седница одр:жт-ш на 73.2002 'година.

Двобројош на "БиблиоГиекарсiii,во " за 2001 'година, и нmиаму 'ги задр­
:нсува 1Ј.осiиојаниШе рубрики. Но, од овој број оШвораме Простор и за При­
лози кои во различни форл1,и и со различни содр.жини ја афирмирааш .маке­
донскmиа кнu.жна Продукчија и библиоzТtечниiiiе фондови. Покрај содр.Јtmни
на тсГиуелни 1иеми од областа на библиОlТtекарсктТtа 1Тtеорија и Прак1Тtшш,
АО овој број се tЈ.ом,ес1Тtени и информтТtивни ирилози за акшивносиtи на БДМ,
како и на нејзш-ш одделни членови, рабоlТtни lТtела и комисии.
Ис,Тtо tТlmca, во овој број се t1рисуГин1t и докуменiПи кои ре'iулиратТl
одредени акiПивносtТtu и дејноСIТtи на ДруииТtвоtТtо.

РедакцијшТtа ја кopuCIТtu оваа При'iода да 'iu ~tокпни на сорабоtцка сшТtе
атл-иТtересирани ш1Тtо сакати јавно да 'ги ПрезенzиирптТt своиzие знаења zt
искуства од до.меноtи на библиоiПекарс1ивоШо u информацис1<-и~Тtе науки и,
со Шоп да ПридонестТt за с1Тtручна афирмација на ова списание.

Со Почши,

Редакција на Библио~Тtекарс1Тlво

3

Библиоте1шрстnо, nол.19 (2001), б]>. 1-2 // Библ1ш111е1шрuш iТieopuja и 11,ршаu1.иш

УДК 021.63:004( 497.7)

АВТОМАТИЗИРАН БИБЛИОТЕЧЕН СИСТЕМ НА РЕПУБЛИКА
МАКЕДОНИЈА ИЛИ ПРИМЕНА НА СОВРЕМЕНА СМЕТА ЧКА
ТЕХНОЛОГИЈА ВО СИСТЕМОТ НА БИБЛИОТЕКИТЕ
НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

(Почеток на ра:шојот, состојба и проблеми сврзани со реализацијата)

Во врска со примената на сметачките машини во библиотеките и со
почетоците на изградба на библиотечниот информациски систем во Репуб­
лика Македонија досега се одвиваа повеќе активности.

Кон крајот на Ј 988 година и во почетокот на 1989 година во рамките на
Проектот за системот за научни и технолошки информации на Југославија
(СНТИЈ) со средства од Федерацијата (СФРЈ) е изградена компјутерска
.мрежн нн ниво на Југославија. Во еден дел од субјектите на овој систем (на­
ционалните библиотеки на републиките и други слични институции) е ин­
сталирана компјутерска опрема (хардвер и софтвер) . Во рамките на ово,1
Проект беа опфатени и неколку институции во Македонија:

Во НУБ II Cn. Климент Охридс1ш 11 - Сr<опје, со статус на централна -
ј азолна точка во идниот библиотечен информациски систем, е ин­
сталиран сервер и развиена е локална мрежа со периферни при­
дружни елементи, односно оформени се седум работни станици;

Во Матичната и универзитетска библиоте1<а " Климент Охридски" -
Битола е инсталирана една работна станица;
На Природно-математич1<иот фаr<ултет е инсталирана една работна
станица конектирана на серверот нn Библиотеката преку закупена
телефонска линија и модеми;

Во Ки11оте1<ата па Македонија - Скопје е инсталирана една работна
станица конектирана на Библиотеката преку закупена телефонска
лини1а и модеми.

НпведениГГiе библиотеки рабоtТtеа со ис1и аttлшшzиивеи софzивер, а аа
Kzll-lozТieкaiTia беше iipuлaioдeu аt1лшш1иивш101и софzивер за библиоzиектие

4

Библиотекарство, nол. 19 (2001), бр.1-2 // БиблиоiТi.екарска iТieopuja и ilpaкi1i.11кa

заради 11.зzрадба на специјална факiТiоzрафска база c"i.oдmТi.oiџt .за .македон­
стшо1Тi. филм.

Формираната сметачка мрежа имаше за цел рационализација на биб­
лиотечното работење на ниво на тогашната СФРЈ, градење заедничка ило­
кални библиографски бази на податоци и нивно пребарување, достап до
странски бази на податоци од локациите на библиотеките и користење елек­
тронска пошта.

Со распаѓањето на СФРЈ се распадна и тукушто формираната биб­
лиотечна .мрежа. НаведениiПе библиоiиетш кои беа делови од оваа м.ре.жа
иродолжија со ко.мilјушерскаiuа обрабоzика на свошие библиоiиечни ЈИа­
zТiеријали, но на локално ниво, со иосшо;ндuш аiЈлшсација и .м.о.жнос1ишие
шuto iuaa zн иоддржувти.е во иша фаза на ра.звој (ажурирање на локалн1.иТtе
бази на i7.одmТi.оци, uiековно одржување на аиликацијmТtа, обезбедување до­
стап до меiународни инфор.мацистш сервиси и бази на Подтиоци и елек­
iТiрот-lстш Поиuиа за научниzие рабоzиници на Реilублика Македонија).

Во периодот од 1993 до 1997 година во НУБ II Св. Климент Охридски 11 -
Скопј е, Матичната и универзитетска библиотека во Битола, шесте библио­
теки при институтите на ПМФ и за библиотеката на Кинотеката на Маке­
донија, Министерството за наука го поддржуваше постојното ниво на авто­
матската обработка на библиотечниот материјал и финансираше во развојот
од аспект на набавка на посовремена хардверска технологија заради ис­
трошените капацитети на постојната опрема и заради брзиот развој на
компјутерските мрежи во овој период (воспоставување на светската ком­
пјутерска мрежа ИНТЕРНЕТ, појава на нови сметачки машини со пософис­
тици:рани перформанси, изградба на академската компјутерска мрежа на Ре­
публика Македонија - МАРНЕТ и напуштање на пRкетниот пренос нс1 пода­
тоци заради големата цена на чинење).

Во 1996 'година НУБ, Природно-маГПе.маишчк.иоiТt. факулiПеLu и Ма­
iиичнmТi.а и универзиmеШска библиоi71ека во Бшиола склучија нов доzовор
со ИЗУМ (Марибор) за к.орисГПење иод наем на два модула од новuоzи
тtликаtТtивен софiuвер за библиоiиечно рабо1Тt.ење, кој се ушше се yiloiТtpe­
б yrш. (Институтот за информатика во Марибор во меѓувреме, 1992-199(-i
година, рс1ботеше на подобрување - усовршување на постојната апликација
за библиотечно работење. Истата беше и прилагодена за поддршка на
кирилското писмо).

Состојбата во другите видови библиотеки во Македонија во однос на
примената на сметачка технологиЈа, накусо е следната:

Во текот на 1996/1997 година, 20 од вкупно 32 народни библиотеки на
Република Македонија преку Институтот отворено општество добија мини-

5

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр.1-2 // Бllбли01иекарс1ш tТieopuja и Пршаишш

мум информатичка опрема што се кopuciitu за врlиење на админисLираi71ивни
задачи или евенiПуална рачна израбоzика на ктиалоntки карi71ончиња и
дру2и сиекссиуал1-ш докуменши за Посиребиiие на библиоШекшие. Дел од овие
библиотеки (Скопје, Куманово, Охрид, Струмица, Струга, Битола , Прилеп ,
Гевгелија, Штип) добија и приклучок на ИНТЕРНЕТ, со што им се
овозможи пребарување на инсталирани бази на податоци и други информа­
ции на ИНТЕРНЕТ. Значи оваа oiipeмa не овозможува и авiПомаiПско
вршење на библио1Тiечншие Еiроцеси од едноставна Причuна 1и1ио за cuoa е
Потребен аиликтиивен софП1вер кој 20 немаат библиоzиекшие.

Поголемиот дел од вкупно 34 високошколски библиотеки на универ­
зитетите во Скопје и Битола во текот на 1996/97 година по различни начини
имаат набавено информатичка опрема преку која имаат достап до ИНТЕР­
НЕТ. Во однос на осовре.м.енувањесио на библиоiиечн,иiТiе Процеси i7.оради
немање адекватен софсивер иссииШе немати никакви резулtuтии, освен
~,оединечни случаи каде се направени обиди за изработка на аиликаi71ивен
софШвер, но се1Тtо шоа е некоординирано u според нтии сознанија се работи
за софmверскu Проду,аии кои не 20 иоддр.жувати сiilандардизираноzио бuб­
лио1иечно раб01иење.

Табела 1. Ја покажува глобалната структура на библиотечниот ин­
формациски систем во Македонија и бројната состојба на книжните фон­
дови.

Бројни податоци

Библиотеки во Македонија Број на Вкупен број Вкупен
инсти- единици во број
туции фондовите наслови
Народна и универзитетска биб-
лиотека "Св . Климент Охридски" 1 3.000.000 1.550.000
- Скопје
Високошколски библиотеки 5] 670.000 670.000

Специјални библиотеки 85 540.000 540.000
Народни библиотеки 32 3.830.000 1.300.000

Училишни библиотеки 75 790.000 260.000
Вкупно (состојба 1997), според 244 8.830.00() 4.320.000 Генерален проект (СИНТИМ)

Табела 1.

6

Библиотекарство, вол. 19 (2()()1), бр. 1-2 // Библи.01иекарска 1Тlеорија и ilракПlика

Во ] 999/2()()() година во рамките на ТЕМПУС-проектот "Развој на
академски библиотечен систем во Република Македонија", чии носители беа
Природно-математичкиот факултет од Скопје и НУБ "Св . Климент Охрид­
ски" - Скопје е промовирана идејата за новата улога на библиотеките воин­
форматичкото општество. Одржани се серија работилници и семинари и
обука на библиотекари од високошколските библиотеки во Македонија.
Исто така овој проект овозможи престој на неколку библиотекари заради
нивна едукациЈа во земји со високоразвиени библиотечни информациски
системи.

Во меѓувреме (1992-1997 година) за примената на сметачките машини
во библиотеките во Република Македонија со поддршка на Министерството
за наука подготвени се неколку значаЈНИ документи:

1. Концепт за системот за научни и технолошки информации на Репуб­
лика Македонија (СИНТИМ), февруари Ј 993 година;

2. Идеен проект за изградба на информациски систем на научни и тех­
нолошки информации на Република Македонија СИНТИМ - Биб­
лиотечно-документациски информациски систем (СИНТИМ/БИС),
јуни 1994 година и

3. Главен проект за изградба на информациски систем на научни и
технолошки информации на Република Македонија (СИНТИМ), но­
ември ] 996 година.

ДокуменiТ.iuГие-ПроекzТш аод iиочкише 2 и 3 се ~tозши11вно оценети од
рецензистш комисии фор.лшрани од MuнuctТiepciTlвoiuo за наука, ииио би
1Тlребало да зт-Ш 'tu дека се очекува нивна реализација, но досега нем.а.ме до­
биено информација во врска со zuoa.

Доку.ментацијата :ш Главниот проект за изградба на информациски
систем за научни и технолошки информации на Република Македонија
(СИНТИМ) е доставена и до Министерството за култура бидејќи дел од
пове1<.ето потсистеми на овој систем, односно нивните субјекти се институции
од областа на културата (библиотеки, музеи, заводи за заштита на спо­
меници) и финансиски се поддржуваат од ова Министерство. Во Проектот се
нагласува дека реализацијата на овој државен информациски систем 1<.е се .
одвива во три фази од кои секоја ќе трае од една до две години и дека во
нејзиниот тек е потребно координирано да учествуваат Министерството за
наука, образование и физичка култура и Министерството за култура, а во
одделни сегменти и други ресорни министерства. Другите општествени
структури треба да соработуваат во управувањето и со финансирањето на
системот во согласност со нивните интереси и задачи .

7

Библнотекареrво, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // БиблитТi.еl(ПЈЈСl(а теорија и ttpal(1uuкa

БиtТiно е zшио [iрвшиа и вшораГиа фаза на реализаирја на сисzиемош
опфаќа Пред се формирање на библиоiПечниоi71 информациски сисzие.м. Има
иовеќе арzуменши зоzшuо да се оzuПочне со реализа~~ија на библио1Тt.ечниот
CUCtТieл,r,:

Ј. Библиотечниот информациски систем претставува информациска ин­
фраструктура на образованието, науката, културата и посредно го
потпомага развојот на целокупниот општествено-економски живот
затоа што најголем дел од научните, стручните, културните и други
информации се наоѓаат во фондовите на библиотеките каде истите се
чуваат, прибираат, збогатуваат, стручно обработуваат и се даваат на
користење;

2. Процесот на обработка на книжните и некнижните фондови во биб­
лиотеките во Македонија преку кој посредно (преку разни информа­
тивни средства) се презентира информацијата за нив (во однос на
обработката на документите на другите информациски потсистеми во
Републиката) има постигнато повисок степен на стандардизација и е во
согласност со библиотечните стандарди во светот;

З. Според препораките на УНЕСКО, донесени и усвоени во седумде­
сетите години од минатиот век, библиотеките спонтано се трансфор­
мираат во информациски центри што го наметнува целокупниот
технолошки развој во светот, како резултат на што енормно е зголе­
мен бројот на печатени и други документи, а со тоа и потребите на ко­
рисниците на овие институции;

4. Во протокот и користењето на информациите е неопходно потребно
да се изготват инструменти и начини за ефикасно и навремено доста­
вување на потребните информации на корисниците како и подобру­
вање на квалитетот на информациите.

Од друга страна постојниот, класичен начин на извршување на биб­
лиотечните процеси кај нас, има битни недостатоци. Некои од нив ќе ги
наведеме:

дуплирање на процесите и кадарот што ги извршуваат тие процеси
во рамките на една институција и меѓу институциите;

разноликост во формалната и стручна обработка на библиотечната
граѓа, односно непридржување кон стандардите за библиотечно
работење, со што се смалува можноста за релевантни и точни ин­
формации, како и нивна презентација пошироко;

8

Библ11отекарстnо, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Бllбли.mиекарскп Шеорија и. 11,ракiТi.икп

долготрајно создавање на информативните средства (каталози, биб­
лиографии, картотеки и др.), како и тешко ракување со нив или
нивна непристапност, со што се забавува процесот на добивање ин­
формација;

неможност за пристап on line до примарни и секундарни информации;

губење на библиотечната граѓа и други документи поради неефи­
касна контрола во процесот на циркулација односно позајмувањето и
користењето на библиотечниот материјал;

се отежнува координираната набавка на библиотечната граѓа, не е
можно автоматско следење на релевантноста на избраниот биб­
лиотечен материјал .

Изградбата на с1втоматизиран библиотечен информациски систем се
очекува да ги надмине наведените недостатоци, а пред се ќе овозможи:

рационализација на образовната, стручната и научно-истражувач­
ката работа во подготвителната фаза на истражувањето на информа­
циите, увид во расположивите домашни ресурси и нивното рацио­
нално користење, намалување на трошоците за набавка на изворни
:информации ( особено странски монографски и сериски публикации);

достап on line до тековните светски и сопствени резултати од истра­
жувањата во одделни области, со што се одбегнува повторувањето на
веќе извршените истражувања, се овозможува следење на новините,
се поттикнува користењето на резултатите кои предизвикуваат нови
истражувања ;

елиминирање на приватизаци.1ата во користењето на информациите
и информациските ресурси и нивното губење;

рационализација , стандардизација и унификација во формалната и
стручна обработка на документите;

ефикасна и презентација оп liпe на библиотечните ресурси во Маке-
, .

дони.1а на светската Јавност;

се подобруваат условите за поттикнување на културата на читање и
јазикот на македонскиот народ и јазиците на националностите во
Македонија ;

се овозможува вклучување и партиципирање во европскиот и свет­
скиот информативен простор.

9

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр.1-2 // Библи.muекарска 1иеори;а и Гiрак1uuкп

Генералниот проект за СИНТИМ во делот на разработката на потсис­
темот на библиотеките во Република Македонија дава многу детални ин­
формации за ова прашање, односно снимена е состојбата во нив од сите
аспекти заклучно со 1997 година. Наведени се табеларни прегледи за сите
видови библиотеки, нивниот број, состојбата на книжните фондови, инфор­
матичката опрема со која располагаат, фреквенцијата на читатели и други
параметри. Дадени се сите показатели во однос на примената на сметачки
машини досега, проектиран е развојот од сите аспекти (хардвер, софтвер,
образование на кадар, организациј а, потребни финансиски средства) .

Би ги презентирале финансиските податоци (во$) за изградба ш1 БИС
по фази што се дел од Генералниот проект за СИНТИМ:

Прnа фаза

актиnности

1. Имплементација на БИС
2. Каблирање, енергетско напојување, комуникации:
а) НУБ "Св. Климент Охридски" - Скопје
б) МУБ "Климент Охридски" - Битола
в) Народна библиотека - Штип
г) Народни библиотеки (останати)
д) Високошколски библиотеки
е) Специјални библиотеки

3. Софтвер за поддршка на БИС
4. Комуникациски трошоци (НУБ и народни библиотеки)
Ѕ . Образование на кадар (библиотечен и раководен кадар)

Вкуiiно: 725.400 $

Втора фаза

Ш<ТИПНОСТИ

] . Натамошна имплементација и евалуација на БИС
2. Доопремување на НУБ, на народните и на високошколските библиотеки
3. Комуникациски трошоци (ИНТЕРНЕТ и членарини)
4. Образование на кадар (библиотечен и раководен)

Вку11.ио: 755.900 $

10

Биfiлиотекирстnо, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библu01иекпрск.а iТi.eopuja и ПршаТlшш

Трета фаза

активности

Ј. Натамошна имплементација на БИС
2. Вложувања за :

- Доопремување и поврзување на народните библиотеки
- Комуникациски трошоци (ИНТЕРНЕТ и члена рини)

3. Образование на кадар (библиотечен и раководен кадар)

Bкyiiuo: 437.400 $

Од досе2.тшш1ио искусшво на рпзвиенише библиотечни сuс1Тiе.м.и во
cвe1ТioiTi, .зпрад t t i7риродтТiа на библио1Тi.ес1.ншТ!е t1.роцеси, високио1Тi. с1Тi.еГiен на
сlТiандардиаација во библ1.tо1Тi.ечноiilо рабо1Тi.ење, ПроетаТi.нио1Тi. 1Тi.1LJ\\1. сл1.е1Тiа
дека uнс1ТtалирањеlТiо на унифшџtран соф1Тi.вер .за библuоlТiечно рпбо1Тi.ење во
библио~Тi.екшТi.е во Македонија би 20 ово.змо.жило 11ociiie11eнoiПo zрадење на
библ1tо1ТtечниоtТi. сис1Тiем., а со iПоа и ра.звојоiП на библиоi"ii.екарсiПво1Тiо cio
Реi7.убликт7iп.

Народната и универзитетска библиотека "Св . Климент Охридски" -
Скопје како централна точка во библиотечниот систем на Македонија одго­
ворна за развојот на библиотекарството и библиотечниот систем во Мс1ке­
дон:ија во последните 2 години во своите годишни Програми за работа до­
ставени до Министерствата за култура и образование и наука, ги проектира
финансиските средства врз основа на показателите што ги дава Генералниот
проект за СИНТИМ/БИС, кои би ги задоволиле потребите за решавањето
на прашањето за софтверска поддршка на библиотечниот систем, но досега
нема добиено конкретни средства.

Друштвото на библиотекарите на Македонија неколку пати на своите
годишни собранија ја поддржува реализацијата. на Библиотечниот информа­
тивен систем и преку донесени заклучоци кои се доставувани до надлежните
Министерства апелира да се поддржи реализацијата на СИНТИМ/БИС, од­
носно што е можно побрзо државата да најде начин за финансирање на овој
Проект.

Од сето погоре изнесено, предлагаме итно да се преземат следните
чекори:

1. Заради долiиоiи из.лш1tаiи. iiepuoд од израбоtика~иа иа Геиералииош
iiроекш за СИНТИМ/БИС, Мшшсzиерсiивоiио за кулшура да z1.обара
во делОLи 1ta 1101исис1иеЈ11.01и БИС да се на~tрави ревизија 1ta iiроек­
шо1и која ќе iu 11,ока:же акшуелитие релевтuитш 11,оказашели за реа­
лизација иа БИС од cmue aciieкiuu, особеио фшш1tсискшие;

11

БиблиотекарL-тnо, вол. 19 (2001), бр.1-2 // БиблитТiекарска iueopztja и иракiии,ш

2. Mшtuciuepciiiвaiiia за кул~иура и за наука и образование да се доiо­
вораzи за иарzиицииација~иа во финансираље~ио па реализацијаша на
Проекzиоzи за БИС и да iu анализирааtи и iiредло:Ј1Саtи и друiшие
мm1сносши за финансирање (меiународни извори - iipoeкшoiu Пакtи
за сшабилносш, КАРДС, извори од билаtиералиа сорабоzика и дру­
iи);

3. Проекшнио1и ш11.м, да изiошви zиеидерска докуметиација;

4. Да се paciimue .меiународеи ~иеидер за реализација иа бuблuotue•t-
1uioш сисше.м;

5. Да се иос~иави орiаиизација~иа иа фуикциоиираље1ио, одр:Ј1Сување1ио
и развојо~и на вос11ос1иавениош библиошечеи сис~ие.м.

Документот го подготви м-р Стана Јанкоска Скопј е, ноември 2001 година

12

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр.1-2 // Библttо1Тtек.арска iueopttja 1,t ирак.iиика

УДК 021.63:004(497.7)

ВОСПОСТАВУВАЈLЕ НА ВЗАЕМНАТА БИБЛИОГРАФСКА БАЗА
КОБИБ/МКД - ЗАЧЕТОК НА ИНТЕГРИРАН БИБЛИОТЕЧЕН
ИНФОРМАЦИСКИ СИСТЕМ ВО МАКЕДОНИЈА

Жаклина Ѓалевска
Народна и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски" - Скопје

Потребата за квалитетна, брза, автоматизирана обработка на ~иблио­
течниот материјал според најновите светски стандарди, со меѓусебна
координираност во обработката, како и брз пристап до домашните и
странските бази на податоци за добивање на бараната информација,
која во одредени моменти може да има непроценлива вредност, нало­
жува воспоставување на интегриран БИС. Согледувај1<и го тоа, библио­
теките од Р.Македонија, кориснички на софтверот КОБИСС, склучија
договор со ИЗУМ, Марибоr, Словенија, за воспоставување на взаем­
ната библиографска база КОБИБ/МКД и механизмите за взаемна
каталогизација на библиотечниот материјал, кои беа активирани во
декември 2001 г., со што се промовира почетен интегриран БИС во на­
шата зем.1а.

Клучии зборови: взае.ли-tа 611бл1ш2рафск.а база на nт)шТim.џ1, 1,11ш.tеzри­
рш1. б11блиmТtеч1ш-информтџ.1.ск.и cttuТte.м, библио1Тtеки, Маке()онија

Вовед

Информацијата отсекогаш претставувала една од најсуштествените
работи во човековото постоење и опстојување. Брза, навремена и, пред се,
точнс1 информација во одредени моменти има непроценлива вредност. Тоа се
почесто се потврдува во последниве неколку децении, кога го промени
човекот стилот на живеење и рапидно го забрза неговото темпо. Развојот на
информатичката технологија кој се одвива со невидена брзина и појавата на
Интернетот овозможија човековиот сон да стане јс1ве. Денес, "со само едно
кликнување на копчето од глувчето" , може да се добијат најнови информа­
ции за настани, случувања, податоци од најразлични области, од кој било дел
на светот. И тоа информација во секаков облик: текст, слика, статистичка
табела, графикон, аудио-визуелна информација , како и нивни комбинации.
Светот шшистинс1 стана едно "глобално село".

13

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр. 1-2 // БиблитТtекарска 1Тtеорија и i1рак1Тtш<.а

Огромниот општествено-економски развој, кој направи да стане ин­
формацијата "на сушна потреба", не ги заобиколи ниту библиотеките. На­
против. Тие се претворија од, вулгарно кажано, "магацини за чување книги"
во вистински информациски центри, меѓусебно поврзани во библиотечни
информациски системи, овозможувајќи му на секој корисник лесно и брзо да
стигне до бараната информација.

Овие ветришта на промени не ги заобиколија ниту нашите простори.
Уште пред неколку децении наназад беше согледана потребата за транс­
формација на библиотеките во информациски центри, за изградба на инте­
гриран библиотечен систем, за поврзување со светските бази на податоци.
Во продолжение е дадено мало потсетување на настаните и активностите
што досега се преземени на ова поле во нашата земја , во рамките на пора­
нешна СФРЈ и по осамостојувањето .

Хронолоiија на нас~иатиие

Ceдy.мдeceiuutue iодипи - Прва иницијатива за изградба на Систем за
научно-технолошки информации и библиотечно-информациски систем на
СФРЈ (СНТИЈ/БИС), како резултат на препораките на програмите на УНЕ­
СКО (UNESCO), УНИСИСТ I (UNISIST I) и УНИСИСТ II (UNISIST II). Во
·рамките на СНТИЈ/БИС беше разгледувана и изградбата на БИС за Маке-
дониЈа.

1977 - НУБ "Св. Климент Охридски" - Скопје и Природно-математич­
киот факултет прават експеримент за компјутерска обработка на странски
периодични публикации во Македонија . И покрај рационализацијата на
процесот, тогашното ниво на развој на компјутерската технологија не може
да ги задоволи стандардите на библиотечното работење.

1984 - донесен е Закон за библиотечна дејност ("Службен весник на
СРМ" бр. 35/R4), основен нормативен акт, кој им наложува на библиотеките
IЗО (тогашна) СРМ да дејствуш1ат како единствен библиотечно-информати­
IЗен систем поврзан со соодветните системи во другите републики и покраини
на СФР.Т. Функционирањето на БИС ги опфаќа активностите:

Ј. матична дејност H{I некои библиотеки;
2. единствена стручна обработка на библиотечниот материјал;
3. единствен начин на собирање и обработка на информации и пода­
тоци;

4. единствено водење на каталозите и други информативни инстру­
менти и заедничко обезбедување на функционирање на централните
каталози;

14

БиблиотекаЈЈстnо, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библиотекарска теорија и ~1рш(i"П.11.ка

Ѕ. развивање на меѓубиблиотечна соработка и позајмување на библио­
течниот материрл.

Според овој Закон, БИС на Македонија го сочинуваат: НУБ "Св.
Климент Охридски" - Скопје, библиотеката на МАНУ, народните библио­
теки во општините, специјалните библиотеки, библиотеките на високо­
школските институции, библиотеките при основните и средните училишта.

1987/88 - Изработена е програма за обработка на неколку реферални
бази на податоци, именувана како МАкедонски РЕферални БАзи (МАРЕ­
БА). Беше инсталирана на три персонални компјутери и овозможуваше
внес, ажурирање и печатење на податоци, како и некои видови статистички
прегледи. Меѓутоа тоа е база која не ги задоволува меѓународните биб­
лиотечни стандарди и се однесува на локална база, недостапна за другите,
без можност за пристап online.

1988 - Усвоен е Проектот на СНТИЈ, кој беше финансиран од сојуз­
ниот Секретаријат за наука и технолошки развој, а за главен изведувач е
избран Институтот за информациски науки (ИЗУМ) од Марибор. Во сите
фази на неговото проектирање активно учествуваат и претставници од
Македонија . Почетните активности на СНТИЈ/БИС во Македонија почну­
ваат во втората половина на 1988 година. НУБ "Св. Климент Охридски" од
Скопје беше определена да претставува јазолна точна на Системот за Маке­
донија , а покрај неа, беа вклучени и МУБ "Климент Охридски" од Битола ,
библиотеките при Институтите за хемија, биологија и математика при При­
родно-математичкиот факултет во Скопје и Кинотеката на Македонија. Тие
беа опремени со соодветна сметачка и комуникациска опрема, која им ово­
зможуваше користење на заедничкиот апликативен софтвер ЈУБИБ, изра­
ботен од ИЗУМ од Марибор, кој овозможуваше:

1. автоматизирана обработка/каталогизација на библиотечниот мате­
ри,1ал по светски стандарди;

2. градење локални библиографски бази на секоЈа од учесниците во
Системот;

3. учество во градењето на заедничката библиографска база ЈУБИБ за
сите фондови на библиотеките-учеснички во Системот;

4. взаемна каталогизаци,1 а: можност за копирање на записи од заед­
ничката база во локалните бази за веќе обработени публикации;
Ѕ. добивање печатени продукти: библиографии, каталожни картон­
чиња, разни списоци на селектирани библиотечни записи и ел. ;

6. достап преку ЈУПАК до меѓународни информациски сервиси и бази
на податоци;

7. користење на електронска пошта.

15

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр. 1-2 // БиблитТt.екарска rueopuja и Гi.ракrиика

1990 - Направено е проширување на апликацијата ЈУБИБ со нов
модул "КНИГИ", со кој беше овозможено пребарување на локалните бази и
на :шедничката југословенска библиографска база.

1991 - Распаѓањето на СФРЈ значеше распаѓање и на СНТИЈ, а со тоа
и на ЈУБИБ. Функционирањето на базите се сведе на локално ниво, ако
воопшто продолжи. НУБ и МУБ ги продошкија активностите на локално
ниво, при што врската со светските бази на податоци и електронската пошта
беа овозможени преку МАКПАК, додека ПМ Ф и Кинотека на Македониј а
ја прекинаа својата работа.

1992/93 - Министерството за наука формира работна група со задача
да изготви Концепт за организација на СНТИМ (Систем за научно-техно­
лошки информации во Македонија). Оваа работна група го изработи и про­
мовира документот во февруари Ј 993 г.

1994/95 - Подготвен е Идеен проект за изградба на информациски сис­
тем на научни и технолошки информации (СИНТИМ) и на библиотечно­
документациски информациски систем (СИНТИМ/БИС) од работен тим
формиран од Министерството за наука. Носители на проектот се НУБ "Св.
Климент Охридски"од Скопје и Институтот по информатика при ПМФ. До­
кументот е изготвен во јуни 1994 г., а усвоен кон крајот на 1995 г.

1996/97 - Започната е работата на Главниот проект за изградба на
Информациски систем за научни и технолошки информации на РМ, кој е
предаден на Министерството за наука во 1997 г. НУБ "Св. Климент Охрид­
ски" од Скопје склучува нов договор со ИЗУМ од Марибор за имплементи­
рање на понова верзија на библиотечниот софтвер што го користеше уште
од Ј 9R9 г., а кој, за тој период ИЗУМ многу го усоврши и го надгради според
меѓународните стандарди за библиотечно работење, и го преименува со
името КОБИСС. НУБ ги набави новите модули за автоматизирана катало­
гизација , исписи на податоци и пребарување onli11e на базата. Нови договори
склучија и МУБ "Климент Охридски" од Битола и ПМФ од Скопје , кои по­
крај трите претходно спомнати модули, го набавија и модулот за автома­
тизирано зајмување на библиотечниот материјал . Сепак, овие библиотеки не
се поврзаа меѓу себе за координирана обработка на библиотечниот· матери­
јал кој го поседуваа, туку секоја создаваше свој а локална база на податоци.

1998 - Организирани се неколку презентации на Проектот пред Мини­
стерството за наука, Министерството за кутура и Министерството за обр,1-
зование, како и пред библиотекарите од повеќе библиотеки од Македонија.
Се водеа преговори со ИЗУМ и се вршеа подготовки за воспоставување на
взаемна библиотечна база на РМ, под името КОБИБ/МКД, во која требаше
да земат учество НУБ, МУБ , ПМФ, Кинотеката на Македонија, МАНУ,
Градската библиотека "Браќа Миладиновци" и Штипската народна библио-

16

Библиоте1шрство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библ1.1011Lек.арск.а теорија и Гtрак.т11,ш

тека "Гоце Делчев". Меѓутоа, сите активности во таа насока, со политичките
промени , беа стопирани и оставени за други времиња , со надеж дека конечно
надлежните органи ќе започнат со реализација на Проектот за изградба на
СИНТИМ/БИС, заменувајќи ги инцидентните ентузијастички напори на
мали групи библиотеки и библиотекари со координирана севкупна актив­
ност од државно зш1.чење.

1999/2001 - Период кога се очекува промена на гледањето кон Проек­
тот за СИНТИМ/БИС од страна на државата ; период кога се најавуваат
средства за негово реализирање; период кога се повеќе библиотеки, како
што се на пр. библиотеките при Институтот за социјални и политичко­
правни истражувања, МАНУ, Градската библиотека "Браќа Миладиновци",
Правниот факултет или библиотеката при основното училиште во Драчево,
ја согледуваат потребата за автоматизирана обработка на библиотечниот
материјал, за потребата од воспоставување на БИС. Пове1<:ето од нив, пред
се, високошколските институции веќе се опремени со компјутерска и кому­
никациска опрема со која би можело да се изведува автоматизирано биб­
лиотечно работење, но не се користи за тие цели, бидејќи се чека на одлу­
ката кој и каков библиотечен софтвер ќе се користи и кога . Притоа таа не­
повратно застарува и прашање е колку во иднина ќе ги задоволува потре­
бите за автоматизирана обработка на библиотечниот материјал.

Восii.осшавување 1ш взaeAmaiiia библиоiрафска база па Македонија (КО­
БИБ/МКД)

Согледувајќи дека се повеќе не прегазува времето додека ја чекаме
реализацијата на проектот за СИНТИМ/БИС од страна на надлежните ор­
гани на државата, се поголемата потреба за квалитетна, брза, автоматизи­
рана обработка на библиотечниот материјал според најновите светски стан­
дарди, со меѓусебна координираност во обработката, како и брз пристап до
базите на податоци за добивање на бараната информација, што би се
оrзозможило со воспоставување на интегриран БИС, ги натера библиотеките
повторно да ги земат работите во свои раце и повторно самоиницијативно да
ги реализираат своите потреби.

Кон крајот на минатата 2001 година , библиотеките кои дотогаш гоко­
ристеа програмот КОБИСС потпишаа нови договори со ИЗУМ за ко­
ристење на понова верзија на програмата , а како нов корисник на овој софт­
вер стана и библиотеката на МАНУ. Дел од договорите беше и активи­
ран„ето на модулот за взаемна каталогизациЈа , поточно на механизмите за
кооперативна взаемна обработка на библиотечен материјал вградени во тој
модул, и соодветно на тоа, nоспоставуrзање на взаемната библиографска f>аза
КОБИБ/МКД. Досега модулот за взаемна каталогизација функционираше
само на локално ниво, при што не беа активирани сите механизми кои _Ја
овозможуваат и ја контролираат взаемната каталогизација.

17

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр.1-2 // Библитuе1<,арска 1иеорија и ilршаТtика

Пред активирањето на модулот за взаемна каталозгизација ИЗУМ ор-
. . .

ганизираше курс за взаемна каталогизациЈа, КОЈ траеше два дена и на КОЈ
зедоа учество дваесет каталогизатори од сите библиотеки-кориснички на
КОБИСС: НУБ, МУБ, ПМФ, МАНУ. Овој курс беше еден од повеќето кур­
севи за обработка на библиотечниот материјал, кои се одржаа во НУБ "Св.
Климент Охридски" во почетокот на декември 2001 г. , првенствено органи­
з.ирани за обука на библиотекарите од МАНУ.

Взаемната библиографска база на податоци КОБИБ/МКД беше вос­
поставена на 17 декември 2001 година и беа активирани механизмите за
кооперативна библиографско-каталошка обработка на библиотечниот мс1-
теријал на библиотеките кои се вклучени во овој, сега конечно може да го
наречеме, библиотечен систем КОБИСС. Како основа за взаемната библио­
графска база беше земена библиографската база на НУБ, на која беа дода­
дени записите од базите на МУБ и ПМФ, што не се дупликат.и на некој од
записите во базата на НУБ.

Во моментот на воспоставување на взаемната библиографска база на
податоци КОБИБ/МКД содржеше 248 077 библиографски записи, и тоа:

-НУБ "Св. Климент Охридски ", Скопје
- МУБ "Св. Климент Охридски", Битола
- Природно-математички факултет, Скопје

(192 634)
(50 521)
(4 922)

Од локалната база на податоци на НУБ се пренесени сите библио­
графски записи, освен записите на монографските публикации кои се
обработени хиерархиски. Од локалните бази на податоци на МУБ и ПМФ се
пренесени сите записи кои не се обработени хиерархиски, и не се кандидати
за дупликати (според извршената контрола по податоците за ИСБН-број ,
ИССН-број , автор, наслов, година на издавање, јазик). При изведувањето на
програмскиот пренос на библиографските записи, во взаемната база на по­
датоци се впишуваа и збирните податоци за фондот (податок за сигла на
библиотеката и бројот на примероци на публикацијата обработена со соод­
ветниот запис).

Зиа•tење ua восiiос,иавувањешо ua взае.мпа,иа ка~иалоiизација 1t взае.м­
иаzиа б1tблиоiрафска база КОБИБ/МКД

За да може да се согледа од какво значење е воспоставувањето на
взаемната библиографска база КОБИБ/МКД, или подобро речено взаем-

18

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библu01Тtе1шрска 1иеорија и 1,1тк1иика

ната каталогизација на библиотечниот материјал, ќе разгледаме еден при­
мер на обработување на една библиотечна единица во повеќе библиотеки.

Нека една публикација дојде во неколку библиотеки, на пр. НУБ,
МУБ и ПМФ. Нека прв ја обработува каталогизатор од НУБ. Кога започ­
нува да ја обработува каталогизаторот, проверува дали таа веќе е претходно
обработена и се наоѓа во локалната база на таа библиотека. Да претпоста­
виме дека е тоа прво појавување на таа публикација во библиотеката и дека
ја нема во нејзиниот фонд, што значи дека ја нема и во нејзината локална
база на податоци. Потоа каталогизаторот се префрла од локално ниво на
ниво на взаемната база КОБИБ/МКД и проверува дали таму постои запис за
таа публикација. Да претпоставиме дека и таму не постои запис за неа. Тоа
значи дека таа публикација воопшто не е обработена. Тогаш каталогизато­
рот ја обработува за прв пат воопшто, креира запис и го запамтува. Записот
се запамтува во локалната база, а бидејќи таков запис нема во взаемната
база, истовремено се креира запис и во неа, со библиографскиот опис на
публикацијата и податок која библиотека го има во својот фонд (во случајов
НУБ) и колку примероци, а не ги содржи податоците кои се од локално
значење (сигнатура, инвентарен бој, начин на набавка итн.)

Истата таа публикација, подоцна, ја обработува каталогизатор од
МУБ или ПМФ, без разлика. Постапката за обработка на публикацијата кај
овие каталогизатори ќе го има следниот тек. Прво каталогизаторот прове­
рува во локалната база дали постои запис за таа публикација. Бидејќи погоре
претпоставивме дека не постои запис во взаемната база КОБИБ/МКД и дека
за првпат записот за публикацијата го креира каталогизаторот од НУБ,
следува дека не постои таков запис во нивните локални бази. По извршената
проверка, бидејќи не постои запис, се префрлаат на взаемно ниво и проверу­
ваат дали постои запис во взаемната база. Таков запис постои, креиран од
каталогизаторот од НУБ. Сега едноставно каталогизаторите од ПМФ и
МУБ го преземаат готовиот запис кој го дополнуваат со податоци кои се од
локално значење за нивните локални бази. При запамтување на тој запис, тој
ќе се запише само во нивната локална база , додека на взаемно ниво во запи­
сот кој го презедоа ќе се префрлат само податоците дека таа публикација
МУБ и ПМФ ја имаат во своите фондови, и бројот на примероци кои ги
поседуваат.

Значењето на взаемната каталогизација на библиотечниот материјал
и градењето на взаемната библиографска база КОБИБ/МКД ќе го разгледу­
ваме од неколку аспекти.

Од асиекzи па кazuaлoiuзaiiiop, воспоставувањето на взаемната база
овозможува скратување на времето за обработка на библиотечниот мате­
ријал , постои кооперативност во обработката, со што се овозможува и креи­
рање на поквалитетни локални библиотечни бази. Притоа, креирајќи ја ло-

19

Б11бл11отекирство, вол.19 (2001), бр.1-2 // БиблиоГиекарска zueopuja и 1"Ј,ракiТшка

калната база, истовремено учествува и во креирањето на взаемната библи­
ографска база. Од асиек.ш па к.ориспик., пак, е значајно при пребарување на
взаемната библиографска база КОБИБ/МКД. Кога ќе побара корисникот
запис за саканата публикација со модулот за пребарување КОБИСС, покрај
податоците од библиографскиот опис ќе ги добие и податоците во кои биб­
лиотеки таа публикација може да ја најде , што е најбитен податок за него.
Притоа, бидеј1<и се дадени податоците во кои библиотеки постои публи­
кацијата како врски (линкови) , со едноставно кликнување на некоја од
врските може да се видат и локалните податоци во избраната библиотека:
сигнатура, број на примероци и, ако е зајмувањето автоматизирано, каква е
состојбата на примероците (слободен, резервиран, позајмен итн.) . Треш
aciie,au претставува набљудувањето на взаемната база КОБИБ/МКД како
централен каталог на севкупниот библиотечен материјал. Пред домашната и
светската јавност која може да пристапи преку Интернет, КОБИБ/МКД
претставува огледало на македонската издавачка продукција и целокупниот
фонд кој се содржи во сите библиотеки-учеснички во системот КОБИСС.

Ако се навратиме наназад и се потсетиме кои беа активностите што
треба да ги извршува еден интегриран БИС, ќе видиме дека сите активности
во рамките на овој почетен систем , воспоставен од овие библиотеки
вклучени во него, можат непречено да се извршуваат. Затоа со право
можеме да кажеме дека со воспоставувањето на взаемната библиографска
база КОБИБ/МКД започна функционирањето на интегриран библиотечно­
информациски систем во нашата земја.

Персiiе,шшви

За перспективите на взаемната библиографска база на податоци КО­
БИБ/МКД и функционирањето на интергираниот БИС врз основа на систе­
мот КОБИСС е малку неблагодарно да се зборува, од причини што сето ова
се уште е полуофицијално, очекувајќи ја конечната разврска со проектот за
СИНТИМ/БИС. Но ако го апстрахираме тоа, и замислиме дека се темели
иднината врз системот КОБИСС, тогаш би требало да се размислува за

, , б _.,,,, повеке активности кои ке тре а да се изведат за да се овозможи поквали-
тетно функционирање на интегрираниот БИС на Македонија.

Прво, и најважно, што треба да се напомене, е дека секогаш треба да
се има предвид дека работата која ја врши каталогизаторот не се одразува
само на локално ниво, во сопствената библиотечна база , туку и на глобално
ниво во взаемната база , и тоа непосредно - ако е креатор на прв запис, од­
носно посредно - ако се префрлите од записот во взаемната база во локал­
нат<1 база. Правилно и квалитетно работење на локално ниво имплицира
правилна и квалитетна взаемна база на податоци.

20

Биuл11отс1шрстnо, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библ1t0tТtе1шрс1ш 1Т!(!(>р11јо и Пртс1Тt111ш

Активностите кои сами по себе се наложуваат за правилно и поквали­
тетно функционирање на БИС, или поконкретно, за правилно и поквали­
тетно функционирање на взаемната каталогизација се:

1. воспоставување механизми за надзор на квалитетот на взаемната
база на податоци, постапки за редакција на базата, како и за доделу­
вање на овластувања на новите каталогизатори за внес на записи и
редакција на записите во взаемната база на податоци, претпоставува
оформување на тело или работна група која ќе се грижи за овие ак­
тивности;

2. обрнување големо внимание на процесите на предметизирање и сис­
тематизирање на публикациите, не толку од аспект на квалитет,
бидеј1<:и во основа тие се на високо професионално ниво, колку до
усогласување меѓу библиотеките. За таа цел потребно е постојано
информирање за сите новитети и измени во таблиците УДК. Потоа,
изедначено предметизирање, што ќе овозможи и создавање на тезау­
рус на предметни определници на македонски јазик. На ова се работи
повеќе години наназад и веќе се дефинирани и усвоени Правила за
предметен опис и предметен каталог. Покрај тоа може да се разми­
слуnа за nревоТ( на меѓународно прифатени тсзауруси за одредени
области од природните и општествените науки;

З. Т(а се интензивира изработката на датотеката на нормативни пода ­
тоци (Authoгity File), на која веќе се работи одреден период, според
издаденото " Упатство за формирање нормативни (контролни) дато­
теки и референтни единици" - превод на "Gнide l i пes t"ог At1tl1oгity апс\\
H.ef„e1·e11ce Епtгiеѕ", ИФЛА, 1984 г.; да се публикува тезаурус на автори
или да се имплементира соодветен модул за норматипни податоци;

4. уште позасилено следење на сите нопитети и промени во меѓународ­
ните стандарди за библиотечно работење .

Системот КОБИСС, ваков каков што моментално е имплементиран, е
нецелосен. Но тој има многу повеќе можности и погодности, меѓу кои се:

1. аптоматизирано библиотечно и меѓубиблиотечно зајмуваi-bе/цирку­
лација. (модулот за циркулација е набавен од речиси сите библио­
теки-учеснички но се уште не е активиран);

2. координирана набавка на библиотечниот материјал;

З. аптоматизира.но креирање и ажурирање на базите податоци за
ИСБНиИССН;

21

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр.1-2 // Библumие1<лрск.а 1иеорија и itpaт<Luuк.a

4. креирање и ажурирање на датотека на нормативни податоци;

5. креирање и ажурирање на референтна база на податоци за научни
работници;

6. пристап до меѓународни бази на податоци итн.

Можностите на софтверот КОБИСС се големи. Тој овозможува пра­
вилно и квалитетно функционирање на еден современ интегриран БИС.
Самиот факт дека сите поранешни југословенски републики го користат
(имплементиран е во БиХ во 1998 г., во СР Југославија е започната импле­
ментација на најновата верзија во 2001 г.), освен Хрватска (постојат неофи­
цијални информации дека се заинтересирани за негово евентуално кори­
стење) е нс1јдобра потврда за тоа. Една од најважните позитивни карактерис­
тики, посебно за подрачјата каде се користи кириличното писмо, е под­
држувањето на повеќе писма одеднаш при испие на излезните продукти.
Втора многу важна работа е што овој софтвер е во постојан развој , бидејќи
ги следи најновите текови во информатичкиот свет, и сите промени и но­
витети во областа на библиотечното работење.

Но на прашањето "Што во иднина?" и покрај сето она што го набро­
јавме, и сето она што и не го знаеме дека е можно со овој Систем, не сме во
можност да одговориме конкретно. Напротив. На тоа прашање се надоврзу­
ва ат уште цел куп други: што се случува со проектот?; ќе заживее ли?; ќе
продолжи ли да се користи истиот софтвер или 1<.е се користи нов?; дали ќе
биде наш или од странство?; ако е наш, кој ќе го изработи и одржува?, итн.

Се уште е пат низ магла, со нејасни контури, иако е позната крајната
цел. Само се поставува прашањето дали е исплатливо повторно започнување
од почеток. Додека не се разрешат сите дилеми да се надеваме дека овој
почетен интегриран БИС ќе помогне во согледувањето на правилните
решенија кои треба да се преземат.

22

Библиотекарстnо, nол. 19 (2001), б1>- 1-2 // БrtfiлumТi.el(.apcl(.a 1Тteop1tja tt iipal(.ruu,ш

Литература:

Ј. Петровски, Петар; Бошески, Миле: Концепција за изградба на БИС во
СР Македонија. Во: Библиотекарска искра. - Скопје : Библиотекарско
друштво на Македонија. - ISSN 0350-7580. - вол. 15, бр. Ј-2 (1989), стр. 54-
64.

2. Јанкоска, Стана: Автоматизација на библиотека, интегриран библио­
течен систем и искуствата на НУБ ... Во: Библиотекарска искра. - Скопје
: Библиотекарско друштво на Македонија. - ISSN 0350-7580. - вол. 17, бр .
Ј-2 (1999), стр . 55-60

3. Калајлиевска , Вера: Автоматизиран библиотечноинформациски систем
(БИС) во Македонија. Во: Библиотекарска искра. - Скопје : Библиоте­
карско друштво на Македонија. - ISSN 0350-7580. - вол. ]7, бр. 1-2 (1999),
стр. 87-95

4. COBISS/Katalogizacija. Pгiп1cnik za koгisnike/ IZUM, Магibог. - Магibог: IZUM,
2000.

Summary

UDC 021 .63:004(497.7)

ESTAllLISHING ТИЕ COOPERATIVE llIBLIOGRAPHIC DATABASE
COllIB/MKD - BEGINNING OF INTEGRA TED LillRARY-INFORMA TION
ЅУЅТЕМ IN MACEDONIA

Zal,lina Gjalevslш
Natioпa l апс! Uпiveгsity Libгaгy "Sv. Kliment Ohгidski" - Skopje

NeecJ t"ог quality, t'ast, ,шtomatized libгary mateгial catalogL1i11g accordiпg to пewest iпteп1atioпal
standa1·ds, witl1 1ш1шаllу cooгdi11ated ргосеѕѕеѕ, аѕ well аѕ t·ast ассеѕѕ to domestic апd Љ1·eig11
liatabases 1'о1· (lesired i11Гoп11ations, wl1icl1 in some оссаѕiопѕ can be pгicel ess, is impeгative tог
estabisl1i11g i11tegгated LIS. Foгeseeing tl1is, libraries ot' Macedonia, users ot' COBISS sot't.vare,
111ade ап аgгестепt witl1 IZUM - Maribo1·, SJoveпi a, t'ог establisl1i11g tl1e Coopeгative Biblio-
gгapl1i c Databuse COBIB/MKD and meclia11isms ot' cooperative libгaгy materi al catalogizatio11,
wl1icl1 \\vеге activated in December 200 1, tl1at way pгoшoting tl1e fiгst iпtegгated LIS in ош coL111-
tгy.

l<еуЈџопlѕ: Coopeгati11e Bibliogгapl1ic Database, integгatecl LIS-libгcuy infomzation system, li-
/Jгaгies, Mace(!onia.

23

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр.1-2 // Библиоiиекарска iueopuja 1,1, [iракiиuка

ПРОЕКТ КОБИСС.Нет

Амбицијата на проектот КОБИСС.Нет е меѓусебно поврзување на
автономните кооперативни библиографски системи КОБИСС, кои се вос­
поставуваат во различни држави. Програмската поддршка КОБИСС тех­
нички би овозможувала преземање на записи од која било взаемна база на
податоци КОБИБ и веројатно од уште некоја од взаемните каталози во Ев­
ропа, но само ако е веќе овозможено преземање на записи од каталогот
ОКЛК (Woтld Cat).

Воспоставувањето на автономните системи за взаемна каталогизација
на платформа КОБИСС надвор од Словенија бара еднозначен систем на
нивна идентификација, за да не дојде до недоразбирање при употребата на
акронимите КОБИСС и КОБИБ. Во првиот случај се однесува за платфор­
мата и програмската поддршка КОБИСС, а во вториот случај за конкрет­
ните информациски системи и бази на податоци. За означување на информа­
циските системи и бази на податоци се одлучивме да употребуваме дво­
:шаковни ознаки: SI (з'а Словенија), ВН (за Босна и Херцеговина) , МК (за
Македонија), SR (За СРЈ/Србија) и CG (за СРЈ/Црна Гора).

Услов за преземање на записите од различни взаемни бази на пода­
тоци е секако соодветен договор за условите за размена на библиографските
записи, кои би го склучиле меѓу себе поврзаните библиографски т.е . биб­
лиотечни сервиси. Покрај тоа проектот КОБИСС.Нет претпоставува дека
библиотеките и библиографските т.е. библиотечните сервиси кои ќе уче­
ствуваат во догледно време ќе бидат приклучени на мрежата Интернет
преку доволно моќни меѓународни врски.

Марибор, 28.2.2002

В.д. директор на ИЗУМ
м-р Томаж Селјак

24

Преземено од WWIP./ZUМ.~,/
Прев()(): )/(аклu,на Ѓалевска
Н.УБ "Св.Климен1и Охридски "

tv

lл

~
1z

m
1_

.

_
_

"
"

.
.
,

,
,:,.

...
..,

_.
:..

...
.;.,

:-1,?
aj
~m
пi

f«
it~

log
i
vz
oл

.Rc
r◊j
~kt
GO
:ВJ
SSJ
'!e
t

(
а
,
·г
,

у

\\___
;_-,
Јр

,-
,

]
:

.

' ' 1

'
\\'.

.

.

.

.

l\\
·
.
_
\\

.

,

/
'

'
,

/
\\..

\\tzk
j~i-i

1@
1

k~
ta

fog
i

V:
(v
Фp
i

f e
b(u

ar·
20

02

Ј
i

-
..
..

~

_
·
\\__

, _
_

-
_
_

..
..
..

~

,

..
..
..
.
-
-
-
-

,
,
,
.
-
-
-
-

.
.
.

-
-

··
-

..
..

-
-
-
;.

.-
~

!'-
--

'
.
.
.
;,

..
..
.
·
-
-
-
.
,
-
-
-

-
·

~
-
-

..
..

'
/~

-
'

·

,1
'

'
~

.

'

/
'

со
ењ
,si

\\ -
-·

.

т7
·(.

,
-.

.

г~1··-
\\

1
\\
СОВ
ЈЅЅ
,, ..

Ѕ!

,
l \\

1
·.

\\
/ .

.

\\.
~

(.;
.
_
t~

.-

(~
J
\\Y

.

.
.

:
.

S1
ov

&n
!j<1

:
':-

"
.

·

\\
.

;,

\\.

.
,,

'
_
/.

'
\\
,\\.
Ј

\\1

,
..

'!,;
/

\\

•

f
'
t

t
1
~

f
,,
-
-
-
,

,
-
-
-
,

с~.-рв
fѕ:~н
.
;\\ФфВ
IВ,МК

{;01ш
1,$~}

( _

\\
\\:·

'
.
.

\\:;

.

··
\\

/
'·
,

.
,

'
i_

i
'+:

\\

+_~
,-

-
.
(

,.
-
.
,,
:.-

;'
f.

.

1
Т'

'
•

:т:

\\
1'·

t·
,-.

;,
:

i
.'
,

1
:

,
.
-
~

r
~

•

t
-

,
.

l
,

f
l

'
1

>

l
I

1
"

\\.

(
1
~
~

'
1

!
,

1_
1

,

~

i

со
а1
$ѕ
.. ѕн

.
G0

6J
S$

;'M
K

!
1

\\ .
.

/
\\

1
\\

.

'

11
-

.\\
-

!
_
\\_\\_

\\
1

\\
(~ u·

-
-
"·
(~
о-....

_

-

-
-
-о~

-

(_
),

-
~

)
.
·
.

.

.
.

-
6o

w<
'! i

n
НШ
~Е
:$
)6V
јhз

·
M

a
ke

db
bi

ja

CO
BJ

SS
.S

R
C

O
B!

SS
,
C

G

'
1

:··
',
,

_
.

.

/
.

•

1
.

.

.
.

.

;-
1'

\\

.
.

1 1 1 1 66
66

1 1 1 1 1 ( ,
-
,

,
.

.

ј

1
1

\\•
.
.
_

_
,,

ZR
,Jl

Sr
bf

ja
•
ZR

JIG
rii

~ ,
G6

.r8

Gpp
~•r
!gl
1t@
j;z
uм
, 2

09
2

1 ( ' ( ' ( 1 1 1

,,
,,
_
.
i'
ј

'

\\
1
~
_

,
,

1 ' ' '
_

,
:,>

,
.

~

1
·
\\

\\
.
:1

_
.
.
.
.
.
.
,
_
.
"

1 ' '
' 1 1
' 1 ' Ј:-_
,
L◊.
ka!
ni

(
·т 1

?ti
ro

gl
'
~

_
/

\\;.1:
iDz

iii
c

~

=

~
"
\\
~ ~ ~ ~ ~ е: ~ t": >-3 =

-

'
,.
.,

=

е
?1 ~ - ~ С) 1-'

- Q
\\

'? 1-
'

' N

::::
:: trJ
} § ;::1 ~ "' ;::: '"ѕ; ~ ѕ i::I ~ ~ ,... <.!::; ;:::' ;::: !::1 '"ѕ; ~ "' ~1 ,... §

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр.1-2 // Библи.оiТ.i.екарска iueopuja и upaкiu.1.uш

IFLA JOURNAL, Vol. 26 (2000) No.3 , р.209-214

ПРОГРАМАТА НА ИФЛА ЗА УНИВЕРЗАЛНАТА БИБЛИОГРАФСКА
КОНТРОЛА: ПОЧЕТОЦИТЕ И РАНИТЕ ГОДИНИ

Дороти Андерсон

Почетоци

Една статија во lnternational Cataloguing 3 (2) (Ј 974), беше посветена на
новиот развој ИФЛА, во кој а соодветно внимание на Универзалната библио­
графска контрола (УБК) е посветено на развојот на Меѓународната служба.
Поради тоа, овој датум (1 јули ] 974 година) во некои средини се прифаќа
како почеток во реализацијата на програм,1та на ИФЛА, којашто се однесу­
ва на УБК. Меѓутоа , овој датум сепак не можеме да го сметаме како почеток
во реализацијата на УБК (барем не од организациска гледна точка) бидејќи,
во Ј 974 година, програмата на ИФЛА веќе функционираше. Би било многу
попрецизно доколку за нејзин почеток се прифати Меѓународната средба на
експерти по каталогизација (МСЕК)* во Копенхаген во 1969 год.

Задачите на експертите на оваа средба беа да го разгледаат развојот
од 1961 г., кога во Париз беше одржана Меѓународната конференција за
принципите на каталогизацирта и да размислат за нови проекти кои се одне­
суваат не на каталошкат.=t определница, туку на стандардизац~ја на описниот
дел од каталошкиот внес.

Тоа беше плодна и одлучув.=tчка средба. Нејзината резолуција извадена
од материјалот подготвен од Сузан Онор од Националната библиотека во
Париз, ја постави основата за : " ... систем за меѓународна размена на инфор­
мации според кој стандардниот библиографски опис ... ќе биде воспоставен и
дистрибуиран од национална агенција .. . Ефективноста на системот ќе зависи
од максималната стандардизација на формата и содржината на библиограф­
скиот опис" .

Две одлуки на МСЕК беа подеднакво важни: прво, дека се сложува со
потребата на стандарден библиографски опис и за таа намена формира меѓу-

26

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библиоiишшрск.а i11eopu;a u Прак.!Тi.ик.а

народна работна група за да го проучи добиениот нацрт (подготвен од Бри­
танската национална библиографија) и второ, имаше потреба од постојан
секретаријат кој ќе обезбедува континуитет во работата и ќе ги публикува
резултатите од неа. Требаше да се побараат средства за да се воспостави
една таква служба . Резолуцијата и одлуките на МСЕК воспоставија три од
потребните елементи за една меѓународна програма: основа и филозофија,
фундаментален главен предмет и средства за имплементација. Недоста­
суваше уште четвртиот елемент - име .

Резултатите следуваа набрзо. Во јули 1971 год. беа воспоставени и Управен
одбор, Секретаријат за каталогизација при ИФЛА со тригодишен мандат
одобрен од Советот за библиотечни истражувања (СБИ)** со А.Х.(Хју)
Чаплин како претседател, а јас како извршен секретар . Барањата кои ги
постави СБИ за овој мандат беа јасни. Секретаријатот да издава списание,
да бара други извори на приход и да дава четиримесечни извештаи и прес­
метки . .fп.tепшtiо!'ш/ Catalogшi1gl јануари-март 1972 год . ги постави барањата ,
ги именува членовите на Управниот одбор и даде извештај за проектите кои
се во тек и за активностите кои треба да се преземат.

Четвртиот елемент - името и иницијалите за програма се појавиј а во
Ј 971 год., а одговорноста за креирањето на двете е на Херман Либерс,
тогашен претседател на ИФЛА. Тој за целата програма на УБК напиша:
" ... како интелектуална конструкција, сепак со практични цели кон реал­
носта, насочена кон познати проблеми и истовремено имагинарно откри­
вање на идните потреби ... ".

Првото јавување за УБК во статија беше во Библиотекарскиот билтен
на УНЕСКО (Оп.е.ѕ!ш Bulletzi1 jhl" LtbJ"шie.s) 25.5.1971 г. од Ф.Г.Калтвасер од
Државната библиотека на Баварија поддржан од д-р Либерс. УБК беше
избрана за тема на Конференцијата на ИФЛА во Гренобл 1973 год. и како
прилози на ИФЛА кон Меѓувладината конференција за планирање на ин­
фраструктурата на националната севкупна документација на библиотеките и
i'lрхиnите на УНЕСКО во септември ] 974 год . Оваа конференција беше ор­
ганизирана од Секретаријатот за каталогизација под наслов "Универзална
6:иблиографска контрола - долгорочна политика и план за спроведување".
На конгресот целите и плановите за Програмата на УБК добија позитивна
поддршка и потпис од УНЕСКО. Ова се покажа драгоцено и во практиката
(договор за финансирање) и во јавноста.

Одредбата беше јасна. Она што се нудеше беше практична програма
раководена од националните библиотеки и библиографски институции со
сугестии за акци:Ја - некои долгорочни и предизвикувачки, а некои помали и
полесно остварливи. Со соработка на меѓународно ниво, со градење на
мрежа на операции во коЈа постоеше основа на усогласување, се воспостави
мрежата на УБК. Документот на ИФЛА нагласуваше дека е програмата

27

Библиоте1шрt-тво, вол.19 (2001), бр.1-2 // Библиоiиекарска iueopuja и i1ракГi1ика

насочена кон сите земји, дека е базирана на квалитетот на библиографските
записи, а не на квантитетот, дека "ИФЛА бара секоја земја да ја прифати
одговорноста за правење на библиографските записи на сопствената про­
дукција според прифатените меѓународни стандарди. Прифаќањето на тие
записи како дефинитивен библиографски опис ... е признавање на еднаквост
со останатиот свет ... Сите земји ќе партиципираат како составни делови на
светскиот систем на УБК ако нивните придонеси ги следат примерите и
стандардите кои се универзални и под еднакви услови ќе користат пода­
тоци".

Ова беше програма со подеднаков апел и кон земјите со голема
книжна продукција кои гледаа можност за продукција на компјутерски за­
писи и кон земјите во развој со новосоздадени национални организации и
ограничена книжна продукциЈа каде програмата нудеше признавање на
меѓународни професионални стандарди во правењето на сопствените на­
ционални записи.

ВОСПОСТАВУВАЊЕ НА ПРОГРАМАТА НА ИФЛА

Не постоеше голема разлика меѓу Секретаријатот за каталогизација и
Службата на УБК во однос на она со што располагаа ( една мала канцеларија
и ограничен број на персонал) , а и одредбите за мандатот на СБИ беа исти:
да издава списание четирипати во годината, да бара дотации и да дава
четиримесечни извештаи за работата и финансови извештаи. Најпосле
доаѓаа секојдневните работи и дисциплината, т.е. да се запре моменталната
работа со цел да се постават активностите за следните три месеци. Тоа беше
задача за сумирање, а исто така и корисен начин за одредување на прогресот

и чинењето и изнаоѓањето на нови можни извори на финансирање. Истори­
јата на Секретаријатот на ИФЛА и службата за УБК при ИФЛА се дадени
во тие четиримесечни извештаи.

Разликата во програмите на Секретаријатот за каталогизација и
Службата на УБК беше далекусежна. Додека првата му служеше само на
еден комитет на ИФЛА, втората одговараше за програма која опфаќаше
интереси на повеќе комитети. Формирањето на нова служба бараше нов
управен одбор. Хју Чаплин даде оставка, а Рутерфорд Роџерс од универзите­
тот во Јејл стана претседател. Интересите на разните други комитети ги
претставуваше Советодавниот комитет.

Воспоставувањето на постојана професионална единица беше ново за
ИФЛА и не беше предвидено во нејзиниот статут, а постоеја и некои еле­
менти во нејзиното работење кои не беа лесно прифатени од Извршниот од­
бор. Барањето на СБИ дека треба да обезбедува службата приход преку
своите активности не беше целосно прифатено, а особено не од членовите

28

Библиотек~1рстnо, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библ1ш1Тiекприш zТif.'opuja ll ирпк.1111.иш

на ИФЛА. Откако се разви издавачката програма (евидентен и главен извор
на приход) се слушнаа гласови за "претприемаштво ", кое како термин во
седумдесетите години се уште не наидуваше на одобрување.

Кога почна да функционира Секретаријатот за каталогизациј а како
служба тој се смести во две канцеларии отстапени од Британската библио­
тека со персонал од секретар со скратено работно време, асистент по ис­
тражувања, извршен секретар и претседател за консултации. Ние ги пре­
зедовме сите канцелариски работи. На секои три месеци излегуваше Jn.teгna­
tional Cataloguing , а ние сами го стававме во пликови и лепевме марки. Еднаш
~1есечно Ја с ги подготвував чековите за плата и ги проверував даночните од­
битоци. Секоја недела ги внесував во банка приходите добиени од пуб­
."!икациите. За време на инфлацијата посетите на банката ми станаа болни,
бидеј 1<:и нашите приходи избледеа со конверзијата од прекуокеанските земји.

Постепено работите се подобрија. Една надворешна организација ја
презеде претплатата и дистрибуцијата на lnteгnational Cataloguing , а друга ад­
~шнистративните работи: плата , даноци, осигурување. Со промената на
Службата на УБК дојдоа и други промени. Британската библиотека го
прошири своето гостопримство со подобро сместување и обезбедување на
општи служби. Во првите три години персоналот остана малоброен: секре­
тар со скратено работно време, асистент за истражувања со полно работно
време, асистент по библиографии со еден ден во неделата и јас со полно
работно време. Ова беше период на консолидација на една меѓународна
професионална програма ангажирана со :

библиографски :истражувања, предавања , пишување;
ангажман како "клириншка куќа" за прашања кои се однесуваат на
библиографска стандардизација;
услужување на работни групи;
издавање и печатење на публикации и
соработка со национални и меѓународни организации.

ОДРЕДУВАЊЕ ПРИОРИТЕТИ ВО ПРОГРАМАТА НА УБК

На еден состанок на Советодавниот комитет на УБК одржан пред
Меѓувладината конференција на УНЕСКО беа одредени приоритетите на
нрограмата на УБК. Присутните како и службениците на разни комитети на
ИФЛА (што станаа секции во 1976) беа одредени за претставници на ИСО
ТЦ/46 и на програмите на УНЕСКО, НАТИС и на УНИСИСТ. Како прв
приоритет комитетот го постави составувањето и усовршувањето на на­
ционалните библиографии, а УНЕСКО ја прифати одговорноста на домаќин
и организатор на една важна конференциј а за таа цел во 1977 год . Службата
на УБК требаше да биде клучно тело во составувањето на содржината на

29

Библиоте,шрстnо, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Библиоiиекарска 1Тtеоријп и. Прш<,1uшш

конференцијата давајќи му приоритет на развојот и издавањето на пове1<.е
"стандарди " за. каталогизација.

Изненадува колку многу беше постигнато следните три години, а кое
би било невозможно без интересот и ангажирањето на каталогизаторите од
толку многу земји. Службата на УБК ги даде определбите за работа. Пос­
тоеја. временски определби за проекти и нивното завршување, мо.жности за
издавачка дејност, а постоеше и постојано присуство на професионална
едини1џ1 за упатување, поддршка и за одобрување. Ова беше период на
технолошки експерименти со востановена практика на истраж.унања во ин­
терес на усовршување и меѓународно прифаќање . Изданијата. на Iпteгпati oпal
CatalogL1 iпg го одразуваа замавот кој постоеше на национално и меѓународно

. .

ниво со извештаи за нови кодови за каталогизациЈа, развоЈ на национални
проекти за автоматизација, со сугестии и предлози за меѓународни библио­
графски проекти кои би биле преземени под заштита на ИФЛА.

Исто така имаше барање за комплетирање на истакнати проекти од
МКПК*** . Три од нив се сметаа за особено важни. Прифаќањето на прин­
ципот за корпоративен внес во МКПК ја истакна потребата од понатамошно
испитување на дефиницијата и употребата на корпоративната определница
(наслов). Ова беше проект за научник, лингвист и предан каталогизатор, а
Ева Верона од Народната и универзитетска библиотека во Загреб ја при­
фати оваа задача . Нејзиниот ракопис, напишан на англиски јазик, беше
редактирап во Службата па УБК и издаден во 1975 год. како " Согрогаtе
HeacJiпgs ... А Coшpaгati ve апс! Cгi tical Study" ("Корпоратиш-ш определници ...
компаративни и критички студии"). Ова можеби беше последната важна
студија преземена или побарана на оваа тема.

Една препорака на МКПК (Лисzиа на еднташ оПределнuци .за Пови­
со,ш uравни тела на евроПскиzТtе земји) беше проект прифатен од Комите­
тот за каталогизација на УССР во 1966 год . (претходеа преднацрти, из­
вештаи и одложувања). Со поддршката на Службатс1. на УБК и проспектите
:за издавање, Комитетот на УССР ја заврши својата работа и листите цирку­
лираа за прифаќање, потврдени преку Службата на УБК (редакторската
работа беше преземена од еден британски библиотекар) беа издадени во
1975 год .

Едно барање пристигна од Ревизиониот комитет на англо-американ­
ските правила на каталогизациј а (ААПК) за ново издание на ЛичншТtе
11.миња (последното издание се појави во 1967 год.) , кое ќе биде одбележено
во ААПК како правилник за употреба па имињата. Како 9дговор на тоа
беше подготвен ревидиран текст кој го следеше истиот приод како и другите
проекти - секој внес беше проверен од некој национален експерт и неговото
одобрување беше наведено во внесот. Упатството ЛичншТtе и.миња: нацио­
нална уГiоzТtреба .за внес во ктТtалози од 1977 година ги разјасни проблемите

30

Библиоте1шрство, вол.19 (2001), бр.1-2 // БиблиоiПе1<.арска теорија и ilpaк1u111<a

на кои се наидуваше при редакцијата и печатењето на сите наши публи­
кации.

РАЗВОЈОТ НА ИСБД

Првата задача на Секретаријатот за каталогизација беше да и помогне
на работната група на МСЕК во подготвувањето на стандардот за библио­
графски опис. Нејзините членови составени од делегатите на МСЕК беа
~rногу енергични и работеа брзо и ефективно. До декември Ј 971 год., првото
шдание шi ИСБД, издадено од Комитетот за каталогизација при ИФЛА,
беше дистрибуирано ширум светот за коментари и со препораки и барање да
'С имплементира.

Во почетокот на Ј 972 г. Британската и Германската национална биб­
лиографија известија дека го применуваат овој стандард, а набрзо следуваше
прифаќање и од други библиотеки ( сите членови на работната група држеа
влијателни позиции во организациите на нивните национални библиотеки).
Ова непосредно претставување, особено во Британската национална биб­
лиографија со нејзината светска циркулација и даде на програмата ИСДБ
:~амав кој таа никогаш не го загуби. На три страници во Inteп1ational Cata!ogL1-
i пg 2 (3) (1973) беа наведени земјите во кои се користи стандардот и други во
кои се разгледуваше негово воведување во националните правила за катало­

ппа циЈа.

Брзото прифа1<:ање на ИСБД не се случи само поради неговата непос­
редна примена , но и поради неговата погодност. Тоа беше нешто кое
меѓународното друштво за каталогизација го бараше и кое му се бендиса. За
многу кратко време се појавија нацрти - приватни и официјални за стан­
дарден библиографски опис за разни форми на библиотечни материјали.
Комитетите на ИФЛА одбраа работни групи да ги разгледаат барањата за
периодични публикации, карти, музика, ретки книги, некнижна граѓа . Се
заинтересираа и други организации и еден нацрт за ИСДБ кружеше преку
комитетот на ISO/TC46. Iпteгnational Cataloglling постојано даваше извештаи за
оригиналниот и новите ИСБД со барање за коментари на нацртите. Стана
неопходно да се прави разлика меѓу текстовите и материјалите. Затоа Iпteг­
пatioпal CatalogL1i11g 2 (2) (1973) објави дека во иднина ИСБД ќе се разликуваат
по иницијалите како: ИСБД(М) (оригиналот), и другите - ИСБД(С), ИСБД
(НГ) итн. Исто така беше потребно да се одбележат преводите на ИСБД и
да се ш1гласи дека овие мора да се пријават и да се авторизираат од ИФЛА.

Не одеше се без проблеми. Во оригиналниот текст кој се користеше
имаше доста зборови кои различно се интерпретираа . Затоа во 1973 год. се
одржа конференција за ревизија на текстот и во 1974 г. беше издадено
" првото стадардно издание" на ИСБД(М) со препознатливата портокалова

31

Библ11отекзрстnо, nол.19 (2001), бр.1-2 // Библ11тТiекарска 1Тi.еор11ја ll 1tрак1Тiшш

корица. Во исто време се појави и првото издание на ИСБД(С) со сина ко­
рица.

Развојот на ИСБД во овие три години претставув(!ше учење преку
искуство. За членовите на работните групи тоа претставуваше концентри­
рано проучување на нацрти, активно учество на состаноци каде се диску­
тираше на разни јазици (но најмногу на англиски и француски по потреба со
преведувачи). За библиотечната заедница тоа беше следење како се мену­
ваат процесите на традиционалната каталогизациЈа и чекање да ги даде
своите коментари и критики, а за УБК одредување на обемот до кој треба да
бидат помагани работните групи (во секоја ИСБД имаше член од УБК за
соработка), настојување да се спазат роковите, да се организира дистрибу-

. .

ЦИЈата на нацртите и на.1после во давање редакциска помош за подготву-
вањето текстови, избирање на примери, печатење и издавање. Секој текст
откога ќе се појавеше, се усовршуваше по содржината, логичката презен­
тациЈа и изгледот.

Се појавија проблеми од дипломатски карактер. Во почетокот додека
немаше особен интерес за работните групи во ИФЛА изборот на нивните
членови беше едноставен користејќи ги воспоставените контакти на ИФЛА.
Кога веќе нивната работа излезе во јавноста и беше признаена, се јавија
тешкотии. Службата на УБК не можеше секогаш да знае за националните
ривалства или за важноста на некое лице во националните ситуации. Но
сепак успевавме да ги убедиме источноевропските земји во нашиот избор на
работната група (вистинската личност од каталошка гледна точка) . Фондо­
вите на Службата на УБК беа достапни за трошоците на членовите , но тие
често не ги бараа . Прогресот не ќе беше можен ако не беше дарежливоста
на организациите на националните библиотеки кои им овозможуваа на
своите вработени, членови на работните групи, време и средства вклучувајќи
и патни трошоци. (Тешкотиите за избор на членовите и дарежливоста на
библиотечните организации се однесуваа на сите работни групи на УБК, а
не само на ИСБД, но бидејќи овие најмногу се популаризираа, проблемот
ов71:е беше најочигледен) .

Адаптацијата на ИСБД(М) на друг библиотечен материјал не беше
лесна и работните групи почнаа да воведуваат разни приоди во описот на
посебните делови на нивниот библиотечен материјал. Решение за ова пред­
ложи Ревизиониот комитет на ААПК**** (Англо-американски правила за
каталогизациј а) во 1975, кој предложи да се воспостави основна рамка т.е.
основен стандарден опис кој I<e го следи секој специјален ИСБД. Ова беше
нрактично решение, финален креативен чекор во развојот на стандардниот
библиографски опис. Еден нацрт на ИСБД(Г) беше поделен и презентиран
за дискусија и за усвојување на состанокот во Париз на групата за ИСБД и
претставниците на ААПК. Се постигна концензус дека секој ИСБД треба да

32

Библиотекарство, nол.19 (2001), бЈ).1-2 // БиблиоiТlекарска meopuja tt ПракiТ.i,1,11ш

го следи ИСБД(Г). Ова беше разумно правило, но неговото прифаќање не
беше бе3 тешкотии.

ИСБД( С) претстави специфични проблеми, прво поради препреде­
носта на материјалот и второ, поради противречниот приод кон записот за
списанијата во Меѓународниот систем на податоци за списанија. Решение на
проблемот за сериските публикации беше креирањето на "клучен наслов",
кој беше наслов изработен според правилата за ИСДС. Кога беа создадени
повеќе ИСДС-центри во националните библиотечни организации се појави
раздвојување поради потребата од правење на два библиографски записи -
еден кој ќе го користи "клучниот наслов" за ИСДС и другиот врз база на
каталошките правила за национален запис.

Работната група за ИСБД(С) се согласи со заклучокот дека ИСБД(С)
треба да се усогш1.си со ИСДС-записот и да се користи "клучниот наслов" .
На состанокот за ИСБД(Г) беше нагласено дека во ИСБД-фамилијата треба
да се следи насловот како што се појавува на насловната страница ( " стварен
наслов"). Тоа беше тешка и болна дискусиј,а следена со гласање. Рамката 3а
ИСБД(Г) превагна, но како што покажуваат страниците на Inteгnatioпal Cata-
l oglli пg конфликтот меѓу различни записи за сериските публикации про­
должи до осумдесетите.

Прифаќањето на ИСБД(Г) беше последната важна промена и беше
договорено да се остави период на консолидација додека националните биб­
лиотечни организации ги комплетираат своите студии и подготовки за во­
ведување на новите стандарди за опис во каталошките правила и национал­
ните библиографии. ИСБД(М) ревидиран према (Г) беше издаден во 1977 г.
Беше договорено да нема промени на текстот следните пет години .
Службата на УБК требаше да ги прибира коментарите и преводите . Таа
исто така ја прифати задачата да одговара на критиките кои се јавуваа во
библиотечните списанија дека ИФЛА станала организација за "стандарди ".
Многу време беше потрошено во објаснување дека документите на ИФЛА
беа препораки за "стандардна практика " .

ДРУГИ АКТИВНОСТИ НА СЛУЖБАТА НА УБК ПРИ ИФЛА; проекти,
публицитет, договори, поддршка

Ра3војот на ИСБД доминираше во раните години, но постоеја и други
проекти предложени преку ИФЛА од национални тела и од УНЕСКО.
Службата на УБК постојано промовираше и потпомагаше такви проекти
кое водеше кон проширена редакторска работа и И3давачка дејност. Ре3ул­
татите не беа неопходно бестселери, а многу од нив се однесуваа на биб­
лиотечни специјалисти и каталогизатори. Во некои случаи завршени
проекти пропаднаа ( со направени препораки но игнорирани) , понекогаш

33

Библпотекарстnо, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // БиблllоГиекарска 111.еорија u 111mк1и1uш

бидејќи во меѓувреме беше најдено полесно решение преку компјут~ри­
зацијата . Еден проект предложен од Комитетот за механизација при ИФЛА
во 1972 год . - Стандардизација на одредницата за содржината, се прошири и
стана УНИМАРК (за првпат печатен во ] 977). Управниот одбор на Меѓу­
народниот МАРК во 1975 г. отпочна серија на научни проекти, а службата на
УБК го претставуваше Комитетот и играше улога на благајник и издавач на
резултатите .

Се појави потреба да се популаризира и да се објаснува програмата на
УБК. Секогаш имаше можности за предавања ( само неколку во САД и
Канада донесоа приход) , а се одржуваа конференции, средби и семинари, не­
кои од нив корисни и незаборавни како на пример Регионалната конферен­
ција на Карибите во 1974 г. и во Сингапур во 1975, Светскиот семинар на
ИФЛА во Кореја во ]976 (прв состанок на ИФЛА одржан надвор од Европа) ,
Големиот конгрес на библиотекари во Бразил 1975 г., една интимна група за
дискусија во Будимпешта 1976 г. Учеството на некои конференции (како
излагачи или консултанти) понекогаш се наплаќаше, но почесто се плаќаше
само патот и престо1от и се користеше гостопримството на колегите.

Постојан проблем на Службата на УБК беше и финансирањето и
барањето извори на финансирање. Издавачката програма постоеше, но
според природата на материјалите и трошоците за печатење беа големи и,
освен ИСБД, изданијата не се продаваа во поголем тираж. Подготвувањето
на сепарати поевтини за издавање во серијата Повремени материјали на­
прави некој додатен приход. Постоеше договор со УНЕСКО за посебни
проекти како на пример Inteгnational Taгget Audience Code, печатен во Повре­
л1енu мпiиеријпли. бр. 1, како и еден годишен придонес од УНЕСКО за
Службата на УБК во улога на II клириншка ку1<а II за библиографски инфор­
мации.

Поочигледно беше зголемувањето на финасиската помош што ИФЛА
ја добиваше за УБК од зголемениот број на национални библиотечни ор­
ганизации од Ј 975 r. наваму, а и понатаму постоеја грантовите од СБИ. На­
ционаните библиотеки беа дарежливи кон УБК на други начини - со вклу­
чување на членови во работни групи, со дозволување на персоналот да по­
мага во организација на состаноците на УБК, како преведувачи и помош­
ници на· конференции, како второстепени членови на персоналот на УБК за
пократок или подолг период, додека пак Британската библиотека и пона ­
таму ги обезбедуваше просториите, општите служби и помош во персонал .
Откако се консолидираше Службата на УБК се подобрија условите на
нејзиниот персонал. Условите за работа и платите се изедначија со оние на
Британската библиотека. Се зголеми бројот на персоналот: два научни асис­
тенти со полно работно време, библиографски помошник со скратено
работно време, секретар, помошен службеник и јас со полно работно време .

34

Библиотеl{арстnо, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // БиблиоiПекарuш 1иеоријп и 111н11аишш

Новиот статут на ИФЛА од 1976 год. изнесе нови проблеми (еден по­
зитивен резултат беше навременото издавање на публикациите на УБК).
Одредувањето на позицијата на Службата на УБК и нејзиниот однос кон
другите секции од целосната структура беше тежок бидејќи се зафатија но­
вите службеници со административните тешкотии на комуникациските и
хиерархиските функции. Резултатот беше купишта извештаи со документи
дистрибуирани до секции, оддели, професионални одбори, извршни одбори и
до финансиски тела. Документот на две страници, Статут на Управниот од­
бор на УБК од декември 1977 г., беше јасен во одредувањето на одговорнос­
тите за планот на УБК, но не беше ефективен. Колку многу напори и да се
вложуваа во комуникациите остана дилемата дека не е можно еден комитет
на волонтери кои работат на далечина и во нивното слободно време, а се
среќаваат повремено, да ја одрж.ува организацијата и да ги врши секојднев­
ните работи на професионална единица со полно работно време. Премногу
се зависеше од поединци и од нивната добра волја .

МЕЃУНАРОДНА КОНФЕРЕНЦИЈА ЗА НАЦИОНАЛНИТЕ
БИБЛИОГРАФИИ НА УНЕСКО/ИФЛА, 1977

Три години Службата на УБК ја организираше својата работа на под­
готвување на конференцијата на УНЕСКО со редовно одржување на пла­
нираните средби. Посебни придонеси на Службата на УБК беа: подготву­
вањето на работниот документ за конференцијата со комплет препораки за
стандардизација на националните библиографии, подготвувањето на еден од
основните документи Стандардизација на активностите кои се однесуваат на
библиотеките и националните библиографии (издаден во јули 1976 г. , а ре­
видиран во јули 1977 г.) и навременото печатење на пет ИСБД за конферен­
ЦИЈата.

Реструктуирањето на УНЕСКО со воспоставувањето на Генералната
информативна програма ја упрости и подобри процедурата на планирање.
Од фондовите на УНЕСКО беа обезбедени трошоците за делегатите од
земјите во развој, а една канадска агенција ги обезбеди другите. Останатите
присуствуваа во интерес и на трошок на сопствените библиографски аген­
ции. Конференцијата беше успешна во однос на прифаќање на практични
чекори кон уверување дека националните библиографии ќе бидат многу
повеќе слични во начинот на кој тие 1<.е ги презентираат нивните основни
информации и во стилот и содржината на библиографскиот внес. Со подед­
наква важност беше поставена и серија на проекти и препораки кои влијаеја
на развојот во осумдесетите - друга страница во историјата на Програмата на
УБК при ИФЛА. Непосредно по конференцијата, Службата на УБК го под­
готви финалниот извештај, а потоа Упатства за националните библиограф­
ски агенции и националните библиографии беа издадени од УНЕСКО во
1979 г. Понатамошна иницијатива на УНЕСКО беа серија семинари во Аф-

35

Бибшште1<арстnо, вол. 19 (2(}(}1), бр. 1-2 // БиблитТiекарска 1Тtеорија u ПрuкtТtика

рика почнувајI<И со Нигерија во Ј 978, Сенегал во 1979, и со воспоставувањето
на Постојаната африканска конференција за библиографска контрола
(ПАКБК)*****. Членовите на оваа група беа тие кои придонесоа за влегу­
вањето во афричките законодавни и извршни тела, печатена од Службата на
УБК во 1980 г.

ДЕНЕШНИ ПЕРСПЕКТИВИ

За Националните библиографски служби се одржа и друга меѓу­
народна конференција во Копенхаген ] 998 г. По 21 година од одржувањето
на поранешната конференција технологијата драматично се измени, обемот
на информативните материјали е поширок, поразличен, пораспространет, но
концептот на УБК остана ист: 11 •• • долгорочна програма за развојот на свет­
ски систем за контрола и размена на библиографски информации ... 11 • Оние
од нас кои беа на конференцијата на УНЕСКО во 1977 г. не ќе се чувствуваа
дека не им е местото овде.

Од друга страна каталогизирањето денеска многу се разликува од она
од пред триесет години. Компјутеризацијата која толку нетрпеливо ја
очекувавме Ја измени практиката на начини кои воопшто не можевме да ги
предвидиме. Сега постојат библиотечни системи каде прифатените нацио­
нални библиографски записи се прибираат од централизирани агенции за
прибирање на податоци и се дистрибуираат преку набавувачите на книги. Од
таа гледна точка мора да заклучиме дека во некои земји се постигнати гшш­
пите цели на УБК.

Денеска каталогизаторот во еден библиотечен систем малку знае за
тешкотиите од дискусиите кои се одвиваа пред 25 години, едвај препозна­
вајќи ги иницијалите "ИСБД" и може да не слушнал за УБК (за жал). Во
креирањето на името и иницијалите Херман Либерс имаше една замисла и
еден практичен сон. Тој има право да се гордее со својата инспирација .

* IMCE - Inteгnatioпal Meeting ot· Cataloguiпg Ехрегtѕ (Меiународен сосiип­
нок на ексП.ерШи .за ктиплоzизација)

** CRL - CoLincil on Libгaгy Rеѕошсеѕ (Совеiи за библиошечнu ресурси)
*** ICCP - Inteгnatioпal Сопfегеnсе оп Cataloguiпg Pгiпciples (Меiунпроднп
конференција за Гiрин1џи7,и за кmиплоzuзтџtја)

**** AACR - Aпglo-Ameгicaп Cataloglling Rllles (Анzло-п.мерикански Пра­
вила за кшТiллоzuзпција)

***** ASCOBIC - Af'гican Standing Сопt'егепсе оп Bibliogгapl1ic Coпt1·0I (Аф­
ршсш-tска конферен~џLја за библиоzрафска конzТtрола)

36

Превод: Верка Стаменкоuска
НУБ "Св. Климент Охридски " - Скопје

Библиотекарство, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // БиблиоПiекарска теорија и иршаишш

УДК ОЈ (497.7)(091)
-

ДЕЈНОСТ НА БИБЛИОГРАФСКИОТ ЦЕНТАР ПРИ
НУБ " СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ 11 - СКОПЈЕ

Софче Марковиќ
Елизабета Стоименова
Народна и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски" - Скопје

Службата Библиографии е формирана 1949 година, како посебна орга­
низациона единица во рамките на организационата поставеност на
Народната и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски'' -
Скопје. Потребата од формирање Библиографска служба произлегува
од пренесените законски обврски на НУБ "Св. Климент Охридски"
како Национална библиотека на Република Македонија да подготвува и
да издава македонска национална библиографија.
Во изминатиов период службата прерасна во современ Библиографски
центар, кој е организиран според меѓународните препораки за органи­
зирање на националните библиографски центри. Овие меѓународни
препораки се И1'vmлементирани во базичните принципи при структури­
рањето на основите на Македонската тековна библиографија (МТБ).
Квалитетната стручна поставеност на Библиографскиот центар одигра
значајна улога во општиот професионален растеж и развој на Нацио­
шшната библиотека "Св. Климент Охридски" - Скопје .

Клучии зборови: Библио2рафск.1t ченi1шр, дејносiТi, Мак.едо11ија

МакедонсктТш библиографија се iЈодгоiУi.вува и издава во iYlpu се2.мен1ии:
Македонска тековна библиографија;
Библиографија "Македоника";
Ретроспективна библиогр·афија на Македонија со посебен дел - Спе­
цијални библиографии.

Македонс1ш mековна библиоiрафија

Мс1кедонската тековна библиографија се изготвува врз територијален
принцип од граѓата на македонскиот задолжителен примерок на издадени
публикации на територијата на Република Македонија. Првиот том од

37

Библиотеш1рстnо, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // Бllблио1иекарош 1иеорија u ltpшati.1.uш

Македонска библиографија е издаден во 195] год. под наслов : "Македонска
библиографија од ослободувањето до крајот на 1949 год." и опфаќа доку­
менти издадени во периодот од 1944 до 1949 год . Библиографската граѓа е
поделена во 9 групи според областите и науките а внатре во групите единиц­
ите се средени азбучно. Во следниот том (за 1950/51 год. ), библиографскиот
материјал е подреден според групите на УДК (Универзална децимална
класификација), а во рамките на групите, библиографските единици се сре­
дени азбучно. Во периодот од Ј 950 до Ј 97] год. , Македонската библиогра­
фија излегува во двегодишни свески. Од 1970/71 серијата се проширува со
содржини од зборници, годишници, полиграфски литературни дела и др . Од
] 972 год. се подготвуваат свески за монографии и статии од сериските пуб­
ликации.

Во Ј 978 год. Народната и универзитетска библиотека "Климент Ох­
ридски" пристапува кон усвојување на нова концепција за Македонската
тековна библиографија, заснована врз препораките на Меѓународниот кон­
грес за национална библиографија (Париз, Ј 977). Од 1980 год., Македонската
библиографија се подготвува во 3 серии и тоа:

- Ј. серија Монографски публикации во две шестмесечни свески годишно;
- 2. серија Статии и прилози во четири тримесечни свески годишно;
- 3. серијс1 Сериски пубшrкс1ции една свеска годишно/двегодишно.

Промената на периодичноста на издавањето на Македонската библио­
графија Статии и прилози, влијаела на начинот ш1 обликување на свеските
кои од Ј 989 год. се придржуваат кон меѓународните стандарди.

Првата свеска од Македонска библиографија 2. серија - Статии и при­
лози го опфаќа материјалот од ослободувањето до 1949 год . , излезена е во
печат во 1951 год. и содржи 610 библиографски единици од шест изворници.
Денес бројот на библиографски извори за оваа серија изнесува 1R4 наслови
од списанија и околу 140 зборници, а бројот на б.е. за една година изнесува
околу f>_()()() .

Библиографијата Статии и прилози има селективен карактер. Селек­
цијата се врши на две нивоа. Првата селекција се врши при изборот на
наслови сериски публикации за изворници, а втората при избор ·на статии и
прилози од избраните наслови сериски публикации. Целосно се застапуваат
прилозите од научните и стручни списанир, селективно од научно-попу­
ларните и од списанијата за деца, а не се ексцерпираат содржините од публи­
кациите наменети за забава, весници, училишни и фабрички билтени и ел.

Библиографската граѓа се обработува според "Упатства за примена на
ИСБД-и во описот на составните делови"; "Pravilnik i pi-iп1cnik za izi-adt1 abe-
cedпik za iuad11 al1eced11il1 kataloga: 1. dio Odi-ednice i I ed<1.lice" / Eva Veiona.

38

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр.1-2 // Библитиекпрска tТteopuja и иракmшш

Содржините на библиографската граѓа вклучена во Македонска биб­
лиографија Статии и прилози, се обработуваат по системот на УДК (Уни­
верзална децимална класификација) . Библиографијата е структуирана спо­
ред стручните групи на УДК, а во рамки на групите, библиографските
единици се подредени азбучно. Библиографските единици во свеските од
една календарска година се со продолжена нумерација. Библиографските
единици се изработуваат автоматизирано на сметач, при што записите на
библиографските единици содржат идентификациски броеви. Исписот е
подготвен со програмска поддршка на COBISS (Koopeгativni online bibliogгc1Jski
sistemi in seгvisi), којшто го одржува IZUM (Univeгzitetni institнt infoпnacijskil1
zпanosti - Магibог).

Од десетгодишното искуство во примената на автоматската обработка
за подготовка на "Македонска библиографија - Статии и прилози ", во ло­
калната база на податоци се внесени 60.000 б .е . Статиите и прилозите се се­
лектирани, класифицирани според УДК, предметизирани, библиографски
опишани, содржат регистри, и се редактирани . Податоците се структуирани
според библиографскиот формат COMARC, кој претставува модификација
на форматот UNIMARC.

Како помошни инструменти во рамките на Библиографскиот центар се фор­
мираат и се ажурираат голем број прирачни картотеки и каталози, и тоа:

нормативна картотека на македонски автори (индивидуални и корпо­
ративни) , и
картотека на меѓународни стандардни броеви за македонските сери­
ски публикации (ISSN).

Секој а свеска од серијата Статии и прилози содржи: Регистар на
автори (кириличен и латиничен); Предметен регистар и Регистар на библи­
ографски извори.

Регистарот 1ш автори содржи имиња на лица кои учествувале во
духовното создавање на содржините на статиите и прилозите , како и имиња
ш1 автори застапени во библиографската забелешка.

Предметниот регистар информира за содржината на статијата или
прилогот. Тој се изработува според одредени поими или предмети иска.жани
преку определници. Темата или предметот можат да се искажат со една или
none1<:e определници:. Оnределниците во регистарот може да се дообјаснат
преку подопределници. Со изработка на Предметниот регистар за статии и
прилози се започна во Ј 993 год., и се користи искуството на НУБ "Сп. Кли­
мент Охриf(ски" - Скопје и прирачниците: "Pi-avila za defiпisaпje pi-cdшetпog
sadi-zaja dokuшenata" - Ljiljana Kovacevic, Sofija Tod01·ovic; "Pi-avila za izradu

39

Библиоте1шрстnо, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Библ1t01Тiе1шрош теорија н i7рпк1Тi111ш

pгedmetпog 1·egistгa l1ibliogгafije knjiga i clanaka" - Nevenka Skeпdzic и "Пред­
l\\1[етни каталог у библиотеци општег типа" - Дивна Глумац.

Регистарот на библиографски изnори содржи библиографски опис на
сериски публикации изготвени според стандардот ISBD(S) (Меѓународен
стандарден библиографски опис на периодични публикации и низи публи­
кации) и монографски публикации опишани според стандардот ISBD(M)
(МеѓунароЈ(ен стандарден библиографски опис на монографски публика­
ции). Последната, четвртата свеска ОЈ( годината содржи Кумулативен реги­
ст;:~р на библиографски извори примени во текот на годината од кои е ек­
сцерпирана библиотечна граѓа за четирите свески.

Македонската библиографија 3. серија Серис1ш публикации содржи
наслови нс1 публикации издадени во Република Македонија во календарската
година. Преку следење и регистрирање на сериските публикации, на маке­
донската и светскllта ј авност се овозможува увид во обемот на овој дел од
издс1вачкатс1 дејност. Како дел од тековната национална библиографија и
оваа серија се подготвува според територијалниот принцип. Во неа без се­
лекција се вклучуваат наслови на сериски публикации од списанија, весници,
зборници. годишници, билтени, алманаси, од фабрички билтени и др .

Содржината на библиографскиот запис е библиографс1ш опис изгот­
вен според ИСБД(С) - податоци за објавените броеви во тековната година
преку библиографска забелешка. Библиографските единици се средени
азбучно (за публикс1ции печатени со кирилско писмо) и абецедно (за публи­
кации печатени со латинско писмо).

Библиографијата содржи четири регистри: именски, регистар на издавачи,
реги_стар на печатници и стручен регистар.

Именскиот регистар содржи имиња на уредници, членови на ре11ак­
циски одбори, како и имиња на автори кои се застапени во библиографската
забелешка.
Регистарот на издавачи ги содржи местата каде се издадени публи­
кациите кои се среќаваат во библиографијата.
Регистарот на печатници дава информација каде се отпечатени сери­
ските публикации.
Стручниот регистар според УДК дава преглед на областите заста­
пени според Универзалната децимална класификација.

Библиоiрафија "Мm,едопика 11

Библиографијата "Македоиика" е посебен дел од националната маке­
донска библиографија, која содржи податоци на публикации издадени надвор

40

Библиоте"арство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Би6лrшi7lекарска iueopuja н ilpaкruuкa

од граниr~ите на Република Македонија, при што е задоволен еден од след­
ните критериуми: да се напишани на македонски јазик; авторот да е Маке­
донец или граѓанин на Република Македонија; според содржината да се одне­
суваат на Македонија и Македонците. Крајната цел е да се анимира интере­
сот кон севкупната македонска културна историЈа, уметност и наука, да се
презентираат информациите преку информативните продукти пред це­
локупната јавност за да се зголеми интересот на нашите научни работници.

Со истражување и библиографска обработка на публикациите за
"Македоника" се започнува од 1969 год., а кадровски се оформува оваа ор­
лшизациона единица во 1972 година. Истата година се отпочнува со
обработка на две серии од "Македоника": Југословенски публикации за
Македонија (ЈПМ) и Странски публикации за Македонија (СПМ).

Првата свеска, од првата серија на "Македоника", излезена е од печат
1985 год. Од неодамна се започна со изготвување на Национална библиогра­
фија на Македонија - " Македоника" и публикацијата "Македоника - инфор­
мативен билтен". Извори кои се користат за изготвување на овие библио­
графии се :

НационллншТi.е библио'iрафllu на моно'iрафски u сериски 1tубликацllи,·
Специјални библио'iрафии од балканскшТi.е земјu,·
И 1-ииернеtТi.-бази на ПодтТi.оци;
КаiТi.алози од разни издавачки кут<.и;
Друzи zтфор.маГiiивни средсiПва.

Библиотечната граѓа која се вклучува во Националната библиогра­
фија "Македоника" се обезбедува преку евидентирање и презентирање на
она што ќе се пронајде како информација преку изработка на публикацијата
"Македоника - информативен билтен". Оваа публикација претста вува база
на податоци со селективен карактер за вклучување во Националната биб­
лиографија "МакеЈЈ:оника".

Библиографскиот опис на секоја единица се прави според усвоените
светски стандарди за формална обработка на библиографскиот опис (ISBD)
и според светските стандарди за предметна класификација (УДК, предметен
систем) што ги применува Библиотеката. Во библиографскиот запис се
изработува уште еден елемент "анотација" на библиографската единица.

Библиографски опишаниот материјал од публикацијата "Македоника
- информативен билтен" во службата Македоника се структуира во две
серии: Серија на м.оноzрафски Публикации и Серија на ci"ii.mYt.uu од сериски
иубли1-са1џ 1и.

41

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // БиблиоГиекарска сиеорија и ираксишш

Корпусот на секоја серија се структуира според научни области презе­
мени од верификуван класификационен систем. Секоја свеска од сериите
содржи придружни елементи: Регистар на автори, Предметен регистар и
Регистар на периодични публикации.

Регистарот на автори содржи имиња на лица кои се творци на содр­
жините на статиите и другите прилози.
Предметниот регистар содржи предметни определници кои најсуш­
тински ја искажуваат содржината на библиографската единица.
Регистарот на периодични публикации ги содржи насловите на сери­
ските публикации кои служат како извори на информации од каде се црпени
податоците за сери3ата .

Ре1иросиекzиивна библиоiрафија на Македонија

Ретроспективната библиографија на Македонија обезбедува инфор­
мации за целокупното печатено книжевно творештво на териториЈата на
Македонија до 1944 година.

Ретроспективната библиографија на Македонија до 1944 год . се обра-
ботува и публикува во три сегменти:

РешросиекiП.ивна библиографија на Македонија - моноzрафски иубли­
кации,

РеШросПекi71ивна библиографија на Македонија - сериски иубликации,
РеiТiросиекzиивна библиографија на Македонија - сиисанија иомеiу двете
свеi71ски војни издавани на шepuzuopujaiТia на Реиублика Македонија.

Публикациите на Ретроспективната библиографија на Македонија
содржат прилози публикувани на етничко-географската територија на Маке­
донија до ослободувањето. Содржи прилози од областа на науката, сто­
панството, образованието, политиката , историјата , книжевноста, осврти на
монографии, списанија и др.

Библиографските единици вклучени во библиографијата се изработу­
ваат според меѓународните "Упатства за примена на ИСБД-и во описот на
составните делови".

Записот на секоЈа библиографска единица ги содржи следниве еле-
менти:

- реден број,
- индекс УДК,
- библиографски оаис и пноi"ii.ација.

42

Библиотекарство, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библ.и01Тtекарска теорија и ilpш(tТiшaz

Библиографските единици се средени според примарниот систем на
групите 130 УДК. Во секоја група библиографските единици се средени
азбучно.

Соста13ен дел на библиографијата се Регистарот на автори и Предмет­
ниот регистар .

Регистарот на аnтори содржи имиња на лица кои се Т13орци во духо13-
ното создавање на содржините на статиите и другите прилози, како и имиња
на а13тори застапени во библиографската забелешка.

Предметниот регистар информира за содржината на библиографската
единица. Тој се изработу13а според одредени поими или предмети искажани
преку определници. Темата или предметот можат да се искажат со една или
повеќе определници. Определниците 130 регистарот може да се дообјаснат
преку подопределници.

Посебен сегмент од Ретроспективната библиографија на Македонија е
аналитичката обработка на позначајни наслови сериски публикации како
"Македонски преглед" (1924-1930) и "Јужен преглед " (1927-1939).

Сiiецијашш библиоiрафии

Покрај подготовката на трите дела од Националната библиографија
на Македонија, Народната и универзитетска библиотека "Св. Клмент Ох­
ридски" подгот13у13а и изда13а поголем број Специјални библиографии.

Првите Специјални библиографии датираат од шеесетите години на
ХХ век.

Досега се обработени и издадени библиографии на Статии и прилози
од весникот "Нова Македонија" 1944/1948 год. Продолжува библиограф­
ската обработка на изданијата на весникот "Но13а Македонија" од 1949 и
Ј 950 год.

Библиографс1шот опис на секоја единица се пра13и според ус13оените
светски стандарди за формална обработка на библиографскиот опис (ISBD),
и с13етски стандарди за предметна класификација (УДК, предметен систем)
што ги примену13а Библиотеката. Во библиографскиот запис се изработува
уште еден елемент - "анотација" на библиографската единица. Корпусот на
библиографијата е подреден според научни области преземени од 13ерифи­
ку13ан класификационен систем. Соста13ен дел на библиографијата се Реги­
старот на автори и Предметниот регистар.

43

Библиотекарстnо, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Библиоiuе1<,арска iTieopuja и ttршаишш

Регистарот на автори содржи имиња на лица кои се творци на содр­
жините на библиографската единица.

Предметниот регистар содржи предметни определници кои наЈ­
суштински ја искажуваат содржината на библиографската единица.

Специјалните библиографии ја дополнуваат богатата библиографска
дејност на Народната и универзитетска библиотека '' Св . Климент Охридски"
- Скопје, која опстојува и се развива од нејзиното формирање до денес.

Денес во службата Библиографски центар се вработени 14 лица , 12 со
ВСП од кои 1 магистер, 2 виши библиотекари и 2 лица со ССП. Биб­
лиотечните работници во овој Центар, тимски ја извршуваат оваа огромна и
значајна библиографска дејност, што е од големо значење за културата, нау­
ката и образованието во Република Македонија.

Литература:

Ј. Народна и универзитетска библиотека " Св. Кимент Охридски" - Скопје
/ главен и одговорен уредник Вера Калајлиевска, Скопје 1994;

2. Македонска библиографија 2. серија Статии и прилози;
3. Македонска библиографија 3. серија Сериски публикации;
4. Библиографија "Македоника" ;
5. Ретроспективна библиографија на Македонија

Summary

UDK 01(497.7)(091)

Activities of Ље Bibliog1·apl1ic Centre in "Sv. Kliment Olн·idski"
National апd University Library - Skopje

Sofche Markovik
E lizabeta Stoimenova

Macedoпian Bibliogгaphy is publis l1eг М tl1e fo llowiпg publicatioпs:

- T l1e Curreпt Масеdопiап Bibliograpl1y;
- Bibliography "Macedonika";
- Retгospective Bibliograpl1y of Macedoпia апd otl1er Special Bibliogгaphic publications.

Keywoгd!;: Bibliogгapliic Сепtге, acti11ities, Maceclonia

44

Библиоте1<арстnо, nол.19 (2001), бр.1-2 // БиблитТiекарска iueopuja и ilfJШ(ruu,ш

УДК 015-024(497.7)

ПРЕГЛЕД НА ОПФАТЕНИ БИБЛИОГРАФСКИ ЕДИНИЦИ ПО
ОБЛАСТИ ВО МАКЕДОНСКАТА ТЕКОВНА БИБЛИОГРАФИЈА

- 2. серија Статии и прилози
(1990-1999 година)

Софче Марковиќ
Елизабета Стоименова
Народна и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски" - Скопје

Во прегледот е наведена структурата на библиографски единици во
Македонска библиографија 2. серија Статии и прилози по области,
според Универзалната децимална класификација во периодот од 1990
до 1999 год. Од направената анализа може да се види застапеноста на
статии и прилози по области во десетгодишниот период.

Ј(лучни зборови: Универзална децимпшш клпсификацијп, с11шшm~ и
Прилози

Меѓународната децимална класификација е единствен класификацио­
нсн систем за организација на библиотечни каталози , библиографии и фон­
дови на научно-документационите информативни служби.

Универзалната децимална класификација (УДК) ја искажува содржи­
ната на библиографската граѓа. Предметот на секоја библиографска еди­
ница нардекватно се определува преку примената на Универзалната деци­
мална класификација.

Во Народната и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски"
УДК се применува во содржинската обработка на библиотечниот :материјал
и формирањето стручен (УДК) каталог. Во Библиографскиот центар , сис­
темс.п УДК се применува од издавањето на првата Македонска библиогра­
фија од 1951 година , и продолжува до денес. Библиографските единици во 2.
серија Статии и прилози се класирани во 9 главни групи според Универзал­
ната децимална класификација, кои претставуваат посебни научни и стручни
области .

45

Библиотекарство, nол. 19 (2001), бр.1-2 // БиблиоiТi.е"арс"а 111еорија 1t ГiршаТtшш

Во периодот 1990-1999 година во 2.серија Статии и прилози се опфатени
вкупно 43.594 библиографски единици\\ распределени според следниве УДК­
групи:

0 Општо. (Наука. Организација. Духовни дејности . Знаци и симболи.
Документи и публикации).

1 Филозофија.

2 Религија. Теологија

3 Општествени науки.
5 Математика. Природни науки.

6 Применети науки. Медицина. Техника
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. Музика. Игра. Спорт
8 Филологија . Книжевност

9 Географиј а. Биографии. Историја.

Ј 990 година

група текст бр. на б.е. вкупно

Општо. (Наука. Организација. Духовни деј-
0 ности. Знаци и симболи. Документи и nубли- 100
кации)

1 Ф.илозос]шја 34
2 Религија. Теологиј а 10
3 Општествени науки 828
5 Математика. Природни науки 447
6 Применети науки. Медицина. Техника 776
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. 158
Музика. Игра. Спорт

8 Филологија. Книжевност 2334
9 Географија. Биографии. Историј а 189
Вкупно 4876

1 За секоја година податоците се преземени поодделно од Македонска библиогра­
фија 2. серија Статии и прилози за 1990, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998
и за 1999 година .

46

Бнблиотекарстnо, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // БиfiлиоiТiекарс1ш iTleopuja и Гtрак.iии.,ш

1991
Општо. (Наука . Органи::н1ција. Духовни деј-

0 ности. Знаци и симболи . Доку:менти и публи- 145
кации)

1 Фило:1офиј а 27
2 Религиј а. Теологиј а 27
3 Општествени науки 732
5 Математика. Природни науки 159
6 Применети науки. Медицина. Техника. 728
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. 396
Музика . Игра. Спорт.

8 Филологија. КнIDкевност 2048
9 Географија. Биографии. Историја. 228
Вкупно 3960

Ј 992
Општо. (Наука. Организација. Духовни деј-

0 ности. Знаци и симболи. Документи и публи- ]26
кации).
Ј Филозофија 18
2 Религија. Теологија 38
3 Општествени науки 721
5 Математика. Природни науки. 114
6 Прш,,1енети науки. Медицина. Техника 527
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. 274
Музика. Игра. Спорт

8 Филологија. Книжевност 1964
9 Географија. Биографии. Историја 214
Вкупно 3996

1993
Општо. (Наука. Организација. Духовни деј-

0 ности. Знаци и симболи. Документи и публи- 95
кации)

1 Филозофија 26
2 Религија. Теологиј а 54
3 Општествени науки 810
5 Математика. Природни науки 70
6 При-менети науки. Медицина. Техника 295
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. 274
Музика. Игра. Спорт

8 Филологија. Книжевност 1648
9 Географија. Биографии. Историја 234
Вкупно 3506

47

Библиоте1шрство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // БиблиоiТi.ек.арск.а 1Тi.еорија 1t ирш,тик.а

1994
Општо. (Наука. Организација. Духовни деј-

0 пости. Знаци и симболи. Документи и публи- 108
кации)

1 Филозофија 35
2 Религија. Теологија 51
3 Општествени науки 1158
5 Математика. Природни науки 223
б Применети науки. Медицина. Техника 724
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. 387
Му:шка . Игра. Спорт

8 Филологиј а. Книжевност 1558
9 Географија. Биографии. Историја 205
Вкупно 4449

1995
Општо. (Наука. Организација. Духовни деј-

0 ности. Знаци и симболи. Документи и публи- 111
кац:ии)

1 Филозофија 33
2 Рел:игиј а . Теологија 72
3 Општествени науки 1222
5 Математика. Природни науки 241
б Применети науки. Медицина. Техника 843
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. 280
Музика. Игра. Спорт

8 Филологија. Книжевност 1875
9 Географија. Биографии. Историја 203
Вкупно 4880

1996
Општо. (Наука. Организација. Духовни деј-

0 пости. Знаци и симболи. Документи и публи- 125
кации)

1 Филозофиј n 23
2 Религијn. Теологија 87
3 Општествени науки 1230
5 Математика. Природни науки 90
6 Применети науки. медицина. Техника 594
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. 306
Музика. Игра. Спорт

8 Филологиј а. Книжевност 1929
9 Географија . Биографии. Историја 292
Вкупно 4676

48

Библиотекuрстnо, nол.19 (2001), бр. 1-2 // Бнблиmиекарск.а теорија ll 1-:iрпк.1иика

1997
Општо. (Наука. Организациј а. Духовни деј-

0 ности. Знаци и симболи. Документи и публи- 80
кации)

1 Фил03офиј а 45
2 Религија. Теологија 56
3 Општествен.и науки 958
5 Математика. Природни науки 174
б Применети науки. Медицина. Техника 557
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. 194
Музика . Игра. Спорт.

8 Филологија. Книжевност 1518
9 Географија . Биографии. Историја 177
Вкупно 3759

1998

Општо. (Наука. Организација . Духовни деј-
0 ност.и. Знаци и симболи. Документи и публи- 187
кации)

1 Филозофија 47
2 Религија. Теологија 105
3 Општествени науки 1385
5 Математика. Природни науки 154
б Применети науки. Медицина. Техника 584
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографиј а. 499
Му::шка. Игра. Спорт

8 Филологија. Книжевност 1439
9 Географиј а. Биографии. Историја 169
Вкупно 4569

1999

Општо. (Наука . Организација. Духовни деј-
0 ност.и. Знаци и симболи. Документи и публ:и- 148
кац.и:и)

1 Филозофија 73
2 Религиј а . Теологија 133
3 Општествени науки 1455
5 Математика . Природни науки 142
б Применети науки. Медицина. Техника 741
7 Уметност. Уметнички занаети. Фотографија. 488
Музика. Игра . Спорт

8 Филологија. Книжевност 141 Ј
9 Географиј а. Биографии. Историј а 332
Вкvnно 4923

49

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр.1-2 // Библиоiи.екдрс,ш 1иеорија и иракLишш

Литература:

Ј. Поповиќ, Емил В.: Стручни каталог. Београд, 1982;
2. Универзална децимална класификација . Прво македонско средно из­
дание. Скопје, 1986;

3. Македонска библиографија 2. серија Статии и прилози.

Summary

UDK 015-024(497.7)

REVIEW OF BIBLIOGRAPHICAL UNITS IN ТНЕ
MACEDONIAN BIBLIOGRAPHY - Ље 211(1 SERIES АТ
ARTICLES AND SUPPLEMENTS ACCORDING ТО
ТНЕ UNIVERSAL DECIМAL CLASSIFICA TION

PERIOD OF 1990-1999 YEAR

Elizabeta Stoimenova
Sofche Maгkovik

National and Univeгsity Libгaгy "Sv. Kliment Ol1гidski" - Skopje

Tl1is гeview containts bibliogгap l1i ca l нnits in tl1e Macedonian bibliogгapl1y - tl1e 211<1 series of aгti­
cles ап с! Sllppleinents accoгding to tl1e Univeгsal Decimal C\\assif'ication iп tl1e period ol' Ј 990-
1999.

Keyivoгds: ипi11егѕа! c/ecimal class(fical ion, articles апс[ supplemeп.ts.

50

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // БиблиоiПекарска теорија и i1ракПl1.иш

РЕГИСТРИТЕ - СТРУКТУРАЛЕН ДЕЛ
НА БИБЛИОГРАФИИТЕ

УДКОl

Органски дел на библиотекарските печатени изданија се регистрите и
претставуваат составен и многу важен сегмент на целокупниот информа­
тивен систем. Кога се говори за библиографските изданија не смее да се
запостави фактот а да не се напомене дека во секое библиографско издание
потребно е постоење одреден минимум помошни инструменти-регистри.

Библиографија структурирана без одреден минимум помошни реги­
стри би претставувала само наједноставен список на документи или наједно­
ставна книга на регистрирани публикувани документи.

Регистрите се производи од имплементираните содржини во библио­
графијата па од таму можноста од составување мноштво регистри различни
по својот вид: азбучни, предметни, комбинирани. Сите видови ја постигну­
ваат крајната цел на библиографијата т.е. имаат иста информативна функ­
ција . Полифункционалниот карактер на библиографиите е можен заедно со
регистрите. Побарувањето релевантни документи низ содржините на корпу­
сот на библиографиј ата го овозможуваат токму помошните регистри како
примарен влез во нејзината структура. Непостоењето помошни инструменти
кон корпусот на библиографското издание претставува и непостоење на
современиот полифункционален карактер на библиографијата - корпусот на
библиографијата структуриран преку библиотечните единици обработени
според меѓународни правила за библиографски опис можат да го одредуваат
бројот и видот на помошните регистри.

Хиерархиската низа елементи од библиографскиот запис претставува
и хиерархиско отсликување во различните регистри. Па од таму по нивната
природа тие се одредуваат според елементите од записот. На тој начин се
изготвуваат: регистри на автори, регистри на наслови, регистри на издавачи
итн. Создадената база на структурираните елементи на библиографскиот
запис овозможува постоење на толкав број помошни регистри колкав е
бројот на елементите .

51

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр. 1-2 // Библиоiиекарска 1Тi.еорија и 1]рак1Тi.шш

Определбата на библиографскиот центар од составувањето, бројот и
видовите регистри зависи од функциите на библиографијата.

Современото компјутерско автоматизирано библиографирање изврши
впечатливо и решавачко влијание врз подобрувањето на информативната
структура на библиографијата а особено врз зголемувањето на бројот на
овие важни библиографски инструменти. Можноста од ефикасно автомат­
ско колебинирање елементи од записот е огромна.

Што претставуваат регистрите? Тоа се одделни елементи од библио­
графскиот запис (пр. податоци за автори, наслови, елементи од импресумот
одвоени од него во крајниот структурен дел на библиографското издание
или во некои случаи и како посебен сегмент од библиографијата. Врз основа
на овие претходни констатации можеме да заклучиме дека бројот ш1. по­
мошните регистри се одредува според бројот на поодделните елементи од
библиографскиот опис. Тргнувајќи од овие факти секој национален библи­
ографски центар сосема независно, самостојно се определува за бројот и ви­
довите регистри конструирани во библиографските изданија. Бројот и видо­
вите регистри во библиографските центри се основните функции на библи­
ографиите (информативна, оперативна , образовна итн.) од една страна и
можностите на националниот библиографски центар. Компјутерското авто­
матизирано библиотечно работење денес овозможува ажурно и брзо биб­
лиографирање и изработување поголем број регистри, со што информатив­
ната структура на библиографските изданија значително добива во својот
квалитет. Виртуелното составуваtbе регистри и мо)кните колебинации од
елементи на пр. колебинација автор со наслов , наслов со автор итн. го
овозможува современиот автоматски компјутерски систем во библиотеките.

За значењето и важноста на регистрите одлучува ИФЛА. Првите пре­
пораки се нотирани во стандардот ИСО/999, во кој се одредени регистрите
како прилози кон библиографските изданија (одделно) . Потоа следат т.н .
"Упатства за изработување помошни регистри" во кои се истакнуваат зна­
чењето на авторските регистри (индивидуални и колективни авторства) со
нагласка за нивна колебинација со насловите на публикациите. Потоа следу­
ваат препораки за изработка регистри на стандардни броеви на монограф­
ските публикации и периодични изданија т.е. регистри на ИССН и ИСЕН. Се
препорачува да се изработуваат и регистри на издавачи и дистрибутери со
нивните адреси.

Во препораките недостасуваат идеи за составување регистри на аудио­
визуелни материјали и друг вид некнижна граѓа.

Состс1вувањето регистри со вкрстување повеќе елементи обезбедува
сигурност при истражувањето документи од секаков вид, а истовремено од­
говараат на современите информативни потреби.

52

Библиотск~рство, вол.19 (2001), бр. 1-2 // Бнбли.оiТiекарска iТieopuja и и1mкП1шш

Мозаикот претставен преку различните видови регистри понуден во
библиографските изданија илустрира пред се современо популаризирање на
документите.

Кога станува збор за видовите регистри не треба да ги запоставиме
ниту предметните регистри како неделив дел од т.н. "Книга за книгите" . Ме­
тодологијата е на предметизацијата а во континуиран напредок кон нејзино
усовршување. Континуираното усовршување е имплементирано во предмет­
ните регистри чија крајна цел е регистрирање на сите видови документи.

Постоењето предметни регистри имаат значајно место во системот на
научните инфор:мации. Од таму тенденцијата кон создавање и кумулативни
предметни регистри. Широката примена на методот на предметизација т.е .
создавање голем број предметни определници, мноштво разнородни поими
кои ги претставуваат разните науки бара унификација на истите со што би се
постигнал целосен и точен одраз на документите вградени во корпусот
наречен библиографија. Библиографијата е повикана принципиелно да од­
говори на современата состојба и на развојот на секоја националн,1 публику­
вана литература во најширока смисла на зборот. Кај библиографиите со
универзален карактер т.е. со универзално значење максимално се води
сметка при одредувањето на бројот на предметните определници за пред­
метниот регистар при што е неопходно почитување на семантичката теорија
на адекватност за количеството информации и потребите на корисниците .
Примената на принципот на определување предметни определници доведува
до мултиплицирање на истите. Токму заради ова се приоѓа кон пермутација
на предметните поими.

За успешна реализација на Програмата на Универзалната библио­
графска контрола потребно е проширување на инпутот на библиографиите
преку зголемување на бојот на rегистрите чија крајна цел е брза релевантна
информација за задоволување на мноштвото специфични информациски по­
треби на корисниците.

53

Љубицн Мојсова , виш библиотекар
НУБ " Св . Климент Охридски " - Скопје

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр.1-2 // БиблиоГиекарска zueopuja и ирак1ишш

Вовед

УДК 024:004.738.5(497.7)

ИНТЕРНЕТ ВО НАРОДНИТЕ БИБЛИОТЕКИ
ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Во оваа статија станува збор за користењето на Интернет во народните
библиотеки од корисници и библиотекари.

Народната библиотека во постојниот закон е дефинирана како инсти­
туција која е наменета за задоволување на општообразовните , културните и
на други потреби на корисниците главно преку книжен фонд, печатен или
умножен на кој било начин.

Оваа формулација за карактерот на народната библиотека во денешни
услови треба дс1 биде значително променета и би требало да гласи дека е
народната библиотека институција која служи за задоволување на потребите
на корисниците од секаков вид информации. Тоа го потврдуваат и информа­
циите со кои располагаме дека библиотеката во земјите на Западна Европа
игра мошне значајна улога за развојот, не само на образованието, науката и
културата, туку и на стопанството, со тоа што нивните услуги не се сведуваат
само на традиционалното позајмување книги, туку обезбедуваат и проток на
информации од сите области и за различни барања на корисниците. Голема
помош на овој план претставува Интернетот и неговите бази на податоци.

Што е Интернет?

Интернет всушност претставува заедничка поврзаност на голем број
компјутерски мреж:и кои овозможуваат користење најразновидни податоци,
во буквална смисла на зборот, од сите области. Секоја од мрежите се труди
пристапот во неа да го направи што поедноставен со цел да го привлече вни­
манието на "посетителот".

Во последниве години драстичен е развоЈот на Интернетот, а мож­
ностите што ги пружа се најразновидни, од научно-истражувачки, директни
контакти, електронска пошта, купување ... до забава. Сето ова е достапно со

54

Библиотекuрство, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Библиоiиекарска 1иеорија и иракти,ш

одредена минимална техника што во моментот ја имаат дваесетина народни
библиотеки во Република Македонија.

Интернет и библиотеките

Смислата на постоењето и функционирањето на библиотеките се сос­
тои во нивната можност за што поуспешно задоволување на барањата на
корисниците. Тоа подразбира, покрај традиционалната форма - книгата, и
задоволување на бројни други барања што ги имаат корисниците, а до кои
може да се дојде благодарение на технолошките достигнувања.

Од друга страна , тоа пак значи, реорганизација на самата библиотека
за следење на новите технологии, или со обични зборови кажано, воведу­
вање нови облици на дејствување, што бара · посебна едуцираност на биб­
лиотечните работници и нивна трансформација во информатори, а самите
библиотеки во библиотечно-информативни центри.

Во прилог на следење на промените во библиотеките и нивно успешно
инкорпорирање во редовните програмски активности уште во 1996 година ,
Институтот отворено општество на Македонија им додели грантови на 20
народни библиотеки во Република Македонија кои се состоеја од компјутер
и печатач, а за кратко време и најнеопходната опрема за приклучок на
Интернет.

Првиот грант за бесплатен Интернет преку провајдер на ИОО Маке­
донија беше во 199R година, кој беше продолжен уште една година, што
значи 20 народни библиотеки имаа приклучок на Интернет две години.

Моментално состојбата е следна: само три народни библиотеки имаат
пристап на Интернет и тоа библиотеката во Гевгелија со уплатен бизнис
пакет преку МТ-нет, со сопствена веб-страница .(http.:Uwww.t1ib!ioteka.edu.mk),
библиотеката во Тетово, преку локален провајдер и библитеката во Штип која
има 24 часовен пристап и служи како субпровајдер за корисници од Штип.

Кои се придобивките од rрантоnите?

Примарна придобивка секако е првиот контакт со компјутер (дото­
гаш во ниедна народна библиотека немаше таква опрема) ;

можноста за дополнување на опремата и изнаоѓање решенија како да
стане достапна и до корисниците ( создавање првични бази на пода­
тоци во самата библиотека);
користење Интернет за сопствени потреби и за барањата на корис­
ниците и слично;

55

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр. 1-2 // Библиоiti.екарска 1Тi.еорија и ирпк1ии,ш

воведување иновации во популаризациЈата на книгата (изготвување
листи на најнови книги и ел . ) .
Заклучо1<

Имајќи ја предвид состојбата во народните библиотеки во Република
Македонија неминовно се наметнува едно обично прашање: Кои се мож­
ностите што им ги пружа Интернетот?

Би можело да се каже неограничени. Прашање беше како ќе се сов­
лада преминот од еден традиционалистички пристап на задоволување на ин­
формативните потреби на корисниците во друг, кој бара редовна и поинтен­
зивна едукација односно самоедукација. Второ и мошне битно прашање е
што беше мал бројот на библиотечните работници кои имаа познаван"а од
англискиот јазик. И трето: тоа беше едноставно предизвик за промена кон
подобро. Потребата за користење на Интернет-мрежата беше добра при­
чина за посетување курсеви за англиски јазик кои беа организирани за сите
вработени во одредени библиотеки (на пр. библиотеката во Гевгелија). Пок­
рај тоа, скоро сите библиотечни работници посетуваа курсеви за компју­
терските програми (WORD; EXCEL и др.), а од страна на ИОО - Македонија
беше организирана обука за Интернет за сите народни библиотеки. Тоа
значи дека за кратко време голем број библиотечни работници од народните
библиотеки ги добија основните познавања од компјутерските програми и
Интернет.

Во овој период во Република Македонија се инсталираа повеќе веб­
страници на македонски јазик , така што пребарувањето веќе е многу оле­
снето .

Исто така сопствениците на голем број бази на податоци, инсталирани
на Интернет, сиве овие години наназад прават многу промени во подобру­
вање на самата форма и содржина на страницата со единствена цел­
поедноставување на пристапот до бараната информација.

Заради сево ова треба да се направи напор да има народната библио­
тека редовен пристап на Интернет.

Ѕшnшаrу:

ТИIЅ ARTICLE CONCERN ТИЕ POSITION AND USE OF INTERNET АТ
ТИЕ PUBLIC LIBRARISES IN ТИЕ REPUBLIC OF MACEDONIA.

Слободанка Дуева , виш библиотекнр
Матична библиотека "Гоце Делчев " - Гевгелија

56

Библиотсr<арстnо, nол.19 (2001), 61>. 1-2 // Б11бл11m11е1шрс!(.а 1Тiеорија 11. i1pm0Тi.11кa

УДК 025.22

ЗАДОЛЛ(ИТЕЛНИОТ ПРИМЕРОК И ЗАКОНСКАТА РЕГУЛАТИВА

Според Генералната конференција на ООН за образование, наука и
култура, одржана во 1970 година, библиотеките во поглед на своите фондови
и функции можат да бидат: национални, народни, библиотеки на установи за
високо образование, општонаучни, специјализирани и училишни библио­
теки.

:Националната библиотека, покрај другите функции, претстатзутза збир­
ка на севкупниот пишан (независно на каков медиум) материјал на еден
народ односно еднс1 држава, со цел да го собира , обработува, заштитува , чувс1
и да го дава на користење. Еден од начините на комплетирање нс1 значнен
дел од нејзиниот фонд е регулиран со посебен закон кој ги обврзува псча­
тарите или издавачите д:1 и доставуваат примерок од секој печатен или од
мс1териј,ш умножен на друг начин. Добивајќи го, таа ( освен неговата заш­
тита, користење и чување) има ·обврска да го регистрира во национални биб­
лиографии, а во последните децении од минатиот век и во автоматизирани
бази на податоци. Ваквиот законски регулиран начин на комплетирање на
фондот се нарекува задол.Ј1си1uелен Примерок.

Постојат повеќе сродни дефиниции за задолжителниот примерок.
Како најсоодветна може да се каже дека е онаа која вели дека е тоа при­
мерок кој издавачот/печатарот има обврска врз основа на законска регула­
тива да го достави бесплатно до секоја организација определена со закон
заради заштита , чување и користење. Можеби од оваа дефиниција треба да
се и:веме зборот бесП.лшУt.н.о зашто задолжителниот примерок може да биде
бесплатен (најчесто), а може да биде целосно или делумно платен, во завис­
ност од важечките закони или направените договори во државата.

Потеклото на задолжителниот примерок треба да се побара во по­
далечното минато. Уште во Римското Царство со закон биле предвидени
стр()ГИ казни за оние кои со збор или писмено нанесувале јавна навреда или
Ч ' :-1,r. Овој пример подоцна го применувале и црковните власти кои ги осуду­
вале тс1квите јавно објавени материјали. Цензурирањето на се што добива

57

Бпблпотекарство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // БиблиоiТiекпрскп теорија u z7.1mк1u1.uш

јавност е се понагласено и во наредниот период. Така, уште во 14. век, се по­
јавуваат почетоците на превентивната цензура без која не било можно не­
кое дело да се објави ако претходно не се добие дозвола од одредена инсти­
туциј а. Како потврда на тоа, најчесто на насловната страница на книгата
стоел изразот кум лиценцијп (cum licentia) , кој означувал дека е таа печатена
со дозвола на световните или црковните власти. Според некои извори, пра­
вото на цензура за прв пат го добива Парискиот универзитет во 1323 година.
Со појавувањето на печатниците , превентивната цензура добива ново
значење. Дури тогаш започнува систематски да се дефинираат и примену­
ваат прописите за цензурирањето, бидејќи на властите им станало јасно кол­
каво значење може да имаат отпечатените материјали. Пред пуштањето во
јавност , еден примерок од отпечатената публикација се давал на институци­
ј ата задолжена за цензура каде се споредувал со оригиналниот, претходно
предложен ракопис за печатење. Тој цензуриран примерок останувал кај
цензорот како награда за неговиот труд, а едновремено и како обврска за
чување и заштитување на отпечатените публикации. Врз основа на прет­
ходно кажаното, нема да се погреши ако се каже дека е цензурираниот
примерок претходник на задолжителниот примерок.

Како прв законски акт со кој се бара да се прибираат печатените
работи во библиотеките се смета наредбата што ја донел францускиот крал
Франсоа I на 28 декември 1537 година. Со оваа наредба францускиот крал
вовел нов принцип за збогатување на библиотечните фондови. Тој им
наредил на печатарите и книжарите да ја депонираат во библиотеката на
дворецот Блоа секој а книга што се продава во кралството. За време на
Француската револуција (1789), во име на демократијата и слободата, овој
акт-наредба се укинува, а во 1793 година повторно се воведува.

Вака дефинираниот принцип на прибирање на печатените публикации
почнува да функционира и на други простори, а со тоа започнува и организи­
раното збогатување на фондовите на одреден број библиотеки . Како резул­
тат на тие искуства, во 17. век почнува нагласувањето на научната цел на
задолжителниот примерок, а кон крајот на Ј 8. и во 19. век почнуваат да се
појавуваат законски прописи кои децидно укажуваат на обврските за доста­
вув1ње на задолжителниот примерок. Тоа е резултат на сознанието дека има
особено значење задолжителниот примерок за науката и за културата на
еден народ, држава или регион. Меѓутоа треба да се забележи дека не биле
самостојни тие прописи, туку најчесто биле приклучени кон законите за цен­
зура, законите за печат или кон законите за заштита на авторските права.

На територијата на поранешниот СССР задолжителниот примерок за
прв пат се појавува во Ј 588 година кога и се доставува по еден бесплатен
примерок на Државната библиотека во Рига (подоцна библиотека на Лат­
вискиот универзитет), за збогатување на фондот. Како општодржавен за­
конски принцип, задолжителниот примерок започнува во 1783 година со

58

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр. 1-2 // Библ1ш111екарска iueopuja тt nршаuшш

зс1должително доставување на еден бесплатен примерок на библиотеката на
Академијата на науките во Петербург. Од 1810 година задолжителниот
примерок го прима Јавната библиотека во Петербург (подоцна БиблиоiПетш
iiуб.rшчншl им. Салiиt7tковп.-П1,едрина). Оваа привилегија во 1862 година се
пренесува на Библиотеката на Румјанцевиот музеј во Москва (подоцна Биб­
лиошека СССР им .. В. И. Ленина) , а подоцна започнува добивањето на
задолжителниот примерок и во други поголеми библиотеки.

Во Србија, Законот за печат од ] 870 година е првиот законски акт за
задолжителен примерок со кој се предвидува секој печатар односно издавач
да доставува по три примероци на Државната библиотека . Овој закон
значително се подобрува со измените и дополнувањата од 1881 и ]884 година.
Националната библиотека на Хрватска своето право на задолжителен
примерок го има од 18 октомври ] 837 година со Одлуката на Унгарстшош
намесничк1.1. совеГи .за ileчaiueнu paбoiuu од ХрвтТtскп. и Слпвонија. Со Зако­
ноLТi .за ПечтТt од 17 мај 1875 година тоа право е потврдено, но тој не се одне­
сувал за весниците и не ги опфаќал Далмација и Истра.

Во Бугарија првиот законски пропис за задолжителен примерок е до­
несен во Ј R79 година .

По обединувањето на Србите, Хрватите и Словенците во една држава
- Кралството Југославија, во ] 919 година е донесен Законот за печат, во кој
се дефинирани и прописите за задолжителниот примерок. Според тој закон,
секој печатар бил должен да доставува по 3 бесплатни примероци на Народ­
ш1тп библиотет«1 во Белград, а по еден примерок на Свеучилишшпа библио­
тека во Загреб и Лицеалната библиотека во Љубљана. Овој закон, со одре­
дени промени во 1925 година , функционира до Втората светска војна односно
до распаѓањето на Кралството Југославија. Оттогаш ш1 до формирањето на
Југословенската федерација може да се каже дека не функционираат закон­
ските прописи, а со тоа и добивањето на задолжителниот примерок.
Исклучок од ваквата состојба се одделни делови на Кралството Југославија.

По ослободувањето, односно по формирањето на Демократска Феде­
ративна Југославија, се донесуваат законски прописи кои го регулираат при­
мањето на задолжителниот примерок. Првиот законски акт за задолжителен
примерок е Решение за досzТtпвуене на utiПaмilпнuiПe ilpeдмei71u на iПертТtо­
ријшТtа на Југославија од 8 ноември ] 945 година, донесено од Националниот
комитет зп ослободување на Југославија , а објавено во Службен лист на Де­
мократска Федеративна Југославија бр . 4/Ј 945. Според овој акт секој печатар
на територијата на Југославија треба да доставува по 8 ( осум) примероци од
сета печатена или граѓа умножена на друг начин, од кои 2 (два) до Пове­
ренството за просвета на Националниот комитет за ослободување на Југо­
славија во Белград , а по еден примерок на поодделните федерални единици
односно републики. До ослободувањето на земјата печатниците ги доставу-

59

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Библиоiиекпрс:ка 1иеорија и nрак1иика

ваат сите задолжителни примероци до поверенствата за просвета на репуб­
ликите на чија територија се наоѓаат. Тоа значи, обврската за примање и
распределување на задолжителните примероци ја имаат републичките
поверенства за просвета. Како печатени работи (граѓа) се наведуваат: книги,
брошури, списаниј а, весници, музикалии, графикони, печатена графика, ле­
тоци, плакати и други печатени или литографирани материјали . Од об­
врската за доставување се изземаат службените и трговските формулари,
посмртниците, рекламните огласи и ел . Ова решение дава можност секоја
федерална единица според потребите на својата територија, да одреди и до­
полнителен број задолжителни примероци.

Во Република Македонија, пред донесувањето на овој законски акт (8
февруари 1945 г.) , Президиумот на АСНОМ на 18 јануари 1945 година доне­
сува Решение, со кое печатниците треба да испраќаат бесплатно по 3 приме­
роци од се што се печати на Народната библиотека во Скопје. Во текстот на
ова решение е нагласено дека обврските што произлегуваат од него важат
до ослободувањето. Според ова може да се заклучи дека званично и за прв
пат примањето на задолжителниот примерок во Република Македонија
започнува со донесувањето на спомнатото решение на АСНОМ, односно од
18јануари 1945 година.

Сојузниот законски акт на новоформираната држава во функција е
неполни шест месеци. На 20 јули 1945 година е донесен нов законски акт
насловен како Уредба за задолжшиелно досLТiавување на Lшuп.м.ilаншие
с1ивари (Службен лист на Демократска Федеративна Југославија , бр.52/Ј 945
год.). Овој акт, во однос на претходниот, се разликува во следново:

• бројот на задолжителните примероци е зголемен на 15;

• примероците се доставуваат до Државната централна библиотека на
Демократска Федеративна Југославија во Белград 1 ;

• во описот на печатените работи како задолжителен примерок се дода ­
дени географските карти.

Од горенаведените 15 примероци, Државната централна библиотека
во Белград задржува 5 (пет) од кои 3 (три) за својот фонд, 2 (два) за размена
со странство, а по 2 (два) примерока испраќа до централните библиотеки на
секоја република каде не се издадени овие примероци. За овој законски акт
треба да се забележи дека предвидува да Й се доставуваат на чување на
Државната централна библиотека и оние печатени работи чие слободно дис-

1 На 20 јули 1945 година (Службен лист на ДФЈ, бр. 52/1945 г.) е донесена Уредба за
прогласување на Државната централна библиотека на Демократска Федеративна
ј уго'славиј а.

60

Библиотсшарстnо, nол.19 (2001), бр.1-2 // Библ1.1m11.е1<:прош iПеорија и i]рпн:111.шт

трибуирање од кои било причини не е дозволено. Тоа значи дека цензурата и
задолжителниот примерок повторно се наоѓаат во ист законски акт.

По полни осум години, во јули 1953 година, се донесува нова Уредба .за
задол.жиiТiелно досiiiавуење шта.мГiанu стварu (Службен лист на Федера­
тивна Народна Република Југославија, бр.27/1953), за чија содржина, во од­
нос со претходната, треба да се забележи следново:

• Бројот на задолжителните примероци што ги доставуваат печатниците
се намалува на R (осум). Од овој број , печатниците 7 примероци директно
доставуваат до централната републичка библиотека на чија територија
се наоѓаат, а 1 (еден) примерок до Библиографскиот институт на ФНРЈ
во Белград2 .

• Централната републичкс1 библиотекс1, од седумте задолжителни приме­
роци што ги добива, 2 (два) задржува за себе, а по 1 (еден) примерок ис­
пра~<а на останатите пет централни републички библиотеки.

• Од задолжително доставување се изземаат печатените работи што се со
доверлив карактер. Но, обврската за трајно чување најмалку на 2 (два)

. . .

примерока од нив Ја има онаа институци.1а по ЧИЈ налог се печатени.

• Изоставено е чувањето во централните библиотеки на оние печатени
работи чие дистрибуџ:рање не е дозволено.

• За потребите на меѓународната размена, H<l Библиографскиот институт
на ФНРЈ издавачите треба бесплатно и на свој трошок да му доставуваат
по Ј 5 примероци од своите изданија.

• Како инструмент за контрола, печатниците и издавачите имаат обврска
месечно да доставуваат извештај до Библиографскиот институт на ФНРЈ
3а она што е отпечатено односно И3дадено.

• Кон печатените работи, како задолжителен примерок, се вклучуваат
уште и атласите и сепаратите.

Разгледувајќи ги разликите меѓу двете уредби може да се забележи
дека вкупниот број на задолжителните примероци, не3ависно дали тој се до­
бива од печатниците или од издавачите, не е помал од Ј 5, туку е зголемен на
23 примероци.

На Уредбата од 1953 година и претходат уште три законски акти кои
се однесуваат на задолжителниот примерок и тоа:

2 На 6 септември 1949 година (Службен лист на ФНРЈ, бр.77/1949) е донесена Уредба
Ја основање и работење на Библиографскиот институт во Белград.

61

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр.1-2 // Библ1ш1Тtекарска теорија u 11ракtТ!.1,uш

] . Уредба за основање и работење на Библиографскиот институт на ФНРЈ
(Службен лист на ФНРЈ, бр.77/1949);

2. Наредба за задолжително испраќање на печатените работи до Библи­
ографскиот институт на ФНРЈ (Службен лист на ФНР.Т, бр.109/1949) ;
З. Наредба за задолжително испраќање на печатените работи до Библи­
ографскиот институт на ФНРЈ (Службен лист на ФНРЈ, бр.6/1951).

Според првиот акт, сите издавачки односно печатарски претпријатија
во ФНР.Т треба да му испраќаат на Библиографскиот институт во Белград по
2 (два) примерока од своите изданија. Со наредбата објавена во Службен
весник на ФНРЈ бр.109/1949, секој издавач и печатар треба да испраќа не по
два, туку по 1 ( еден) примерок од сите печатени работи. Во случај кога е
издавачот и печс1тс1р (и обратно), на Библиографскиот институт на ФНРЈ
треба да се испратат по два примерока. Наредбата ·од 1951 година предвидува
секое печатарско претпријатие во ФНРЈ да доставува по 2 (два) примерока
од сите печатени материјали нс1 Библиографскиот институт во Белград .
Покрај ова, со оваа наредба се задолжуваат органите на власта (народни со­
бранија , претседателства на влади, министерства , дирекции, управи и ел.) и
други државни органи да испраќаат по 15 бесплатни примероци од сите пуб­
ликации што ги издаваат како свои званични изданир.

Последен сојузен акт што го регулира прашањето на задолжителниот
примерок е ОсновниоiТi закон за досiиавување ileчaitleнu рабоГии на оПре­
делетш. усiПанови донесен во 1965 година, а објавен во Службен лист на ФНРЈ
бр.15/1965 . Според големината и содржината, овој закон е многу сличен со
уредбата од 1953 година. Разликата е во вкупниот број задолжителни приме­
роци, вклучувањето на грамофонските плочи и висината на паричната казна
за оние што нема да ги почитуваат одредбите од законот.

Новиот закон предвидува печатниците да доставуваат ] 0 (десет)
бесплатни примероци, од кои 1 ( еден) на Југословенскиот библиографски
институт (поранешен Библиографски институт на ФНРЈ) и 9 (девет) на цен­
тралната библиотека на републиката на чија територија се наоѓаат. Од де­
ветте примероци, централната републичка библиотека задржува два за
своите фондови, а по еден примерок испраќа до петте централни библиотеки
на другите републики и на двете централни библиотеки на автономните пок­
раини. Со овој закон, за прв ш1т централните покраински библиотеки во
Нови Сад и Приштина, станаа депозитни библиотеки за севкупната југо­
словенска печатена продукција.

Согласно чл. 14 од овој закон, во Законот за библиотеките (Службен
весник на СРМ бр.14/1965 година), во членовите 28 и 29, беа одредени посе­
бни обврски за печатниците во Република Македонија. Во чл.28, покрај
задолжителните примероци предвидени со сојузниот акт (Основниот закон

62

Библиоте1шрство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библиоi7lекарска теорија u ПршсiП111ш

за доставување печатени работи до определени установи) , печатниците
треба да доставуваат уште три примероци во Народната и универзитетска
библиотека во Скопје. Во 1972 година, Собранието на Социјалистичка Ре­
публика Македонија, на 18 септември донесува републички акт - Закон за
доставување печатени работи до определени установи (Службен весник на
СРМ бр.34/1972). Новодонесениот републички закон предвидува доставу­
вање 14 (четиринаесет) бесплатни примероци од кои 13 (тринаесет) до
Народната и универзитетска библиотека "Климент Охридски" во Скопје и Ј
(еден) до Југословенскиот библиографски институт во Белград. НУБ "Кли­
мент Охридски" од добиените примероци, три задржува за своите фондови, а
по еден примерок доставува до централните библиотеки на другите пет ре­
публики, до централните библиотеки на двете автономни покраини, до ма­
тичните библиотеки во Штип и Битола и до Македонската академија на нау­
ките и уметностите (МАНУ) .

Како посебна измена во однос на последниот сојузен закон, може да се
каже дека се членовите 9 и 10. Во првиот (чл. 9) се кажува дека за пуб­
ликација печатена надвор од територијата на Македонија обврска за доста­
вуван,е 5 бесплатни примероци до НУБ "Климент Охридски" има издавачот.
Од нив два задржува за своите фондови, а по еден примерок испраr<:а до биб­
лиотеките во Штип и Битола и во МАНУ. Со вториот (чл . ] 0) секоја
печатница е должна, покрај претходно спомнатите 14 примероци, да доста­
вува по еден бесплатен примерок на општинската матична библиотека на
чија територија се наоѓа. Кога кон ова би ја додале и обврската на
издавачите за доставување бесплатни примероци до Југословенскиот библи­
ографски институт, а чиј број се определува на почетокот на секоја година со
договор меѓу НУБ и Југословенскиот библиографски институт, вкупниот
број на задолжителни примероци не би бил помал од 30 (триесет). Вака го­
лем број задолжителни примероци е веројатно резултат на лошите искуства
со книжните фондови што се стекнати по многуте војни и природни непо­
годности (поплави, земјотреси и ел.) што се случувале на овие простори.
Можеби затоа е одредена концепцијата за дисперзи1а на задолжителниот
примерок во повеќе библиотеки.

Законите за задолжителен примерок во другите земји предвидуваат
многу помалку примероци, обично од 1 до 8, освен во поранешниот Советски
Сојуз каде во педесеттите години од минатиот век вкупниот број на
задолжителни примероци бил 398. Од овој број 119 примероци биле
бесплатни, а осташ1тите 279 биле платени.

Независно од големиот број задолжителни примероци, печатарските и
издавачките претпријатија во Македонија подолг период коректно ги испол­
нуваа своите обврски. Меѓутоа, во втората половина на 80-тите години од
минатиот век, новонастанатите општествено-економски услови, а особено се
понагласените принципи на пазарната економија, доведоа до повремено

63

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр. 1-2 // Библиmиекарска iTieopuja и ирак1иика

непочитување на законските обврски. Имено, печатарските и издавачките
претпријатија во одделни случаи беа подготвени попрвин да ги прифатат
казнените одредби од законот отколку да издвојат бесплатни примероци од
некои скапи публикации.

Појавата на инфлацијата ги "поттикнуваше" печатарските и издавач­
ките претпријатија на се позачестено непочитување на законските обврски.
Како превенција од ваквата појава беше донесувањето на Законот за из­
менување на Законот за доставување печатени работи до определени уста­
нови (Службен весник на СРМ бр.51/1988) . Измените се состоеја единствено
во драстичното зголемување на паричните казни за непочитување на закон­
ските обврски.

Чувствувајќи ги законските обврски како еден вид данок, а убедени
дека нивните печатени производи треба да се платат, се покренува иници­
Јатива за преиспитување на законитоста на дел од законот што се однесува
ш1 бесплатното доставување. Оваа иницијатива и распаѓањето на СФРЈ на­
правиЈ а многу неповолни услови за комплетирањето на законскиот за­
должителен примерок. Некои од печатниците, свесни за неговото значење,
продолжиј а редовно да го доставуваат, други делумно, а трети настојуваа тоа
да го прават исклучиво со наплата. Сето тоа придонесе значителен дел од
македонската печатена продукција да не влезе во фондовите на библио­
теките .

Како најнеповолен период за комплетирање на задолжителниот бес­
платен примерок е почетокот на 90-тите години од минатиот век, до донесу­
вањето на актуелниот Закон за задолжителен примерок (Службен весник на
РМ бр.11/1994).

Новиот закон значително се разликува во однос на сите претходно до­
несени закони за задолжителниот примерок. Прва и најсуштествена разлика
е што задол)кителните примероци веќе не се бесплатни туку за нивното
обезбедување, заштита, чување и користење се обезбедуваат средства од
буџетот на Република Македонија. Второ, максималниот број на задол­
жителните примероци е 5 (пет) . Трето, како приматели на задолжителните
примероци се појавуваат следните институции: Народната и универзитетска
библиотека "Св. Климент Охридски" - Скопје, Народната библиотека "Гоце
Делчев" - Штип, Матичната и универзитетска библиотека "Климент Охрид­
ски" - Битола, Кинотека на РМ и Музејот на Македонија (Археолошки, Ис­
ториски и Етнолошки). Четврто, видот на материјалот за задолжителен
примерок е значително проширен. Дел од него се прима во 5, дел во 3, а дел
во еден примерок. Во НУБ "Св.Климент Охридски" се доставуваат по пет
примероци: книги, периодични публикации, патенти, стандарди, нотни за­
писи, репродукции на ликовни дела и цртежи, картографски материјали,
поштенски и таксени марки, календари, програми, проспекти, летоци, пла -

64

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Биriлнт11.е1шрск(l tТteopuj(l 11 11рш<:1Тitl!(П

кати, каталози, разгледници, фотографии , дијапозитиви , грамофонски пло­
чи, носачи на тон (магнетофонска, магнетна и друга лента) и др. По три
примероци од секоја нова држ.авна пара (банкнота и монета) се доставува до
Музејот на Македонија. Обврската за доставување на парите ја има Народ­
ната банка на Македонија . Еден примерок од носачот на слика и тон (тонска
копија на филмска лента, видеолента и др . ) што се умножува и е наменет за
јавност, се доставуnа до Кинотеката на Македонија. Еден примерок од од­
бранетите докторски и магистерски трудови се доставуваат до НУБ
" Св.Климент Охридски" . Од граѓата што ја прима НУБ "Св. Климент
Охридски" во пет примероци, три задржува за своите фондови, а по еден ис­
праќа на матичните библиотеки во Штип и во Битола.

Согласно обврските од законот, НУБ "Св.Климент Охридски" , како
подзаконски акт во Ј 995 година донесе Правилник за задолжителен при-

. .

мерак, со КОЈ детално се регулира неговиот вкупен третман и за ЧИЈа примена
има добиено согласност од Министерството за култура.

Законот за задолжителен примерок претставува еден од важните
правни акти не само во областа на библиотекарството туку и за културата на
секој а земја. Врз негова основа бројни генерации, во :минатото но и денес,
можеле и можат наследеното да го збогатуваат и да го сочуваат за генера ­
циите што наидуваат. Овој закон е особено важен за сите национални биб­
лиотеки. Затоа УНЕСКО во 1970 година даде дефиниција со која кажува
дека основната функција на секоја национална библиотека е :
1. Целосно комплетирање на сопствената национална книжна продукција;
2. Издавање на национална библиотрафија.

Ова е потврдено и во "Основните ставови" изнесени на Советувањето
на директорите на националните библиотеки во рамките 42-то заседание на
ИФЛА, одржано во Лозана Ј 976 г.

Анализирајќи ги законските прописи што го третираат прашањето на
задолжителниот примерок, неодминлив е првичниот впечаток дека постојат
две спротивставени страни - едната со задолжение бесплатно да се дава
(печатници, издавачи, автори) , а втората со привилегија бесплатно да се
прима (библиотеки, музеи и ел.) . Оние што даваат мораат да сфатат дека
примениот, средениот, обработен и заштитен задолжителен примерок е од
непроценлива вредност. Сочуван кај оние што го примаат, задолжителниот
примерок им користи и на самите печатници, односно издавачи и служи како
доказ за нивната дејност во определен период, а бесплатно објавен во на ­
ционалната библиографија и вклучен во автоматизирана база на податоци
може да послужи во комерциЈални цели како реклама . Накусо, придонесот
од задолжителниот примерок е повеќестран.

• Во интерес на библиотеките е да имаат богат и разновиден фонд.

65

Библиоте1шрстnо, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Библиоiие,шрска z"ueopuja и i1рак1Тiика

• Во интерес на печатниците и издавачите е да биде нивната продукција
забележена и запаметена .

• Во интерес на авторите е да бидат нивните ЈЈ:ела евидентирани, зашти­
тени, користени и сочувани за идните генерации.

• Во интерес на корисниците е да добијат брза и точна информација и да ја
добијат бараната граѓа во раце.

Тоа е еден од начините да се спознаат културните вредности на една држава,
да се бараат и за нив да зборуваат бројните домашни и странски корисници
денес и во иднина.

Литература:

Ј . Basovic, Ljllbiпka : Pтilog pтoblematici depozitпog cuvaпja foпdova. - Во: Iп­
foтшatika. - Год.20(1986), 4, с.245-249.

2. Димитрова, Лилј ана; Кирјазовска-Јовановиќ, Ники: Лексикон : библио­
текарство, книжевност, издаваштво, печатарство , информациска наука. -
Скопје : Матица македонска, 1999.

3. Книговедение : знциклопедическиЙ словарb. - Москва : Советска51 знци­
клопеди5I, 1982.

4. Qб51зателиљrЙ зкземпл5Iр произведениЙ печати - основа библиотечно­
библиографическоЙ де5Iтелbности : тезиси докладов. - Ленинград : Биб­
лиотек(! Академии наук, 1984.

5. Решение на Президиумот на АСНОМ од 18.1.1945 (архивски документ).
6. Службен весник на РМ, бр.11/94.
7. Службен весник на СРМ, бр.14/65; 34/72; 51 /88.
8. Службен лист на Демократска Федеративна Југославија, бр.4/45; 52/45.
9. Службен лист на СФРЈ, бр.15/65.
10. Службен лист на ФНРЈ, бр .77/49; 109149; 6/51; 27/53.
11 . Совершенствование организации депозитарноЙ системbI хранени51 фон­
дов : методические рекомендации. - Москва : Государственн.а51 ордена
Ленина библиотека СССР имени В .И.Ленина, 1988.
Ј 2. Tadic, Katica: Rad u kпjiznici. - Opatija: Naklada Вепја, 1994.
Ј З. Hergesic, Bгanka: Obavezni prirnjeiak - povlastice i duzпost. - Во: Vjesnik bib-
liotekaгa Hrvatske. - Zagreb, 12(1966), З-4, с.97-107 .

бб

Димитри Димитров, виш библиотекар
НУБ "Св. Климент Охридски " - Скопје

Библиотеш,рство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Прикази и рецензии

УДК 016:091(497.7-Rl)

НОВООТКРИЕНО, НЕПРОЦЕѓIЛРIВО ДУХОВНО,
КНРПЈ(ЕВНО-ИСТОРИСКО РАКОПИСНО НАСЛЕДСТВО

проф. Виолета Мартиновска
Народна и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски ", Скопје

Археографската (старословенска, ракописна збирка) е есенцијален ,
сто.жерен национален, книжевно-културен репрезент во ОВОЈ храм на
уметноста и на нејзиното височество, книгата. Оваа археографска
збирка во својата древна ризница поседува , негува и проучува над 300
оригинални ракописи, пишувани од неуморните раце и огромната
љубов на, најчесто, анонимните пишувачи од различни периоди. Нај ­
стариот ракопис датира од 13. век. Тоа е т. н. Посен триод, пишуван на
пергамент.

Описите кои следуваат се напrавени според ш1јвисоките научни достиг­
нувања на палеографијата (јазик, писмо, орнаментика, водени знаци,
поnез, содржина, провениенција, записи, забелешк;~). Специфичен е и
начинот на нивното пронаоѓање. Најчесто, ракописите се пронаоѓаат со
континуирани теренски истражувања во запуштените и подзаборавени
манастирски олтари и црковни депоа ширум целата земја. По нивното
пrонаоѓање истите подлежат на конзервација и реставрација, а потоа
на микрофилмирање и научно опишување . Нивната вредност се зголе­
мува постојано , со зголемувањето на нивната старост. Утврдувањето на
македонската редакцир на ракописите, несомнено го потврдува пос­
тоењето на кирило-методиевската културно-книжевна традиција и кон­
тинуитет на овие простоrи.

/(лучии зборови: 1-~овоmТt.криени сiТшрословенски ракт7.иси, научна иа­
леоiрафија (т7.и.си)

67

Библиотекарt.-тво, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и рецензии

ЦЈ'?()ХОЏ~пчињс1(0-ИЗВОР1IО.ВВАЈ1ГЕПИЕ.- :ВЕЗЈУСОВА.: •
.. iИЛ1(ЕД(!Ј11СЙА iiEдЛl<Illf.lA O д lfE11JPTii(ГA)JlE113RTJ:IIiit

, . .. . . . ·. . ... · Jiii Х1-''ЈВВ[(' . . ,

. Хсiбшдi<1: 43 :х/ 27 }ѕ . си, :2з9 1111с., _
тови.'аб 110~IeTOK()::r 1l •Ua' i<paJ~)i~нe~ ~

=·:' , ... , . ·,... '.:' •,:;/, . .. _: •. ·,,. '>- . v .. ' • ..,...
дocтacvшiNr некопкv ... листоnи. Се
cpeIC.~iJЗ,~taТ 11 {)(:'t'~'l.'O;jи ,од: ИСуЧени .
'L:Г 11:.' . д11сто;вн . .t1д л .. • ;). му -н◊дqстасува·
це.сната и.долна·:rд 1~шрrн1та: л. 84:во
средин:а·r~,i :има М.аЈЈа дупiш .. .В.а ,ЛИС­
'Ј:ор,Ј.џ·е Ј4ј 21} 44, 156 И 191 им •не~
r,i:oc1'ncyna:. дecш;.'1':1 itaprднa . На л11с­
тоiзите20 ·11139239 им не.достас\\1.ва . . .,_ . r ...... ~ , . .., .. , ., ,., . . ј • • • .,;,.
цолна1п1 r-.-1I1 pr1f:ш{, На .л:истовн1'е · 75,
....,t. ·i ·14 .',.lj ;. ··, 1·-:,:.. ·•.: · ·, ...• , ,е., · , · , . ,,· ·
.1 \\) , .. Ј , , • . .\\.\\)~ . ~7Ј -им: cf!.t;Д(}C:t',t,f)'вa
1.џiсшrт;:1 ма'р'.гншi.· с.<1 Дел· (Jf~ ·iе1i6тот.
Ј1<1 л„ 7~ , ~1у недос:гасувi ropHI!T<l
1!07f()BИiia . ОД , .ЈШС'Ј'()'):, Хар"Ј;тјј а.та . е
тpoiltHa Н HpiJ ДОПИЈ) ·te Oцд,eлyi1fi<iT
· МtЏЈИ •Парченцq_' од -кр11Ј;fП1\\!'f: на лис~
т6Lшт~ .. Во,ракопп-с6'( об:слеж:~11Й се

. Н ··Кда·r·ер:F.ШОUд~ Од, првиbт I(}.1i,тcp,
ДИ()f{ џеј.{0(,'ТасуваqТ 4'·.iШCia, ОД Ј;Џ:~Т­
тиот' Ј ЈЏIИ',(\\t( ДС1~6Т1;И:b'i: ) ! десе-1'w
TJ-I<JT 4. дП6Тr\\ . ()Д Јддлi.tес~уfтi1<л•·: ;:х
·· д1~аНаесеттио·:~: 2 листа • . одче'гНри•
наесет.Јиi:У1' З ;шета, од петнаесе:r-­
. 'l'ЙО'1' ·-н-: lJJCCПaeCC.TT_li<:Y[~ ···· Ѕ J11t<:iгi1; ОД .

.. · дел:~,ТШl(;С~'[:'l'НО'I' •• 4 J)JICTa, ОД Дil .[\\e­
ceтrrk"IT ' . 2 ЛIЈСТ1'1о •• ОД ;.iлассет и.

. . п·,{:iЙОТ 3 : Јf~ста, OJt\\џ3~1;ecei 11 .JiT{}•
гi1от 2 .rшс1'Н, од. дваесет и трет1.10'1'
:н ЦЈЧ1есет и .IПССТПОТ 1 лист, :од
ДЈ3ассет и дen~~iтiroт н 'l'РИОСС;Г1'1iо1:
· 9. ЛН(':ТОЙII, од трпссет н лторио•г и
'J:pHG-CeT JI третиот б ЛН:СТ(ШИ;, . од
'"!).If~.,.,,,,T· 11 t.f"''''[~J)'·1•0.c·-\\ , " ·1r1r~1••·1 ·р~ · Ј . . ,•.:t;,,._, . . 1;;, ' : .. -~ .),1 ? ,. , . .. с,.С. " · , . . ,!~

· копњсот е рестанрнрап и· кон3е:рни­
т1· 1 •·' · ·!'( ·,T J':)iT~ "•·(C' r;, ;r:.,:.,,,.,! ,,1,...Ј·····' о••; ..:- ·п ·_
·1···~ р. ,· } ..1: · .Гl,, .. 1':> . ,.m •.... l'\\:-,.r.N " ..• 1 .. ;ч,,{,А
скri"во„скх,пје. ;ло 2000·:год. ·,

, ,

· Ј.(онзердаднјt1t1'а .. и р,с-с~1)1џрадиЈата
јатrа11равн Жii:BI{O Хриаов. . . '.

Гlu(',;ш1: Ид~нтf{•,(t~н: број редrт.п~ .
· · ло 25- редf1 1ra тrошiџ.- · C'l'/:,ait:ш.t~i : ·

· Ј>аско.плrо :ка:а:играфско :iс;тџn1:Х:о
ЦНСЈ,,{(} ,од ХУ1 :в,еК,,' Д}!{нiф(чк . прн~
вопис.. Голе1•ШQТ ер . i6бrтiiYi6 с:е
ср.еќ'с'lЈ{ а до пр~д.Ј! ози1:е Ј,г,r~р,.ефн.!;{ си~

. Тр,а МЈЏЈНОТ ер :ira'\\{pi1j6\\[()Д _зt19poзi ... ·

68

:Се сре1<сiва~~т:if9еу3р1штс ж ц 'Jf-, Ф:нi
-у~nтуван:1· џч . лррп:ис oч ··jytQJ3 ра- ·
Копие. јiг: ·'ж се cpeii\\~E! IJ::1 :~11:,;·JO};;;
. лp1.,~l<d.'\\X?i', 1 на л .. 58: с;;;тн/ :и с.тr; •. f,\\ . ·се .
epercaвa ; ~Ia Jf; · 58:, N'Gti\\AПY-1 . ,;Ј,Iа, л:: 9,Й; '
rii и c.i •.Иf!t_t~ерпукциј,iЈ{t ~,)/~рнзi~.

• • •• 4 • •

tfa·co 1:очкн,, заШ:lРК~ · Н: , Д1Је TOHf?-I:
Од нацрсдннте зп·~цiсуп:0требе-1i:н ci:'
KNrдe,,~raтa . њ: cшr;11:11)'CO'l\\ . Акце~п<:,т:.
е недосЈ16р;е:rr:: · .· · ,. ···
· УiЈо~rребен:о е црвсно· t1 ·;црн6 мас­
тило.. Пр1н:ШС\\1'0 се . с,р6ќава ·. Ki,J,j
дниiџiјал:н1i1·е.. џу1<џtт нзrфтiавнјnт,,. ;:1 •
црНО'Ј'() .· мастило RO ·ОС'Ј'~(ННТ:"1(}']' ·
текст .

Oj,i1t1i1ei1i11UJ(.i.l/ Се. СЈ)е,Ќш3а(lТ;стit"
,тц1зираии нницнј,Фнн . букви, како
,па flpИ\\\\•(ecp: Рда ;л .. 24 , •КЅ, 127\\173; .
В на л . 205,209'; Т( на л. 212~; I на
ЈЈ,215;. (4 на л. 2,16 е :со доза Н<1:
. HiiИiiИla'дH<)CT; 'С На Л.. 199'-НСТО 'Гака
е, со p;(j;111 'f(a 'иirпциЈапн o&r: ·

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и рецензии

Водеии зNцц.и:
' '' .· 1. 1Ду9'Qi<р,а1<:њ ~1~е3да' со ив:viци-

; Ј;l'1,1:;::i\\,-f . По)ј 'н~#~ ,кџхо :.;ка5 , Ј3,tјикеi '(бр.
-· IV :g39:i-0 1х1580тоц.) · ; ·· .· · . ,, .

: ·.:•:'','2-., IIJi~1;0l{I;~l(ai;s:Je:17џtifd.i fПYГ ' fI _' '
'; l(ptт :R_ti;i'( неа, какок'ај Бриќе' (бр~ '
:ЈД 60~9 9Д· 1587-1588 ЈОД.; DИДН
'ti161jo бp.ri, шј. ·

.Џовti;Ј: Предна.та .кор:и.ца. :.е ·од .де­
бела · Ј.ЦТ,iiца рбшrгкана ,:во; ·:1:~1iri9~ ·

· .ieiiфe.нa кржа. зат~ната iФiн-itџi во ·
Ј'орниот д~л· е · оштетена и 11 недо-•
стасува · kо.љ::а, Ш1:идата . е, видлнв,i
Има ос-Ѓа'1'с)ЦИ од коn:чнња- :3il: за~
.копчува11,е;- :Кожа-rа на л~.к.ол:f\\у•·ме­
ста .е irp6дyп~ci1a од n:ф:е:кт11;Укра­
С:е1rа е со', вiџџiеi:н:а1', ГОЈiе.М Kpcr ВО
до1Ј)Кнн:а оЈ~ зо· с·м, с.о роз~тки и

,·: ' .... , : ::·: . .,__ . . ·'· .- .

• , ЈЈ:а/rt-1етки . в_q втисџатата рамка~ .·
.. :ВkopiP1yв~'1-r,e•ro е ' cd седу:},(ЖЈЏ~бовн ..
с_о бед1;{ 1)р:вкн. I~Тма '<)статоцц од

.· -, . .· .. ,. . . ·,

· в_рвката :за читање .

. Содр:m„':lпиi ~: Избqрпо eв,a:titeJ:Шe

л; 1, .Започнува ,,х'>::.
=н , (Е Е [ft'k;·E~'L(T !S t) l~l'l1~i1osti. Er.,, ,
посл .,ш€ Ж ~.Џ,()tе <З Iрм,м.,.
(Ј9ван Ј:; ':t4;_ ' Прв ;ПОН'3ДеЈ~Ј111_f( ·по '
Ве.1:шгд;еI;t}. '
,.,• ·. 27·'·1Jp·,,.f;.,.l'f.'\\ ';,,l ·,C()' · Л;- ~ --~-~. Y\\..t .1../,t::JC •
·ОЏ1:=; Е >!{Е ::Д,Hib ' ес 1 ·Mt-t'l;j -хшроу Дd
НДЕЖЕ f.(Mb il~b' н :т'iн Б~Дti п
· мнОfо . , ..
. (Јоnак 17, .24; Сед:ми петок по
Велиrдеп)
· · л. 28:Гlродол:жува 99;
g·L;~oyн1 в·b ме шшже ре\\; rшrлнi'е,

:p•t.J{bl ·i:)' '' YP'BBd €1'0 ~~·,·iiќ~r, · ЕОДL,1
';',

,-Ј-Ш1Љ!
. ·(Јован 7, З8;·Ј:Itде·се:тенiџ~)

69

л.5f;✓: Пре1шnхм со:
·. K·r, &/)~~МЕ (.)/'Ш . прнi·rоу11НШf; , Ј{1:, fcqy,
, {t1доу1,:д, r;j~'.0 '1!E--.· (nр11~ншл е Г:о ~tм-

. . ~

· N1i:ii)k' r·h iiEGEп пuќ~~~\\~г1\\ , нм1,Ј
:tмат~ј 16', 1; Ocitи тт9:не;це,лiшк iro

, ,Педесепшца)
ц :57: Пронол~уна со:

' ' ' ц ,· : (И r1p1-IE€ДO),CL)e1~0 oyvetHll((;,j · TEOHMt~,
/нА1Е - в1,2~,,ш1··r.~ш1: 1,то - нсц·мнт.н
/., • • , , . ) '" .. ' .... ·: ' ' , ' •f, , .,,_.« ' ' . ·:', .' ·,.

· (Матеј 17, 16; Д~се;~~1-а сабО'N1 но
Пеце се·1•нiнџ1)

· л. 62': Пре:кинува со:
(И лрнст<lљн, tшz.д1шашо) е~.љ .· ~i:\\

p.oy.i,lii:'t6 ;, i'I tvCT':' • rнно , (.)l''tЉ . л1Н1;1 н
џоуж,tАШЕ 11м1, rш(~+i;·t>1п:) .
(l\\1far:к() 1, 31; Д6анаесе1.~1'Й .:четвр~
ток по Педесqтпица) · ·

· · · л .. 63 :. ПЈЈОдоn).(суnа сб: .
:ЕЖ€ . tle О}l~НЕШН: Ne пр·!,л1Q1ш c:i,
т.ворншн .
.(Мат,еЈ 19, , l7; Днанаесе·1,·r1) недел~
;b:o Педесетн:од~1}

·. ,лЈ)2": Пр.еrшпуnа со: :
Xi111.1€ПIH лн PE\\if (д.1 (~)(Ч{b 'сNНдет1,·
(р меѕ_есе)
{Лука 9, 54; Ле:1;,ги летох џ:о, .НоrЈо
:пето) '
... л.,93: ПродqЛ}!(УВЏ со:
{Сњ1)ш,н~>1<1: (Ј kl,., носл,i •11,·r. ' Немоу
,с1;,,р1{1: IоудЕно{1,1€ . __
(Лук~i 1, З; Петта сабота по }{ово
)iе.то) ·
л. ,93': Пре1шну:ва со:
ЈЙ t:f•:д вгgмн о:~мн r,ЛЕЖДiЈ · l•:/t\\MH ~1
f:лмн про11t1ст·1, вем-шл оуrвердЈ:Јсд)
t1ШО д., уот€ШНI Пf)tтн 8 соу1\\15
·а . . -;·

1{'&8!\\, НЕ &717i!vl.0~1)
(Јlу·ка; 16, 26; '1J~iia··tt6дeлa до Ново
лето)

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и ре~~ензии

·!' · 94: · ПрС))(О!Ј~l<уЛ;Ј. CQ:
(Г,уи·п,н1 Жf. . Et!M'b, .нµе ЈЈ Ш мr-1··1., .

. EMi'\\ . 1;остм;:1, ~ANE Лpik1, • ~.!\\Лh : €C'IJ,; Nt)
~,1)f!E'в_<~krtЊ ff·,;п,itil~ ;\\11 ;e~H!)r' · f:М\\Кд'
:а тр·!:;&Оу'Е
(Лука 11, . 8~ lllecти вторнџк по
Новt) лt.'ГО) .
л. 12{}f:' ГH,eкuifutri'a . ~6:··

· Ri вр·1,rм1; ·wt1Q; (.А.цје iн }КЕ · џ~м НЕ ·
WП1!1Џt\\E'iE tШ (]ф, В~\\Ш'!, 1-iЖЕ ЕСТ!, Њ1
~Н:6ЕС'ВХ1) . C.:)r!1JC_'I'H'J··t, . f.i.Нv[ co.~rtuJEN1111i

.·. В,:1.ЧlНХ'f:;) . . ·.. . .
. (К·1НЈ)Ко: 1( 26; . fJeт1raect~;rтii ·;116·1·вр>

T(IK· пoI-:Io.r.ш::,;ieтo) . . ..
л: L21: Прqдоджува со;
(Вi1њ1i\\нт~; с1;н-t: дLij1: ~:оrр•Јшш-п, к·1.,
· Т~К15 fЦ!,\\'1'1; ТКОН,~;\\П fЊ'Т'Н .. • ЕМi5: Н tlЦJF.
IШ)Ј{t!ЕТ Ц, . ОСТ4В1~ EI\\ЛO~r .
(Лука 17, З~ Петнаесетта tабота 110
Ноnо-лстq)
л. 17'2': ГЈ;рt;кннуна со;
Krmцu сој"Бu)'Г;~; ge њ1 лург'1i1 (.О~'УЛ"
4Jf. H)("L, 1,Л!ОСГН 43CI.\\ еЛНКt\\' ~dПOB'БД'i~X'Li
в,1м·r,)

, .· . .

(Мат-еј 28; 2-Q; Ве)шка работа ца л:тr-
тургија}

·,1 У7~ ' '[[JlO·'[') TI' ·(·'·\\'"' ,, е·••')•
,,; ,_~ Ј. '. :.,.r,· . ·: . ·Ј- :~· ,.,..L, '\\,,"J,:.i.).п "· •. · .

i'!eчr. г·1,. CВtJHM'i, 0~1't;Elii1!:(,.) Uii,111·)~ .
npocЛd6HC/4\\ Cii'f, '/€Л(Ш'L,-,•ш~ii-1 IJ GГ'Ј.>
npiJCl,rl!ШCЉ . С,.) HH,ft'l,)
(Јован 1.3, 31; Прво сваиrедде, на
м~1:ка:п~}
л. 233~: Пр~кннува со.:
ПpfroБNt1J'O очд Nt1шi:1·0 С~'м1;(,,)11л нже
B'L ' Дli~N;~H тор'I) .. .
;1т. 234:Г!родол)i<уnа со:

70

MN'k
љ239' :. Ракоrшсот занрттту-н,1 со:
iн ;(dТ'twe : его· · iШЈ1т1+ ~1 не · tl(tiik~u,љ:
Нр<З sw · нолшtе lv-мнњ1_ , к:!;1;1;Ј е1·0
).д11у· (~iШ~ . . · МЈ<О . i)pOf)HKt\\ . !!i·п нм·t·h\\)fo)
.(N}\\'~Jl 4Д). .
. 3 ,iu'itcu:
Од вре~-rето па fПf.шу1нtfЈ,ето Йа ра~
коnиtот ш~ма :записи.
. л. 25::. (~1·@~{)' 'Хр1к1„тА )· Цвt'l"/;1{0',
:;1\\Ј1,1р1ЈЈЏ,Ј~О ;· (:,:~,tl\\~O . . .. . , , . . . '>, >; ,

lf: 52/: Влбiiљi ТТопе~г·рсi;.+\\ iffi П,\\il
·Шii1Iцf . ~N.iт1i,cf . l{Ol'Л_ i..;'15< ВЕШ't
t.>TtLp~ ii [~Eтfi · Пгпхор7i e-rb/~:Лl:t-1.'1, . rм
.1.<Зо ·' N,\\ 1870: ,\\ЕТЈЈ' ,t~t) . f!l-j('1,\\!(,1 п~·л:r;,\\
hо111:·1~рпв;р . .,
л., 53: (н~ Пli.(д!'IH P,i~s1.;ouo ,- ,;Ni\\'Г- ..
Н(/,\\ . ГОДd 1~13.,Гдн Ji Х·т:с
ЈЈ . . 55': .. д,1 . {€ ~NdE . l~Г'.1• . [iЕ(ЦЕ .

I\\J'[1p1,1<n dy м,\\tiлс1+(-н) p;i ,,Љi11,~11}c:1:.kr~ ·.
1~rмљ11 ( ·1:e<l>dr'ltl II с(в) т1.1 1 ·0 • t',.)Чd
О(Р)Х'О/М

)1. 8.0: Н\\1:; Ј~рдњЕ ·М,1~11t1-1н Р1·0-
д1tлп, н,1 1872\\JiE'fl) (со:1tошiн) ... ·

. . '' . . . .: .

Л; 8:t.i н~ Ep.н-r,f. 'J';\\[il Р1ст~н;·1, . Де:- .
!)рнн ЊI. 1872,лето ,(со -молив)
ЈЈЈ :t9~: ]\\~1 се 2;,HilE Ј<Оrд СЕ : 1ј~ед1.:·
Ннш·1,; коr' i1 1Ј~ЕЛЕ · Мнл1шњ ЧН·нtмше
MtiOJ'O Ji !5Дfl . !5J:Jtlii1ШE: 100 . 30 -~,\\
УЕл1шБ<d 11 1iп1~мше 200 70 J}'P\\'HNJ
л. 136': Вм,нлfih. Поперт; -i~- се:;хо

· Шм.л
.. . ,

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Прикази и 1жцензии

л. 233·': • ; на знањ-i::; Ово драr·о­
цено ,ц~ц11Qrrt1JI;~erp: -е~; ._ је_вд1-d)еЈ~с
_11~1 1tџ1<:)< 9·t1}{Д У ,~};јанdн~у .Ј918 пд~.
к6је\\јс:,(бн9:;·н~н:е'с) буr~\\Ј)СКН п.ал-tес~
.Jrнi · д:1 ;},rnц~i:1:иpa Сн. ·1Ј,рохора за
·»}JCMt~ 6ќ},,:аitџ:1}6: ' По1,ед .())3() ен .
. јева:rфеље. .:Наiндо - с.ам у · паме-.
сништ.ву 'још ДIЈе старнRске кп-,.иге
ЗDане '"месt({)СЈ101Ш" Л ИСТС вратно,у
овом манастиру, И oue КН.>Иrс. б.tr
11ропале. ·да срсhом у 'Т(> лрсме ннје
био 3ас,·тушrtfк rп1мtси;нса · светнт.
Манојле, Или:h из Бујm--:rо1~ца. Сви
:)ат:п-r.сџ. л..а . чrФј к1bµзи IiO се.Ј1ац,у ру
.И-$Нети,. а -.г,i1ко _ ч однете су снt:
c-:i•;~pe °i:(fMU'b, кој1(х је · -рџпо je'i~°t!()Г
пун·ог сандуЈ;џ;цто.· однGТИ 'ПЈ)q моr
с.тар~шiшства; С?:.'ар.еrшлiа t-:ri1°наст11r­
ра .Јотзаџ Јф:~,и1i свеiuт." .
На предната ,кор;,(ца има· сиrнатура:
~'Ј31занrелне бр. У. · Т6а шжажуnа
деЈџ1 r10текнува од голема црkоuна
бнб:шотека :каде:што ракол.исите
биде нумсрИЈ)анн.
На .он~17ре:11.ш.~)СТа, 1--ЦЈ ., · .. :о.реднаiа
корица: "Инii . бр:. 212 У цркш;r под>
-кроnо/\\:f:на ;,у_Џаз:у·,,{;:~1 - то,r,iања пост6јц
cKpJШIIJ:Il.Џ~ • дубока i(f!еч{1,1·лив·,,з:бор),
јуiкном t'l'Ј)ннш.1 с.~а у нсточну
страпу н,iд · опн1.р9м. ~гу на крај)'
Ј{ЦЈНао ca~t QБО еванЈ;>ел~е 1:0 ;:{в густ¼\\
Ј 923 1·одн1tе. Ову_ скривницу :народ
3оµе 'Божјl'I -гроб' .н ту · д9лази и
пок:iтња -се. Лрхi1мапiфнт r-лето­
дпја ''.
Според з.1ппс\\н:.rе ·м9же::. да се- • л:аже

. .

д~-,ка рнкоп.исот потекнува од 11ро~
хор-тт.чпњокн<Уt' манастир, а б1џ~ејќн
е irајден: Ж> Охрнд Сб :П{)е!l~Нос·.i•ш3у1з.:1
. дека таи)'.61-rЙ _uo употреба, ·

· 3абелеџlКц> Ракописот· .е _ шijf(_tH
. )Ј() леоб1ѕаб()i'еННО'Ј' фонд во Гра:..
Н<:КсiЈ'а бнблиотека "Гр.ш·ор 11рли~
чов" 130 Охр1:1д во:1999 Г{ЈДИНд К<'!де
што се чуна и ·се1·а.

71

Библиоте1шрстnо, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и. реценз1m

23; (Ј:ГУЈ;1\\11с:26?)
'ФРЛЛ'v1'Е1ТГ ОД:СЛУЈ1(ЕБИИЈ(ОД ХV11ВЕК

ХарiПија: 15 х Ј9 <.:.м, 9 .iJf~·:1.
Хар·1'Ј-!ј,).'га е добро cc)•-1yna1ia. _
Пие.џо: lipojoт па ре,i~овнте се

_ ДI~ЏЖН ОД, Ј9; ],{() · 23' џа ·п ()лi:~н
{;Тџаншџi. Псшуустшн-r6. r1:нciio од
С.И'Гt:Н ТИП Ој'1 17 IJeK . . Црr<:О:В»:О­
СЛОВСНЏСИ , ја_зи.k ОД п.е•-rатсн }'ИП.
Фрагменти1;е слу:жел:е как6 . ,.ра.­
кодиснр , попо.rшува_ње · на , l}31vуб(;',НН
лi:16:roвl.1 6д ,rie~тai~riCлy)i5eu.,Н:i.x( сФ ..
1576 rо;ц . 'fiпrr.rynaни се ОД :разЈl}f 1 Ш1
раце. Оцлрвнот д°. пе·гтнот лr1ст ги
тт.ишјiвала еД1t;1 рака; а од 1.rfестнот
до деветти:01' · друга рака. Од ип­
терnукцпскнте знаiџ~ -- ytroтpeбer-i:н
е{~ точка, затчжа и дn~ точки. A1.t-.
цситот е недоследен. Насловите и
иrпшнј алните буквн се со црве1:iо
мастило, - а оСЈ'tlН<01ТИОТ ',ге·к.с.т е со
цр1-r9,

· ()pl·{C/J,UNliiiПK({: На Ј!, 6\\се наоѓа
·rсснн плете1-ша со дp:ueito д._ ~~рно
?Ф'\\.СЏtЛО со Л.ИВЧIН1'1111 круrtIИЊа,

Водетr. зтцџ~: Котва 130 круг
К3Ј(О !:({1JI{ . _ HнkoлaQri бp.':l96r1 (од .
'{ 645 тод.) cti кон'l-ра:.нф1-:а тро­
лис1ш дсте~ппд1 со ииицI<~али ЈЈ , С.

· (В. ;}Јнкол:аев 'бр . ·196 q од 1645
·сот,..) ( п. таа.по 1V').

· Содржџ1::т: Фраrме:н'г од Служебник

:Ј.1: {мiiт~шу с'i!Н &3 . 1н:р-м. 11 l'IE ·
. л~о111 :t:;1 .. l'IO NECE - IIЖ!: f,АI-ЈЛШ:::r-н1њ н

_! . . Ј .

72

Ni\\llJ1I н (Љ ~EMl\\1!:H rФ'1p1Шi_1\\i{ р~џрУн}
rљ помm11:r:х1;, tмrvњ 11 -tљ с~Н- _ Йli
п·1·t~љ . Нжѕ мyн!f,1:ib. );f1IC'Ѓt,11-1: ,t,~~11~., .

Ji. 2': GJ : Ј\\r,уЉ1 . љ,. •1sr1'R'iJ~ , ·{Jt\\rГ'
MOJ\\l·i\\ШG · lc";i Ј-ЈЕIШ .ffi Ф,чн1с-1:1_1, Д'1_: ,r;1:1
t;i,1111 С1·, tll-lM[)., .

~r; 3' :. М!'\\ :1;воу ilio (.) '11Ef1,E::\\ ,•.- f:,EЦAik
"t_(, ..• , ·--: ·.. . . _ Бл1\\1Л1iрНК-~тЕ ,г1:'~ . (tE. }f дll~tfi· ri-A:f1,1iiН(
l~~f,ЈЦ"~Д l·ITE,\\ 10 _ ДI.Ur\\M~) ,l•l11ЏJHM'i, ЈЈЖ!: 11~'
~~Г!-1 ЊШЈЕ~ liEfii\\ЛE~f~(l : ji()(I; , . . . . :
ц.5 .. ; .лnЈ1,.,, i{i,iEфe[OltA!, Jii{rл,~i;f( .

c:ri:,o дfiм·. Eipi1'6t'E\\J;~,-,мrдiџ~ ,~;'~;r:'i1:: · :· . :
л . .б: Пoc.i\\'L;мJS1.,~iie 16ЖЕ -ci,·1·tt'пf},lf1:'IJ

wptNE.
Л; 7: (fЈМ! -151, - Пp1J<:,)Bt/1Etf(E 't,i,

,,,~ : . , :

T BOF.l'i) .. ,l •·· .

. . л. 9': (Н прti)чжом~;
- _ . е · · _ · .-, . ~ -·· :'_1 ,,, · _ , . $.
1 1л111Ем1,' r;~вi;t , н rлмшу · р,1џ,ч. лаЈ\\1Еrох _

f!Ml{b poyt:QJO M()IO . :·l '/) IЛl·!~l 't) пoч>IJ: 1i,\\I \\;
E-i:Ay. -
11З-': П11екН1-1\\i.13а со: -
Б>f<Е (f!CE њшљ хоiпен B(EMI, ·.:.•лf~о сrгР
Нс.1:. Н rљр,,)15нгптr,r прнтн I rrрнмн
' р -· ...
fMБtt своет , нм~љ; tNм ... -

За Гlи е tl ,; He)vra.
Забелеи,tкС/i-На л.}У се наоѓfinечат -
. . . . .- . . .

· во форма на.-чч,у1~ -џо :кој. пишува: _ 1-fc
уЈ:.. t'IH 1~t.1 р(ш (бo)✓1(ik поrљ 91,,ј,_он1,.
ФраrменпУrе · .се лро,-Ја_јдеr.т~r · во
цркоат;:1 (.n. Илија'1ЈQ Радоттш.

Библиоте1<арстnо, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Прикази II ре1~е1-tзш1.
V

32. (ЏУБ itlc 271),

ФР1iТ1'1БНТ ОД Ч>tС()СЈЈОВ ОД КРЛЈ01' НА. XIX ВБЈ{

Xapiiiuja: 30 х 18 см, 2 листа. На
дрвиот лист no .долfџ1от д~::л не­
дbстасув.а .М4ЈТО нарченце кое е.
искшrато nрџ нев!-шма'rслеп· доrн1р.
Хартијатn ~ ;од Ј1оново · време. Те-1(­
стот е .врам.:ен ВО ' Шi'цртана pa~1кri.,
Завршувањето на секоја м_ош~тва -~
обеЈiежаио СО'Х.Оf)НЗОН'1'МШаiЈ1ЈШНја ..
кој а укажуНдНа :{Ш3ршен .паѕус,

Пџс:лtо : Разшlчен .. б,р;ој редови :
О!( 28 .до 51 .. Подууставно r:rиc:-.10.
Цр1<(н1нослоnенскн _јазнк. Фрцг­
ментите с.,'\\У>l:(СЛе .како ра.коuисно
пополнува·ње на печатен Часослов
ОД 18 Ј3еК. Од праDОПНСНИ1'е ·и на­
дредннтс; знацп се срека:ваат; -точ~
ка , запирка , д'Јзе точки, спириту""
сите-аслеµ н лен.не. Употребено ·е
црно и - :цр.цr;но :мастило. Црвеното ·
МдСТИЛО е · уцотребено ' ЈЗО л:асл:о­
шпе, зџглавија-r.~ .· и инЙц:~,iј.:з;,'Ј:нпт~ ···
букви, а црното 1,-i-acii610 до оста­
натиот '1:'екст,

Орнсшен.ГiЈшш: Нема.

Водшш з1шци: Не·ма.

Повез: Нема. Се чува во папка.

Содр)1сшш: Фрагм:еm, од Чаоо~
СЈТО.В

л-.1: МХ'1;!1(,.) ДОПQЛIШШ во . BCl.\\l{{JH
о~rтро ·1·1 131:\\'Ч)'Ј, по (1['91, ЛNII, мо­

,\\ll'П:\\{\\ 1 ·;iт. G)cлi\\13H ! (.,,)('1\\ШН' лро­
(ТН Б>t-~Е 11pE-rpew1:N11i\\ N1 w,1, В&)Л -
tld./4\\ •• •

73

МКтѕд, i!: :Nш~.1вндН!.\\1.(Лf;,('l, н
t (.,,)f;НДЉlрнх·,, Љ\\С'/, простн· ГЛЙ ...

11. 1 ' : M;{ •r·1;;,1, r' љ нспшгli;\\d10
TEG'~ ,Јн Бr~ мон.ло .. :

. (М);,тв,1 Бс„ж'Емлh\\ ежЕ•· оуо~1i:,·11 н (,Ј

. · HCK(\\(jJ.tf<НjIE'r"fCI.\\ .· ЕШ tN•t1, . {M)tiOГO-
n·t;-rшн , Гi1,f . . . . .
л;2: МХтвd Њt СТ<ЈДt-Љ!/2\\ . r'!Of-:A[,J-
(.ЊI. Вlко Г'Дн)Б~к€ . MOli . н·тш.: 1\\
р1ј1{,1х·1, .••
Мл ifвa Nn r;рм•љ Е,\\bД&. Б.iЉ: снл ·1,

. IICl\\'l,лдн В(/4\\1'.1, •• •

Млтr1.1 ,~Nм. N11 ѕрм-љ . Gлtј,д:,1 по­
до~;tм: Гдн G}f<I': пр,1ѕ1\\Н ,. нр:~прс1 ~е
/1.AO.'i\\, , .

ФрдГМСНТО'I' Завршу1з;i с<х : ··
М\\кw мirнв:& н vкомоп1:ц·~, 'r;1··J, ~iнЈ
~1 ТEG;t, СЛ1\\ВU SO~ClilЛ tl€M1>,<,.1Чil,
е Н CNO, Н Cf' (JM15 АХО, · H!;iH·1; .Н Нf})f(,)
н во в·f;1~н B'Gl~(,.)B'k, ми11~н,, .

Записи: Нем<1 .

.Забелеаи~а: Ракописот е најден
во с.;l'адоб~л, ПЈ).Илепско,

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр.1-2 // Пр1жази и рецензии

· 21 rJ. ЙУБ (,•~i е 2 Ј(~) \\ I V
Ф:РАЈ'i\\1Е111'0Д МОНИТВЕflИЈ( ОД J(l'.4JOT ll.-1. ЖЈХ ВБИ

ХорПtија: 9 х 13 CJ,.I, б · шrста.
Х ар1:ија·1·а>е о;Х ноп01:10. нрсме. ~Има
ориrнпалн;;~ цркопно-слuвенска
наппшциј,1 . .

Пш.:.,,t0: . Разлt1чен - број рсдо1ш :
од 18 до 26 шцrблна -страrrriца. По­
:.rуустаuно пrгсмо од пе•нп·еi1 тип.
fЈрковно-слолснскн }алпс Едно­
ерон правопис, со унотреба - Шt-Г<) ..
ле~1иот ер. Фра1·ментитс сду>кслс
каt{О ,ршшпис1r<> но11олнупање на
н~н-·убени Ј!!1С'1Х)НН,ОЦ ПСЧ<,1 ',ССit pycкi:-f
пса.тгир. од· i1ацредннтс и 1шт~р­
П)'[<Цискп·1·е\\.з1ш~н уnртрсбс,нн се:
точка. з,ш1чж.а , дне '1'9чки:. акцетп.
Насиовите и нiшцијалните бук1т
ес со црвен~ _м~н:тило, а ос.:тш-rа·t~Ј{ОТ
текст .со · црно.

Водепu :шшџ1; . ,Нема.

По,;ез: 11ем-а. Се чуна :no ШШf<а.

Содр:);'Сu11а: Фрагмент од :мо­
лн·r·ЈЈн

д.1.: М:,тm-,1 l,МЛМ'(,) ПOflE'tE/Hlt,\\.
Њ:1.:1,,\\Ер~1,1д ј rш;л л~н.11.,, нr:т" ·1_;-
С' .,· е шмА , nрЕ'г1·<1љ, .. 'r'т-:1r.-. А'l:;т;о •••
л.2·: Млтв,, 11tм/4\\ 1<0 r-д~I N,ШЈ(м/i

Hic/i Хр'1:(ј 1 днт1ох,1 МОt\\,1,ХЛ IIМ-IДEJ<­
T/Jil, Н д,1;к1, н,њ,п. вi1ш, N,1 c(m·1,
l'J)AAYЧЉIM'i, •• .

74

л. 3. ': Млк1.,1 по . лшн:УЕ/ili1 н по;·
оутрнrн, . ПО l\\(f.\\ ДtШ . (J(ЛM~II ,
{л)(Т.:\\IШ, · r!f~OCTH' h~iJ.E ...
;Ј: 4: (Ј НСГIШГl.;ДNIЕ r·p·t,x(,,)R'l, по­
ЕСЕN-ЈЕIШШ: млт&,1 . : Нспов·kдлш . тнrl~
1·1-\\(Ј БГ15 МОЕМб . . •

.zr.. Ѕ': :Мл'в11 . ,њ1д 1~tiлt:1,oм·1, .. џ1p1:'r''1,
l<fJJIIIEIЧ 'I: Лсl;ош,1, r;,н f!ОМОЛНМС/4\\ •..
л.б: Млfв.1 гr\\,1х СЕДМ!f, (.,)'1'/ЈО··
lЦ,-){Г!) Њ1 l'IEMl)I! ll'f'1f'(JJ Н Hi:CПI.\\I IJAI '(,Ј.
Гдо . rшмолнмс/4\\ . . ,
З;шршу.ва со ;

Bi!CIM !11,1 Клi~.Н'(,Ј ! Г1rж·о111л . 1;г,fое .
(Q,\\~Јн,, 3л,,-r·о/{стм·<v, l10,Јњ1сњ1 н
1(\\rр1Л11 11.ЖЕ В"/, M\\rptir'I., 1 (П\\'[)Д(~>l'l,L
>.1 fпор1~,1 , Ј! ecl,x1, C'i':1,1x Cl.j{fH~IO ... ,
Заииса: Нема.

Зобелешка: Фрагментот е Ffi:д:f­
дcн во е, Радобил. Прилепско.

Бибшштеш1рстnо, nол.19 (2001), бр. 1-2 // Пpul(.aзu. 11. ре1,~ензшt

SI (ПУВ iИс 267)

ЈIАРУСИЈА НА. L(.PKBATA. СЈХЃОРЃ.И ОД ЛАЗАРОПОЛЕ, 18:И ГОД.'
. . . • · . , , ..

П1.н:.но: ЈЈ:р:конно-с11овенс:к.1, н
1'нiкедопски ј'а:Ји.к . . ··

Оршi.,нен.сишса: :гекстот е, npa-
J,,.{t;H но л:уш1и рам.кн· С() флорални
орнаменти но горниот деn од лис­
тот.

Водспи зtiаци: Нема.

Повез: Нема. Се чува во папка: ·

Содржинд: П,~рус.ија

Лtтл ,t3 Хртл м.3дѕ сштfмвр·!/,\\, ·g :
n 1p15[°tJI 11Мt:Љ1 Д~\\ 10MENi.iETCh\\ . H(-
ЛfJEC'lyi\\НHW I НЛ WБNOBXEtiYE C•roM(\\
СЕМ~ х{мм11 Д<IШd flOMOLЦJ,. r.Б11,rџmi1..
НлУа В,н:iл"iл ,ПОl,ЛОВЈIК'b Гiwрг'iл IJ i.:o
Д11МЛ\\Н1, 1~џ~ш Ј<нrуро Счнл1,; ЛЕтрЕ

,. t~il;\\!J 1;ешко Љ:лн~:,о Оу~·рнн'L' (то­
~1-f.1:, Коло Пет 1ш· · Т ~ip·1,E Мнр'tЕ

75

Мш\\МiО (•год1i'b 'Бн:110 Рнсте Сiм ­
~1л) f-k~·r,"iTE Ж'1н;rri Jtfi;11t1E Тр11111\\ш
Нсо :кЕ,\\НКО дЈ·/М{О Ж,~рw (таннш,\\
Дш.:ТfШ rEO[!ГIIЉ . (iiд ~E· TШlp·l:o (!:-·'
Ј{/)дt( Ле.тrб Ml·li\\/2\\i\\l,Ш lk11л-.t1t Мпн­
((ј. Жcip<::v Mt)l:ICO 'Енt~ро Дн;\\Е;о
Боонш · 'БншФ ·Жш~d l<р.!:с'Т:Е Тр1:1ш
Мнтре М1!,\\ОШЕ : (Т.Oli\\t.J§ . :f{лто

; МЕртвr1: 1\\Љiмнрii 'Пentj Д\\j'(if l\\Дii'- .
·· л~но . :-Ј\\:1нЕ ){uио Mн11<ll

.. '•. . '., :

Зси1иси: П11c.1i\\ 'I) Д,1N1~1л ·i: сtЦено- .
·. МПН,'\\Х'l, ~(jl'fit1tjY1;.

Забеле~цк.аi Подарок ла Ј-ЈУЈ; ·
. ·"Св. Клим.ент Охрндс-ки"·· .•.•. (rn Пе-
тар Попо.вскn О.Ц Скопје.

Бнблиотекарстnо, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази u рецет-tзшt

69. (НУБ А1<= 268) \\ј

14 ЗАПИС:ИОДЗАПАДПА ~HЛKEДO,lllLJAJ 0ДЈПfЈА.}fЈ(ИОi .КРЛЈ
·ОДi.l(РЛЈО'Ј' НЛ XlXBЛl< .

·.,

X(lp[Џuja: 20 х-31 с;м, 14 листопи.

П1ц;.'.l(); [Ј.ркоЈЈН(>-С..-Ч:ОНС:НСКН Н
македон.ски . јазик, млја t1кн, ди,iа~
дект.

Ор1tа.111.еiоиш_сп:, .f.Те:.ча .

.Воде1tu зпаци: · I-Јс:ма.

Повез: Нема: Се чу1~а во папка.

Содржшtа : Записи

л. 1 : (ЕН пpd~NI IKH M lff lE нz;1~1;о·ш
G()i\\11 Н~Дt\\ npшr::z;i:csi i) MOl·lt\\CTHp·i,
/-(1-!У Еf~ј\\Ш11 Пf1Е(1:,,Ѕ1 в,~орОД1!Ч4 т
С:€Л<,Ј 'Т'pEC,\\NYf fljШHf'OMEN'!, 1-1 тр15-
ДОЛ 111Hf:JP,, Г 4ВрНЛ'¾, ~ipx.Hf:M.111ДpHT'l,
кн1r-О8Е~,1·1·1:л ·i,, 180б W!{'f'IIMl'.fJШ-1 ,ii .
(Од другr-t рак.а) ЛЕтл @ Рнс'тЈ ,к,5iн
(1818) ПIЕ .КШЈГд wпцш:1, 6 11,н;;нва
н С1iмо1 шв.1 . н Мнтрш,t &>. Нс,)л­
fНН'.1 \\ Н снд 'дрн~11ле Nil Чf1'btшв1,тt.1 дд
ен (Е ПОМЕНОВ&1"1 ~d ~р,ше Д,\\ нм Е
N,1 11оr1„н11.1л. снЕтн Поуr. 11мтт1.,.
.Ч, 2~ ~д СЕЛ<..Ј {-)(..)((,ЖI I ДВ..1Ј!,1,Џ­
СЕТ1, MI IПf.H . н ЕДШ-1'1, лелн10„ст11р~b

1866 МЕ[Е! (Е MMII.\\ fЏН 20 ЕЛI·1Трwт.
lrn.,t('l',IC(A)l:iH\\' Н т1:p1·wfШift\\E 11 l~11лн ~
fl.f.d.

;1. 3: r 0(llOj\\Hln Нwвлн·1. Фнлн-
llOf\\'!, СЕ стор11

76

t~)д·t;жнн51 -1-1 ·r·p1-1 ,~~шпг t\\Еf!!}овнн .·
rш ,н тр1-1от·1. ~1 опu;д1,'!.i 1i -'2 '?Нt:тл
11{11<ровL\\д ~л,1тнн н л:oi1Ecf O'J"l,
(оф, rsi дrt му ·Ј,; ~,1 · и·t,vнп; лorv11:1 t'l,
1-1 IЏ!Н 1;4 7;f.Mf.1'7}, ОТ'13'1) ~,\\ ' ,(E~t:{H Д1\\
·1> r1poiп1 Е'Т"t, wт 345 (>)'1'1.\\Н &:1, . ,,11:•1·0
·1884 г: М11!ШI 2[
л. 4: ~.н;ел tт~шм-.л·1. ,t~?J; МЕrс.,,.,ч, . ·
,(1.1:{ЈДОраш,,п, (,.)8,\\ цв•l:;1~()(IШi1,t1f11tE> z..1:- .
Д{НИ', (,J'f"I,, (11м1::01'/л llt\\ M ol-fC(} , <i>т1\\
Гilf}'I; ;;а гrо1(11\\ 60 CGl-f)\\'J;тEAc·r,;y­
lM."1 fШ С➔н1лор·1„ Мнр'tШН) . tпт1,)
. rsi1)'k.
Л .. 4 ': Цн~тшоr;рдr:Нlf ПОЈ\\;\\f'дr;:ам•r~
њ1. е,, уr·лтамн Д,ш1: . Н.{tснлен·t 1'875
ДtfШuH~p!! 24 ,,,нп, г Лd1П-П1 J''tl·l "r··н. ·1,
~(1t,,1 .'i'EIП,·.
л. 5: ј\\овротrtл 11Т€Ј\\ нн · мycн1<a·-
Pнicrii M,mYO 0EW;\\.OfJtНHl 'П, нт1,

. . )

Г,1р·t; . Дн;дрс1{11 Ј.882 <,,жтiЊ.АВfЈН?t 22.
·. Дt11::рожЕл ,1тел~).
П. 6: #d<,.)JI' (18:Ј .. 3) 100080013
1<л1<1ј прн;е~fl<д шшгл :tнi.\\ . С~'њ 1--.NЈн·,1
Љ ~;f\\гшф·1,мЕ f1CWctJ'/4MH fЗ попо
J{ocr~1 СЕ-Јн\\УIШ :1828 МЕ[ЕЦЈ, Н()ЛЈIЛ
t\\(пп, 28. (нi м1тi,рп11.\\ поrп С·r;,1-
r·нш.I ~1 ~ Т pecMN€.
л. 7: П,1 l{ti'l!IГ',1 t ( ·roE r.'cl tlrEJl'i.1

·,.

сЗ с1:ло , Осон, r·o 1<t! r1ни, MtJfJ'<'E

Библиотеl(арстnо, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // Пршш.зи и речензии
. .

i\\Еп10·1;61:·1 rтtiтрш}С l\\EfЖЛШ!"lil I l)OГ'h
;1\\,1 Г(Ј сохрдННТ'Ј; 1 . ktk1, . Хf{стос . н
1:-'i\\,1 P~c..)f}i-°iл &iJ 1~(Јрн·1,1 , Е ptlf~д'iм'K . ·

. .

.C1i tш лр<11~чм. -1, ?ц,ом.~k . ц·р, ~·'

Д. 1 , 11vш·rf[i,1' сох1мп·1:,1 ' ,1:дн rJ· f:_сљrш·<Ј
311 д СП , ПО дјit1Г'О~:Л°I) 'i'~\\ДП,iЛ'е .· !Н'О .
•,1мнN1,. ~1- xri6t1·;i ,i<ЉЈ~- (1ѕѕ1)
k'l!,T~.

с11н11(,)'!i rтт,рнk tмс1, r,}i<E ,Ѕдuн·1, C'l;
.11~\\1!:tp tc}'JШi~.1- . 1<рнлн. f1pp_~t:i~~шш.a
СИ/2', _, t-r.ot;'f' {)[Ч(fЉ1 l'ТHCMENJмi ' '1&.нiмr & .. ·
Попоннv.1
r,ост.:1.ш1 nЕрв"~нт~. гдн:н·~ .. JVI1-1·r· 1н:
Нмtt:в1, , · .. ·. ПЈуру1,.1 . ~tЧЈАШ~ сас-1,
1;0А\\м·,,, . rt{i1i:њ Љ1t,о,, ,,., Пrihf)ц)fП)
ЈШ€Т'1) ТОЈ''(,)Ж€ лет.,,.. 1861
l(INЊt .. . 27.
Ј1. 9: C(I,\\ 1<1,1111'<1 ru1 1 1НEl1/,\\ ,(3 с t11·1П{Л,
!\\<1 /)'1,ПШ МIПЈ~/.\\ ~ 1<11ПНТ,\\ -1~ро 11Јд f'i (0
ЦtfНаШН!I 11д/ЈН Н.1 ft/Ш..AE' ,1Шf'д !ШЛ '1,
ПОIП, Ј\\11М11ТfШ/i\\ Bf) Л:ЛG {;;)сон 1·1 .
Пf111ТfНЈП 'Ј1 . ~t!NJ• NJнpvE- ,:ДЕсгmдоК'!\\ ·
Дi\\Н сох1) ,ШЕ'i·,1; г {\\'l, нh ч,1р6·uо . НЕGЕ­
сн:01; ,1м1т1, м3н (.1808) ,~1;•r·t1 ~)
XfJ'l',I,
Ј) . :НЈ: Cf
<..,.}Mt'iO IЧIЛ 1, ·WBt1A Е,>Љ:С:l'GЕНЛ/2\\ fj
С:111.\\Ц.IЕНt\\/.\\ Е;Л'~°Е 'лf~ТfНШ , 1t~'l, t\\1,0,·
vr-iii1 EfJOДl·IЛKПITl, MlA,I м.1рт,1 li'I, ·1в
l\\H!f, rп, ;\\ '[5Тд <3 Xrтtl ~t\\~~ME(1845) :.
Е ·ш П:Л>О f\\њЈШIШ; WJ3EA\\ с'Ј;О'Е . EfJliE .
1'0 nр1::повЕ~,1 Ј<рнст~ ·,мi1pкwgн·l;1,

77

. Т6л<.броr1,1-i z;;i:· ·Сном'Ен:r,· ZA .. ':iЈЈiШИ!:
, 1 , .) . . 1•

. Крш·~· сопомtiп, н \\11lД(..)t„х1;: Ј:Г<~
#M;)HJi ( 1828)".
л. 11: -t'еЙ' ,м1л11:Й еп; 1,15i•i;, ZM'i1,jjn · ·

. · . . · . .. · .. · .. ·· .... -. ;• , , ' ' '); ,,,, ..
С{ј . ПШТЕ ПO'ЛJJEGim , qер1швнн J<til-t'c:i:t.

. ,

· Но •~11Ем1,1; cu1-ipE!J;iГ(..) t,~пл, М~фт11~111
Нk1i1-ЉМ(.> 18<30: -М,~лр6ri1н~)Аv1 1Ј!ст1)

.•·· 2,4 f'l,IIJ,~. ЌО{ТН H/.fЏl(!J:Џ,!;1,[ЦHJ) ',t':;'i, ·-.,½f l :""
Й!:1 1 ' z/сдНО . CQ ' нi\\1iir1i,a;HE'f''Ii~i•6, c:xp_rf н,

. пр'нн,IД1\\€ЖНМ'l, ,.н'1-1 'x'f'IIМ:!. :C1i\\, KE,l'ilJ"
·. [Ш~}'~~~ЈПIК4:'1[t;н:еr1 '-~ , cs:i· 't~Y~H(;' J]f.Ц€t .
)р) : t\\р1:м1;·1:~ :: 1и .. :a:!ir·дmo ,,,,БiI\\Foroiil•,,:,
>1 11ibcт1it) · ·1i.P4_ii,. iJt{(JH(Jмд1i, ,:::r~Hft1tl,~trt1;1, ·
.. . ,' ;;; .

i1лљ1 (\\Лt1p·r,1-11( 1885 ,~од. мартi, 14-
>,НЙ ( . л~t~лрtnФМ. . Нс1111сн~1;1, . il:$"'
H(cr;o1n Њiiiim; i:1 Љ\\М~-)[1, , .

. · ·, ·:, . . ) .:, ' ... . ,.
. л: ·. :12: Мјi<ацДi:Н· , fct)C! ., Нлrф'(]IЈ

. ·.· . ·. . . . .

, ·.,

.. IЉТfЉ)(ТМ11, . МдС:,ШД€1 ЛПОСТО.\\,\\Т'I:,

· · мuдbтL товер1..wл1,с1:. .. ш:z, . . t~;џф·пн
. f{E~гr·1i f (..)IN'I, t,iiш,~·1, С111~ш,ч;, 'ПН~:Ј'ЈИ
нњ O~.Лdl i<iqxџ I1!HOl•:'h, нљ, ti,Д:Лl¾Л.€)\\\\ :е,
1шп пр1:1{ЛНРО, гt1Ј1 1 11 е(·1; t'&E '•1;i: 1~1тt:,
E~t G tДUT'i., Н:€ ,\\J00I 'Т•;tчљ Ci fШЈЈЈ/Л,

. ..

'i,PpEt-1\\Н()IП, СЛЛЈ IЛ(С:_ El'i1i . 1.Н~_НЈ!/ тkp·r, _
~JЉl/4\\l![JE п(!л SfT7, А1р1 . . . _
(на штбансrсијазнк со тснр1\\лi1ц<i).

C'l~OE E\\1"1\\Nl'EЛISI i:} M :\\'f',O,E~ ПIIIJEHO
~т·1, мн1Е : Ic.)мtr& С1рлф11tшв·1., ем11
ШШ./ННЈ !\\Л Е 01 :о . 186~ Н,1 МЕСЈЈd
:ДЈ:КЕI\\А8fЈН,1 Ht. 27 ДНЏ јЏМ · јЏПI!
торжуст·во Хр1i:·1:ов,,, рм'!)д1::ст1,о
1;1-1A.t 868 ,~;1r.;1:..1i r-одiњ1. Ј:ј Јом1,,
[{Л,1r.0E·~t;cтr{Of~Дr}1~ . c'kl' л1~0 .· EY11Пl;Ei\\ 11\\.·

~:-:•·· .

0ШJ('l,i:11IO . rit:AНJ{(!IO :HEi\\€,:\\4 1м~хн Џ,\\
)1 1турr1Ј 1.и .. :ltd'i'ЛЛ'I, БЕ (ЛО11,; 11 С..Н)!~t\\

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр.1-2 // Прикази и рецензии

. :вii :1\\·1:1 : ~iл't5 ;ti Њ1r::1, -r)·t,,: сло1;;.q:,лнп„t ·
. Ј ..

· Ј1 .. 12 ~: Сн1: 1:1,•tшrr:J\\ љ, (.,)т-1, .. 1{,МЈТ.-i ·
6Yl'''t, Луr„11 н v-)·1··11 M.t·1·ioi~A , (,.)'["Јј.
М,,рка vе-rнрн . f:\\'t1:н1·ел1стн ново
€l~дЕГЕЛЈд Q1'1i· 1(,.)П<I ~Д'/,:1i\\О д .
Л, 13: ;;;HMIHu> И(iДН J<.\\l{Q (ШI.\\
МIПЛ:Й Чttp(l{!f' УЛС'П:. it ( ·@. . пл (,)
'Гр1:1:он.•1е, п1 · IIJJEЛof>E,;a Ft1\\1pYл 'L

· !Ef!OMON,1 .(3 ·. ' flJH!YHCT.t t{ft~'F.(l(ff
.мmrм:r•i-1 p·t. ;д · 1}1 1·ро1нд . •.·. С,~рџ<.Ј
·!;fi);,1/2\\ . 1.;р~\\ДННО(Ј;н тон · П ; СТОfЖ
M~iKdtТ'I, ,\\tl ~Д\\ СЕ NdГIOMOLЦ C'l\\ ,IH
<IП'J'llJ\\H IIETO 181Q HЙliHHO, 7>ЊНЈ(,,.)
GОДН l{M<O О.НI\\ MHHEII Чi~JIC!{I I . <<1с·1., ,В

78

·1;:, Cv~t· село . 'I\\н:C:Qfi',~1; ~·н . · Г!ЈН:ПП~Е~Л­
. Ј\\нфнл epoM.0Ht\\x:1, (}\\~€ 11i.НМ Љ~·т-рс
л. 14:.(~њ л.ntiтш,i:, кr~1) · o·r"1, пон .
Hr.t1нS1 : и ктп 1;-t; ·nt ре!<Ол 1) 'lf.: ·1;
мон он 1,/:iде пр1ж .;,,,1тн·~ от-1. 318
отчн: В-1 1884 r~QД'h лnрнлѕr 14 МЙ.

. аабелеп~ка: Тlоддрок на
НУG"ОЈ~_ Ј<лн11еiп ОхриД(;КИ . " ,ол

. Петар Поn:овсЌЈЈ' ОД Скопје.,

Библиотекарство, пол. 19 (2001), бр. 1-2 // Пр1tказ1t t t petfe!lЗllll

~-

1 ~" t .. ,{iyrл/~r;~Ul!HA '!!\\t1i:C~J~~.--!~!fLI ,iu,(
; ~ HL ГЛt-t KAUL __ # t;JIП А!Џt).,К~, Wбд ~:~&"J:lfM
-~ ·~·: t'I"1--~~~Е~лн o&·~cд\\r~~}itt?" .. : ~,~нr~Ј
·~; i,: ЛH~."f Пf."f~T1- ,V.~"'~ET~. нv .... л ~90·. lfA. U_!t
· t .; 1:1·1trКtHЛHL~(EJ'1 ; f~fЖtt .. ~G:c.:r~.1..KA
;: ,lf 1 ffЛ!!.:rJJE ' t'l.f."rl\\lf~~}H\\}E ~},,tE., 'T'6f:EЦJL .

• ~ 5'~ ~ · ,~ •• ~гг НЛ) . 'УЧ'"'А I Ј;НtТ•{ТfЛЧ)Е'Г1l rd
-......._ -·~ . ;.~ tHEU•~ .. f f1~,,: 1ft ~ ffOAL.:t"f ~~-~.Lf AJUE t1.ff:t
· ~, ~ Шffy~&.K'liUt~"f A~rt·-~л•~!I „ H~f!!}:q1tr€~~~
ј~ t Л.•ЈЏ,.ЈЈ~ ✓"}·\\'t'rлll :: ГАА,__ЕАЈУ„к::·. ИЕ-~л~
~ ! ] 'T'EL:E А,f(Џ.Џ~ ltf A1'"L ., ~~-6!.,~,VЏ!~~J~L
~ " f~}ЛT~.(~OfJtЦE!♦ 1. -~•.t."Lt f,~1t,ftf'O!C•~.-r~ ·

"-.!:. ~ (ЛОК ECA(IA ; H[i:ifA.t WО\\Л1ЛН , HHf Н'А,~
;~ . i·1н,·1~r-лt,, tV„Affi(f\\'L.\\t Q(..,.OtH. н&лL. 10
"""', ~ / ( , , / 1 ;- .t , <._
,ѕ; . fAr1Н~; HtffHl~L t½OШE-~1t.OAL.1 'V«Q .
~ : ; ~-~Н. 9FtcчтLYA~t нл~L ,,..,.,.~---~T()1~ЛfHKY,OJ11i
~-~ ifl-, 1\\lH!EV.YX~'r:1f ·,A.Af#.Y"[l,.· ,1-;A0Жtf"1~·,
~ Е Ј ttAtfH / •·•н•vDлн.!1:ѕ~, .. ,,+Е~1нчнit\\, i;A ,,
. : t П{t''f'H~tHAj~ ., 1<.?-ЖЕ .f~ltAJL . ,pt~I''A
:; ~·. ta~:i:r A1i!f~1!: нн~~,;~ ;1."',АtИ~•!~~ ~~! .1;

..:L. i Г~f!~ JШrfvtt1r <'Г"Ai\\"flLtJ"1~U~ ~rr.r~o .·,,,
--..;:;--. ··.::;. . t(L."l}J,,f • Чf;1..l,Л6Ж:~ tl,~!1!t\\"' l, t'X:lJ~~5-~:!:'!

._,,, А~ ~,r•.~~ er:~},~o.к:1:Q; -.~ ·~~f,t~~. •!~:·•',
r" . f ~Yf. ! 'f. l!f il'l"Y!O Ш 6 • n110~,Htt'~f1')\\IEЖ"t~
iТ . Hot,, vЛl~r ~•-1:)1 QIЅН'Г'•r-нжнн;ц1,ш:у

(,

79

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Прикази и реценаии

80

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр. 1-2 // Пршшзи u реr~ензuи

t77

81

Библиотекарство, nол. 19 (2001), бр.1-2 // При,шзu и ре~џтзиu

.~

cirrr'f;; i . . / )I \\ .. '· : ;t•'i 1/'Ј~,;;;, ,;,,1itf.1"1:''
':· 'i;+•f'<' ✓~JiiЛ. ,+, 11"' • f/Т,,1 .. · . · ·

:,,,; • · ., ...., ............ 11, Ј,,

·-;~·-·?t;~
. ::).,,: -~/.;; . . , . , ... :, ·,:

~;;,:;(:!8!.~F•~·~_;{~,·~.~....:11~\\lllltr~· ~: t~\\!11 . ..... ~ .•-Ml!l ..ll!i!~.l!:IJID/.,it!&iiiilr:IJ.~~11. a\\М~lll. !l)!:МRf!l!l!IR!l .•• 1.111· 111111••····•~1filt\\l\\ll,!!iJirJPJ,,~~~:P. ..~!J~~!:t··~~

82

Библиоте1шрство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази u реце1-1зшt

83

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и рецензии

,:- ,, '-', ~; ··.

'а '·<,,, . 1s~i~·

84

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Пршатзи и реце1-~зш1

·;,Љ~-~---·,-:~1•1~--,E:2l~]ii;~---
.• )t) c.-·~'<-b\\~~ \\ \\ ,,, ;, \\.\\Ј ~:ц• r,"?i;',;1i~<:''\\' <! -~-~,,,~\\ f>/f'.ii~•J:~ '. ,1•t ~: \\'ik1н .

·1 •.(, " ' нЉ: ,-,, .. , ,.. ,;, .:, е• •;.;,,, ч•" ~ ; ,il е,-,: "i•.i.;. .,; -, >'.

\\j;J~~: :::::;);:.;e1:·:;~1J~~i f ~;~:~if !~[:.
!
!'{( ')к ,~ ~"" lt;•l.,1,;,J,J;·ft.,, . •1~1,~<1•1:1 \\ /~'' ,<:k,,tн~• ·»-',;._;,;:~·fт-,,r:(';i ·..,,~

, Ј . ,~ ·,r/ '. . ) ;.· . ·_,-, ј .Ј,·,~ ·,\\·;~ .:1 f~л\\ЈЈ.- Jr!(~~ 1-•Ј ..Л \\) r '\\ ~;Ј~}~ -Г.\\\\. ~- ~• •iУ~~:: .. ~н>,;. .
·,, :· . .f r;~ . .- .. w· ·. :·.: •. --.,; .-1/.~А-,.;,: . _ ..

· ., .·!·i:,:; ;::.~:: :<:(;·;~·.:j,:;:~_·I;:;~:;;:~~{1·
, r,>/--i, ",._ (.-:е i~(•!;•_1'••J ~ е:;{ ~-<;,~у л ·,;;, .._; <i~, t .л ;,_ 1,\\{J<i"/'iг-'t:·~~~~~~ .
ј / . . • '·> ,·, , , '. . . ;; .. :у·\\'> ··.'>;': . ..-' , Ј н.,\\ м ·'I.., . н "- :,.,~ <:',f{• u./"1"И>,> -'\\,\\ 'О\\ ,, J,\\ Q "''"·' i'.\\~ е ~ .:'"' ,~ ~•f ·'x., ~- :yr:.o)f _\\\\<
f<)~ --:'- 1. ·" ;/. ·, ~-"--· · ·· · - · ::\\ : \\ '-'~ , . :) :: :: ~-:/':л, р-;.~ "'"' "'f'~\\~ ;,т;, :,;;: () <,;_>~:~.::;.,~ ·' "'( ';' , 11~:-)-\\ ~ f-\\,~ . ; f,'rч~ . •°1f~')-\\{,:*~:f~
1;·,; ,{; g[~+i~: ·?•f•:~•.'{ :.~~·-t~~~~ii:~{
; ··Lti д•т~ч-z:., .;;r~~t ,т -ѕ •'·ii:"''\\fri' '·.,r,~o ~ \\" -"'· . _-,тт_:li ,л-1. ?-;.,"'~~:( .

. ..,. . (':' . • ··I: \\
~ ,1. r1. ,., / • -~ - , •• , :·• I

t ,,1·••1·1t 1rл,'., ц '<' н 1;1\\1.1);1:; ., k ' Yl,3 ~,\\·1џl/" ' \\.") ,,1с'~,~ .
. : .. ,, '\\,., ~ - , , ·. . . '/ . _.,,,, .:·':..· ;,/ ' .. ' ,"''.:", l·''<,'~n"; ,,; •;"""" " '' . " _,.~,( ·тт·Л◊до ~~~:1:.~Ј' ":Јѕ·:~ 7' :'°" ·,_·,~;.,:-lif'·,: ·. · ,,

! ·*.:1~ . ,t••!;<• 5""!~: ' .Г·~~-;:;:~t'•~1i:'1.
[ 'n\\•<.Jw~;:,,\\?;.. , · \\, ~1;; 1\\ ;.р~к :у,:,i., ,\\~~ \\о · , ,1(о_ л-:,:1ч1 ·11 ·t•:A,''1'1·,:,: ~•-J~\\·
1.,. ( . 1' ј1 _· .. ·. r, .· , /.;' ~·, · . • ~ :--"/·',·: · 1,_1н,, ,љ1·r :t · tl. ,·r·"'µi(\\.J x ·-~:;,''\\ .' \\~-~~t•t•'f~ ~\\•i)\\' !J -r~'li::1: ч\\r::" .. "' (;:,;k•i)~ i"' • .:;,:.:. , eJ'f,•·'\\~(r:~~ 1~ ~~)~j~~r;
Ј _т·t • 1•( 1., ,t . н л -~"' . · ':'-л '' <У•("}~ -3.1<:1 · ;.! v.Jl •iт.,,!ц,,,.. ~ .'. т(• ;1:-,<>:\\(:;х;,1 _{1½>\\'1', ~ . у.Р~ .~.-?.,.~' :·.· .· .. 1 · :· l .. ,:.i-•, . . :~ '.,·'·;-~·~\\;:: _:_· ~~ --\\ ('(:.•.:/,''J!·:;, ··.
ј n'1•~·, ,;r; t,l ?t, - ·:·~;л".,f ~~ : \\\\ A Hl'~~ '"~''!"~{ '\\<\\ ·&Ј ,,о·ј,;,(\\~ \\\\{F:t•~:-~
1 I .,, 1 ",, 1 . "'-'- / А ~ . . 1 / ;' , ' 1; );, •:; \\Т i~';t, >~ј<'? C'{(llJ'r '..;r ,h'{i<•--:: ~~-гi:;(s \\.\\ "q '<. .._,,,. :~;.;::({;1;.:•л ·У,:·~ ,~~'-Ч1i;·;
~...;~_....~·--- ~----·-,----·- --------,.;...;,__.;;..

85

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и рецензttu

,,

. _,,...,,- ;._: ...

86

Библиоте1шрстnо, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази u речензии

87

БиблиотекарL-тво, вол.19 (2001), бр.1-2 // Прикази и рецензии

88

Бнблиоте1<арство, вол.19 (2001), бр. 1-2 // Пр1.uшз1t 11. реченз1т

89

Библиотекарство, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Прикази и рецензии

◊11~ (47 ~ fl\\O,\\fПR,\\ i 1д .1J:Љ\\Cfll'IIIH · 3&. .11-Е"!f!СП1Т€ Д't'X◊l11i НШiЈl(1НЉ\\ CiON\\tl.H · Pllr\\(t;11, . upi;ot11i>-cмs~жм11мi11<,
. . .. . . . . . . •,',. ·~i\\J;i'~~~j-~ l~P:ilillir; 11,\\)NДI i,к(11Yi:i 1\\\\{ 22~} '' . . . ,' '''

оп, · 21' - (\\\\OMITKCI 111\\ ,в .моЈ(\\f1Јд 31\\ ll~'OKf'ftH ~\\'XOKIOI KAlfQII 11~ CBJ◊B~li rнм•кit, ч~oв,~-(,\\◊f.(l\\~iilj j,•.i.1,s; .·
. Qf\\ fi"i~p1\\'IHMCKIII!,\\ Џ;\\ X\\tЏI ~Hi (t!Yfi;t'\\\\C.2~5) ' . . . . ,

90

БиблиотекарL-тnо, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Прикази и ре~џ:нзии

91

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Пршшзu и речензии

i,}J1. · 39'. ~-l l◊Л 11\\ ·+[Рl'\\\\9(\\~r[Пд .IIЛ f'i'Чtil! ;Jд3Hfl Jlt1 •· J~P◊J)\\K◊JIQ1' r.\\ЛMfiНJ~ ◊i\\ <Б~i ( ~f"J;J(t;(\\ (1\\~К~'д ◊lf!1Jf\\), .
. . · . .,,. ·. • . . l:i,\\ · !Ѕ◊:~ : 1•011 , (!ii~ N,<:2Q3) . . .. . .· . ·· · · ·

,. . . . -~ . . . . .. . . .

92

Библиоте1шрстnо, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Приказ/l 1.t реир-t.зшt

@,~· ,: ; , ' ' .., ' , • < 1 . , , ' ? , : ' ;~ ' 1 : ~ , . ': , - "
, ,

93

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и рецензии

. . . . .

011 .. G'i - дtх,\\1\\НСТА (◊ · 3АПНС11 ~&· 1~2:; lf Ј~?б Г◊дHlill:'.011 КРАТ◊&◊, lf(\\ ,мкiiм11ct;н ,jr\\:-i!Jn .(п;rБ i\\\\{ !23:4)
. _,._ .

. ·;,,

94

Библиоте1шрстnо, nол.19 (2001), бр. 1-2 // Пршшзи и рецензии

. · • .. · .· . .

,: ~: ~Jt ..
0-11,, ·Н - (1\\'r'lllfi1\\ Hi:\\ 1~6.ПдРдСКсМ (iJ~'tMf;J\\~!!) liд ik\\Љi 1\\11\\P'f!\\l'l' O~ M;Ji\\P.\\ill◊1\\~ , .. ~~ '18Џ fvi\\. ;(11Yll i\\\\.;:: 'NJ) ;

. ' . . . •. . '.. . -. , · . . . .. , _ ,;

95

Библиотекарство, вuл.19 (2001), бр.1-2 // Прикази и рецензии

• ◊n. -1~ - !\\\\МfЈТВЛ . К◊Н Пt-rf<:BE1\\\\ ,:t;~(b!7◊MfЦl\\ Јд ◊!W◊CTYKi\\!b~: BI\\ . r~\\E◊B!fre:t,)1tpt,◊~,~~;..c1,~к!1 1i~r1,J,1,:s11~
. . {6, {11,t,r.(f„(ll}CК!J ј~~~·~1~1. ~;\\~ЈУ;~1т1 i' Q~· ~ropi1.1Nli~\\\\iJ&Ш11\\Jil;'cXIX &~1) OIYtY1\\C'.2t15)', · . . . .. , .

-OfJ, Q8 ·• ,\\\\◊(\\!ifB~ ,t~Cfj . fW(\\В€Тд( БOf◊fJ◊i\\l!Цi\\ . :St\\ ◊ЛЈ1\\'\\ПКI\\Љ€ Њ\\:ЈР~l:\\◊ВНТ~, llPJi~tl:fQw(i\\03(Jl(FJfj j1\\{lflf\\
C-Q .· i\\\\M\\i;~C,IKrifJjMИ'➔IJt! EМ'i\\\\tlml i ; ~А . llii>r.1Љ\\: 110AD~tlllii 1:ikX1X B~ti ',(Н,\\'6 • i\\\\~,i2u~)' .: . . . .

96

Бпблиотекарство, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и рецензии

Oil', Ѕ8- - (t,1\\,'S1\\IIJ-1E .~A (Л1ЛШ11fl◊Т(УД ◊А )~lj◊M◊llt\\MT Tt\\Pt\\(IIJi\\, ll,'i t,\\~l,(MЖ:iш jll:1Hli - ('ti<1Пctiн ~ftl-M(IП,
~~, ·r ~,;к,ппп:1;; г-0~111111 љ1 XIX r.~к (11\\1; Л\\С~Ш)

, . .... _ .

. ,, . .ilt"--~"-...
' , ... . ·· . ' i ., ·
' .· ' . • .. · 1 · '
•,· .. '

. _._:;",::>:.

011. 58 - ct;д :7iд.llfi~ 3д CTPMJjfll1◊f С~'А ◊~ Ј~Ј1С.11<1QЊ\\Х◊Т Tiir'L\\(Ш,\\, !1& ·1\\-iдtiЧl.◊l!(~l-f Јл31 1r. -~ cмni1,ii J\\1tJl\\11&1i11
од ·1р111;,ш11т~ 'l"Qд,111111 11,\\ .;(IX. мi (НУ6 f>.\\c. 2:17.) .. ·

..

97

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази н реL{ензии

<ш: .. ·53 а Лd~~~тдc,;цpn6&0~,t{1\\fli~ljCKJ1jtЧHti; •. ~ilЧ\\_IZДt!lli\\TA, l\\~;Xf~ 119;; (11У6 ,t\\\\Ч212) . .
. · •· ··.. ,, ... . ,. ·: :: ·, ·.> .. . ·. .. . : . . . . : .-·--· - _. . :._:: - а, :

◊П: :6? .~ .3MIIC ОД JOAfl,;(1'P(\\\\O~Hl:1 ОХРfЈДСКН. ,Јс\\ OC6дY6MhEI◊Jk\\ ' ttP~Bд'Гlt 80 . C.P.4MNfiЉ\\; :ji~.fiЛR(K◊ .
· .· . . . . . . .·· ' fi◊ 1~~3 t;9дl!li1i; l.!1\\·1Mli.t'\\~Ii~t:!l:j~~11J;'{ Hifi,i\\K·~39y , : , . , / ji .

98

Библ11отекарL-тnо, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази. и рецензии

99

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и ЈЈеU/tнзии

ЛЕСНОТИЈА НА ПЕЕЈhЕТО*

(Јован Котески, Кртечина, Зумпрес, 2000)

Животот е понекогаш агонична поезија , но дали таквата поезија може
да биде насушен живот? Се разбира, ретки се, но возможни се и двете нешта.
Стиховите на Јован Котески (1932 г.) ни ги потврдуваат токму овие две тези.
И овојпат, во ова поетско писмо длабоката искрена исповедност е врвен
принцип. Таа е препознатлива специфика на овој поет. Соголеното, рафи­
нирано пеење ги фокусира двете најголеми крајности: животот и смртта.
Испеаните стихови за бавното умирање се единствениот спас од него. Но, во
морбидните теми се испреплетени светлосни нишки на сокриена надеж и коп­
неж за избавување од страотниот безизлез. Човековиот живот е постuјан
затворен лавирш1т и зошто кога се наѕира неговиот крај лавиринтот изгледа
претесен, а излезот е прекриен со длабока темнина? Поради стравот,
немоќта или очајот? Во песната "Кртечина" поетот пее: "белким е дојден
часот / да се испорамнат сметките / меѓу небото и земјава / преку моево от­
ворено тело/" . Во поетовата болничка соба врвните мајстори Хипнос и
Танатос се единствените господари на гозбата од човеково тело, А поетот
љубопитно го чека резултатот од нивниот натпревар: "среќата му се накло­
нува / на Танатос, но само за миг / Хипнос ја презема игрта / победата е на
негова страна!" .

Пред претсмртниот ламент поетовата рака не затреперува, туку ги
запишува светлите мигови кои остануваат да бидат во функција на вечност.
Се слеваат со неа , бидејќи се недетерминирани и осветлени од незаборавот.
Реминисценциите од детството се неминовни како врамени слики од најска­
поцени рамки. Една одронета капка од нивната свежест е доволна за секаква
крепост. Можеби затоа човекот истовремено е најкревкото, но и најсилното
суштество, осудено взалудно да талка по бесмртноста. На тој бескраен пат,
изморувајќи се од бесцелноста, си починува , градејќи призраци на бесмрт­
носта: запишува , слика , зерка . Потоа се убедува себеси дека следниот патник
ќе го продолжи понатаму патот и можеби ќе стигне до целта. Но, и оваа
ролја е неповторлива и скапоцена, сугестивно не уверува поетот. Скротената

" Во овој број се поместени рецензии подготвени од Виолета Мартиновска - НУБ
"Св. Климент Охридски" - Скопје, за книги објавени во текот на 2000 година.

100

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази ll рецеllзии

динамика на нештата суптилно е излеана низ призмата на митолошкат;:~ сим­
болика. Таа е шшочната врвца на вертикалното, гностичко, поетско изви­
шување.

Интертекстуалноста е поврзана со грчката митологија, настаните од
Стариот завет , Хомер и многумина познати европски автори. Таа е присутна
во стиховите како резултат на поетовата елоквенција , но и како потреба да
се прави споредба токму со овие ликови. Нивното апострофирање е употре­
бено неизнасилено, со ненаметлива суптилност.

Етимолошкото потекло на терминот кртечина е поврзан со старо­
словенската форма "чертати-кртити" , која означува исцртување, оставање
траг«. Трагата која ја остава трагачот Котески е трајна и незаобиколно
врежана во просторите на незаборавот. Хтонското царство "невермоr" е
обесилено и неговите заплашува чки стравотии се немш<ни за сладосно
уживање. Поетовите таканаречени последни стихови се релативизирани,
бидејќи продолжуваат да живеат победоносно над смртта . Всушност, тоа е
есенцијалната нишка на уметноста, да се бори против ефемерноста и смртта.
Кртечината на Котески е силна кревкост која со стожерно спокоЈство се
искачува кон бесмртноста, непоколебливо и достоинствено.

101

Библиотекuрство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Прикази и рецпtзшt

КОЛНЕЛ( ПО ЧИСТИНА

(Вдув, Ј ордан Даниловски, Три, 2000)

Збунувачки и зачудувачки наслов: Вдув. Митска птица со чиешто из­
говарањ~, оној кој ти кажал за неа се раѓа во уште еден нов живот. Љубовта
кон чистата слобода е есенцијален, возвишен копнеж на нараторот. Но , се
разбира, до нејзиното остварување, потребни и неминовни се трнливи, не­
праведно искрварени сцили и харибди. Зарем не постои некој друг поед­
ноставен, побезболен пат? А кој знае дали и тогаш сите би го одбрале токму
него? Можеби повторно, за да се "разликуваат" од другите луѓе најсилно би
го посакале оној потесниот, маченичкиот пат, бидејќи тогаш сознанијата би
им биле повозвишени и поблиски до небесните пространства. На раторот
седнат во својата фотелја контемплативно е загледан во чистото парче небо
во кое тра_1но се врежани овоземните древни, но и сегашни свирепи човекови

истории . Отсјајот на таквата единствена вистина ј а чуваат бестелесните
огнени серафими и многуоки херувими, додека големиот Ѕвер пустоши и
расчеречува во земната долина на пла чот.

Низ страниците на овој роман мошне густо се напластени и меѓусебно
се испреплетени многуслојни семантички јазли. Ѕиркаат емотивните стро­
ежи кои носталгично раскажуваат за незаборавните, големи, стожерни ис­
ториски мигови. Тие мигови долго време го опседнуваат авторот. За него
постои само едно слеано време: безвременост. Оваа категорија постојано
трае за оние кои Ја вдишуваат и чекорат во неа.

Чистотата на нештата е вечниот животворен источник на овој творец.
По неа тој постојано пека и се обидува да го пронајде ш1.јсветото , спасоносно
зрнце чистота во себеси за да може со неговата неоскверната моќ да про­
должи понатаму да чекори во валканата егзистенциЈа.

Детството со својата најчиста содржина е присутно во зрелиот живот
на големото Дете . Детските солзи и жедта да се истрча играта се до послед­
ниот здив, воопшто не исчезнале. Тие притаено и трпеливо чекаат да се из­
мијат сите социо-културни маски и повторно, спокојно да си ја продолжат
играта.

102

Библиотеш1рство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Пршшзtt t.t рецензи1t

Присутно е и спокојното монаштво кое со својата благородна чистота
прави чекор шшред за целото човештво. Богомудријата и бдеењата над
сопственото иманентно очистување за многумина е несфатлив процес и фе­
номен, nоистоветен со мазохизмот. Но, таквото сфаќање само е немоќен
крик на психолошко обременетиот човек кој одбива да се вслушне во воз­
вишените, духовни пространства. Молкот на монасите е громогласен чекор
КОЈ го осветлува патот кон спасоносната светлина.

Богомилството со својот философско-дуалистички светоглед е појава
којашто радикално се спротивставува на фундаменталните христијански ор­
тодоксни доктрини. Тоа е присутно низ овие страници како незаобиколен
историски миг со своите мошне суптилни есенции.

Старословенската азбука е изворот на nросветлувањето и нејзините
букви ја чува;:~т с13етлата енергија на духовниот прогрес. Нараторот употре-
бувс1 две такви букви: големиот ер (1.) и десетерично и (1), потенцирајќи го со
тоа блескотното старословенско потекло на нештата.

Значи, во овој роман љубовта кон човековата слобода и восхиту­
вањето од подзаборавените убавини се доминантен фон кој е неколеблив,
луциден и сентенциозен.

ЈОЗ

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и pei~eнзllll

)КЕНАТА КАКО КОСМИЧКИ ЕПИЦЕНТАР

("Она", Богомил Ѓузел, Зупрес, 2000)

Поемата "Она" е импресивна еротско-философска поема која добива
свое заслужено место во современата македонска поезија. Посветена е на
мистичната, никогаш до крај осознаена убавина на жената, којашто тво­
речки постојано го опседнува овој поет. Женскиот принцип е фокусиран низ
пове1<:е семантички слоеви и тоа како: alma mateг, анима, либидо, поезис. Сите
овие фундаментални топоси асоцираат на симболот на андрогинот кој во
себе го содржи единството на машката и женската природа, небесниот и
земниот принцип, надворешното и внатрешното. По неговото раздвојување,
поларизацијата на машко и женско, секој од нив копнее по својот загубен,
идеален дел: "а еднаш бевме едно цело / и се уште можеме да бидеме / и по­
стојано се губиме, наоѓаме / при одвојувањето оживува болката од резот".
Андрогинијата е симбол на духовното и телесното совршенство, плодноста и
создавањето. Но, бидејќи е андрогинискиот принцип разрушен, поетот ја
започнува поемата токму со принципот: поезијата како праслика, сеќавање
на нешто што е онтолошки загубено . Во воведните стихови тој пее: 11 што ми
пр,шат зборовите/ додека ги изговарам во себеси/ неизустени но веќе обли­
кувани / и додека чекаат да ги запишам?". Зачудува и повеќенасочниот
наслов "Она" кој може да означува: битие, суштина, појава, но и замена за
женскиот род таа. Овој принцип на творештво, самолекување е директно
поврзан со вториот доминантен принцип во оваа поема: либидото. Се чини,
овие два принципа се толку многу сраснати што дури е невозможно нивното
раздвојувс1ње. Либидото дамарно пулсира низ целата поема како врвен прин­
цип на еротскиот копнеж и похотната страст. Всушност, тоа е употребеното ,
испишано мастило за овие стихови. Поетот е конфитент кој искрено пее за
светлите, но и за темните сладострасни похотства по кои ужива неговото

тело, но и душа: "здивот се уште ми испарува / под тропите на твојот сто­
мак/". Пеењето е дијалошко, со интимно обраќање кон лирското Ти. "Таа 11
не е неостварена имагинациЈа, туку вечен, непресушен, страствен копнеж за
напојување и заедничарење. Љубовта со своите две стожерни енергии:
духовната и телесната , од почетокот, па се до крајот на пеењето е натриум­
фален пиедестал! Поетското динамично темпо не спласнува ниту во еден
миг, туку целото пеење се доживува како компактен, кулминативен, лас­

цивен агенс. Третиот слој е анимата . Душата го симболизира женскиот,

104

Библиоте1шрстnо, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Пршшзи н рецензии

чувствен принцип кој го облагородува и украсува машкиот принцип, духот.
Нивното единство е познатиот принцип на совршенството: " ако си ти ду­
шата , а јас духот / тоа беше најдлабоката/ можна љубовна врска " . Воз­
вишеноста на тријадата: дух-душа-тело со лирска рафинираност мошне
успешно е остварена no ова љубовно писмо. Психата и еросот се прстенувани
и од тој брак е родена оваа поема. Четвртиот семантички слој е : alma mateг.
Големата мајка хранителка е присутна преку симболите на морето и земјата .
Тие го симболизираат мајчиното тело, сигурноста , топлината и храната .
Раѓањето е излегување од мајчината утроба , а умирањето повторно враќање
во мајката-земја , Геа . Големата мајка е архетип и на обликот на потсвесната
доминација со своите две форми на конструктивното и деструктивното.
Божјата мајка е олицетворение на сеопштата , духовна животна сила. Значи,
женскиот принцип е апотеозиран низ синтезата на митологијата, теологи­
јата , философијата и психоанализата со допадливо, емотивно пеење во кое
се среќава цинизам, иронија, автодеструкција, но и искрена, огнена љубов .
Се торжествува во слава и чест на нејзиното вечно височество, љубовта.

105

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази и ре11ензии

РАСЧИТУВАЊЕ НА ИСТОРИСКО-ФИЛОЛОШКАТА НАУКА

(Владимир Мошин, Словенска палеографија, Менора, 2000)

Проучувањето на оригиналните, стари ракописи е област со која се за­
нимава палеографијата. Еден од врвните проучувачи на оваа мошне спе­
цифична дисциплина е академик Владимир Алексеевич Мошин (1894-1987).
Тој последните две децении од својот живот ги поминува во Македонија каде
што организира тимска работа и проучување на постојните словенски ра­
кописи. Плод од таа активност е публикувањето на првиот том II Словенски
ракописи во Македонија 11 (1971). Под негово менторство се обучуваат ид­
ните палеолози меѓу кои е и преведувачот и приредувачот на ова издание д-р
Сотир Голабовски. Оваа книга е превод од српски јазик од белешките на
академик Владимир Мошин подготвувани за предавањата по предметот
Словенска палеографија на Филолошкиот факултет во Белград (1964/67 г. )

Едно вакво издание е повеќе од драгоцено не само за палеографијата,
туку и многу пошироко. Книгата содржи систематски преглед на nроу­
чуnањето на почетоците на оваа историско-филолошка наука, научен опис
започнувајќи од најстарите зачувани ракописи, па се до периодот под турско
ропство, табели со факсимили од ракописите и кратка биографија на
академик В. Мошин (емотивно подготвена од приредувачот).

Зачудува податокот кој не запрашува зошто приредувачот д-р Сотир
Голабовски толку долго време ги чувал кај себе белешките на својот про­
фесор Владимир Мошин? Голем недостаток на приредувачот се фундамен­
талните терминолошки грешки, честопати буквалниот превод, нелектори­
раноста на целиот текст и непотполната, инцидентна библиографија на
академик Владимир Мошин. За едно вакво стожерно издание, овие пропусти
се недозволени.

Воведниот дел се однесува на поимот и предметот на палеографијата,
нејзините методи (лингвистички, историски, уметнички), на водените знаци,
на историјата на старословенскиот јазик, на епиграфиката и на нејзините
споменици. Вториот дел е посветен на ракописите и нивното жанровско
класифицирање. Претставени се: Савина книга (10. век) , Супрасалски ра­
копис (10. век), и др . Третиот дел се репрезентативните руски старословен-

106

Библиоте1<арство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Пр111шзи ll ре1џ!.нзшt

ски ракописи од периодот од 11.-14. век. Опишани се два вида писмо: полуус­
тав и брзоnис. Во четвртиот дел се среќаваат јужнословенски ракописи
укажувајќи на дистинкциите меѓу српската, македонската и бугарската
ј азична редакција . Во петтиот дел ги среќаваме правните споменици како на
пример: Кулинова грамота од 12. век, Хилендарска грамота од 12. век, Ду­
бровничка грамота на кралот Владислав од 13. век и др . Седмиот дел од кни­
гата им е посветен на босанските споменици. Во осмиот дел се среќаваат ра­
кописите од периодот на турското ропство. На крајот следуваат интересни
факсимили од ракописите.

Интересно е разгледувањето на прашањето за односот меѓу глаголи-
1џ1та и кирилицата т.е. која од овие азбуки е постара. Разбирливо е што пос­
тојат разни хипотези, но фактите кои се изнесени го утврдуваат примарното
создавање на глаголицата . Научното истражување на оригиналните ра­
кописи е долготраен процес при кој се потребни многу време, лична трпели­
вост и постојано самообразување. Академик Владимир Мошин сето тоа
беспрекорно го почитувал и применувал, а неговите научни остварувања се
бисерни, светли патокази во мистериозната палеографија.

107

Библиотекарство, вол.19 (2001), бр.1-2 // Прикази и ре~џ:нзии

НОВООТКРИЕНО РАКОПИСНО НАСЛЕДСТВО ОД 14-19 ВЕЈ(

(Кон книгата "Словенски ракописи во Македонија 7,8 том", НУБ " Св. К.
Охридски" - Скопје; Институт за старословенска култура - Прилеп, 2000)

Средновековното книж.евно наследство започнувајќи од 9. век па на ­
ваму е создавано многу макотрпно. Ракописните книги се пишувале во многу
тешки и неповолни услови. Најчесто, тоа биле богослужбени книги за по­
требата на службите во црквите и манастирите. Такви се на пример: Светото
писмо, Часословот, Молитвеникот, Минејот, Осмогласникот и други . Истите
овие препишувани ракописни книги на пергамент или хартија биле уни­
штувани на различни начини (пожари, незнаење, тенденциозно) и оттука ,
сосема е разбирлива нивната огромна драгоценост во денешно време.

Во тој контекст богатото научно-истражувачко искуство на еминент­
ниот медиевист д-р Михајло Георгиевски е особено драгоцено. Тридеце­
нискиот научен ангажман кулминира во оваа негова последна книга
"Словенски ракописи во Македонија - 7 и 8 том" којашто е продолжение од
едицијата "Словенски ракописи во Македонија", започната уште од проф.
Владимир l\\tiошин во 1971 година.

Ретка и специфична е посветата којашто му е упатена на Исус Хрис­
тос. Научниот палеографскиот опис се однесува на 71 новооткриен словен­
ски ракопис (оригинали) со доследна научна методологија. Описот е правен
според следниве особености: хартија, писмо, орнаментика, водени знаци,
повез, содржина, записи, забелешка. Радува фактот кој вели дека се
откриени по 2 нови ракописа од 14., 15., 17. век и 1 од 16. век. Такви се на
пример: два листа од Триод, Радобилски евангелски листови, Фрагмент од
Слово, Прохор-пчињско изборно евангелие и др. Тоа уште повеќе ја закот­
вува стожерноста на книгата.

Авторот д-р Михајло Георгиевски прави поделба на јусова и безјусова
редакција, според потеклото на ракописите како на пример: македонска бе­
зјусоЈЗа редакција (6 споменика), македонски народен јазик (17 споменика) ,
бугарски јазик (2 споменика), грчки јазик (1 споменик), црковнословенски
јазик (46 споменика). Направен е прегледен каталог на факсимили, содр­
жина на ракописите, регистри на лични имиња, географски поими, мана-

108

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 il Прикааи u рецензии

стири, установи и цркви. Таблоата на водените знаци се направени според
познатите албуми на Бриќе, Николаев, Мошин, Тралјиќ, Еинедер и други.

Осмиот том содржи 94 факсимили од ракописите, според хронолошки
распоред.

Впечатокот се заокружува и со допадливиот графички дизајн. Значи,
ова.а книга успешно ја продолжува серијата палеографски описи започната
уште во 1971 година од страна на проф. Владимир Мошин и ни го разоткрива
нашето извонредно богато ракописна книжевно наследство чијашто ризница
постојано не nосхитува.

109

Библиотекарство, nол.19 (2001), бр.1-2 // Прикаа11 и рецена1ш

ДВОЈНОСТА НА НЕШТАТА

( 11 Саронски близнаци" , Методиј Златанов, Зумпрес, 2000)

Еден невообичаен поетски потфат на игумен Методиј Златанов ус­
пешно е реализиран во неговото последно поетско послание II Саронски
близнаци ". Вонредна специфика на ова писмо е т. н. калиграматизам којшто
е ноnина во современата македонска поезиј а. Текстот е проследен со пара­
леш-10 цртање на семантиката од истиот текст. Доминантен топос кој конти­
нуирано се ј авува кај овој поет е содржан во б:иблиската порака "му11ру­
вањето на мудреците од овој свет е лудост пред Бога! 11 • И тогаш се поставу­
nаат прашањата: каква е вредноста на човековото уметничко творештво во
однос на Божјата премудрост, дали даруваните човекови таланти бесцелно
се преумножуrзаат? Поетските пораки no однос на овие прашања се сосема
луцидни: иманентното nреобразбено духовно покајание (метаноиа) е фундс1 -
ментален агенс за отворањето на духовните очи со кои сосема поинаку ќе се
разбира светот и човекот во него. Тогаш започнуваат да се отвораат гно­
сеолошките сфери и аспектите на убавината се пронаоѓаат насекаде. Ин­
тертекстуалноста е препознатлив белег на овој поет кој внесува цитати од
Сnетото писмо, апофтегми од патролошките списи, староеврејскиот, ст;:~­
рогрчкиот и англискиот јазик. Првиот циклус "Прогонство нс1 умот " асоцира
на 11рсродителск:иот грев кога поради возгордеаноста и непослушноста се
гуGи Едемската градина. Од тогашното прогонство, човекот агонично се
обидува поnторно да го возобнови и3губениот рај . Оттогаш човековиот ум е
паднат. бидејќи веќе не е во можност изворно т~:а ја гледа Божјата светлина.
Вториот циклус "Седум времиња" кореспондира со светоста на бројката се­
дум: 7 денови на создавање на сrзетот, 7 денови во неделата , 7 благословени
поколенија , 7 виножитни бои. Создателот е единствен источник на светли­
ната. И се се движ.и кон негово славословие. Поетот е рапсод кој слапослови
3а божествените тајни, мудрости и убс1вини: " седум времиња преку мене ми­
нс1а". Циклусот " Светлоносни каскади " ја аспектира тишината како молк од
една страна, но и како трештален глас од друга страна . Впечатливо е
исцртс1но неј3иното движење. Незаобиколен топос кој пулсира низ стиховите
е неспознатливоста на Создателот. Човековото осознавање е само ронка
напор и потреба да се продре во неспознатливата божја суштина . Ако е
Создателот апсолутно несnознатлив за периодот на човековото кратко
живеење, дали се сите негови агонични напори взалудни? Ако е така, тогаш

110

Библиотекарство, nол. 19 (2001), бр. 1-2 // Пр111шз1L н реце1-tз1ш

е неминовна една реверзибилна релација во којашто големиот, единствен
апсолут ќе му се открие себеси со своите светли енергии на ефемерниот, но
не и неважен човек. И со такво благодатно просветление човекот ќе
зачекори и ќе ги отвори вечните таинства. Употребата на црковнословениз­
мите е во контекст на секојдневно употребуваниот еклесијастички фон на
овој поет кој трага по изворната суштина на словото. Тоа најлуцидно е апос­
трогирано во .Товановото евангелие: "Во почетокот беше словото и словото
беше во Бога и Бог беше слово" . Токму тука е фокусира но поетското
осознавање и пеењето како близнак на божјата nраслика. Насловот "Саrон­
ски близнаци" ја потенцира сеопштата плодност, духовната и телесната,
раѓањето и преумножувањето. Новина на ова послание е можноста да биде
читателот во улога на естетски доградител на креативните криптограми.
Значи, лавиринтот е широко отворен за сите љубопитници.

11 1

Б11блиотеш1рL"Тnо, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Пртшзи и реценз1ш

ПРЕМИН НА ИМАНЕНЦИЈАТА ВО ТРАНСЦЕДЕНЦИЈА

(Иван Џепароски, Отаде системот, Култура, 2()()())

Еминентниот проучувач на философијата, естетиката и литературната
мисла д-р Иван Џепароски во едицијата "Идеи" на издавачката куќа " Кул­
туrа" приложува свои видувања за бележити, незаобиколни мислители и
литерати кои оставиле силен белег во философскиот и книжевниот систем.
Дали воопшто постои целосен, завршен систем? Кој е системот на егзистен­
циј,па? И дали тој е нужно поврзан со проблемот на иронијата?

Категоријата иронија е особено присутна во делата на "данскиот Сок­
рат" , Серен Аби Кјеркегор. Нему му е посветено заслужено внимание во
оваа к1-rип-1. . Според Хегел иронијата е недостојно нешто, а според Кјеркеrор
та,1 е предизвикана од бескрајната субјективност на човековата слобода и

· зато;:~ таа зазема видно место во човековиот живот. Авторот ни овозможува
расветлување на псевдонимоста на философските дела од Кјеркегоровата
прва (естстичка) и втора (етичка) фаза . Првата фаза од неговата книжевна
активност го опфаќа периодот меѓу 1843-Ј R46 г. Од овој период се делата:
"Или-или" , "Повторување" , "Страв и трепет", "Јоханес Климакус", " Фило­
зофски трошки", "Стадиумите на животниот пат" и др. Сите овие дела се
објавени ПОТ( различни псевТ(оними: Виктор Еремита, Јоханес де Силентиu,
.l охансс Климакус, Константин Константиус, Вилијам Афхам. Во третата,
религиозна фаза тој ги напушта псевдонимите и се појавува со сопственото
име .

Истражувањата на (не)среќата во културата и уметноста се неизбежни
б<::з маркантното дело на Сигмунд Фројд (1856-1939). Тој смета дека култу­
рата го унесреќува човекот поради востановените забрани, закони, правила
на однесување и )1а1веење. Културата на современиот човек почива врз
незадоnолувањето на нагонските потреби. За тоа и самиот Фројд вели:
"еднаш создадениот закон нема да биде скршен во полза на која било инди­
видуа. . Културата мора да. стоrи се за да изгради пречки против човековите
.1грссивни нагони". Цената на културата е условена со губењето на среќата и
со потенцирање на чувството на вина . Овие идеи децидно се анализирани по
неговото дело "НеугоТ(ното во културата".

112

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр. 1-2 // Прикази ll реце11зни

Баскиск:иот Сократ, Мигел де Унамуно својата философија експли­
цитно ја објаснува no ставот: "мојата полемика не е борба со непријателот,
таа е борба со самиот себеси. Инквизиторот или соперникот што ја с го
напаѓам или со кого полемизирам, јас не го правам тоа затоа што мојот
соперник мене ми противречи, туку затоа што тој се наоѓа во мене самиот " .
Унамуно примарно го фокусира проблемот на смртта во философијап1. Тоа
е проблематика на смртта на конкретната човекова личност ... Оттука, не­
говото познато дело "АгонијR на христијанството" ги пронаоѓа корените на
најинтимниот дел од човекот во сопствените агонии. Секој мора сосема сам
Ј(а помине низ ха рибдениот оган на прочистувањето за да стигне до
"чистото" осо::~навање. Менувањето на светот е возможно само преку пос­
тојаниот агон, дејствувањето, вечната борба. Всушност "Унамуновата
борба" е подвиг против трагичноста ш1 суштествувањето.

Вториот дел од книгата е посветен на книжевните остварувања на
Ферид Мухиќ, Јосиф Бродски, Тед Хјуз, Петре М. Андреевски и на други
литерати. Ферид Мухиќ е претставен со делото "Штит од злато" и неговата
симболика. "Неповратно се губи само она што не е потрошено" е есенци_јата
на оваа поетска проза. Симболите камен, злато, штит, бакнеж мошне заним­
лива се протолкуш1ни од авторот Џепароски.

Пое:шјата на Јосиф Бродски е определена како доминација на етимо­
ните: пародија , иронија, самоиронија. Според Ј. Бродски поезијата е "целта
на нашиот вид". Поетот постојано трага по слободата во јазикот и слободата
на јазикот. И оттука, еманира ат сите други видови слобода .

Во текстот "Лакримариј-или пораки во шише " се расчитани лакуните
на поетскиот дискурс на Петре М. Андреевски. Симболиката на шишето
Лакримариј содржи низа пораки на еден духовен победник кој е "упатен" во
тајните на љубовта, смртта и солзите. Полисемната симболика го заrатнува
архетипот, калокагатијата, еnифанијата и други семантички нивоа.

Q13oj прилог-текстови од кои поголем дел се предговори на соодвет­
ните книги. концизно, со херменевтичка есистичност сигнифицира акси­
олошки предизвици во философијата и литературата.

11 3

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Прикази и рецензl/,U

)КИЗНЕРАДОСТА НА МИГОТ

(Јостен Гордер, "Вита бревис-nисмо на Флорија Емилија
до Аврелиј Августин", Детска радост, 2000)

Конечно, едицијата "Бестселер" на редакцијата "Детска радост" го
заслужува овој епитет со книгата "Вита бревис-писмо на Флорија Емилија до
Аврелиј Августин" од современиот норвешки писател Ј остен Гордер (1952
г.) . Тој е професор по философија во Осло, а негови позначајни дела се:
"Замокот на жабите", "Децата од Сукхарати" , "Дијагноза и други новели ",
"Мистеријата на ш1сијансот", "Роман за историјата на философијата ",
"Божиќна мистерија", "Во едно огледало, во една загатка" и др.

Епистолата на Флорија Емилиј а упатена до бискупот на Хипон, Ав­
рели.1 Августин (354-43() г.) е теориско-философска расправа за многу суп­
тилни прашања кои се однесуваат на релацијата: маж-жена , духовно-телесно,
свето-профано. Августин пред да премине во христијанство, десет години му
припаѓал на манихеизмот, а во 396 г. е ракоположен за бискуп . Философи­
јата на Августин во својата основа ги негува иманентните, психолошки сос­
тојби. Насочувањето кон иманентното искуство го детерминира сеопштиот
човеков светоглед. Севкупното дејствување на човекот произлегува од него­
вата волја , којашто е апсолутна слобо:п:на. Според ова волунтаристичко
сфа1<:ањс , волјата е надмоќна категорија над разумот и свеста. Убавото се
наоѓа во целината и во единството на севкупноста . Темелно проучувајќи го
философско-теолошкото творештво на Августин, Емилија загатнува многу
философски и теолошко-догматски проблеми. Честопати, негирајќи ги
Августиновите богословски егзегези, таа опишува многу интимни случки од
својот заеднички живот со него пред тој да стапи во римокатоличкиот клер.
Долгата еnистола на Емилија е апологија на суштинските, животни радости
наменети за секој човек и мошне ригорозна осуда на хиnокризијата и пер­
фидноста на теолозите. Всушност, таа прави своја херменевтика на дио­
низискиот принцип на живеење, наспрема аполонискиот принцип. Поттик­
ната од Августиновите "Испоnеди" таа му го испраќа ова послание. Особен
акцент е ставен врз проблемот на сомнежот. Августиновата максима "се
сомневам, значи постојам" и претходи на подоцнежната Декартова <1.по­
фтегма: "мислам, значи сум". Емили ја прави семантички раслојуnања на не­
променливите христијански догми: " ти го сакаше спасот на сопствената душа

114

Библиотекирстnо, nол. 19 (2001), бр.1-2 // Пршшзu u рецепзшt

поnе1<:е отколку што ме љубеше мене, чесен бискупе . Морав да пронајдам
што е тоа во философијата што може да те раздели од една девојка што ја
љубиш. Мојата соперничка беше еден философски принцип". Импресивни се
моментите кога Емилија пишува за нивниот заеднички син Адеодат и за
влијанието на мајката на Августин, Моника.

Целото послание е еден длабок восклик за двата вида љубов: духов­
ната и телесната. Изнесените аспекти се шшидарни и за nремето во коешто
живеел и творел Августин се бравурозно-револуционерни. Јостен Гордер го
остава отnорено прашањето за реалната можност на една таква релација на
Августин со образованата Емилија. Дали сето тоа можело да се случува во
драматичниот четврти век и дали ова послание навистина го добил теологот
и црковен отец Августин? Ова мошне впечатливо аnокрифно послание изо­
билува со жесток драматизс1м од една страна , но и со меланхолична загле­
даност во теоцентризмот, од друга страна . Еросот којшто во христиј а1-1скатс1
догматика е врамен во најсвети и најскапоцени рамки, со ова фокусирање ја
разрушуnа таквата непроменливост и е десакрализиран. Метафизичките
кс1тегории се приземјени без вулгаризирање со проникливи духовити пара­
боли. Ригорозното раздвојување на скаменетото двојство: маж-жена е не­
возможно без харибдени лузни и без нега врз таквиот расцеп. Духовното ,
боrоугодно усовршување на себеси е валкано и непреодно пред дверите на
божјото царство, ако претходно е направено опустошување во душите на
своите најближни . Можеби, нивното ридање е почисто и почесно пред ли­
цето на демијургот, отколку најаскетските монашки подвизи - лаконски
резимира Емилија. Таа е инсургент против малициозното деградирање на
женскиот род врз кој почива напредокот на светот . )Кивотот е премногу
краток и треба да се одживее со максимална себеисполнетост.

115

Библиптекирстnо, nол.19 (2()01), бр.1-2 // Прнкази и ЈН~t-~ензии

БОЛКАТА КАКО ИСТОЧНИК

(Душко Мартиновски, "Извор ", Зумпрес, 2000 г.)

По објавувањето на првото поетско послание "Молитва за мудро
вpel\\,Ie" ( 011:делни песни се влезени во Антологијата на современата македон­
ска поезија), второто поетско остварување на Душко Мартиновски, "Извор"
кореспондира со неколку светли и свети семантички топоси како што се на

пример: светлина, верба (во себеси) и вера (предедовска) од една страна, а
болката и очајот како нивна рамнотежа од друга страна . Овие топоси се

, ,

чести мотили каЈ многумина творци, но овоЈпат, тие се измеланжирани и се
во нераскинлиnа перихореза . Непостоењето на ригорозна дистинкција меѓу
нив е спецификата на ова поетско писмо. Првата песна "Кандилце " е про­
грамска. Во неа торжсствсно се наја вува пулсирањето на нејзиното тзи­
сочество, болката. Таа е онтолошкиот источник на овој поет. Доминираат
темните нијанси: тегоба , горчлив неспокој , празнина гнила, темен облик.
Мракот е раскрилен низ овие стихови. Но, не оној очајниот, безизлезниот,
туку оној со кој сепак, може да се суштествува. Очеличен од налетот на
човечките пакости, поетот е длабокословесен во сознанието кое аподик­
тично го уверува дека е неговиот пат поинаков, потрнлив, но и по­
торжествен . Во песната "Иње " тој пее: "Јас бев само здробен / од ињето на
вашата злоба / Ме уривавте / како бурите древно стебло / Неграмотници/
Бедни луѓе / патот мој е долг / колку една вечност/" . Во сопствената
агоничпа болка секој е coce1,ra сам, но и најблиску до себеси, ни сугерира по­
етот. Но, црниот безизлез е само привиден: "удирај силно/ со ледена страст
биј/ оловна чаr-.штијо/ ". Вознесената поетова душа со воскресната, пурпурна
боја , сепак, цврсто и победоносно ќе просветлува како кандилце во но1<:та .
Исконското, 11:ш1.бокоискрено коленичење пред кандилцето е на,1интимниот
восклик на поетот.

Вториот циклус "Сеништа" е продолжување на претходниот циклус
"Извор". Во песната "Страв" тој пее: "Тој немир / Во колку срца вие / Каде
чука та;:~ празнина/ " . Но, топосот страв не направил жртва од поетот. Стра­
вот е исконски, онтолошки. И може да се совлада само со поимање на он­
толошките категории.

11 6

Библиоте1<арстnо, вол. 19 (2()()1), бр. 1-2 // Пршспзи 1t рецензии

Доминантен топос од кој ретко се откажува овој поет е детето: "А тоа
пе знаеј r<и / тивко не осмислува/". Тоа е светлопријатна, најчиста светлина
кој ;:~ таинствено ги отвора :тачењата на нештата во животот. Циклусот "Во
се има време" ја аспектира категоријата време како безnременост. Таа ги
крши детерминантите нс1 историското време и зс1почнувс1 поимањето на
вечноста. Елегискиот фон е суптилно израфиниран и особено присутен во
кратките лирски медалјони. Не очудуваат големите вистини кои се сооп­
штени едноставно и сосема директно. Изразот е прочистен од непотребниот
баласт и лразнословието отсуствува . Со таква контемплација поетскиот пев
не 13ра1<а uo онтолошкото минато каде што нештата немале двојна природа,
туку компактно есенцијално јадро чија чудесност не восхитува, поради сво­
јата единственост и едноста вност. Во тие облагородени, духовни сфери поет­
ската душа го пронаоѓа своето скапоцено спокојстnо како бесценет извор за
бродење низ просторот и времето.

Видот на говорот се определува според степенот на прекршочност.
Фигуративниот говор е високо мотивиран и содржи максимален степен на
семантички фигури. Доминантна семантичка фигура 130 onoj поетски рако­
пис е метонимијата. Таа е ефект на одредена релација и невообичаен однос
меѓу неколку вербални ентитета. Афективниот говор (прDпат .именуван од
Шарл Бали) е слободен, длабоко интимен и нерационализиран. Поетскиот
ракопис се заокружува со една инвентиDна тема (која категорија-тема е
ра:;работсна во канонот на европската нормативна поетика на Кшшт
Хоратиј Флак, "Послание до Писоните") , Балада за волот.

Една Ofl: величини.те на поезијата е во категоријата сугерирање. Пое­
тот Душко Мартиновски остро сугерира , без наметлива наметливост.

117

Библиотекарство, вол. 19 (2001), бр.1-2 // Прикази и реценз1ш

ПОЕТИКА НА НЕБИДНИНАТА

(Георги Старделов, Небиднината, Матица македонска, 2000)

Академик Георги Старделов во книгата " Небиднината" ни нуди ново
хер.r-.,rеневтичко читање на поезијата на маркантниот поет Ацо Шопов. Во
своето долгогодишно критичарско искуство тој во повеќе наврати ј а оцену­
вал поезијата на Ацо Шопов. Но, овојпат, ова исчитување е освежено со ин­
тегр,1лно воочување на најсуптилните нишки на овој поетски дискурс. Осо­
бено внимание е насочено кон ноуменолошкиот аспект, наспрема феноме­
нолошкиот и естетскиот <1спект. На, тој начин, утврдени се нови модели на
ассната релевантни ::ia оваа поез:vча како што се на пример: песна-прашалник
и песна-расказ. Ова утврдување е разоткривано преку единството на прин­
ципите: очај и надеж, мака и радост, болка и копнеж.

Првиот дел во книгата е именуван "Антрополошка котва во поезијата
на Ацо Шопов" и сукцесивно е создаван во периодот од 1955-]992 година .
Овој факт укажува на скоро четиридецениско дружење со оваа пое:шја.
Врвен принцип во Шоповата поетика е компактното единст1Зо на животот и
песната. Нивното нсразделно постоење го содржат во себе човековата има­
нентна драма и човековата егзистенција. Препознатлива, базична метафор,1
во неговата поезија е небиднината како поетско-космичка праслика со
таговно-меланхолична примордијалност. Програмскиот стих : "чо1Зекот е
огромен, океанот е мал" ја потврдува бескрајната и никогаш до крај, нсоr~:­
гатлива енигма на чо1Зековата интимност. Од друга страна, нсбид1-1инат,1 е
фаустовски и прометејски феномен. Поетското искуство на Ацо Шопов не
го пронаоѓа барсшиот одговор во нсбиднината , бидејќи човекот истата ,1 а
надмину13а оставајќи гu зад себе с13оето уметничко творештво.

Еволуирањето на неговото поетско искуство минува низ три фази: со­
цијален и фолколористички реализам, интимизам. рефлексивност . Прпата
фаза ја сочинуваат стихозбирките: " Песни " (] 944) , " Со наши раце" (Ј 950) ,
"На Грамос" (Ј 950), 130 која доминираат борбата, љубовта и смртта. Втората
поетска фаза Й припаѓа на неговата интимно-исповедна лирика. Од тој пе­
риод се стихозбирките: 11 Стихови за маката и радоста 11 (Ј 953), 11 Слеј се со
тишината" (1955) , "Ветрот носи убаво време" (1957). Поетот Ацо Шопов е
преокупиран со своите најинтимни согледби на тагата и меланхолијата.

11 8

Бнблиот~карстnо, nол.19 (2001), бр.1-2 // Прuкпз11 11 ее1џтз1111

По:шс1тиот лирски мед,шјон тоа експлицитно го потврдувс1: "ако носиш
нешто неизречено / нешто што те притиска и пече / закопај го во длабока
тишина / тишината сама I<e го рече/". Третата поетска фаза го исполнува
периодот Ј 9fi3-J 9R2 година , кога се објавени стихозбирките: "Небиднина"
(j9ri3), "Гле1{ач во пепелта" (1970), "Песна на црната жена" (J97ri), "Дрво на
ридот'' (Ј ИШ). Во сrзојата првс1 фазс1 Шопов тргнува од општото кон личното,
во птората фаза само 071 личното себеш,тување, с1 во третата фаза од
личното кон општото искустrзо . Но, и покрај различниот пристап кон овие
три фази , тие меѓусебно кореспондираат.

Академик Старделов прави теориска обнова на терминот песимизам
наспрема терминот оптимизс1м. Шопенхауероrзиот, песимистички чоrзек не ~
секогаш битие за смрт. Опозитнитс форми: бпднипа-небиднина, скрб-утсха,
с11,rрт-живот во естетско-аксиолошките пристапи во литературата имс1ат

ооинакви аспекти. Овој факт особено се однесува на стихозбирката "Сти­
хови за маката и ра71оста".

Профетот Шопов ја открива небиднината како темен, заумен предел
кој зрачи со својата таинственост. Тој и останува доследен на својата оми­
лена, проколнувана , но и посакувана небиднина . Токму затоа таа најубаво му
соо11ветстпува.

Аnторот Старделоrз со концизна релијабилност ги разјаснува НСЈ(О­
откrисните сушности во стихозбирките: "Песни". "Стихови за маката и ра-
71оста ", "Слеј се со тишината" , "Ветрот носи убаrзо време" , "Небиднина",
"Гледач во пепелта" , "Песна за црната жена ", "Дрво нс1 ридот " и на тој
нс1чин ост,ша драгоцен прилог во проучуrзањето на Шоповата поетика. Пu­
лемизирајќir со стиховите , тој го демистифицира поетовото доживување на
светот, ги воочува деталите на поетско-онтолошката композиција и високо
ги класифицира аксиолошките поетски стожерности.

119

Библиоте1шрство, вол.19 (2001), бр.1-2 // Пршшз11. 11 ре1.~енашt

ИСКОНСКИ ШЕПОТ

(Тодор Чаловски: Глас крепител, Макавеј , 2000)

Секој автор целиот свој живот пишува една долга песна, еТ(ен долг
текст. Па , затоа велиме дека во оваа своја голема песна "Глас крепител" по­
етот трсштално Ја 11:етерминира потребата за оваа своја објава. Уште на
самиот почеток се утврдува дирлектиката на нештата кои ѕиркаат низ
страниците од ова послание. Воведната песна токму тоа го потврдува со
громогласниот наслов "Портал". Значи, влегуваме низ двери.те на ова
послание барајќи блескотни нешта коишто се несомнено присутни.
Почетниот, програмски стих кореспондира со последниот стих од ова
послание "со мигот одгатлив nосегот што го крепи " и на тој начин, се
заокружува поетовиот круг. Овие два стиха (почетниот и последниот) ги
содржат во себе фундаменталните тоnоси кои го оnседнуваат поетот: мигот
(во функција на вечност) и крепителното водство. По прочитот на стиховите
утврдуваме неколку семантички рамништа и тоа : влегување во исконските
дамари, поетот и суштината на постоењето, стожерна оска: дом, ма1чин
ја зик, минато и сега.шност, спомени, вера, верба. Минатото е континуиран
топос кај овој поет, но не како сувонарна историја којашто завршила, туку
како плог кој треба обврзно и достоинствено да се негува и чува од само­
заборав. Сопствениот корен е прекрасен само тогаш кога е достоинствено
поврзан со своите разлистани плодови. Метафорите на каменот, ветрот и
прстенот во песната " Портал" тоа го потврдуваат: "да се знаат прстенот,
каменот и ветрот/ во чиј предок и чија вистина/ сета љубов и сето паметење
/ несогрешно се очовечиле/" . Тоnосот минато кореспондира со циклусот
"Траги" no кој ги среќаваме незаобиколните, блескотни дијамантни
личности од нашето богато книжевно-историско минато. Циклусот "Траги "
изобилува со трештална светлина која не се распрснува бесцелно, туку не
облева со спокојност и не уверува во искреноста на пеењето. Зашто пред
големите едноставни вистини, ретко се останува рамнодушен. Во циклусот
"Вн~1трешни гласови" со исповеден тон се апострофирани личностите
коишто засекогаш оставиле незгаслив белег во поетовата душа. Тоа не е
само чемерен, неповратен спомен кој бавно исчезнува, туку живоприсутен